Dagur - 29.01.1964, Blaðsíða 5

Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1166 og 1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAYÍÐSSON
Auglýsiugar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Gæiuleysi
sfjórnarinnar
STUTTU eftir að Alþingi kom sam-
an til framlialdsfunda eftir áramótin,
lagði ríkisstjórnin fram frumvarp til
að bjarga sjávarútveginum úr bráð-
um háska. í því felast 210—240 millj.
krónu nýjar álögur á.almenning, í
hækkuðum söluskatti og fl. Mönnum
kemur þetta undarlega fyrir sjónir
eftir metaflaár, og eftir þeirri kenn-
iiigu „viðreisnar“-höfundanna, að
með hinni nýju efnahagsstefnu, sem
fylgt hefur verið síðustu árin, væru
slíkar ráðstafanir með öllu óþarfar.
Fullyrðingar um, að erfiðleikar út-
gerðarinnar nú, stafi af 15% kaup-
hækkuninni frá því í desember, er
algerlega út í hött. Boðskapur stjóm-
arinnar síðustu vikur og raunar mán-
uði um, að nýjar „ráðstafanir“ væru
nauðsynlegar ef kaupið hækkaði,
vora meira og minna dulbúnar og
opinberar hótanir, sem náðu há-
marki með lögbindingarfrumvarp-
inu fræga, sem stjórnin varð síðan að
draga til baka. Henni þótti þá reisn
sín lítil og virðist hafa sviðið það
sárast að hopa fyrir samtökum al-
ntennings og stjórnarandstöðunnar.
Tekjuafgangur ríkissjóðs undanfar-
in ár nemur mörgum hundruðum
milljóna króna og hefðu getað mætt
hinum nýju „nauðþurftum". En
hversvegna þá, að taka aftur nýfengn-
ar kjarabætur af almenningi að
nokkru og egna enn til ófriðar með
nýjum sköttum?
Forsætisráðherrann hefði átt að
vera reyn/Iunni ríkari í þessu efni.
Hann ætti einnig að hafa fengið nýj-
an og betri skilning á því, að þessu
landi er ekki hægt að stjórna farsæl-
lega í djúptækri andstöðu við hin
fjölmennu samtök vinnandi fólks í
landinu, þótt því væri haldið fram
af honum og ílokksræðrum hans á
vinstrastjómartímabilinu, að það
væri vanvirða við hið háa Alþingi að
hafa þann hátt á. Því miður virðist
reynsla ráðherrans enn ekki standa
djúpt, því nýlega sagði liann, og þá í
sambandi við hinar nýju viðreisnar-
ráðstafanir „viðreisnarinnar“, að það
væri „æskilegt, að áhrif af kauphækk
unum lýsi sér í framkvæmd, svo að
mönnum lærist af reynslunni.“ Gæfu
leysi núverandi stjórnarvalda og
Jtrákelkni í því, að lialda enn áfram
á sömu stefnu, þótt hún hafi beðið
skipbrot, leggur enn þunga bagga á
þjóðfélagsþegnana.
Með þessum síðustu ráðstöfunum,
eru fjárlög yfirstandandi árs í þrennu
lagi og samanlögð gjaldheimta sam-
kvæmt þeim, orðin 3 milljarðar
króna. □
Frá v. Sæmundur Bjarnason og frú Guðrún Jónsdóttir kennarar, Hrefna Ferdinantsdóttir, Anna
Sverrisdóttir, Sigrún B. Jóhannesdóttir og Jóhannes Óli Sæmundsson skólastjóri. (Ljósm. E. D.)
Nýfl mennlðsetur á Þelamörk í Eyjafirði
(Framhald af blaðsíSu 8)
áðui' er sagt, á aldrinum 8—13
ára.
