Dagur - 11.04.1964, Blaðsíða 4

Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1166 og 1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Skessan við
dyrnar
RÁÐHERRAR núverandi ríkis-
stjórnar á íslandi, sem höfðu lagt í
það mikla vinnu, ásamt áróðursvél-
um flokka sinna, sem knúðar voru
til hins ítrasta — að telja þjóðinni
trú um ágæti „viðreisnarinnar“ —
standa nú frammi fyrir ófreskju, sem
þeir óttast.
Eftir mikla kosningavinnu og
nauman meirihluta, slökuðu táðherr-
arnir á, og tóku sér frí frá störfum.
U tanlandsferðir þeirra voru svo lang
ar og tíðar, að þjóðin vissi ekki hvort
þeir voru að koma eða fara er hún
heyrði til þeirra endrum og eins.
En haustið kom,þá fór að kólna í
veðri og Alþingi á næstu grösum.
Alvara lífsins beið heima, staðreynd-
imar í efnahagsmálun tóku að segja
til sín. „Dýrtíðin stóð eins og
skessa við hvers manns dyr“ og
hrifsaði til sín bita og sopa af hverju
því, sem framleitt var eða neytt. At-
vinnuvegimir boðuðu stöðvun, pen-
ingarnir voru hættir að streyma í
lánastofnanirnar nema sá hluti, sem
dreginn var með valdi utan af lands-
byggðinni til frystingar, gjaldeyris-
varasjóðurinn dafnaði ekki, kjara-
dómur hafði metið kaupgjald opin-
berra starfsmanna og aðrar stéttir
kröfðust leiðréttingar í kjaramálum,
og miðuðu við niðurstöður kjara-
dóms. Allir sáu, að „viðreisnin“ rið-
aði til falls. Því varð ekki á frest
skotið, að „styðja“ viðreisnina.
Fyrst var reynt að banna tekju-
lægsta fólkinu að fá leiðréttingu á
kaupi, en stjórnin heyktist á því,
svo sem kunnugt er, vegna almennr-
ar andstöðu.
Eftir þessa áberandi uppgjöf varð
að leita annara ráða. í janúarmán-
uði sannaði „viðreisnin“ enn betur
en orðið var, hversu komið var, er
hún gekk inn á braut hins nýja upp-
bótakerfis. 300 milljónum var bætt
á þjóðina í auknum sköttum og
þeim varið til að forða stöðvun
útgerðarinnar. 43 millj. kr. skyldu
frystihúsin fá og togararnir 55 millj.,
samkv. stjórnarfrumvarpi þar um.
Þ. e. teknir vom upp beinir styrkir
úr ríkissjóði til sjávarútvegsins. Frá
upphafi átti „viðreisnin“ þó að hafa
það höfuðmarkmið, að koma útgerð-
inni á efnalega traustan rekstrar-
grundvöll. Jafnvel metafli og ört
hækkandi markaðsverð nægði ekki
að koma í veg fyrir „eiturverkanir"
hinnar nýju stefnu. Nýuppkveðinn
gerðadómur um fiskverð, var að
engu gerður, með beinum uppbót-
um frá ríkissjóði.
(Framhald á blaðsíðu 7)
Afhugasemd frá BúnaSarbanka Íslands
í 23. tbl. Dags er grein undir
dulnefni, þar sem gagnrýndar
eru mjög harðlega þær ákvarð-
anir stjórnar Stofnlánadeildar
landbúnaðarins, að óska eftir
vissum upplýsingum u m bú-
rekstraraðstöðu og fram-
kvæmdaþörf bænda, er sækja
um stofnlán og slík skýrslugerð
talin „niðurlægjandi11 fyrir
bændastéttina. Af þessu tilefni
biður bankastjórnin yður að
birta eftirfarandi athugasemd:
Af mörgum ástæðum var orð-
in knýjandi nauðsyn að' koma á
þeirri skipan að fyrirfram yrðu
menn að sækja um stofnlán,
þannig að auðið væri að gera
sér nægilega snemma grein fyr-
ir fjárþörf Stofnlánadeildarinn-
ar og geta þá jafnframt svarað
sífjölgandi fyrirspurnum bænda
og bygingavöruverzlana um
það, hvort örugglega mætti
treysta því, að viðkomandi
bóndi fengi lán.
