Dagur - 09.09.1961, Blaðsíða 4

4
5
Dagub
VOPNINOG
FJÁRMAGNIÐ
HITLER braut undir sig hvert landið af
öðru í síðustu heimsstyrjöld í krafti
drápstækja þótt hann að síðustu biði
ósigur. Rúsar lögðu mörg lönd undir
sig eftir að Hitler var allur, bæði með
vopnavaldi og ofbeldisógnunum. En oft-
ast eru fleiri leiðir en ein, sem færar eru
að sama marki, og freisting hins sterka
til að ráða yfir þeim veikari og hafa
hagnað af, er víðar að verki en í heila-
búuin valdasjúkra einræðisherra. Þó er
það gleðileg staðreynd, að fjöldi ný-
lcndna lýðræðisríkja, hafa fengið fullt
frelsi á allra síðustu árum.
Þótt skammt sé síðan íslendingar slitu
af sér síðustu leifarnar af erlendu valdi
og hafi síðan búið að sínu við örar fram-
farir og efnalega velsæld, virðast blikur
á lofti. Þrátt fyrir góðæri til lands og
sjávar, góða markaði, mikil vinnuafköst,
batnandi framleiðslutæki og ört vaxandi
útflutningsframleiðslu, hafa lífskjör
vinnandi fólks farið ört versnandi um
skeið vegna úreltrar efnahagsstefnu. Sú
stjórn, sem nú situr og þessa stefnu
leiddi yfir þjóðina, er komin í hina
hörmulegustu aðstöðu. Hún hefur misst
tiltrú fólksins, enda lét hún það henda
sig að beita gengisfellingu gegn því, með
einræðiskenndum tiltektum, sem svar
við réttlátum launahækkunum í sumar.
Skorað hcfur verið á ríkisstjórnina að
segja af sér og efna til nýrra kosninga.
Það þorir stjómin ekki af ótta við fylgis-
hrun. En hún sér hylla undir vandamál,
sem örðugt verður að skjóta sér undan.
Það smástyttist tíminn til lögboðinna
kosninga og þá þurfa stjórnarflokkarnir
að vera búnir að „umþófta“ sig ræki-
lega og fela einræðisandlitið.
Alþýðuflokkurinn, sem íhaldið keypti
til fylgilags við sig, stendur svo illa að
vígi í næstu kosningum, að líkur eru til
að hann verði þurrkaður út ef ekki berst
óvænt hjálp. Sá flokkur athugar um þess
ar mundir þann möguleika að svíkja
íhaldið og taka upp baráttuna fyrir nýrri
efnahagsstefnu ef honum endist Iíf. íhald
ið undirbýr nýjar kosningabækur eftir
erlenda sérfræðinga, sem skýrslugerðir,
myndir, nýjar framkvæmdaáætlanir og
glæsileg kosningaloforð eiga að prýða.
En það býr sig líka undir að mæta þeim
vanda að verða áð horfa á eftir Alþýðu-
flokknum, kannski alla leið í gröfina. Þá
eru góð ráð dýr. Úr innsta hring flokks-
ins hefur borizt sá fregn, að minnst hafi
verið á ný bráðabirgðalög áður en kjör-
tímabilið renni út, til að fella niður kosn
ingar til Alþingis og sitja áfram við völd.
En þetta er auðvitað háð því skilyrði að
Alþýðuflokkurinn verði meðsekur og
hætti við brotthlaupið.
Stjórnin athugar líka um þessar mund
ir möguleika á að fá erlenda auðkýfinga
til að hef ja atvinnurekstur á íslandi. Hún
hefur jafnvel opinberlega játað, að hún
treysti meira á erlenda fjármagnið en ís-
lenzka atvinnuvegi. En þjóðin þarf að
gera sér Ijóst, að óhóflegu erlendu fjár-
magni fylgir ekki minna vald en það,
sem íslendingar eru rétt búnir að brjót-
ast undan, og að íslenzkir atvinnuvegir
eru þess megnugir að veita öllum lands-
ins börnum góð lífskjör ef réttlátlega er
skipt. □
11111 ■ i ■ 1111111 ■ 111 ■ i ■ 11111 ii 1111 ■ 1111 ■ 1111111111 ■ 111 ■
i ■ ■ ■ iii ■ i ■ i ■ ■ i ■ ■■ 11 ■ i ■ ■ ■ i ■ 11111 ■ ■ ■ i ■ 11 ■ 11 ii ■ ii ■■ 11 ■ i ■ i
111111111111111111111111111
lll•llllllll■lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
1111111111111111111%
Jón Guðlaugsson | HEIÐNAR OG KRISTNAR HETJUR
KVEÐJUORÐ
JÓN GUÐLAUGSSON, fyrrv.
sparisjóðsstjóri á Akureyri,
andaðist 4. ágúst sl., tæplega 75
ára að aldri. Hann var fæddur í
Hvammi í Hrafnagilshreppi 16.
júní 1886. Foreldrar hans voru
hjónin Kristbjörg Halldórs-
dóttir frá Björk og Guðlaugur
Jónsson, er þá bjuggu í
Hvammi.
