Dagur - 15.11.1961, Síða 4

4
JÓN ÍVARSSON :
5
--------------------7~“---
Hvað sáu þeir
í Tímanum?
f LEIÐARA Þjóðviljans 3. nóv. stóðu
þessi spámannlegu orð: „Það er nú orðið
mjög ljóst af Tímanum undanfarið, að
hægri menn hafa tekið þar við foryst-
unni.“ Á sama vcttvangi hefur svo verið
kveðið upp úr með það, að nafngreindir
forystumenn Framsóknarflokksins séu
„íhaldssamir“.
Það getur verið óinaksins vert að
reyna að gera sér grein fyrir því, hvað
það hafi verið, sem þeir Þjóðviljamenn
sáu í Tímanum og gerði þeim svo bylt
við að þeir fara að tala um „hægri-
mennsku“ og „íhald“ hjá Framsóknar-
flokknum? Hefur Tíminn kannski snúizt
gegn verkalýðnum í kjaramálum? Eða
gcngið í lið með ríkisstjóminni? Ekki
mun verða talið að svo sé. En í hverju
felst þá „hægrimennskan“ og „íhaldið“?
Svarið er raunar einfalt:
1. Tíminn hefur sagt fréttir frá Austur-
Berlín og skoðun sína á atburðun-
um þar.
2. Tíminn hefur sagt fréttir af 22.
flokksþingi kommúnista í Moskvu á
svipaðan liátt og önnur blöð í frjáls-
um löndum.
3. Tíminn hefur sagt fréttir af kjarn-
orkusprengingum Rússa og rætt þær
frá íslenzku sjónarmiði.
En hvað segja svo Alþýðubandalags-
menn yfirleitt um þami áróður Þjóð-
viljans, sem hér er að vikið? Samkvæmt
hans boðskap eru þcir menn sekir um
„íhald“ og hægri villu, sem ekki taka í
einu og öllu svari Sovétríkjanna, jafnvel
þegar þeir eitra andrúmsloftið með
kjarnorkusprengjum. Er þetta aðferðin
til að tryggja sigur vinstri stefnu á ís-
landi?
Orð og verk
FLOKKUR auðhyggjumanna hér á
Iandi eyðir mikilli orku í að skamma
kommúnista. Og hann tclur ganga
glæpi næst af Framsóknarflokknum að
vera í sttjómarandstöðu eins og þeir og
deila á stjómina — og þess vegna séu
Framsóknarmenn líka hálfgerðir komm-
únistar.
En þessi áróður er algerlega mis-
heppnáður af tveim ástæðum einkum.
Sagan vitnar injög greinilega um frjáls-
lynda umbótastefnu Framsóknarflokks-
ins, baráttu hans fyrir bættum og jöfn-
um hag, alhliða framförum, eflingu at-
vinnuveganna til sjávar og svcita, og að
hugsjónir ungmennafélaganna og sam-
vinnustefnunnar eru enn hið ráðandi afl
í stefnu flokksins. Öfgastcfnumar til
hægri og vinstri eru glögg hættumerki.
I öðru lagi vitnar sagan mjög greini-
lega um það, að þegar íhaldið stjórnar
landinu, endurtekur þjóðsagan um púk-
ann á fjósbitanum sig í íslenzkum
stjórnmálum. í þjóðsögunni blés púkinn
út þegar Ijótur munnsöfnuður var við
liafður í fjósinu. Undir íhaldsstjórn
verða hliðstæðir atburðir. Þá blása
kommúnistar út og þeim eykst fiskur um
hrygg vegna þess hve illa er stjórnað.
V.________________________________/
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Ólafur Sigurðsson á Hellulandi Mildl fiárfesting - aukin útgiöld
\t APTTD a TJDT T TTT A TVTTAT ■» —wm T-- T T1 TJTV ^ ' N—s
OLAFUR Á HELLULANDI er
allur. Hann fylgdi gestum úr
garði, gekk til stofu og hné nið-
ur örendur.
Þessi sviplegi atburður gerð-
ist fyrir hálfum mánuði, mánud.
23. október. Var útfö r Ólafs
gerð frá Sauðárkrókskirkju í
fyrradag, hinn 3. nóvember, og
fylgdi honum mikill fjöldi
manns til grafar. Hann var
jarðsunginn af sóknarpresti sín-
um, sr. Þóri Stephensen.
Um Ólaf á Hellulandi skrifaði
eg fyrir skömmu greinarkorn í
„Heima er bezt“ (júlíheftið), og
verð því orðfærri nú en ella.