Greinarhöfundi virðist Ijós
nauðsyn þessarar ákvörðunar
Stofnlánadeildarinnar, og því
þarflaust að rekja þá hlið máls-
ins nánar.
Hinsvegar þykir bankastjórn-
inni mjög leitt, ef einhverjir
bændur telja umbeðna skýrslu-
gjöf í sambandi við lánsumsókn
irnar óvirðingu við bændastétt-
ina, enda fer því víðs fjarri.
Skuldir margra bænda við
Stofnlánadeildina eru orðnar
miklar og margar framkvæmd-
ir, sem í er ráðizt, kostnaðar-
samar. Þegar meta skal nýjar
lánveitingar, verður stjórn
Stofnlánadeildarinnar því í
senn að gera sér grein fyrir bú-
rekstraraðstöðu viðkomandi
bónda og hvort hinar nýju fram
kvæmdir eru líklegar til að
tryggja afkomu hans.
Til þess að meta þessar að-
stæður og geta þá jafnvel verið
bóndanum til ráðuneytis um
heppilega tilhögun framkvæmda
svo sem sérfræðingar Stofnlána
deildarinar vissulega vilja vera,
er annars vegar óskað eftir
vissum upplýsingum frá viðkom
andi bónda, sem að sjálfsögðu
er farið með sem algert trúnað-
armál gagnvart öðrum, og
stuttri greinargerð viðkomandi
héraðsráðunauts um skoðun
hans á nauðsyn fyrirhugaðra
framkvæmda.
Um aðra nýja skriffinnsku er-
ekki að ræða, og hvorug þessi
skýrslugjöf þarf að taka langan
tíma, en er ómetanlegur liður í
þeirri nauðsynlegu samvinnu,
sem þarf að vera mili bændanna
og stjórnar Stofnlánadeildarinn-
ar.
Og héraðsráðunautarnir hafa
einmitt það hlutverk að leið-
beina bændum um uppbyggingu
búanna og hagkvæmni í búskap
arháttum, og óskir Stofnlána-
deildarinnar um vottorð þeirra
eiga því beinlínis að geta orðið
til þess að styrkja nauðsynleg
tengsl þeirra við bændurna.
Gagnaöflun sú, sem hér um
ræðir, er því hin nauðsynleg-
asta, bæði fyrir Stofnlánadeild-
ina og bændur. Það er ekki ann
að en almenn bankaregla og fel-
ur ekki í sér neitt vantraust eða
óvirðingu, þótt umsækjendur
um lán þurfi að gera grein fyrir
högum sínum og hagkvæmni og
gildi þeirra framkvæmda, sem
þeir vilja fá lán til.
Gera bankar þannig t. d.
kröfu til þess að fá að fylgjast
með afkomu þeirra fyrirtækja,
sem við þá skipta.
Þetta er fyrsta ár umræddrar
gagnaöflunar, og vitanlega geta
orðið breytingar á þessum regl-
um, ef reynslan leiðir í ljós, að
breytingar séu æskilegar, og all-
ar velviljaðar athugasemdir í
því efni munu teknar til athug-
unar, en það er áreiðanlega ekki
í þágu hagsmuna bænda að
reyna að gera tortryggilega
þessa tilraun til þess að fá sem
gleggsta mynd af hag og fram-
kvæmdaþörf þeirra bænda, sem
eiga framtíðarafkomu sína und-
ir því, að fjárfesting þeirra
■verði hverju sinni sem hag-
kvæmust fyrir búreksturinn. □
Virðingarfyllst,
Búnaðarbanki íslands.
Magnús Jónsson.
Haukur Þorleifsson.
að gengið sé of langt í skrif-
finnsku með viðbótarreglunum.
Fasteignamat og opinberar bún-
aðarskýrslur getur bankinn
haft til hliðsjónar, svo og að
sjálfsögðu veðbókarvottorð.
Undantekningar geti bankinn
auðvitað gert í einstökum til-
fellum og óskað frekari upplýs-
inga um búskaparaðstöðu o. fl.
ef honum sýnist vafasamt, sam-
kvæmt opinberum heimildum,
að veita umbeðið lán.