Jón gekk í Hólaskóla og út-
skrifaðist þaðan sem búfræð-
ingur 1906.
1 heimasveit sinni voru hon-
um falin trúnaðarstörf, þegar
eftir skólavistina. En atvikin
höguðu því þó á þann veg, að
hann varð bæjargjaldkeri á Ak-
ureyri 1922 og sparisjóðsstjóri
á Akureyri 1934 og hafði það
starf á hendi meðan heilsan
entist.
Jón kvæntist Maríu Árna-
dóttur, sem lifir mann sinn
ásamt tveim uppkomnum son-
um þeirra hjóna.
Jón Guðlaugsson hafði stofn-
að nýbýlið Litla-Hvamm og bjó
þar í allmörg ár snotru búi.
Vanheilsa um nokkurra ára
skeið mun einkum hafa um
valdið, að þau hjón fluttu til
Akureyrar.
Á Akureyri naut Jón mikils
álits, sem hreinskiptinn, glögg-
ur og afkastamikill starfsmaður.
Um það vitna t. d. þeir, sem
trúðu honum fyrir skrifstofu-
stjórn hjá Akureyrarkaupstað
og síðar hjá Ragnari Ólafssyni.
Hann var einnig settur bæjar-
stjóri um skeið, í fjarveru Jóns
Sveinssonar.
Virðingarstöður og ábyrgðar-
störf eru síður en svo algildur
mælikvarði á mannkosti og
hæfileika manna, því að margir
kunna að „ota sínum tota“ og
komast þá e. t. v. lengra en
verðleikarnir standa sómasam-
lega undir. Þessu var öfugt far-
ið með Jón og algerlega and-
stætt honum. En hann vakti
hvarvetna traust, var strang-
heiðarlegur í smáu sem stóru,
harður við sjálfan sig, svo að
hann unni sér fárra hvíldar-
stunda, efndi loforð sín að fullu,
brást engum og taldi sín orð og
annarra, þeirra er hann skipti
við, jafngild skriflegum samn-
ingum.
Mér eru enn í minni ummæli
kaupsýslumanns eins hér í bæ,
er sagði: „Það getur enginn
brugðizt Jóni Guðlaugssyni.“
Síðar kynntist ég Jóni og fjöl-
skyldu hans, sem leigjandi í
húsi hans, og undraðist ekki eft
ir það ummæli kaupsýslumanns
ins. Betur, að em flestir mann-
kostamenn, slíkir sem Jón var,
réðu fyrir viðskiptastofnunum
til þess að endurheimta hinar
fornu dyggðir, meðal þeirra full
kominn heiðarleik í orði og í
meðferð fjármuna.
Jón Guðlaugsson var maður
hlédrægur, yfirlætislaus, með af
brigðum skyldurækinn og siða-
vandur. Hafi einhverjum fund
izt hann örlítið hrjúfur á yfir-
borðinu, vissu þeir, sem betur
þekktu hann, að hjartað var úr
gulli. E. D.
FYRR I SUMAR hef ég í Degi
vakið eftirtekt lesenda á því fyrir-
bæri, að hinir hagsýnu og gróða-
fúsu Skotar hafa staðsett marmara
styttu af mesta skáldi þjóðarinnar,
Walter Scott, í hjartastað þjóð.ir-
innar, við höfuðgötu Edinborgar.
Áratug eltir áratug býr stórskáldið
við æviábúð í raunverulegu Jtjóð-
arhásæti, þó að tímar og viðhorf
breytist. Þetta dæmi vitnar um
hetjudýrkun skozku þjóðarinnar.
Hún leitar styrks í hátíðlegri
minningu þjóðskörungsins.
Þjóðirnar hafa tvenn viðhorf til
hetjumynda á opinberum vett-
vangi. Tvær öflugar en gagnólíkar
mannfélagshreyfingar liafa byrjað
baráttulíf sitt með því að forðast
notkun hetjumynda. í augum
tveggja leiðtoga ungra hreyfinga
þykir orðið og andiiin meir en
nógu sterk til að valda öflugum
áhrifum á samtíðarmenn. Síðan
breytast viðhorfin. Hetjumynd-
irnar konia til sögunnar og þykja
dýrgripir til að efla og styrkja
andlegar hræringar mannlífsins.
Það er ekki ætlun mín að bera
saman kristindóm og kommún-
isma nema varðandi tvö atriði.
Hér er um að ræða tvö stórríki,
sem búa sjaldan saman í gagn-
Er ritstjóri íslendings að hæðast
að ríkisstjórninni?