Var að vísu ekki neinn eftir-
mælabragur á þeirri grein;
uggði mig og sízt að svo skjótt
mundi leiðir skiljast, því að eigi
var lát á lífsfjöri Ólafs, eldhuga
hans og æsku, þótt aldinn væri
nokkur að árum. Hann lifði og
hrærðist í samtíð sinni — og þó
raunar á undan samtíð sinni —
til hinztu stundar — og hné
með fangið fullt af hugsjónum
og hugmyndum. Mundi hann og
vafalaust sjálfur hafa kosið að
breytingin, sú er bíður okkar
allra, yrði með þvílíkum hætti,
— laus við allt veikindabasl,
sem veldur hrörnandi líkama
þarflausum þjáningum og
venzlamönnum amstri og angri.
Honum var það óhagganleg
vissa, að sjálfur „dauði“ er
ekkert annað en breyting á
lífsformi og lífsháttum: —
Sjálft lífið, hið sístreymandi líf,
varir um eilífð.
Ólafur Sigurðsson var fædd-
ur að Vatnskoti í Hegranesi
hinn 1. dag nóvembermán. 1885,
og skorti því aðeins fáa daga á
76. ára aldur, er hann lézt.
Stóðu að honum sterkir stofnar
og gagnmerkir. Var faðir hans
Sigurður hreppstjóri Ólafsson
alþm. og umboðsmanns í Ási í
Hegranesi og Sigurlaugar Gunn
arsdóttur bónda á Skíðastöðum
í Laxárdal ytra. Var Ólafur í
Ási, afi Ólafs á Hellulandi,
mestur félagsmálafrömuður í
Skagafirði á sinni tíð, framsýnn
maður og forkur hinn mesti, en
Sigurlaug kona hans skörungur
mikill. Móðir Ólafs á Hellulandi
og kona Sigurðar var Anna
Jónsdóttir prófasts í Reykholti
Þorvarðssonar, gæðakona, gáf-
uð og listhneigð. Sigurður á
Hellulandi var maður snjall-
gáfaður, landskunnur hugvits-
maður og uppfinninga og lista-
smiður. Kippti Ólafi mjög í
kyn til beggja handa.
Ólafur fluttist með foreldrum
sínum að Hellulandi þriggja
ára gamall og ól þar allan sinn
aldur upp þaðan. Árið 1916
kvæntist hann Ragnheiði Kon-
ráðsdóttur kennara og bónda á
Ytri-Brekkum, Arngrímssonar,
og konu hans Sigríðar Björns-
dóttur á Hofsstöðum, Péturs-
sonar, hinni ágætustu konu.
Lifir hún mann sinn ásamt með
kjördóttur þeirra hjóna.
Á Hellulandi réðu þau Ólafur
og Ragnheiður fyrir ríki hátt í
hálfa öld. Þar gerðu þau í sann-
leika garðinn frægan — og
skyggðu hvorugt á hitt. Þangað
hafa margir sótt þau heim um
skamman veg og langan og ófá-
ir dvalið langdvölum. Og það
ætla eg víst, að allir lúki upp
einum munni um alveg einstaka
alúð þeirra hjóna, frábæra
höfðingslund þeirra og rausn. Á
Hellulandi var svo að gestum
búið af báðum þeim hjónum, að
þeir voru allir heima hjá sér.
Ólafur á Hellulandi gegndi,
sem vænta mátti, margháttuð-
um trúnaðarstörfum á langri
ævi. Hann var ráðunautur í
fiskiræktarmálum um 20 ára
skeið, fór víða um land og
MINNÍNGARORÐ
stofnaði 40—50 fiskiræktarfélög.
Þar var hann frumherjinn, sem
kveikti í mönnum og tendraði
áhugann. Þá leiðbeindi hann og
um æðarvarp um hríð og fór
vítt um þeirra erinda. Heima
fyrir hlóðust á hann ýmis störf.