Þar sem fregnir höfðu borizt
um, að kennsla væri hafin af
fullum krafti í hinum nýja
skóla, ekki bólaði á opinberri
skólavígslu eða öðru kærkomnu
tækifæri blaðamanna til heim-
sóknar, skrapp fréttamaður
Dags þangað á laugardaginn og
ræddi um stund við skólastjór-
ann, Jóhannes Óla Sæmunds-
son, fyrrum námsstjóra, á með-
an hann leiddi mig um staðinn.
Þetta var um hádegisbil og
börn þau, sem í skólanum höfðu
dvalið þá vikuna, að fara heim
til. sín en önnur í þeirra stað
væntanleg næsta kennsludag.
Hverjir skipa framkvæmda- eða
bygginganefnd skólans?
Óformleg bygginganefnd, sem
einnig er skólanefnd, starfar í
umboði fræðslumálastjórnarinn-
ar. Það eru þrír menn, einn frá
hverjum hreppi, sem að skólan-
um standa. Formaður er Gunn-
ar Kristjánsson á Dagverðar-
eyri og með honum Aðalsteinn
Sigurðsson á Öxnhóli og Brynj-
ólfur Sveinsson í Efstalandskoti.
Teikningu hússins gerði Sig-
valdi Thorðarson arkitekt og
yfirsmiður er Ingólfur Jónsson.
Byggingin er búin að vera um
4 ár í smiðum og kostnaður orð-
inn á 8. milljón króna. Skólinn
er frá upphafi hugsaður sem
alger heimavistarskóli, enda
vegalengdir miklar, nema fyrir
tiltolulega mjög fá börn í ná-
grenninu.
Mér sýnist húsrými ekki of
mikið?
Það hefur svo til tekist, að
heimavistaraðstaða er þegar of
lítil fyrir núverandi barnafjölda,
en með því að nota nokkur
herbergi, sem til annars voru
ætluð, var hægt að hýsa 39 börn
en 3 ganga heiman og heim —
en svona er það aðra vikuna —.
í skólanum er fjögurra her-
bergja skólastjóraíbúð og
tveggja herbergja kennaraíbúð.
Þrjár kennslustofur eru full-
gerðar, tvær þeirra stórar og
góðar kennslustofur. Við getum
því kennt öll í einu, ég og sam-
kennarar mínir; Sæmundur
Bjarnason fyrrv. skólastjóri og
Guðrún Jónsdóttir kona hans.
Ráðskona er Anna Sverrisdóttir
frá Skógum á Þelamörk og
starfsstúlkur Hrefna Ferdinants
dóttir frá Spónsgerði í Arnanes-
hreppi og Sigrún B. Jóhannes-
dóttir, Akureyri.
Hvað eru bekkjadeildir margar?
Bekkjadeildir eru 6 og starfa
3 í senn, eldri og yngri deild.
Deildirnar skipta vikulega þann
ig, að önnur (1.—3. b.) er í
skólanum meðan hin (4.—6. b.)
lærir heima eftir fyrirsögn kenn
aranna og öfugt. Þetta er fátítt
skiptingarform, en þótti hentugt
að hafa það svo í byrjun, hvað
sem seinna verður.
Hvenær hófst kennsla og hvem-
ig hefur gengið?
- Það var byrjað að kenna
- Framleiðniaukningin
(Framh. af bls. 1)
mennu fundir og einhugurinn,
sem þar ríkti, sýnir það mjög
greinilega að bændastéttin hef-
ur þokað sér saman um hags-
munamál sín og ætlar ekki að
þola það til langframa að vera
órétti beitt.
Viltu segja mér einhverjar stað-
reyndir um landbúnaðarmálin,
sem á góma báru á fundunum?