í RITSTJÓRNARGREIN í ís-
lendingi 25. f. m. er ýmislegt
skrýtið, eins og oft áður í þeim
ritsmíðum. Þar er því m. a. haldið
fram, að breyting á gengi krón-
unnar hafi verið óhjákvæmileg,
„ef halda átti efnahagskerfinu í
skorðum," og að orðið liafi að
velja á milli þess að taka upp upp
bótarkerfið á nýjan leik eða lækka
gengið. Þá segir og að þetta hafi
verið nauðsynlegt „vegna við-
skipta okkar við útlönd, að við
héldum nokkurn veginn virðingu
okkar og trausti“.
Hvernig hefur núverandi ríkis-
stjórn unnið að því að halda
„efnahagskerfinu í skorðum" og
að halda „nokkurn veginn virð-
ingu okkar og trausti" hjá við-
skiptaþjóðunum?
Þegar stjórnin lagði efnahags-
málafrumvarp sitt fyrir jringið í
febrúar í fyrra, hélt lnin því fram,
að með þeim aðgerðum ætti að
konta aðalatvinnuvegunum á
traustan grundvöll og bæta hag
þjóðarinnar gagnvart öðrum lönd-
um. Hvorugt hefur orðið, heldur
það gagnstæða. Um síðustu ára-
mót þurfti að setja nýja kreppu-
löggjöf fyrir sjávarútveginn, til
þess að forða honurn frá strandi,
og árið sem leið hækkuðu skuldir
þjóðarinnar við útlönd um mörg
hundruð millj. kr. Þetta hvort
tveggja hlýtur ritstjóra íslendings
að vera vel Ijóst, eins og öðrn
fólki, og skrif lians um að stjórnin
lialdi „efnahagskerfinu í skorð-
um“ og að hún lialdi „virðingu
okkar og trausti" hjá viðskipta-
þjóðunum „nokkurn veginn", eru
því óskiljanleg öðruvísi en sem
naj>rasta háð urn ríkisstjórnina.
Sama er að segja um valið milli
uppbótarkerfisins og gengislækk-
unarinnar, sem um getur í Islend-
ingsgreininni. Allir vita, að stjórn
in hefur aldrei fellt uppbótakerf-
ið niður. Einn af stærstu jráttum
Jress er niðurgreiðsla á vöruverði,
senr enn er haldið uppi, og til
Jress er nú árlega varið hundruð
um milljóna úr ríkissjóði. Og í
sambandi við gengislækkunina í
sumar, gaf stjórnin út bráðabirgða
lög um útflutningsgjöld á sjávar-
afurðir, sem að verulegu leyti á að
nota til að greiða útgerðinni skipa
tryggingastyrk í einhverju formi.
Ríkisstjórnin er því alls ekki á
þeim buxunum að fella niður
uppbótakerfið.
Niðurlag greinarinnar í ísleild-
ingi bendir einnig greinilega til
Jjcss, að ritstjórinn sé að skopast
að ríkisstjórninni. Hann minnir á
Jiað, að hún myndi láta vinnuveit-
endur og verkamenn eina um að
semja um launakjör. En síðan seg-
ir ritstjórinn að ríkisstjórnin haíi
ekki liaft leyfi umbjóðenda sinna
til að láta Jrau mál afskiptalaus!
Það er alkunnugt, að verk ríkis-
stjórnarinnar hafa yfirleitt verið
Jiveröfug við loforðin, sem flokk-
ar liennar gáfu fyrir síðustu kosn-
ingar. F.n er það hugsanlegt, að
ritstjóri Islendings sé orðinn svo
ringlaður af öllu Jressu, að hann
haldi Jrví fram í alvöru, að ef
stjórninni komi í hug að efna eitt
af loforðum sínum, [mrfi lnin að
fá til Jress sérstakt leyl'i frá kjós-
endunum? Hitt er miklu trúlegra
og líklegasta skýringin, að ritstjór
inn sé hér að draga dár að stjórn-
inni. ,
En hver verða viðbrögð ríkis-
stjórnarinnar, Jregar einn af rit-
stjórum hennar teknr að skopast
að henni í blaðaskrifum?
Víst væri ærin ástæða til þess
íyrir stjórnina, að minna ritstjór-
ann á lieilræðavísuna, sem byrjar
svona:
„Hafðu hvorki háð né spott?“
Sk. G.