Bændastéttina í heild er ó-
þarft að beita slíkri tortryggni,
sem mjög aukin skriffinnska og
skýrslugerð er. Hjá bændastétt-
inni hefur ekki tapazt lánsfé,
er réttlæti, að banki þeirra
stingi við fótum með þessum
hætti. Á þessa leið hafa bændur
talað um málið við Dag.
í gær sá bóndi greinargerð
bankastjórnarinnar. Hannsagði:
Ég sé, að búnaðarbankastjórnin
leitar að eigin sögn upplýsinga
til að geta látið sérfræðinga leið-
beina okkur um búskapinn. En
spurning hennar er: „Hverja bú
stærð telur bóndinn sér hag-
stæðasta og hvernig telur hann
bezt að hafa skiptingu bú-
greina“. Veiztu hvaða sérfræð-
ing bankinn hefur til að leið-
beina um þetta efni? Er það
máske Gunnar Bjarnason?1
Dagur getur ekki svarað þess
ari spurningu og ekki vill hann
spilla samstarfi banka og við-
skiptavina hans, þótt hann þegi
ekki um, að bændum finnist
gengið nærri sér að óþörfu með
yfirheyrslum. Blaðið hvetur
bæpdur til að gera svo gott úr
gagnasöfnuninni sem unnt er,
en leyfir sér einnig að vænta
þess, að bankastjórnin taki at-
hugasemdir þær, sem hér hafa
komið fram, til velviljaðrar at-
hugunar. □
REYKINGAR PILTAINOREGI HAFA MINNK-
AÐ SÍÐAN 1957, EN AUKIZT HJÁ STÚLKUM
Ályktmi Þingeyinga
Eins og Dagur taldi rétt að
flytja athugasemdir „Bónda“
við hinar nýju kröfur Búnaðar-
banka íslands um skýrslugerð
frá þeim, er sækja um lán úr
Stofnlánadeild landbúnaðarins,
flytur blaðið fúslega framanrit-
aða greinargerð stjórnar Bún-
aðarbankans.
Dagur hefur orðið þess var,
að fleiri bændur en sá, er at-
hugasemdirnar gerði, líta svo á,
SUMARNAMSKEIÐ
DAGANA 13.-31. júlí gangast
Sameinuðu þjóðirnar fyrir sum
arnámskeiði á Evrópu-miðstöð
sinni í Genf. Þetta sumarnám-
skeið nefnist á ensku „Interne
Programme“ og er ætlað há-
skólastúdentum. Á námskeiðinu
verður fjallað um vandamál
þróunarlandanna undir yfir-
skriftinni „Economic Develop-
ment: The Efficient Use of Nat-
ural and Human Sesources.“
Nánari upplýsingar um nám-
skeiðið, kostnað við það, hótel-
herbergi og annað þvílíkt má fá
hjá Háskólanum hér eða á Upp-
lýsingaskrifstofu Sameinuðu
þjóðanna fyrir Norðurlönd, sem
hefur aðsetur í H. C. Andersens
Boulevard 37, Kpbenhavn V.
Umsóknir verða að sendast á
sérstökum eyðublöðum fyrir 1.
apríl.
Svipað námskeið verður hald-
ið í aðalstöðvum Sameinuðu
þjóðanna í New York dagana
3.-28. ágúst. Á þessu námsekiði
fá þátttakendur tækifæri til að
starfa í hinum ýmsu deildum
samtakanna. Upplýsingar um
þetta námskeið fást einnig á
Upplýsingaskrifstofu Samein-
uðu þjóðanna í Kaupmanna-
höfn. □
AÐ tilhlutan Búnaðarsambands
Suður-Þingeyinga var boðað til
almenns umræðufundar að
Breiðumýri kl. 13, sunnudaginn
5. apríl 1964. Fundinn sóttu um
200 bændur úr flestum sveitum
á sambandssvæðinu. Umræðu-
efni fundarins var: Framtíðar-
horfur íslenzks landbúnaðar, og
frummælendur þeir Stefán Að-
alsteinsson, búfræðingur og
Helgi Haraldsson, bóndi, Hrafn-
kelsstöðum, Árnessýslu. — Að
framsöguerindum loknum urðu
miklar og fjörugar almennar
umræður, sem stóðu til kvölds.
I fundarlok voru eftirfarandi
ályktanir samþykktar sam-
hljóða:
I.