Aðeins örfá atriði um landbún
aðinn almennt, segir Gunnar. Á
tímabilinu 1947—1962, að báð-
um þessum árum meðtöldum,
hefur sauðfjárframleiðslan auk-
izt um 115%. Mjólkurframleiðsl-
an, þ. e. mjólk til mjólkurbú-
anna í landinu hefur aukizt um
186%. En á síðastliðnu ári
minnkaði framleiðsla sauðfjár-
afurða um 10% en mjólkin jókst
um 6,5%. Vegna þessarar miklu
aukningu mjólkur hefur nokk-
urt magn mjólkurafurða safnast
fyrir, einkum smjör. Neyzlan
vex um ca. 2% á ári eða í sama
hlutfalli og fólksfjölgunin, sem
er einnig um 2%. Á liðnu ári
var á þriðja hundrað tonn af
osti flutt á erlendan markað,
einnig mjólkurduft. Verðlag á
þessum vörum erlendis er frem-
ur óhagstætt. Nú er ráðgert að
flytja út eitthvað af smjöri.
Eins og áður hefur verulegt
magn af kmdakjöti verið flutt
út, þó minna nú en í fyrra. Verð
á því er mun hagstæðara en
mjólkurafurðanna.
nokkrum börnum hinn 5. desem
ber. Nú er kennt af fullum
krafti. Vinnuflokkar eru hér við
byggingaframkvæmdir og hefur
öll samvinna við þá gengið
árekstralaust. Hvað snertir
skólastarfið, er óhætt að segja,
að það hefur verið mjög ánægju
legt og engin óhöpp hent. Börn-
in eru yfirleitt ánægð. Okkur
kennurunum kemur saman um,
að börnin, einkum í efri bekkj-
unum, séu óvenjulega háttvís.
Ég . held, að Þelamerkurskóli
verði allgott skólaheimili, eink-
um ef miðað er við þær bygg-
ingaframkvæmdir til viðbótar,
sem fyrirhugaðar eru, segir
skólastjórinn að lokum og þakk-
ar blaðið viðtalið. □
þrisvar sinnum meiri
Hvað er heildarverðmæti fram-
leiddra landbúnaðarvara hér á
landi talið mikið?
Verðlagsárið 1962—1963 (frá
hausti til hausts) var heildar-
verðmæti búvaranna talið 1,5
milljarður, samkvæmt áætlun,
sem Hagstofa íslands hefur gert.
En hvað viltu segja um hina
„litlu framleiðni landbúnaðar-
ins“, sem Gylfi ráðherra bar sér
í munn á dögunum á Alþingi?
Þeim ummælum hefur verið
svarað rækilega, bæði af Sveini
Tryggvasyni framkv.stj. Stéttar-
sambandsins og Kristjáni Karls-
syni erindreka. Samkvæmt
skýrslu, sem Framkvæmdábank
inn lét gera, hefur framleiðslu-
aukning landbúnaðarins aukizt
um 4% árlega. Sé svo tekið tillit
til þess hve þjóðinni hefur fjölg-
að á þessu tímabili en fólki í
sveitum fækkað, kemur í ljós,
að framleiðsluaukningin er um
það. bil þrisvar sinnum meiri á
mann í sveitunum, en hjá öðr-
um stéttum þjóðfélagsins til
jafnaðar. Enda hafa bændur
tekið véltæknina í þjónustu sína
og framkvæmt mikið. Ásakanir
á Alþingi og í sumum blöðum í
garð bændastéttarinnar um það,
að landbúnaðurinn sé hemill á
eðlilegum hagvexti þjóðarinnar,
eru alveg fráleitar og byggjast á
ónógri þekkingu, segh' Gunnar
Guðbjartsson að lokum og þakk
ar blaðið honum fyrir samtal-
ið. E. D.
5
Frú Svava Jónsdóttir áttræð
MÍN KÆRA vinkona frú Svava
Jónsdóttir leikkona er orðin
áttrætð, þó ótrúlegt sé. Manni
dettur aldrei aldur í hug í ná-
vist hennar. Hún verður aldrei
gömul kona. Hún verður bara
frú Svava.
Allir vita að hún var afburða
leikkona. Um það ætla ég ekki
að skrifa. Aðrir gera það, að
sjálfsögðú. En hún var merkis-
kona á öðrum sviðum líka.