•Illllllllllll IIIIIII llll III111111111111111111IIIIIII llll III Hll|l%
| Víðar mývargur en [
| í Mývatnssveit! í
Á Skáni í Suður-Svíþjóð
virðist mývargurinn vera orð-
inn hreinn lífsháski nautpeningi
bænda, og því mun verri og ill-
vígari heldur en í Mývatns-
sveit! Snemma í sumar drápust
30 kýr á tveimur bændabýlum
af mýbiti. Og dýralæknar urðu
að skerast í leikinn og bjarga
dauðvona kúm bænda af mý-
bitseitrun.
kvæmum friði. Kommúnisminn
boðar sínum lýð fullkomnustu
sælu á jarðríki, en kristindómur-
inn býr sína menn undir eilífa
sælu í öðru lífi.
Rússnesk kona, menntamálaráð
herra í stjórn Krutsjovs, gerði ný-
verið óvenjulega glögga og skil-
merkilega grein fyrir Jressum hugs
unarhætti kommúnista. — Hún
sagði, að ekki væri unnt að sam-
rýnia kristindóm og kommúnisma.
— Hnattflugmaður Rússa, hinn
fyrsti, fullyrti, að ekki myndi vera
til guð á hímnum, úr Jrví að þeir
hefðu ekki rekzt á liann úti í liim-
ingeimnum. Hér verða ekki rædd
trúmál, en bolsévíkar og kristnir
menn hafa með reynslu öðlazt
ný viðhorf til hetjumynda.
Nálega allar fornjrjóðir nema
Gyðingar, gerðu myndir af fræg-
um forfeðrum. Sumar hetjurnar
voru eftir dauðann téknar í guða-
tölu, beinlínis í Jreim tilgangi að
njóta styrks frá Jteim hér í lífinu.
Kristur og fyrstu lærisveinar hans
liöfnuðu allri myndadýrkun. I
augum Jreirra var andleg ræktun
mannssálarinnar upphaf og enda-
lok allrar nrannlegrar fullkomn-
unar. En þegar tímar liðu og krist
indómurinn var orðinn voldug
mannfélagshreyfing, gripu foringj
ar hinnar nýju trúar til hetju-
mynda. A þeim vegi hefur orðið
mikil [rróun. Söfnuðirnir fengu
myndir af frelsaranum og postul-
um hans og síðan af öðrum trúar-
hetjum. Þeir voru kallaðir dýrling
ar og þeirra tala varð Iegíó.
I páfagarði hefur stórmeistari
allra tíma, Michelangelo, málað
guð almáttugan í fullu veldi yfir
altarinu á sjálfum dómsdegi.
Með ' siðaskiptunuin stefnduui.
leiðtogar méitmælenda að því að
afmá hétjudýrkunina úr þjónustu
kirkjunnar. Þeim varð nokkuð á-
gengt' íi þesssp: efni, en ekki tókst
Jró að útiloka Kristsmyndir úr
kirkjunum nema í harðsvíruðustu
mótmælendasöfnuðum.
Listamenn Vesturlanda héldu
áfram að nota biblíuna sem upp-
sprettu myndagerðarinnar Jrrátt
fyrir. siðaskiptin,
Fáir komust lengra í biblíulist
heldur en Rembrandt og læri-
sveinar hans. Voru landar hans
menn siðaskiptanna. Má Jjví segja
að kristindómurinn notar hetju-
myndir í öllum löndum í mismun
andi formum. Tilgangurinn er
ætíð hinn sami, að flytja nokkuð
af andans orku söguhetjanna inn
í vitund nýrra kynslóða. Tákn-
rænt dæmi um áhrif fyrirmynda
er vel kunnugt úr enskri listasögu.
Glæsilegt málverk eftir einn af
snillinum Breta í málaralist, hefur
að Jjví sem talið er, liaft varanleg
áhrif á enska kvenfegurð. Enginn
vafi er á, að mannlýsingar ís-
lenzkra fornsagna liafa átt mikinn
þátt í að efla og styrkja mann-
dómstilfinningu Jjjóðarinnar.
En víkjutn nú aftur að hinum
heiðnu bolshevíkum nútímans.
Þegar Karl Marx mótaði stefnu-
skrá kommúnistaflokksins fyrir
rúmlega einni öld, hafnaði hann
algerlega trúnni á mikilmenni
sem uppsprettu framfara og menn
ingar. Hann var að stofnsetja ör-
eigatrúarbriigð, algerlega óháð
eldri kennisetningum. Að ltans
skoðun myndi það ckki ltafa tafið
frelsissókn Islendinga, Jjó að Jón
Sigurðsson hel'ði látizt í vöggu
vestur á Hrafnseyri. Mannsefni
væru alltaf að fæðast. Síðan kæmu
tækifærin, og skapandi meistarar
í öllurn menningargreinum, fengi
viðfangsefni og gerðust forkólfar
alhliða framfara. Við Jjetta var
látið sitja um stund. Jvonnnúnista
flokkurinn var framan af fámenn-
ur og fátækur, enda lítt haldið til
mannvirðinga. Lærisveinar Marx
lréldu Jjess vegna fast fram kenn-
ingunni um tilkomuleysi stéjr-
menna sögunnar. En Jjegar Lenín
liafði náð einræðisvaldi í víðáttu-
rniklu og voldugu Iandi, varð að
taka þetta mál til nýrrar athugun-
ar. Lenín dó og Stalín kom. Hinn
nýi einræðisherra sá brátt, að
hann varð að hafa gagn og stuðn-
ing af dánum brautryðjanda. Þá
snerist kommúnistaflokkurinn af
hreinni nauðsyn frá „almúga“-
kenningu meistarans og yfir á
línu kaþéjlsku kirkjunnar og á
hennar dýrlingatrú. — Byggt var
grafhýsi Leníns á miðju Rauða
torginu. Jarðneskum leifum for-
ingjans var ekki leyft að hverfa
til moldarinnar aftur, heldur var
reynt að freista að varðveita líkið
sem smyrling. Síðar var Stalín
lagður til geymslu og sýnis við
hlið Leníns. Nokkur umbrot urðu
í fyrstu um þó ráðstöfun.