í framhaldi af umræðum um
framtíðarhlutverk íslenzks land-
búnaðar ályktar almennur
bændafundur, haldinn að
Breiðumýri 5. apríl 1964, eftir-
farandi:
1. Fundurinn vekur athygli
á þeirri sívaxandi hættu er
steðjar að undirstöðuatvinnu-
vegum þjóðarinnar og fjárhags-
legu og efnahagslegu sjálfstæði
landsins, ef ekki verða gerðar
róttækar ráðstafanir til breyt-
inga í efnahagsmálum.
2. Fundurinn lítur svo á, að
óhjákvæmilegt sé, að dregið
verði úr óarðbærri milliliða-
starfsemi, sem vaxið hefur
þjóðinni yfir höfuð á undanförn
um árum á kostnað sjálfra fram
leiðsluatvinnuveganna.
3. Það er skoðun fundarins,
að nauðsynlegt sé að miða launa
kjör og tekjuskiptingu í 'þjóð-
félaginu við framleiðslu og upp-
byggingaraðstöðu höfuðatvinnu
veganna á hverjum tíma. Því
beinir fundurinn eftirfarandi
farandi óskum til ríkisstjórnar
og Alþingis:
a) Að nú þegar verði gerðar
ráðstafanir til þess að endur-
skipuleggja frá grunni alla út-
lána- og bankastarfsemi í land-
inu með það að höfuðmarkmiði
að beina fjármagni þjóðfélagsins
frá óbeyzluðu fjárbruðli til arð-
bærra framleiðslugreina.
B) Að láta fara fram gaum-
gæfilega rannsókn á því, hvaða
atvinnustarfsemi þjóðarinnar
skapi mesta framleiðslu og netto
gjaldeyri í þjóðarbúið
c) Athugun fari fram á því,
á hvern hátt verði dregið úr
þeim óeðlilega vexti Reykjavík-
ur, sem átt hefur sér stað á
undanförnum árum, með því að
flytja hluta ríkisfyrirtækja og
ríkisstofnana frá höfuðborginni
sem víðast um land til eflingar
landsbyggðinni.
d) Fundurinn vill vara mjög
alvarlega við því á þessu stigi
málsins, að í stóriðju verði ráð-
ist — svo sem aluminium-
vinnslu — og skorar á stjórnar-
völd landsins að láta fara fram
rækilega rannsókn á því, áður
en slík ákvörðun verður tekin,
(Framhald á blaðsíðu 7).
ATHUGANIR á reykingavenj-
um barna og unglinga í Noregi
1963. Þessar athuganir sýna, að
síðan 1957 hafa reykingra minnk
að meðal pilta, en aukizt meðal
stúlkna.
í „Norsk skoleblad“ frá 18.
jan. sl. er skýrt frá athugunum,
sem gerðar hafa verið í Noregi
á reykingavenjum barna og ung
linga. Hér verða endursagðar
helztu niðurstöður úr þessari
grein.
Vorið 1957 lét Krabbameins-
félagið í Noregi fara fram rann-
sókn á reykingavenjum barna
og unglinga, sem vakti mikla
athygli. Athuganir þessar sýndu
að niður í 7. bekk (13—14 ára
börn) voru margir, sem reyktu,
eða um helmingur drengjanna
og fjórði hluti stúlknanna, sum-
ir sjaldan, aðrir daglega. Fastir
reykingamenn fundust meira að
segja meðal þessara unglinga,
eða 4% af piltunum og 1% af
stúlkunum.
Tilgangur þessara athugana í
skólunum var að afla staðgóðra
upplýsinga í þessu efni, og það
sama má segja um þessa nýju
athugun frá síðastliðnu ári.
Athugun á þessu fór fram í
sömu skólum 1963 að frátöldum
iðnskólum en að viðbættum 5.
og 6. bekk í barnaskólum. Þátt-
takendur 1963 voru 7137 nem-
endur, en 1957 voru það 9291
nemendur.
Niðurstöður athugunanna 1963.
Reykingamenn eru hér taldir
bæði þeir, sem reykja stöðugt
og hinir, sem reykja við og við.
Samkvæmt því reykja um
helmingur drengjanna í 5—7
bekk barnaskólans og þriðjung-
ur stúlknanna á þessum sama
aldri. Er það geigvænlega mikið.