Deildarstj. Rípurdeildar Kaup-
félags Skagfirðinga var hann
alla stund frá 1907, hélt jafnan
deildarfundi heima þar á Hellu-
landi — og voru þá veitingar
ekki skornar við nögl. Hann var
formaður Búnaðai-félags Rípur-
hrepps um árabil, formaður
Skógræktarfélags Skagf. meir
en 20 ár, formaður sjúkrasam-
lags frá upphafi, hreppstjóri hin
síðustu ár — og er þá fjarri því,
að allt sé talið. Ólafur var
hverju máli, því er fram horfði,
ótrauður liðsmaður — og frum-
herji margra, enda hverjum
manni hugkvæmari. Hann var
langsýnn umbótamaður, ein-
blíndi alrei á stundarhag,
hvorki sinn eigin né heldur sam
félagsins, en var skyggnari
flestum á þá þróun, andlega og
efnalega, sem máttur samtaka
og samvinnu einn fær valdið —
þegar unnið er af fullum heil-
indum. — Hann var sæmdur
riddarakrossi hinnar ísl. Fálka-
orðu fyrir eigi all-löngu og hef-
ur víst margur minna til unnið.
Ólafur á Hellulandi var um
marga hluti sérstæður maður,
fjölgefinn og fáum líkur. Hann
var listhneigður, hafði óskorað
yndi af allri list, allri fegurð, í
hvaða formi, sem hún birtist,
enda gæddur óvenjulegu feg-
urðarskyni. Hann kunni ógrynn
in öll af kvæðum og stökum,
sögnum og sögum, og honum
voru snjallar ívitnanir í ljóð og
laust mál tiltækar hvenær og
■hvar, sem var. Hann var mikill
hugsjónamaður, brennandi í
andanum, maður vors og gró-
anda í hugsun og athöfn, opinn
fyrir öllum nýjungum, þeim er
hann taldi að erindi ættu, félags
hyggjumaður og samvinnumað-
ur af lífi og sál, hafði tröllatrú
á mætti moldar og möguleikum
íslenzks landbúnaðar og ís-
lenzkrar þjóðar á ótal sviðum.
Ólafur var um margt á undan
sínum tíma. Því var hann
naumast metinn svo af sam-
ferðamönnum, sem efni stóðu
til. Er og eigi fátítt um hug-
sjónamenn, að sannmælis fái
eigi notið fyrr en þeir eru allir.
Ólafur var og fljóthuga á stund
um, einlægur og opinskár og
orðhvatur nokkuð; munu sumir
hafa reiknað honum það til for-
dildar eða jafnvel flysjungs-
háttar. Slíkt var fjarri réttu.
Hitt er það, að honum svall
stundum móður, er honum þótti
sem góð málefni ættu tregðu og
skilningsskorti að mæta, — og
eins ef hann taldi ómaklega
vegið að mönnum og málefnum,
og mælti þá ekki alltaf á silki-
tungu. Hann gat verið fljótur
að skipta skapi, enda ör í lund,
en jafnskjótur var hann til
sátta.
Sveitin okkar hefur sett ofan
við fráfall Ólafs á Hellulandi.
Og eg vil enda þessi fátæklegu
minningarorð um hugstæðan
samferðamann með lokasetn-
ingum Ólafsþáttar í „Heima er
bezt“:
„Það er gaman að horfa með
Ólafi inn á heillandi lönd fram-
tíðarinnar. Sjálfur er hann
skyggn á fegurð og litadýrð
þessara landa — og nemur brott
ský af auga þess, er horfir
undir handarkrika hans.“
Nú er hann sjálfur horfinn
inn á hillingalöndin, þau er
hann taldi fegurst allra.
Við hjónin vottum Ragnheiði
á Hellulandi djúpa og einlæga
samúð.
6. nóvember 1961.
Gísli Magnússon.
ÞEGAR hlutafélagið Áburðar-
verksmiðjan hefur tekið við
áburðarverzluninni eins og land
búnaðarráðherra hefur ákveðið
samkv. bréfi til verksmiðjunnar
30. okt. síðastliðinn, verður
væntanlega sú mikla breyting á,
að allur erl. áburður, 12 þús-
und smálestir eða meira, kemur
til eins staðar á landinu, sem er
Gufunes, í stað þess að hann
hefur áður verið fluttur frá út-
löndum beint til hinna einstöku
staða á landinu, sem eru um 50
talsins.
Meiri hluti verksmiðjustjórn-
arinnar lítur svo á, að mikill
ávinningur sé að breytingu
þessari fyrir þá er áburð kaupa,
og mun því framfylgja þeim
háttum að flytja allan áburð
fyrst til Gufuness, strax í vetur.