Með dýrkun rússnesku einræðis
herranna í grafhýsi á Rauða torg-
inu hafa valdamenn konnnúnista
komizt að sömu niðurstöðu cins
og höfðingar kirkjunnar.
NútímaJjjóðfélag getur ekki
komizt hjá að styðja Jjá, sem lifa,
með hressandi myndum af hetju-
lífi forfeðranna. Rússar hafa ekki
látið sér nægja að geyma lík for-
ingjanna vandlega, heldur er trú-
in á leiðtogana studd og styrkt
með málverkum og höggmyndum.
Var Stalín mjög framkvæmdasam-
ur í þeirri myndagerð og gekk Jjar
helz.t til of langt, eins og sagnir
lierma.
Miklir rithöfundar, eins og
Snorri Sturluson, hafa í ritum
sínum brugðið upp myndum af
söguhetjum, sem eru svo vel gerð-
ar, að jjær standa framar flestum
.málverkum og höggmyndum.
I • Norðmenn líta svo á og viður-
kenna það á margan hátt í verki,
að hetjumyndir Snorra í Heints-
kringlu hafi bjargað norsku Jjjéið-
inní frá að gleyma sjálfri sér og
týnast með norrænunni á þrauta-
áruin jjjóðarinnar.
Reynsla annarra Jjjóða sýnir,
að hetjumyndir eru talin sjálfsögð
sóknar- og varnartæki í heilbrigð-
um mánnfélögum. Kristnir menn
og heiðnir standa þar hlið við lilið
Jjó að hugsjónir þessara aðila séu
annars um Ilest málefni gagnólík-
ar.
Þegar Jjjóðleg viðreisn hófst hér
á landi með fenginni heimastjórn
1874, var hafizt handa með gerð
hetjumynda. Var vel af stað farið
í Reykjavík, Jjegar þjóðinni var
gefin hin óvenjulega íullkomna
standmvnd Thorvaldsens. Litlu
síðar var harpa á smekklegri súlu
reist hjá Domkirkjunni í Reykja-
vík, til að minna á Hallgrím Pét-
ursson.
Sigurður málari hafði þá gert
allmargar andlitsmyndir af kunnu
fólki, en frægust af þeim er myncl-
in af Arnljóti Olafssyni. Það Jjótti
viðburður í höfuðborginni, Jjegar
kunnur Reykvíkingur kinkaði
kolli til sr. Arnljóts, er liann gekk
um Austurstræti og Jjóttist Jjekkja
þingskörunginn sitjandi í stól inn-
an við glugga, en það var mál-
verkið en ekki maðurinn.
Þegar Einar Jónsson var orðinn
fullfleygur myndhöggvari upp úr
aldamótunum, féjr að fjölga stytt-
um og andlitsmyndum í leir og
eir hér á landi.
Til var í þinghúsinu fögur
brjóstmynd af Jóni Sigurðssyni
eftir Bergslien, einn bezta nor-
ræna listamann á Jreirri tíð. Til er
eftir Einar Jónsson í Reykjavík
stytta Jónasar Hallgrímssonar,
Ingólfs Arnarsonar, Kristjáns IX,
Jóns Sigúrðssonar og Hannesar
Flafsteins. Síðar kom Þorfinnur
karlsefni, en sti frummynd er í
Ameríku en eftirmynd í Hljóm-
skálagarðinum. I Þinghúsgarðin-
um er brjóstmyncl í eir af Tryggva
Gunnarssyni á gröf hans.
Að síðustu liafa verið rcistar í
Reykjavík tvær nýgerðar styttur
af kunnum mönnum, Jjeim Héðni
Valdimarssyni og Friðrik Friðriks-
syni, forstjóra KFUM, báðar eftir
Sigurjón Olafsson, allgóðar, en
livorug andrík.