Meðal piltanna eru nokkurn
veginn álíka margir reykinga-
menn í æðri skólum og lýðhá-
skólum, þrátt fyrir nokkurn ald
ursmismun. Það eru fleiri piltar,
sem reykja í æðri skólum, en
fleiri stúlkur, sem reykja í lýð-
háskólum.
Ef Osló er borin saman við
bæi og sveitir í þessu efni, kem-
ur í ljós að reykingar eru meira
útbreiddar utan höfuðborgarinn
ar. Þetta er í samræmi við at-
huganirnar 1957, en kemur ef
til vill ýmsum á óvart.
Talsverður munur er á reyk-
ingavenjum pilta og stúlkna í
sveitum og bæjum utan Osló.
En í Osló er lítill munur á þessu
í barnaskólum. (í Noregi eru
barnaskólar einu ári lengur en
hér). Ef athugaður er 7. bekkur
(13—14 ára börn) þá kemur í
ljós, að 38% af piltunum og 36%
af stúlkunum reykja eitthvað.
Ef litið er á þessar tvær at-
huganir, kemur í ljós, að frá
1957 hafa reykingar drengja í
7. bekk lækkað úr 59% í 50%.
Enginn samanburður liggur fyr
ir um 5. og 6. bekk. í framhalds-
skólum hafa reykingar aukizt
úr 64 í 65%, en í æðri skólum
hafa þær lækkað úr 58 í 52%
og í lýðháskólum úr 65 í 60%.
Þessar athuganir sýna því
minnkandi reykingar pilta á
þessum 6 árum. Getur það bent
til þess, að með heilbrigðri
fræðslustarfsemi og áróðri megi
hafa áhrif á reykingavenjur
æskunnar.
Ef litið er á ástandið meðal
stúlkna kemur í ljós, að þar er
hlutfallið öfugt. Þar hafa reyk-
ingar aukizt. í 7. bekk barna-
skólans hefur það hækkað úr
32 í 38% í framhaldsskólum úr
42 í 48%, í æðri skólum hefur
það þó lækkað úr 47 í 42%, en
í lýðháskólum hækkað úr 36 í
57%. Og er það geigvænleg
hækkun og eitthvað hlýtur að
vera þar að.
Það er greinilegt að reykingar
eru minnkandi hjá piltum en
aukast hjá stúlkum. Athuganirn
ar ná til sömu skóla og 1957,
en auðvitað er hér um aðra ein-
staklinga að ræða.
Ástæður breytinganna. —
Aukin fræðslustarfsemi.
Félagarnir hafa mikið að
segja í sambandi við reykinga-
venjur. Félagar, sem reykja,
hafa áhrif á aðra að reykja líka.
Hinsvegar hafa þeir, sem ekki
reykja, ekki tilsvarandi áhrif á
félaga sína að reykja ekki. En
þeir verða frjálsir gerða sinna
og því sennilegt að fræðslustarf-
semi verki meira á þá persónu-
lega. Þeir eru án fordóma.
Aukin þekking á áhrifum
reykinga og almenn fræðslu-
starfsemi er líkleg að hafa áhrif
á þá yngri í félagahópnum, sem
ekki eru byrjaðir á reykingum.
Flest yngra fólkið veit um
skaðsemi reykinga. Og frá því
1957 liggur það Ijósara fyrir, að
þær geta valdið krabbameini.
Við þessar athuganir kom
einnig í ljós, að 25% af 7. bekk-
ingum töldu sig ekki hafa séð
upplýsingaritið „Reykir barnið
yðar“, sem hefur verið sent til
úthlutunar í 7. bekki skólanna
síðan 1958. Þarna er um einhver
mistök að ræða, og virðast skól-
arnir eiga hér einhverja sök..
Sumir telja að upplýsingar
um skaðsemi reykinga hafi ver-
ið of einhliða og fræðileg, en
hún þurfi að véra framsett á
annan hátt, svo að hún hafi á-
hrif á æskuna í þessu efni.
Af þessum upplýsingum má
sjá, að margar þjóðir eru ver
staddar en við í þessu efni, og
ættum við því að eiga hægara
með að losna við sigarettuna og
koma í veg fyrir að sá hræði-
legi sjúkdómur, sem hún veld-
ur, nái tökum á íslenzku þjóð-
inni.
Eiríkur Sigurðsson.