Eins og kunnugt mun vera, er
tilætlunin að flytja áburðinn
allan Iausan — þ. e. ósekkjaðan
— í stórum skipsförmum, 3000
smál. eða meira í senn, skipa
honum upp með miklum hraða í
Gufunesi, flytja hann í geymslu
hús og sekkja hann í stórvirk-
urn vélum og að því búnu senda
hann með skipum til einstakra
hafna, eða afgreiða hann með
bifreiðum, eins og t. d. í ná-
grenni Reykjavíkur, og líklega
einnig í Árnes-, Rangárvalla-
og Vestur-Skaftafellssýslu. Að
undanförnu, eða síðan milli-
landaskip gátu fengið afgreiðslu
í Þorlákshöfn, hefur meginhluti
áburðar þess, er þær sýslur hafa
keypt, verið afgreiddur til
þeirra þar.
Fái einstök byggðarlög lands- i-
ins sömu þjónustu í áburðar-
verzluninni og undanfarið, verð
ur að senda 4/5 eða 80 hundr-
aðshluta áburðarmagnsins* ’aftur
með skipinu frá Gufunesi.
Eins og- gefur að skilja þarf
góða og .sérstaka aðstöðu og
yi?»búnað á þeim stað, sem ætl-
unin er að framkvæma allt
þetta á m.eð nægilegum hraða
og-f-ullu ör-yggl -
Fyrst og fremst verður að
telja nægilega stóra og öfluga
bryggju, er allstór skip geti
lagzt og legið við, því að ráðgert
er að hver áburðarfarmur sé
ekki minni en 3000 smálestir,
sem afgreiða þarf eða losa á
tveimur til þremur sólarhring-
um. Skipaleiga er hlutfallslega
lægri á smálest í stórum förm-
um en smáum og skiptir um
FYRIRSPURN TIL FJALL-
SKILANEFNDAR.
„Karlinn á Grænhól“ skrifar
Fokdreifum eftirfarandi:
Fjallskilanefnd Akureyrar
fékk Tryggva Helgason til að
fljúga eftirleitarflug yfir Gler-
árdal. Hundrað prósent skyggni.
Engin kind á dalnum. Svo
hljóðaði tilkynning leitax-manna
að flugi loknu, nema flugmanns,
sem sagði að of seint væri að
leita þegar jörð væri oi’ðin
flekkótt af snjó. Eg hugsaði til
Gránu minnar á dalnum.
Á laugardaginn fékk eg mann
til að leita á ytri dalnum. Hann
fann strax Gránu mína og hvítt
lamb með henni, en lamb
Gránu er grá gimbur. Maðurinn
kom kindunum ekki til bæjai’.
Moi-guninn eftir fóru 3 menn og
sóttu þær og gekk það í nokkru
stappi.
Eg vil nú spyrja fjallskila-
nefnd: Ætlar hún að láta sækja
féð, sem enn er á dalnum, eða
ætlar hún að láta það di’epast?
Það þarf að senda 4 menn til
að leita í björtu og góðu veðri.
Fé, sem sást hálfri annarri viku
eftir göngui-, er enn ekki komið
fram, saman ber ána frá Barði
o. fl.
En meðal annarra oi’ða: Væi’i
ekki rétt að gangnaforingi láti
gangnamenn leggja fram lækn-
isvottorð um sæmilega sjón,
heyrn og heilbrigða limi? □
Yfirlýsing. Herra ritstjóri! í
blaði yðai’, „Degi“, 25. okt. sl.,
er fréttapistill, þar sem skýrt er
fi’á því, að laugai-dagskvöldið
21. s. m. hafi oi’ðið bifi’eiðaslys á
Aðaldalsvegi, að afloknum dans
leik á Breiðumýi’i, með þeim
afleiðingum, að tvennt sem í
bifreiðinni var hafi slasast all-
verulega. — Oi’sök slyssins tel-
ur blaðið þá, að „ölóður“ maður
leið miklu að losun taka sem
skemmstan tíma.
Bryggja sú, sem nú er í Gufu
nesi er of lítil og naumast
nægilega ti’aust fyrir þau skip
er hér um ræðir, auk þess sem
ekki er fært að liggja við hana
og losa farma á henni nema
veður og sjór sé hagstætt.
Menn með sérþekkingu telja,
að að stækka þurfi bryggjuna
um 20 metra og auk þess
styi’kja þá sem er vei’ulega.
Kostnaður við það var á árinu
1960 talinn að vera ekki niinni
en 2.5 millj. króna. Siðan hafa
orðið hækkanir miklar, bæði
gengisskráningarbreytingar á
erl. gjaldeyri og vinnulaunum,
þannig að kostnaðurinn yrði
aldrei minni en 3 millj. króna,
en yrði sennilega töluvert meiri.