Út unr land eru víða brjóst-
myndir, til dæmis á búnaðarskól-
unum, flestar eftir Ríkarð Jóns-
son. Margar þeirra eru steyptar í
eir.
Þingeyingar hafa efnt til sögu-
safns í Laugaskóla. Er [jar byrjað
Jjýðingarmikið verk sem, Jjó að
jjað sé bundið við eitt hérað, er
fyrir báðar Þingeyjarsýslur. Þar er
stefnt að því, að tengja sögu nú-
tímakynslóðarinnar við Jjá þjóð-
legu viðreisn, sem hófst í [jessu
héraði um miðja nítjándu öld. I
Jjessu safni eiga að vera rnyndir í
lullri höfuðstærð. Ennfremur
teikningar eða andlitsmyndir, en
allar jafnstórar. Ef þar koma síðar
brjóstmyndir eða styttur af ein-
stökum mönnum, geta Jjær ekki
tilheyrt Jjessu safni. Stelnt er að
Jjví, að þar verði eingöngu list-
rænar myndir, og ef mistök gerast,
verði úr því bætt. Safnið hafði
eignazt mynd eftir viðvaning af
Jóni í Múla. Var Jjessari mynd
vikið til hliðar og listaverk af
sama manni eftir Ríkarð Jónsson
sett í staðinn. Elzta söguhetjan,
senr safnið hefur von um að eign-
aset, er hin Jjjóðfræga teikning
Ríkarðar af Bólu-Hjálmari. Saln-
ið mun eiga allt að þrjátíu myndir
af kunnu fólki úr sýslunni, og
liefur von um aðrar þrjátíu í við-
bót, áður en kemur að þeim, sem
enn eru í blóma lífsins, til að gera
garðinn frægan. Hér er um marg-
breytt - lið að ræða. Þar eru víst
ein tólf skáld. Þar er Fjallaskáld-
ið, söguskáldin Þorgils gjallandi,
Jón Trausti og Guðmundur Frið-
jónsson. — Þá er minnzt tveggja
skálda, sem fæddust upp í hérað-
inu en bjuggu annars staðar á
starfsárunum, þeirra Jóhanns Sig-
urjónssonar og Einars Benedikts-
sonar. — I safni [jessu eiga heima
bændaskörungar, margir forgöngu
menn í atvinnumálum, fjárrækt,
iðnaði og virkjun, tveir bókaverð-
ir kaupfélaga og sambandsfröm-
uðir, þingmenn, sýslumenn, rit-
liöfundar, íþróttaleiðtogar, for-
ystufólk í viðreisnarsamtökum
kvenna og karla. Af þessum nafna
lista má sjá, að víða er við komið
til að geta skýrt til fullnustu nú-
tímabaráttu fólksins, sent er að
störfum, þannig að upptökin
verði hvarvetna sýnileg.
Með þessari greinargerð hef ég
viljað vekja athygli á Jjeirri stað-
reynd, að hinar voldugu fylkingar
heiðinna manna og kristinna hafa
hvor fyrir sig komizt að sömu
niðurstöðu: Hetjumyndir úr sögu
fyrri kynslóða eru nauðsynlegar
hverri Jjjóð eða andlegri hreyf-
ingu, sem vill lifa og geta staðizt
samkeppni Iiins daglega lífs. Hetj-
ur fyrri tíða færa afkomendum og
samherjum nýjan styrk, sem erfitt
er að meta.
Ekki er stefnt að Jjví í Jjessum
línum að gefa höfuðstað Norður-
lands forskriftir um hetjumyndir,
en ég vil Jjó minna á þrjá þýðing-
armikla Akureyrarbúa, sem hafa
bæði [jýðingu fyrir bæinn og allt
landið. Er þar átt við forgangs-
mann bindindismála, á íslandi,
landnámsmanna í glímuheimi ald
arinnar og konu þá, sem skapaði
l'egursta trjá- og blómagarð á ís-
landi.
Framvarðsveitir íslendinga eru
vaskar, en fordæmi sögunnar
lijálpa víðar til en að endurreisa
konungdóm í Noregi.
JÓNAS JÓNSSON
frá Hriflu.
I hverri filskipan felasf svik
NÝR FISKUR hækkar í verði
31. ágúst um 20-50%, ennfrem-
ur um 90 aura kílóið af smjör-
líki. Þá gekk í gildi ný gjald-
skrá Landssímans. T. d. hækkar
burðargjald bréfa innanlands
um 50 aura.
Blessuð ríkisstjórnin hefur
líklega ekki verið að hugsa um
það fólk, sem neytir fiskjar í
rikum mæli vegna fátæktar, eða
til að spara, og auðvitað dettur
henni ekki í hug að þetta aum-
ingja fólk leggi sér smjörlíki til
munns.