Frú Svava Jónsdóttir var
fædd 23. janúar 1884, dóttir
merkishjórianna Jóns Chr. Stef-
ánssonar timburmeistara og
Dannebrogsmanns, og konu
hans frú Kristjönu Magnúsdótt-
ur, sem bjuggu hér á Akureyri
í Aðalstræti 52. Var faðii' Svövu
einn af merkustu borgurum
bæjarins á seinni hluta 19. ald-
arinnar og fram yfir aldamót-
in. Var Svava einbirni á efna-
heimili og fékk mjög gott upp-
eldi og menntun bæði heima og
erlendis. Ung giftist hún Bald-
vini Jónssyni, ungum og efni-
legum verzlunarmanni og eign-
uðust þau sjö börn og eru sex
þeirra á lífi. Er þetta allt mesta
myndar og efnisfólk. Heimili
Svövu og Baldvins í Aðalstræti
52 var stórt og þar ríkti mesti
myndarskapur í hvívetna. Hjá
þeim voru foreldrar Svövu til
dauðadags og frú .Guðrún Vig-
fúsdóttir móðir Baldvins einn-
ig lengi. Var þetta vinafólk for-
eldra minna og kom ég oft á
það fína og fallega heimili með
mömmu minni og þótti mjög
gaman að koma þangað. Fannst
frú Svava svo falleg og allt
sem í kring um hana var
og einlægt var hún að hann-
yrða eitthvað fallegt. Móð-
ir hennar og tengdamóðir
voru henni miklar hjálparhell-
ur við heimilisstörfin og svo
ætíð stúlka. Þetta var heil hirð
utan um frú Svövu, enda fannst
mér hún alltaf eins og prinsessa.
Og ekki minnkaði Ijóminn, þeg-
ar ég sá hana leika.
Árið 1914 tók Baldvin Jóns-
son við verzlunarstjórastöðu
hjá Sameinuðu verzlununum á
Sauðárkróki, en þá var ég farin
til Reykjavíkur, svo ég aðeins
gat hugsað mér skarðið auða í
Fjörunni, þegar þessi stóra fjöl-
skylda hvarf þaðan.
Mér auðnaðist einu sinni að
heimsækja frú Svövu á Sauðár-
króki og var það stórt og fallegt
heimili, falleg og kurteis börn
og margir gestir. Myndar- og
glæsibragur á öllu, sem áður.
Eftir langa fjarveru kom ég
aftur heim til Akureyrar. Þá
endurnýjaðist kunningsskapur-
inn aftur milli frú Svövu og
hennar fólks, sem nú var aftur
flutt til Akureyrar, og okkar
mömmu, okkur til mikillar
ánægju. Nú urðum við frú
Svava samstarfskonur. Ég
nefndi áðan að hún hefði hann-
yrðað mjög mikið. Hún var
mesta listakona í þeim efnum
og handbragðið frábært. Ég
setti hér upp hannyrðaverzlun
og purfti á listfengum höndum
að halda mér til aðstoðai' og
naut verzlun mín handa frú
Svövu í mörg ár, mér og mörg-
um öðrum til góðs og gleði, sem
ég fæ henni seint fullþakkað.
Frú Svava var árum saman í
Heimilisiðnaðarfélagi Norður-
lands og í stjórn þess á árabili.
Hún var ein af stofnend-
um Sjálfstæðiskvennafélagsins
Varnar hér í bæ og starfaði
þar vel og lengi.
1948, þegar Zontaklúbbur
Akureyrar var stofnaður, var
frú Svava ein meðal stofnenda
og var kosin varaformaður í
fyrstu stjórn klúbbsins og eins
og lög standa til, annar formað-
ur klúbbsins. Þakka ég frú
Svövu fyrir hönd Z. A. góða
'samvinnu í 15 ái', eða fram á
þennari dag.