Þessu næst verður að hafa
öflug og fljótvirk tæki til losun-
ar á áburðinum úr skipunum,
1000—1500 smál. á sólai’hring og
koma honum án tafar í geymslu
hús. Fyrir einu ái’i var verð
slíkra tælcja áætlað 600 þús. kr.,
en yrði nú aldrei undir 700 þús.
krónum.
Þá er stórt hús, sem þarf til
að geyma í áburðinn og sekkja
hann ásamt rými fyriir allan út-
búnað og menn sem að því
vinna. Áætlað hefur verið að
slíkt hús kosti 3.750 þús. krón-
ur, en kostar víst aldrei minna
en 4 millj. króna.
Næst koma sekkjunarvélar
tvær, ófoi’svaranlegt væri að
hafa eina vegna bilunai’hættu,
en ef öll sekkjunin á að fax’a
fr-am í febr., marz og apríl má
engan tíma missa vegna bilana
eða annars, því að áburðurinn
þarf að vera tilbúinn og
kominn út um land nægilega
snemma. í sambandi við sekkj-
un þarf færiband mcð tilheyr-
andi útbúnaði og mokstursvélar.
Á árinu 1960 var kostnaðarverð
alls þessa áætlaðar tæpar 3
milljónir króna, en mundi nú
varla kosta minna en 3.6 millj.
króna.
Enn er ótalið, að óhjákvæmi-
legt er að hafa timburpalla eða
grindur til að stafla áburðarpok
unum á um leið og sekkjun fer
fram og láta þá standa þangað
til áburðui’inn er fluttur í skip
eða á bifreið. Pallar þessir eru
taldir að kosta samtals ekki
minna en 1.5 millj. króna.
Séu þessir kostnaðai’liðir tald
ir saman, verða þeir þannig:
1. Stækkun bryggju og styrking........................ 3.0 millj. kr.
2. Uppskipunartæki á bryggju......................... 0.7 — —
3. Sekkjunarvélar, ia:rib. mcð tilheyr. og mokstursvélar 3.6 — —
4. Timburpallar ...................................... 1.5 — —
5. Geymslu- og sekkjunarhús .......................... 4.0 — —
Samtals 12.8 millj. kr.
u;«: ■>. Auk þess ófyrirsjáanlegur kostnaður 0.7 — —
, ,v; Alls 13.5 millj. kr.
Allt þettá'sém hér er talið
virðist brýnn og óhjákvæmi-
legur kostnaður, eigi þetta sem
um er rætt að gerast. Það er
engu' ■ meii-i • líkur til þess að
kosthaðurinh vérði minni en
hér er talíð héldur en hann
verði enn meiri. Hvort sem
heldur væi’i, ef hér um stór-
fcllda fjárfestingu-að tefla, sem
veldur mjög tilfinnanlegum, ár
legum kostnaði, sem kemur
fram í verði áburðarins, annað
hvort þess áburðar, sem inn-
fluttur verður eða þá hins, sem
unninn er í landinu, ncma hvort
tveggja sé.
Hin árlegu útgjöld, sem ekki
vei’ður komizt hjá að taka
til gi-eina eru vextir, viðhald og
vátrygging hinna nýju eigna
auk lögboðins framlags til fyrn-
ingarsjóðs verksmiðjunnar. —
Vexti verður að reikna, hvort
sem lánsfé eða sjálfsaflafé er
notað til framkvæmdanna og
kaupanna. Bankarnir greiða af
innstæðufé 9% vexti ef féð er
óhreyft í eitt ár. Af lánunum —
víxlunum — eru reiknuð 10%.
Hér verður að miða vextina við
9 af hundraði að minnsta kosti.
Viðhaldskostnaður á eignum
vei’ksmiðjunnar virðast hafa á
árinu 1960 verið 3% af kostnað-
arverði að meðaltali og getur
naumast orðið minni en þar
reynist.
Vátrygging er í-eiknuð eins og
hún virðist hafa reynzt í Áburð
arvei’ksmiðjunni á seinasta ári
og fyrning hin sama og Iög um
áburðarverksmiðju kveða á
lægsta.