Verðtrygging kaupgjalds
ÞÓRARINN Þ.órarinsson, Sig
urvin Einarsson, Halldór E. Sig-
urðsson og Ingvar Gíslason
flytja í neðri deild Alþingis frv.
um að fella niður bann það, er
verið hefur í lögum síðan 1960,
gegn því að semja um og greiða
kaupgjald samkvæmt vísitölu.
I greinargerð segir svo um
þetta mál:
„í 23. gr. efnahagslaganna frá
1960 (viðreisnarlaganna svo-
nefndu) er ákveðið, að óheimilt
sé að ákveða í samningum laun-
þega og atvinnurekenda, að
kaup, þóknun eða ákvæðisvinnu
taxti eða nokkurt annað endur-
gjald fyrir unnin störf skuli
fylgja breytingum vísitölu á
einn eða annan hátt. Þetta bann
ákvæði var sett í þeirri trú, að
niðurfelling verðlagsuppbóta
samkvæmt vísitölu mundi draga
úr kapphlaupi milli verðlags og
kaupgjalds. Fjögurra ára
reynsla hefur nú leitt í ljós, að
þessi trú var röng. Aldrei hef-
ur kapphlaupið milli verðlags
og kaupgjalds verið meira en
síðan þetta bann var lögleitt.
Kaupdeilur hafa jafnframt orð-
ið fleiri og meiri og verkföll tíð-
ari en áður. Þetta stafar eðlilega
af því, að með niðurfellingu
verðlagsuppbóta hafa valdhaf-
arnir gerzt áhugaminni um að
halda dýrtíðinni í skefjum, en
launþegar hafa orðið að leita
annarra úrræða, vinnufriðnum
óheppilegri, til að bæta kjör
sín.
Það er viðurkennt hagsmuna-
mál jafnt launþega og atvinnu-
(Framhald á blaðsíðu 7).

Hún lítur í spegilinn yfir höfuð stúlkunnar, sem hún er að
snyrta. .. . Hamingjan góða! Hvað er að sjá hana. Hún er grængul
í andliti. Hún þreifar á enninu á sér. Það er kalt, en samt blautt
af svita. Hún reynir að ljúka hársnyrtingunni, sem hún er með.
Hún strengir hárið utan um fjölmargar spólur og smeygir gúm-
vefju utan um þær. En hve þetta er erfitt í dag! Nei, hún dettur
eflaust um koll eða sígur niður, komist hún ekki fram í þvotta-
herbergið til að kasta upp. Aðstoðarstúlkan fær henni fleiri spólur.
—Ertu veik? hvíslar hún, og svipur hennar fyllist meðaumkun.
Björg kinkar kolli og bítur á vörina. Hún verður að fara fram og
kasta upp. Hún fleygir nokkrum gúmvefjum frá sér án þess að
líta á konuna í stólum og kemst með naumindum fram í þvotta-
herbergið. Hún styður bæðum höndum á vaskinn. Það er eins og
allt snúist og byltist innan í henni. Hún kúgast ákaflega, en nær
engu upp. Hún rembist í sífellu og verður heit í kinnum. Henni
finnst höfuðið ætla að springa.
— Æ, mamma mín, stynur hún lágt og sígur niður á stól alveg
uppgefin. Hún vonar aðeins, að enginn komi inn hingað núna.
Hún lokar augunum og reynir að halda tárunum í skefjum. — Það
má ekki líða yfir hana. Það má ekki ske. Hún gripur í vaskinn og
heldur sér dauðahaldi með annarri hendinni. Kaldur marmarinn
hitnar undan hendinni.
Þá er tekið í hurðina. Björg opnar augun og reynir að jafna sig.
Það er Iðunn. — Guði sé lof, það er Iðunn! Björg gefur tárunum laus-
an tauminn.
—En Björg! Iðunn fleygir frá sér þurrkunum, sem hún kom með,
og tekur utan um Björgu.
— Elsku góða, ertu veik? spyr hún.
— Já, hvíslar Björg. Röddin bregst henni algerlega. — Eg er það
víst, stynur hún upp.
Iðunn bleytir handklæði og þurrkar létt um andlit Bjargar. Iskalt
vatnið hressir hana.