Frú Svava er heiðursfélagi í
Zontaklúbbi Akureyrar. Þá er
hún einnig heiðursfélagi í Leik-
félagi Akureyrar.
Áður en þau fluttu til Sauð-
árkróks var frú Svava í kven-
félaginu Framtíðininni og reynd
ist þar, sem annars staðar, góð-
ur félagi.
Sæmd hefur hún verið hinni
íslenzku fálkaorðu fyrir störf
sín fyrir leiklis'tina.
Á þessu merkisafmæli færi
ég frú Svövu Jónsdóttur ein-
lægar blessunaróskir og þakkir
fyrir langa og trygga vináttu.
Ragnheiður O. Björnsson.
„Allra meina bót”
Mývetningar sýndu leikinn þrisvar á Akureyri
Leikstjóri var Birgir Brynjólfsson
UM SÍÐUSTU helgi kom til
Akureyrar leikflokkur úr Mý-
vatnssveit og sýndi gamanleik-
inn „Allra meina bót“, eftir
Patrik og Pál, hafði þrjár sýn-
ingar við ágæta aðsókn og veitti
bæjarbúum hina beztu skemmt-
un. Leikflokkurinn æfði sjón-
leikinn á vegum kvenfélags þar
eystra og rennur ágóðinn til
kaupa á snjóbíl til sjúkraflutn-
inga.
Hvort sem leikhúsgestir á
Akureyri hafa við miklu búizt á
leiklistarsviðinu af fólki úr há-
sveitum Þingeyjarsýslu, skal
ósagt látið. Hitt er víst, að gest-
irnir komu, sáu og sigruðu, eins
og þar stendur. Áhorfendur eiga
því of sjaldan að venjast hér, að
verulega gusti um leiksviðið í
frjálslegum og hröðum gaman-
leikjum. En Mývetningarnir
bættu okkur þetta upp, undir
stjórn ungs leikara, Birgis
Brynjólfssonar, sem setti leik-
inn á svið með skemmtilegum
hætti.
Leikurinn gerist í sjúkrahúsi,
þar sem dr. Svendsen beitir
hnífnum af óvenjulegum áhuga
á að skera og skera. Auðvitað
vill hann að sjúklingum batni —
því þá má e. t. v. taka þá til
uppskurðar á ný.
Böðvar Jónsson bóndi á Gaut-
löndum leikur Andrés, roskinn
mann, sem búið er að skera upp
19 sinnum, og er vongóður um
20. skurðinn.
Böðvar nær skemmtilegum og
svo listrænum tökum á viðfangs
Birgir Brynjólfsson.
efninu, að það mun leikhúsgest-
um eftirminnilegt.
Þráinn Þórisson skólastjóri
leikur dr. Svendsen, hinn skurð-
glaða yfirlækni, og gerir það
skörulega, en er kannski „sval-
ur“ einum um of, þótt hann setji
hressilegan blæ á umhverfið
allt.
Pétur Þórisson bóndi í Bald-
ursheimi leikur Pétur, kaup-
sýslumann, einskonar tilrauna-
dýr dr. Svendsens læknis, og
elskhuga einnar hjúkrunarkon-
unnar, vandasamt hlutverk.
Leikur Péturs er bráðskemmti-
legur, þegar frá er dreginn kaup
sýslumáðurinn — þ. e. áður en
„aðgerðin“ fer fram.
Frú Steingerður Jónsdóttir á
Grænavatni leikur Höllu hjúkr-
unarkonu og gamla og nýja
unnustu Péturs. Halla er yfir-
lætislaus og þokkafull í meðferð
frúarinnar.
Steingrímur Kristjánsson
bóndi á Grímsstöoum leikur
Stórólf, kátlegan leynilögreglu-
mann, sem síðan tekur sér gerfi
hjúkrunarkonu, til að fá aðgang
að sjúkrahúsinu. Veltur á ýmsu
um hag hans og njósnarstörf, og
verður þessi starfsmaður laga
og réttar æði broslegur í með-
ferð Steingríms.