Samkvæmt þessu sem að
framan er sagt, vei’ða árleg út-
gjöld vegna hinnar breyttu,
skipunar eins og hér fer á eftir:
meðal farþeganna hafi „ráðist“
á bifi’eiðastjói’ann og með því
orðið valdur að slysinu. — Eg
undirritaður, sem ók bifreiðinni
þetta kvöld, lýsi hér með yfir,
að á mig var ALDREI ráðist af
neinum fai’þeganna, og er því
sá hluti fi’ásagnarinnar helber
uppspuni. — Kili í Aðaldal 8.
nóv. 1961. — Sigti-yggur Björns
son. □
Bændur þakka. Sverrir odd-
viti á Lómatjöi-n hefur beðið
blaðið að færa konum á Akur-
eyri, er í haust og undanfarin
haust unnu að kartöfluupp-
skeru hjá bændum, kærar þakk
ir. Ef þeix-ra hefði ekki notið við,
væri enn mikll hluti kartafln-
anna óupptekinn hér í grend-
inni. Svipuð oi’ð hafa fleiri
bændur látið falla og er blaðinu
ljúft að koma þeirn á framfæri
til hlutaðeigenda. □
1. Vextir 9% af 13.5 millj. kr............
2. Viðhald 3% af sömu fjárhæð.............
3. Vátrygging eignanna ...................
4. Fyrningargjald ........................
2i/2% af 4.5 millj. kr., og 7j4% aí 9.0 millj.
kr.
kr. 1.215.000.00
- 405.000.00
- 67.500.00
- 787.500.00
Samtals kr. 2.475.000.00
Ekki er enn sjáanlegt að þessi
útgjöld verði umflúin, en þau
nema upp undir tvö hundruð
krónur á hverja smálest áburð-
ar, sem inn er flutt, að meðal-
tali. Að óbreyttri skipun ábui’ð-
arverzlunarinnar þurfti ekki að
koma til neinna þessara út-
gjalda, sem er afleiðing hinnar
stórkostlegu fjárfestingar sem
ráðin er og þegar er gerð grein
fyrir.
Að óbreyttu fyrirkomulagi
vantar engar nýjar bryggjur,
engin ný hús, ekki vélar né tæki
vegna áburðarins, því að að-
staða var fyrir hendi á hverri
höfn til að veita honum viðtöku
án nýrrar f járfestingar eða auk-
ins kostnaðar. Hin ráðgerða fjár
festing í Gufunesi er bein af-
leiðing nýrrar skipunar áburð-
arverzlunarinnar og verður
ekki bændum til hagsbóta. □
- Kornræktarfélag
(Framhald af bls. 1)
unda, sem liklegast er að rækta
megi hér á landi.
Stjórn Akurs skipa: Bjami
Péturss. á Fosshóli, Sigfús Jóns
son á Einarsstöðum og Jón
Jónsson í Fremstafelli.
í sumar voru kornakrar hér á
landi samanlagt um 500 ha. —
Uppskeran var yfirleitt góð og
þessi ræktun gaf sæmilegan
arð.
Dag skal að kveldi lofa
eftir Elinborgu Lárusdóttur.
Horfnar kynslóðir II. Saga frd IS.
öltl. Dókaúlgdfan Norðri. Prent-
verk Odds Djörnssonar h.f. —
A kureyri. 1961.
EINN af ínestu snillinguin ver-
aldarinnar nefndi sjálfsævisögu
sína Skáldskap og sannleika, og
vildi hann efalaust með Jjví Iieiti
gera Jiað ljóst, að innra líf mann
anna heyrir sögunni til engu síð-
ur en ytri atburðir liennar. I'átt
vita memi reyndar um sögu ein-
staklinga og Jijóða, Jió að Jieim
séu kunnar ýmsar af Jjeim stað-
reyndum, sem í annála eru færð-
ar. Það eru persónurnar bak við
atburðina, sem vér Jjuríum að
kunna skil á, hugsanir Jjeirra og
tilfinningar, ella getur vér aldrei
gert oss rétta grein fyrir atburða-
rásinni. Sá sem ekki Jjekkir að
nokkru þessa innri hlið atburð-
anna, skilur aldrei söguna. Fyrir
honum verður hún aldrei annað
en dauður bókstafur.
Maður, sem segir sína eigin
sögu, reynir ávallt að skýra Jjetta
að nokkru. Og ef liann er góður
ritliöfundur, lifum vér ekki að-
eins með honum hans eigin lífi,
lieldur sjáum vér einnig, hvernig
hið lifanda líf samtímans speglast
í sál hans, og þannig færumst vér
nær atburðunum og skiljum bet-
ur hin dýpri rök Jjeirra. Þetta er
eins og að ganga undir hönd
skyggnum manni og gerast ó-
freskur með lionum. En liver tal-
ar fyrir alla liina, sem komnir eru
undir græna torlu án Jjcss að
koma fyrir sig orði, allan hin
mikla val skininna beina, sem
liggur óbættur lijá garði með sína
örlagasögu gleymda og grafna og
ofurselda Jjögnin ni?