— Þú verður að fá frí undireins, skilurðu, segir Iðunn og heldur
þurrkunni blautri á enni Bjargar. — Það væri kannksi bezt, að þú
færir strax til læknisins. Hvar finnurðu helzt til?
— Mér finnst bara, að ég ætli að kasta upp í sifellu, segir Björg.
— Kasta upp? Iðunn lítur á hana. Hefirðu borðað nokkuð, sem
þú hefur ekki þolað?
— Nei, ekki svo ég viti, segir Björg og fer aftur að gráta.
— Híustaðu nú á mig, Björg, segir Iðunn. — Nú skaltu alveg hætta
að vinna í dag og fara beina leið til læknis. Eg skal segja Rossí frá
þessu. Viltu að einhver okkar fari með þér?
Björg rís upp. — Nei, þakka þér fyrir. Mér líður víst dálítið
betur núna.
— Farðu nú samt til læknisins og fáðu þér eitthvað styrkjandi,
og þá batnar þér vonandi fljótt aftur, segir Iðunn og brosir til hennar.
áður en hún fer út aftur. En bros hennar hverfur óðar, er hún hefir
lokað hurðinni á eftir sér. Hún fann til einhvers konar vanlíðunar.
Björg hefði verið svo undarleg, og einkennilega grátgjarnt. Leið henni
kannski mjög illa án þess að vilja segja frá því. Iðunn gat ekki ráðið
AUÐHILDUR FRÁ YOGI:
GULLNA BORGiN

28

almennilega fram úr þessu. Björg hafði verið eitthvað svo vanbjarga
og aum á svipinn, sérstaklega í augunum. Hún hefði kannski ekki
átt að fara frá Björgu, heldur fara með henni til læknis. En nú sat
konan og beið í deildinni hennar. — Iðunn sá fyrir sér tárvot augu
Bjargar, ar hún fór til að ná í Rossí.
Björg reis upp af stólnum, sem hún sat á inni í þvottahererginu.
Hana svimaði nú eki lengur. Og velgjan var nærri horfin, aðeins
nokkur hiti ennþá á enninu. Ef til vill batnaði henni strax, svo hún
þyrfti ekki að fara til læknis. Og ef til vill væri ekkert að henni.
Hún seig aftur ofan í stólinn. Ekki sökum þess að hún fyndi til.
Það var aðeins eitthvað, sem gagntók hana, sárbeitt lamandi hugs-
un, sem gerði hana hrædda. Ótti gagntók hana og strauk um hana
alla eins og köld hendi.
Þetta myndi batna, hefði Iðunn sagt. Já, allt verður að batna.
Allt verður gott, þegar hún hefir farið til læknis. Þá verður hún
laus við þessa drepandi óvissu. Og þegar hún verður laus við óviss-
una, er þá allt gott? Skjálfti fer um hana alla. Það er víst kalt
hérna. Hún stendur aftur upp. Sé svo að ekkert sé að henni —
í þetta sinn, — þá skal hún þakka guði alla sína ævi! Hún stendur
hikandi dálitla stund. Hún verður víst að fara inn aftur og líta
eftir, hvernig aðstoðarstúlkunni gengur. Hitanum þar inni slær á
móti henni. Hún hefir tal af einni hársnyrtingar-stúlknanna og segir
aðstoðarstúlkunni til um klukkuna. Hún á að gæta tímans nákvæm-
lega.
Loks er Björg komin út á götuna. Júnídagurinn er bjartur og
hlýr. Hún ætlar að fara til kvenlæknisins ungfrú Brýn í Kirkju-
götu. I biðstofunni bíða þegar allmargar. Björg nær sér í stól. Þær
sem fyrir eru, líta upp úr slitnum vikublöðum og gömlum tíma-
ritum. Þær verða að athuga þessa nýkomnu! Það er ef til vill
dálítil huggun í, að hér séu fleiri óvissu megin og bíði umsagnar
læknisins.
Björg lítur í kvikmyndablað. Þar eru eintóm brosandi andlit.
Gætu þau ekki grett sig ofurlítið lika! Hún leggur blaðið frá sér.
Æ, bara að þetta gæti nú gengið dálítið fljótt. Hún litast um, og
augu hennar staðnæmast loks við tvöföldu glerhurðina inn til
læknisins. Þegar hún kemur út aftur þaðan, veit hún hvað að henni
er. — Bara að þessu væri lokið! Eða væri óvissan kannski betri?