Áslaug Sigurðardóttir Skútu-
stöðum, Kristín Pétursdóttir
Gautlöndum, Ásmundur Kristj-
ánsson Stöng og fvar Stefánsson
Haganesi leika hjúkrunarlið.
Sjónleikurinn „Allra meina
bót“ er öðrum þræði söngleikur,
og gera leikendur söngvunum
góð skil með undirleik séra
Arnar Friðrikssonar á Skútu-
stöðum. Leiktjöld gerðu Ingvi
Kristjánsson og Jóhannes Sig-
fússon. Leiksviðsstjórn annaðist
Arnþór Björnsson.
Leikflokkur Mývetninga er
enn ein sönnun þess, hve mikið
er unnt að gera á sviði leiklist-
arinnar í sveitum landsins, því
þar, sem annarsstaðar finnast
oft hinir ágætustu leikkráftar,
þegar eftir er leitað. E. D.
Hann átti heima í „Paradís" utan við bæinn og kom á hverjum
morgni akandi til bæjarins í litlum ferhjólavagni með tveim litlum
„Hjaltlendingum" fyrir. Hann gekk með svartar fléttur niður á axl-
ir og taldi sig vera Guðs-soninn. Þetta var meinlaus nánugi, en geð-
bilaður. En „Paradísargarðurinn“ hans var dásamlegur blóma- og
aldingarður.
Iðunn sagði Björgu margar sögur af þessum fjórum skringilmenn-
um bæjarins, sem hún þekkti frá bernskuárum sínum.
— Já, hér er víst sannarlega margt skrítið af margvíslegu tagi í
bænum þeim arna, segir Björg og finnur spanandi forvitni gagntaka
sig alla.
— Hér er nú ein fiskmetis-verzlunin, segir Iðunn skömmu síðarí
Þær eru nú komnar ofan í Hafnarstræti.
— Já, er nokkuð skrítið þar eða furðulegt? spyr Björg og hlær.
— Nei, það er það annars ekki, segir Iðunn. Og einmitt þess vegna
virðist verzlunum þeim arna vegna eins vel og fyrir sjö árum. Og
enginn tortryggir svona litla og saklausa fiskbolluverzlun.
— Þú talar í gátum, segir Björg. — Við hvað áttu annars?
— Ég á við, að talir þú nægilega dulið og ísmeygilega, þá verður
þér boðið inn fyrir fiskmetisdiskinn, síðan smýgur þú inn og út bak-
dyramegin og kemur inn í stofu með skápum og kössum, og þar
hittirðu fólk við borð með flöskur og glös. í stuttu máli: Þú ert
komin inn í eina hinna mörgu og víðkunnu smygl-kráa bæjarins.
— Hvernig veiztu allt þetta? spyr Björg hissa.
— Jú, blöðin blása þetta upp öðru hverju, þegar lögreglan hefir
tekið fastan heilan smyglarahóp með boldangs-kellingu sem for-
stjóra, en það er auðvitað sjálf frúin í kránni, skilurðu! En smygl-
krár spretta fljótt upp aftur hérna í bænum eins og gorkúlur á haust-
degi, og felubúa sig eflaust enn, eins og áður, með fulla glugga af
bústnum fiskbúðingum og rjúkandi heitum fiskbollum og ufsa-kök-
um.
— Sveimér skrítið að þetta skuli geta haldið svona áfram, segir
Björg og athugar síðan forvitnislega allar fiskmetisbúðir, sem þær
fara framhjá.
—Þú mátt ekki halda, að allar þessar búðir séu felubúnar smygl-
ara-krár, segir Iðunn hlægjandi. En bíddu nú við: Einhver spaugsöm
sál var einu sinni að líkja bænum hérna við París! Ekki sökum
stærðar né fegurðar, heldur vegna „vökvunarinnar" og lífsins að
tjaldabaki! Þú skalt ekki gleðjast of snemma. Ég sé það á þér, að
þú býst líka við einhverju framúrskarandi ævintýralegu hérna á
hverri stundu!