Einn af spámönnum Gamla
testamentisins talar um Jjað, að
dorttinn liafi leitt sig í dal fullan
af dauðra manna beinum, og skip
að sér að tala í guðmóði yíir bein
unum. Þá gerðist mikið krafta-
verk. Þytur og skrjáf heyrðist, er
beinin íærðust Iivert að öðru, sin-
ar komu á Jjau, hold óx á þeim,
og hörund dróst yfir Jjau, og kom
í Jjau lilandi andi, svo að valur-
inn reis á fætur og Jjað varð mik
ill mannfjöldi.
Einmitt þeta er það, sem skáld-
in gera, Jjegar jjau sökkva sér nið-
ur í sögu liðinna tíma. Til Jjess að
klæða skinin bein sögunnar lif-
anda líli, þarf innlifun og ímynd-
unarafl, sem skáldum einum er
geíið. Og Jiá verður sannleikur
sögunnar að meiri, sem um hana
er fjallað af meiri skáldlegri
skyggni. Þá rísa kirkjugarðamir,
og horfnar kynslóðir búa enn á
meðal vor gæddar Jjví eilífa líti,
sem þær eiga og þeim ber. Því að
Jjær ern Jjættir af oss sjálfum og
lifa enn í vitund vorri og blóði.
Hin nýja skáldsaga frú Elin-
borgar Lárusdóttur: Dag sltal að
kvehli lofa, er önnur skáldsagan
í sagnaflokki hennar: Horfnar
kynslóðir, og kom fyrri lilutinn
út á síðast liðnu ári og nefndist
hann: Sól i hádegisstað. Vakti sú
saga mikla og verðuga athygli,
var í senn skemmtileg og ágæta-
vel skriluð, og munu margir telja,
að Jjessi sagnabálkur, sem vonandi
verður haldið lengra áfram, sé
eitt liið allra bezta, sem frú Elin-
borg hefur skrifað. Er þá mikið
sagt, því að auðgað hefur hún
bókmenntir vorar af mörgum
prýðisgóðum skáldsögum og rit-
að ýmsar hugðnæmar bækur aðr-
ar, einkum um dulræn efni.
Skáldsaga þessi er reyndar beint
áframhald aí liinni fyrri, og er
söguþráðurinn tekinn upp á ný;
Jjar sem hann féll niður, er prests
dóttirin á Máná hafnar bónorði
einkasonarins í Dal, en hann
liveríur heim til sín, ekki erindi
feginn og ber harm sinn í hljóði.
En með því að hann veit, hvað
hann vill, en ástamál prestsdótt-
urinnar renna út í sandinn, sættir
lnin sig að lokum við að giftast
honum, eftir að lieiini hafði nokk
uð lilekkzt á í lílinu. Er Jjó lítið
um ástir til að byrja með, enda er
nú tengdamóðirin orðin lítið lirif
in al' ráðahagnum fyrir liönd son-
ar síns. Fjallar Jjessi bók einkuni
um átökin milli þessara stoltu
kvenna, sem livorug vildi beygja
sig, og liins vegar um það, livern-
ig einkasonurinn í Dal vinnur
sniám saman ástir konu sinnar
með drenglund og mannkostum.
Allt er Jjetta rakið af nænium
skilningi.
Sagan, sem styðst nokkuð við
ættarsögu skáldkonunnar sjálfrar,
gerist um miðja 18. öld og árin
jjar á eftir. Hún er því jafnframt
eins konar aldarspegill, Jjar sem
rakið er eltir föngum siðir og
venjur, búskaparhættir og klæða-
burður, en umfram allt skyggnzt
inn í hugarheim fólksins, áhyggj-
ur þess, trú og vonir. Þetta eru
tímar mikillar íátæktar og liörm-
unga, þegar inenn gral'a u]j]j liolta
rætur til að seðja hungur sitt,
leggja sér jafnvel skóbætur til
munns og íalla unnvörpum úr ó-
feiti í hallærum Jjeim, sem yfir
gengu. Ánaúð, líkamleg og and-
leg, liggur eins og mara yfir land
inu, hegningar eru strangar og
aumingjar verða úti.