Kaffið hækkaði í verði litlu
áður úr kr. 45.60 í 51.60 kílóið
í smásölu. Góð kveðja til gamla
fólksins. Það verður líka að
hlaupa undir bagga og bera sín
ar byrgðar á hinni erfiðu göngu
á leiðinni til betri lífskjara!
Brauðin hækkúðu 19. ágúst.
Franskbrauð og heilhveitibrauð
um 14%, vínarbrauð og tvíbök-
ur meira og kílóið af kringlum
kostar 15.50. Sumir bakarar búa
til hring úr kringludeigi, gefa
því nýtt nafn og selja dálítið
dýrara.
Brauðhækkunin er sennilega
til þess að minna börnin sem
eta þau ósköp af brauði, á það,
að ekki hafi landsfeðurnir held
ur gleymt þeim.
Um miðjan júlímánuð hækk-
aði olía til upphitunar húsa upp
í kr. 1.55 lítrinn. Hækkunin
nemur víða 100 krónum á mán-
uði í venjulegri íbúð.
Á leiðinni til bættra lífskjara,
sem stjórnarflokkarnir lofuðu
svo hátíðlega, verða menn ann-
að hvort að búa í kaldari hús-
um eða kaupa þann „lúxus“,
sem upphitun er, dýrara verði
Stöðvun verðbólgunnar er
ófrávíkjanlegt skilyrði Alþýðu-
flokksins fyrir þátttöku í ríkis-
stjórn með Sjálfstæðisflokkn-
um, sagði form. flokksins, aðrir
framámenn hans og blöð hans
einnig. En hvernig fór? Þessir
flokkar hleyptu af stað svo
mikilli verðbólgu að þeir sjálfir
fundu upp nýyrðið óðaverð-
bólgu til að tákna viðhorfið
réttilega.
Nú er enn ein verðbólguald-
an skollin yfir vegna gengis-
fellingar öðru sinni á valda-
skeiði núverandi stjórnar. Ekki
hefur ennþá tekizt að finna
henni hæfilegt nafn.
Hið „ófrávíkjanlega skilyrði“
Alþýðuflokksins var því papp-
írsgagn eitt, og þjónslundin við
íhaldið, sterkari en hátíðleg lof-
orð við kjósendur.
Lítið hefur veiðzt í Laxá í S,-
Þing. í sumar. Laxgegnd virð-
ist minnka þar síðustu ár.
Sennilega rætist ekki úr fyrr
en Vestmannsvatn og Reykja-
dalsá njóta fullrar friðunar,
sem hrygningar- og uppeldis-
stöðvar.
Akureyringar hafa oftar en
einu sinni verið staðnir að
„ólöglegum“ laxveiðum í sum-
ar“.
Fyrir rúmum mánuði mátti
lesa í Aliþýðublaðinu skelegga
en áður. Á sama tíma hækkaði
benzínið líka og er hækkunin á
því meira en 50% á hálfu öðru
ári. Benzínið kostar nú kr 4.20
lítrinn. Þetta munu eiga að vera
efndirnar á því, að auðvelda
fólki not bifreiða og annarra far
artækja, sem knúin eru benzín
hreyflum. Hún verður dýr hin
langa og bratta „leið til bættra
lífskjara“ ef fara á í vélknúnum
tækjum.
Það er hörmulegt að hið marg
umrædda aðalkosningaloforð
beggja núverandi stjórnar-
flokka: Að bæta lífskjör al-
mennings, m. a. með algerri
stöðvun verðbólguhjólsins,
auknum kaupmætti launa o. s.
frv., skuli vera svikið í hverri
einustu tilskipun stjórnarvald-
anna, að heita má. □
•11111111111111111111111111111111111111111111111■lllllllllllllllji%
| FREMUR LÍTIL f
! BERJASPRETTA |
ÞÁ ER NÚ berjaæðið í algleym
ingi rétt einu sinni. Blessuð ber
in gefa að vísu beztu erlendum
ávöxtum ekkert eftir. Til þeirra
sjálfra er engu kostað og betra
að tína þau og éta en láta þau
lenda undir snjónum. En fyrir
kemur, að berjagræðgin er úr
hófi, og lýsir það sér m. a. í því
að fólk ryðst inn í lönd bænda
í leyfisleysi og fer þar „eins og
logi yfir akur“. Þetta er auðvit-
að með öllu óþolandi. Eða hvað
myndu bæjarbúar segja ef
sveitafólkið gerði sig álika
heimakomið í görðum þess í
bænum?
Berjaspretta virðist óvíða
mikil í ár og hafa sumir með
lítið annað komið úr langri
berjaferð, en bakverkinn.
grein á forsíðu um nauðsyn þess
að halda uppi ströngu verðlags-
eftirliti. Nú hefur Alþýðuflokk-
urinn samþykkt með íhaldinu
að afnema allt verðlagseftir-
lit á fjölmörgum vöruflokkum,
bæði nauðsynjavörum og lux-
usvörum.