— Já, ég játa það fúslega, segir Björg. Bíddu bara, þá skaltu fá
að sjá, að ég sleppi engu óreyndu framhjá mér. Maður á að taka
þeirri gleði, sem lífið býður. Punktum finale! segir Björg og hlær
dátt.
Niðri í miðbæ mæta þær Iðunn og Björg fólki á leið til kirkju.
Iðunn finnur ofurlítinn fiðring í samvizkunni. Hún minnist þess,
AUÐHILDUR FRÁ YOGI:
GULLNA BORGIN

að móðir hennar hefði nefnt kirkjugöngu, þegar hún kæmi til bæjar-
ins.
— Þú verður ag heita mér því að fara til kirkju öðru hverju!
hafði móður hennar sagt. Hvergi annars staðar finn ég mig svo ná-
ið og í samræmi við hið góða og heilaga, en þegar ég sit í kirkju og
beini augum mínum upp að altarishringnum og krossinum, sem hang-
ir þar. Þá finn ég svo glöggt til smæðar minnar og veikleika, en er
samt sæl og rík. Það er eins og friðurinn þar innan kirkjuveggjanna
umvefji mig sem kærleiksríkur faðmur.
Iðunn minnist svo glöggt þessara alvarlegu orða móður sinnar.
Og hún finnur til samvizkubits, er hún gengur framhjá dómkirkjunni
annan sunnudaginn í röð, eftir að hún kom til bæjarins. Alltaf hef-
ir hún átt í stríði við samvizkuna. Þannig hefir það verið frá bernsku-
árum. Samvizkan lét hana aldrei í friði, jafnvel við smávægilegustu
yfirsjónir bernsku-áranna.
Þessa stundina langar Iðunni ekkert til að hugsa til morgundags-
ins í stofunni. Henni finnst jafnvel alveg tilgangslaust, að hún skuli
hafa gengið í Fegrunarskólann í Ósló, og síðan ráðið sig í fegrunar-
stofnunina hjá Rossí. Hún áttar sig ekki á sjálfri sériHvert er hún
að halda? Það er eins og hún hafi misst af skipinu.Rétt í þessu
minnist hún þess, sem móðir hennar hafði talfært við hana, kvöldið
áður en hún fór að heiman.
Þær mæðgurnar höfðu setið saman inni í vistlegri stóru-stofu.
Faðir hennar var í sjúkravitjun, og hans ekki von fyrr en seint um
kvöldið. Gunnhildur og Ivar voru farin heim aftur að Níelsarbakka
við Ósló eftir jólafríið. I stofunni var hálfrokkið, aðeins ljósblik
gegnum hurðina á viðarofninum.
Mæðgurnar höfðu stundarkorn rætt um hitt og þetta Móðirin sat
með prjóna í höndum. Svo lagði hún þá frá sér, krosslagði armana á
brjósti sér, og horfði þögul í eldsbjarman um hríð.
— En að það skyldi verða iðnaðarkona úr þér, Iðunn! hafði móð-
irin sagt lágt og stillilega.
— Já, en hvað áttu annars við, mamma? hafði Iðunn svarað.
— Æ, eiginlega ekkert sérstakt. Ég hefi annars aðeins furðað
mig á þessu. Það er eins og mig hafi alltaf dreymt, að þú myndir
snúa þér að einhverju öðru.
— Einhverju öðru?
— Já, Iðunn, einhverju öðru. En það er víst ekki rétt af mér að
impra á þessu núna. Og ég hefði víst ekki gert það heldur, ef pabbi
þinn hefði verið viðstaddur. En nú eru það aðeins við tvær, eins og
þá. Og móðirin hélt áfram:
— Ég man svo vel litla telpuhnátu, dökkhærðan sprettlifandi
hnokka, bláeygða með stór, dreymandi augu. Þetta var um það leyti,
sem pabbi var héraðslæknir í Fjörðum syðra. Gunnhildur og Krist-
inn voru þá orðin stór börn og léku sér úti með jafnöldrum sínum.