Upp úr Jjcssu volæði standa Jjó
einstöku menn eins og klettar úr
hafinu, miss'a aldrei kjai’kinn og
láta aldrei bugast og eru vegna
dugnaðar síns og atorku fremur
veitandi cn Jjiggjandi.
Einn slíkur aðalsmaður meðal
íslenzkra bænda er Hákon í Dal.
Hann er gæddur öllum beztu ein-
keniium liinna fornu ættarhöfð-
ingja, framsýnn og vitur, en jafn-
framt víkingur til verka, hjálpfús,
drenglundaður og glaðlyndur.
Mynd hans er ágæta vel dregin.
Kona hans er höfðingi miinii og
öllu þyngri á bárunni, én Jjó
drengur góður iniist inni. Sonur-
inn er nokkru einrænni en fað-
irinn, en Jjó valmenni eins og
- Hólmavaðsfundurinn
(Framhald af bls. 1)
3. „Almennur bændafundur,
haldinn að Hólmavaði 11. nóv.
1961, skorar á Alþingi að
ti'yggja það, að vextir af lánum
vegna breytinga á lausaskuld-
um bænda í föst lán, njóti sömu
vaxtakjara og gilda urn hliðstæð
lán hjá sjávarútveginum og að
Seðlabankinn sé skyldur að
kaupa skuldabréfin með nafn-
verði.“
Börn og kvikmyndir
Orðsending frá barnaverndar-
nefndinni á Akureyri.
AÐ GEFNU tilefni vill Barna-
verndarnefnd Akureyrar taka
fram eftirfarandi:
Langflestar myndir, sem kvik
myndahúsin hér sýna, hafa
verið skoðaðar í Reykjavík af
sérstökum eftirlitsmanni kvik-
mynda, sem skipaður er af ráð-
herra, samkvæmt tillögu barna-
verndarráðs. — Urskurð sinn
stimplar eftirlitsmaður á seðil,
er jafnan skal fylgja hverri
mynd, og gildir úrskurðurinn
hvar sem er á landinu. — Bann
mynda ber að auglýsa.
F.h. barnaverndarnefndar.
Páll Gunnarsson.
liann. Meginhluti sögunnar fjall-
ar uin ástaniál hans, sem liggja
undir ál'ölluni, en komast þó að
lokuni heil í höfn vegna skapfestu
hans og óbúgandi vilja.
Sagan fellur í breiðum straumi,
Jiar sem í meginmálinu er lýst lífi
og búuaðarhátum 18. aldarinnar,
tímabils, sem lítið heíur verið
fjallað um í skáldsögum, en inn
í meginmálið er olið snilldarleg-
um svipniyndum, eins og t. d.
liiiini ógleymanlegu siígu tállausu
Tótu, sem sjálf var hýdd og síðan
látin flengja barn sitt til óbóta
vegna matarbita, sem hún stal til
að sefa hungur Jjeirra. Þar er
einnig lýst á óhugnanlegan hátt
skjálfandi ótta Jjessa vesalings
fólks við refsingar og harðræði
annars heirns, lijátrú Jjess og hind
urvitnum, sem Jjyngdi enn að
niun armæðubyrði þcirra, sem
gengu við vonarvöl á þessari
mestu niðurlægingaröld íslenzks
Jjjóðlífs.
Skáldsaga frú Elinborgar er stór
brotið verk, er lengi mun verða
lesið af ölluni, sem láta sig varða
líf og örlög Jjjóðar vorrar á liðn-
um öldum. En Jjar að auki er
hún heillandi skáldverk og
skemmtileg aflestrar.
Denjamin Kristjdnsson.
ísvarnarefnið
fyrir bílrúður
komið aftur
VÉLA- OG
BÚSÁHALDADEILD
Vatnseyðir
í benzín.
VÉLA- OG
BÚSÁHALDADEILD
MÓTORHJÓL
TIL SÖLU.
Upplýsingar gefur
Gísli Lórenzson,
Lyngholti 11 (niðri)
TIL SÖLU
Hoover-Jivottavél, Bón-
vél, Ritvél.
Uppl. í Hafnarstræti 67.
(Skjaldborg)
VIL SELJA:
Dráttarhest, sjö vetra
liryssu ótamda, kelfda
kvígu og I. verðlauna
hrút.
Stefán Halldórsson,
Hlöðum.
Sími 02, Akureyri.
TIL SÖLU
Þriggja tonna TRILLA.
Uppl. í síma 1638
milli kl. 7 og 8 e. h.