Eða kannski verri en allt annað.
Hurðin inn til læknisins opnast og lokast til skiptis. Bráðum
kemur að henni. — Nú. — Hún stendur upp. Eftir fáeinar mínútur
fær hún vissu sína. Dóminn! Hurðin smellur aftur að baki hennar.
Björg var ekki lengi inni hjá lækninum. Nú var hún komin út á
götu, áður en hún hefði áttað sig til fulls. Hún fann sólarhitann
beint í andlitið og sá fólkið streyma framhjá sér, ungar stúlkur í
fallegum sumarkjölum, karlmenn í ljósum sumarfötum. Sumar og
sól á alla vegu! Gat þetta raunverulega verið satt? Gátu allir
hlegið og skemmt sér umhverfis hana, og sólin skinið bjartara en
nokkru sinni áður? — Þegar hún var áð koma hérna frá Brýn lækrii.
Dæmd!
Hún gengur hægt upp Kirkjugötuna. En svo nemur hún staðar.
Hún verður að átta sig og hugleiða þessa nýjung. Er þetta annars
nokkur nýjung? Er hún ekki aðeins að leika á sjálfa sig? Að kalla
allt nýtt? Hefir hún kannski ekki verið hálf smeyk síðan um hvíta-
sunnu. Hefir ekki ótti og von sótt stöðugt á hana til skiptis. Vakið
óvissu hjá henni og gert samvistir hennar og Eyvindar að gullinni
brú yfir hættulegt hyldýpi?
Björg heldur áfram. Hún verður að reyna að eyða tímanum til
kvölds. Þá verður hún að finna Eyvind. Hann býst ekki við henni
í kvöld. Þau áttu að hittast á morgun. Nú er hún orðin köld og
róleg. Er það ekki furðulegt eftir að hafa fengið vissu sína —
ægilega vissu. Hún herðir gönguna. Hún verður að ganga sig þreytta.
Hún gengur upp að Veitingaturninum. Hún velur sér borð úti við
glugga og pantak kaffi og brauðsneiðar. Sterkt kaffi. En kaffið
virðist vera lélegt gutl, og hún fær velgju af kaffigufunni. Hún
ýtir bollanum frá sér og horfir út um gluggann. Þarna neðra er
borgin. Sólin blikar á þúsundir húsþaka. Turnspírur kirknanna ber
við himin. Úti fyrir ér Vogurinn og eyjarnar. Á einni þeirra, næst
landi, er Eyvindur. Nú gengur hann kannski um þilfarið og lítur
eftir verkamönnunum. Og kannski lítur hann til borgarinnar — og
hugsar um hana.
— Já, Eyvindur, hérna sit ég, hérna langt fyrir ofan borgina. Nú
er ég að hugsa um þig og samvistir okkar. Og nú hugsa ég mest
um hvítasunnuna. Hvers vegna léztu mig koma um orð til þín og
vera hjá þér um hátíðina? Var það vegna þess, að þú elskir mig
og vildir hafa mig hjá þér, svo að við gætum verið enn nánara
hvort öðru en áður? — Já, þú sagðist hafa hlakkað svo til helgar-
innar. Þá þyrftum við ekki að skilja, þótt nóttin kæmi yfir okkur.
Mér var víst bæði um og ó í fyrstu. Eg skildi að hér hafði ég
um tvennt að velja, löngun og áhættu. Og ég kaus áhættuna og
dvaldi hjá þér. Þú fekkst mig alla. Eg gaf þér allt.
Hvítasunnudagurinn var bjartur og bliður, þegar við komum út
úr klefanum þinum um morguninn. Við tókum sólbað á þilfarinu.
Þú valdir beztu stólana og framreiddir handa mér allt það bezta
sem föng voru á. Við vorum aðeins tvö ein um borð. Fjörðurinn
umhverfis okkur var blikandi bjartur eins langt og augað eygði.
Manstu hve glöð við vorum og hlógum og skemmtum okkur, þegar
við fórum í land á eyjunni. Við leiddumst eftir veginum yfir eyna.
Aldrei hefi ég verið jafn hamingjusöm og þá. Og þú varst víst lika
hamingjusamur. En þú sagðir ekkert um það. Framhald. ,