En þú þurftir að vera með mömmu enn um hríð. Þú varst svo
skemmtileg og skrítin. Þú varst svo hláturmild og skemmtir þér við
allt og yfir öllu. Einu sinni klifraðir þú upp á stól og stóðst þar há-
reist og hnakkakert í allri þinni hæð. Svo fórstu að bulla og tóna og
spriklaðir bæði höndum og fótum. Mamma var áhorfandi. Og þeg-
ar ég hló að þér, hlóst þú líka og klappaðir saman litlu höndunum
þínum.
Eftir þetta kleifstu oft upp á stólinn og lékst beinlínis gamanleiki
fyrir mig, og stundum fyrir aðra líka. Þeir, sem sáu til þín, hugsuðu
víst aðeins, að þú værir skemmtilegur telpuangi. En ég hugsaði
lengra og meira. Og langar þig ekki til að vita, hvað ég hugsaði þá,
Iðunn? Að það sem ég sjálf hefði orðið að hætta við og útrýma
úr huga mínum, það skyldi nú yngri dóttir mín fá aftur í fullum
mæli. Ef það þá lægi fyrir henni.
Iðunn hafði setið þögul og hlustað á móður sína um hríð. Hún
þóttist vita, við hvað móðirin ætti með þessu. Já, þetta sama hafði
leikið henni í huga oft og mörgum sinnum, alveg frá bernsku. Jæja,
Móðirin hefði haldið áfram rökkurskrafi sínu:
— Já, Iðunn, þú skilur víst, að ég hafði hugsað mér listamanns-
brautina lífsveg þinn. Ef til vill var þetta syndug hugsun inín. En ég
óskaði þess innilega, að þú skyldir snúa þér í alvöru inn á sjónleika-
vettvanginn. Sem móðir hefði ég aldrei átt að hugsa í þessa átt. En
þetta hafði fest svo djúpar rætur í huga mínum. Og ef ekki- beinlín-
is leikhúsið, þá að minnsta kosti einhver leið, sem þú gætir fylgt
inn í ríki listarinnar.
-—- Já, Iðunn. Einu sinni var ég sjálf haldin brennandi ástríðu að
leggja út á listamannsbrautina. Ég lék sjónleiki ótal sinnum fyrir
sjálfa mig heima á lénsmannssetrinu. Heimili okkar var svo af-
skekkt, að ég gat sjaldan leikið mér við jafnaldra mína. Þessvegna
lék ég við sjálfa mig og útbjó sjónleiki í leikstofunni minni. Ég varð
að leika öll hlutverkin sjálf, og þú mátt trúa því, að þetta var al-
vöruleikur hjá mér.
-— Þegar ég tók að þroskast, hætti ég þessum barnaskap mínum.
í þess stað fór ég að lesa ljóð. Ég leitaði í bókahillum pabba og
valdi þar öll helztu lýrisk ljóð, sem ég gat fundið. Það getur vel
verið, að móðir mín hafi skilið mig, þótt hún væri af gamalli bænda-
ætt og þekkti mjög lítið til leiklistar. En hún var listhneigð í eðli
sínu. Faðir minn var aftur á móti af allt öðru tagi. Hann kom að
mér dag einn, þegar ég var að lesa kvæði Björnsons: „Syng mig
heim“. Hann varð ákaflega reiður við mig, er honum skildist, hvað
fyrir mér vakti. Hann sagði, að þetta væri synd. Og slíka synd vildi
hann ekki heyra nefnda á sínu heimili. Faðir minn var annars ákaf-
lega sterktrúaður, og hann var jafn dómharður um alla list eins og
strangir heittrúarmenn jafnan eru. Framhald.