Skyldu enn leynast einhver
stefnuskráratriði þess flokks,
sem ekki hafa verið brotin?
Hafa menn gert sér ljóst, að
það er lögbrot að selja eða gefa
unglingum innan 21 árs áfengi?
Á bak við drykkjuskap þúsunda
ungra manna og kvenna um
verzlunarmannahelgina, standa
jafn mörg lögbrot fullorðinna.
„Mældu rétt, strákur“, er
fræg setning. Hún þýddi það, að
halla skyldi á kaupandann.
Sá viðbjóðslegi hugsunarháttur,
að svíkja mál og vog í verzlun-
um, ætti að vera úr sögunni.
Kona ein hér í bæ heldur
því þó fram, að svo sé ekki. Um
daginn kom hún í verzlun eina
til að kaupa matvörur. Hún tók
verðmiða af tiltekinni vöruteg-
und, sem verzlunin hafði vigt-
að og verðmerkt, og keypti síð-
an. Búðarmaður brá vörunni á
vigt og reiknaði verðið. Það
varð 7 krónum lægra en verð-
miðinn sagði til um. Næsta dag
fór eins og munaði þá 5
krónum og einhverjum aurum.
«iillllllllliliililllliilliiiilltiiiiililtllillllllllilllllllllt(l*
Benedikt Hólm
Júlíusson,
bóndi, Hvassafelli.
F. 3. jan. 1903 — D. 21. júlí 1961
Bregður skugga, öllum eyktum,
andar kuldi dag sem nátt.
Stefnu fljóts og atvikanna
eigi verður breitt um hátt.
Þar er maður máttar vana.
— Má ei neitt við skjótum
bana. —
Horfinn er af sjónarsviði
sæmdar bóndinn einn.
Hér var sannur héraðsbrestur,
hann var drengur hreinn,
dugandmaður, greindur, góður,
glaður, reifur, skeituntinn,
fróður.
Höfðingi á höfuðbóli
höndin stýrði rétt
staðinn prýddi, ræktaði, reisti,
ríkmannlegan blett.
Aldrei var þar slegið slöku,
staðurinn sýnir búmanns vöku.
Eftir situr heiðurs húsfrú
harmi slegið fljóð,
börnin Iíka misstu mikið,
minning vakir hljóð
um elskulegan eiginmanninn
yndæll faðir prýddi ranninn.
Heimilið er hálfu snauðra,
húsbóndinn á braut.
Hvarflar muni að Hvassafelli.
— Hvíslar blær um laut. —
Nú er hnípinn Djúpidalur
drjúpir þögull fjallasalur.
Sveitin varla söknuð dylur,
svo er um vina fjöld.
Ættfólk þitt, og ástvinirnir
eiga sorgar kvöld.
Allar þakkir af niildum muna,
manndómsstörf og kynninguna.
Þakkir skulu fluttar frændi
fyrir vinskapinn.
Veit þig syrgja bróður börnin
þeim baúðstu kærleik þinn.
Blessun guðs í bæn, oss huggar
biðjmn hljótt þá hverfa
skuggar.
Jón G. Pálsson, frá Garði.
Þá fór sá, er þetta ritar, og fór
eins að. Jú, konan fyrrnefnda
mun hafa sagt satt, þótt ég
tryði henni ekki í fyrstu.
En hver er það nú, sem segir:
Mældu rétt, strákur?
SLÁTURTÍÐIN fer í hönd og
þurfa hyggnar húsmæður að at
huga vel hve hagkvæmt það er
að kaupa slátur og eiga það til
vetrarins að gömlum sið. Hafi
húsmæður aðstöðu og kunnáttu
til sláturgerðar, og svo mun víð
ast vera, er ávinningurinn
tvenns konar: Ódýr matarkaup
og aldrei þurrð í búi.
Þótt matvælaiðnaðurinn
stefni mjög að því að húsmæð-
urnar geti keypt soðinn mat í
næstu verzlun og jafnvel heitan
líka og í umbúðum, sem notað-
ar eru við borðhaldið og síðan
fleygt, er það víst að næstu vik-
ur er möguleiki til hagkvæmari
matarkaupa en aðra árstíma,
sem mörgum mun full ástæða
til að athuga.
MARGIR hafa hringt til blaðs-
ins og spurzt fyrir um árásar-
málið, þ. e. mál út af árás á Stef
án Jónsson fréttamann.
Samkvæmt upplýsingum gefn
um á skrifstofu bæjarfógeta, er
málið að mestu upplýst. Dómur
verður ekki uppkveðinn hér,
heldur eru málsskjölin send suð
ur, til yfirsakadómara í Rvík.