Dagur - 05.11.1964, Page 4

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1166 og 1167
Ritstjóri og ábyrgSarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Skólamál
SÉRSTAKA athygli ber að vekja á
ályktun Norður-Þingeyinga um
skólamál og skarpri grein Björns
Haraldssonar í Degi 14. október sl.
Ályktunin er svohljóðandi:
„Almennur héraðsmálafundur í
Norður-Þingeyjarsýslu þar sem mætt
ir voru 6 þingmenn Norðurlands-
kjördæmis eystra haldinn að Skúla-
garði 4. sept. 1964 að tilhlutan Bún-
aðarsambands Norður-Þingeyinga
lýsir yfir eftirfarandi:
„Frá því lög voru sett fyrir 18 ár-
unt unt almenna fræðslu bama og
unglinga 7—15 ára, hefur unglinga-
fræðsla í sveitahreppum Norður-
Þingeyjarsýslu nálega engin verið.
Hið opinbera hefur veitt sjálfu sér
undanjtágu frá því að framkvæma
lögin. Á sama tíma hefur barna-
fræðslan oftast verið framkvæmd af
kennurum, sem ekki höfðu tilskylda
menntun, og hvert bam í þessum
hreppum hefur hlotið aðeins þriðj-
ung kennslutíma á við böm þéttbýl-
isins. Vanrækslu }>essa hafa aðstand-
endur bama og unglinga reynt að
bæta upp með heimakennslu og með
því að senda unglingana á skóla í
fjarlægum hémðum með æmum
kostnaði. Margir unglingar, og stund
um flestir fóm einnig á mis slíkrar
fræðslu. í seinni tíð gerist æ torsótt-
ara að fá aðgang að héraðsskólum
landsins fyrir unglinga úr Norður-
Þingeyjarsýslu, má kalla að það sé
nú nálega útilokað.
Norður-Þingeyjarsýsla og fræðslu-
ráð hafa stofnað til tveggja bekkja
unglingafræðslu í Skúlagarði næsta
vetur. Þeirri framkvæmd hefur ver-
ið vel tekið. Bamaskólinn í Skúla-
garði og félagsheimilið leggja til hús-
næði gegn vægu gjaldi og með því
að þrengja að eigin starfsemi. Þessi
ráðstöfun gildir því aðeins til bráða-
birgða.
Á framahgreindum rökum er sú
krafa reist, að hið opinbera byggi
héraðsskóla í Norður-Þingeyjarsýslu,
svo fljótt, sem vera má. Sýslubúar
standa einhuga um þessa kröfu. Fyr-
ir því skorar héraðsmálafundur
Norður-Þingeyinga á Alþingi að
setja þegar á næsta vetri lög um hér-
aðsskóla í Norður-Þingeyjarsýslu og
veita ríflegt framlag til hans á fjár-
lögum. Fundurinn felur öllum þing-
mönnum Norðurlandskjördæmis
eystra, að flytja í sameiningu fmm-
varp um stofnun skólans og fylgja
því fram til sigurs.
Athygli skal vakin á því að í tveim
austustu sveitalireppum sýslunnar
er enn þá enginn heimavistarbama-
skóli, og verður ekki öllu lengur við
það unað.“
Husrleiöinfirar mn skólamál
HAUSTIÐ er komið og skólam
ir hafa flestir hafið sín störf. En
skólarnir eru svo snar þáttur í
uppeldi þjóðarinnar, að það er
ekki að ástæðulausu, þótt hugs
andi fólk vélti þessum málum
fyrir sér á ýmsa vegu.
Á þessu hausti var hafin
kennsla hálfum til heilum mán-
uði fyrr en venjulega hjá sum-
um aldursflokkum í barnaskól-
um Reykjavíkur, og eru þeir
þar með orðnir 8%—9 mánaða
skólar. Ekki eru menn sammála
um þessar ráðstafanir, sem
varla er von. Sumir foreldrar
koma börnum sínum fyrir í
sveit og vilja gjarnan hafa þau
þar fram yfir göngur. Aðrir
hafa einhverja vinnu fyrir sín
börn o. s. frv. Sá hópurinn mun
þó vera stærstur, sem hvorki
kemur börnum sínum í sveit
né hefur fyrir þau vinnu. Þegar
svo þar við bætist, að þeim hús
freyjum,(sem vinna utan heim-
ilis, fjölgar stöðugt, þá fer að
verða skiljanleg krafan um allt
að 9 mánaða skóla í þéttbýlinu,
og að allt námið fari fram í skól
anum.
Að undanförnu hefur verið
mikið rætt og ritað um hinn
mikla aðstöðumun þéttbýlisins
og þeirra byg'gðarlaga, sem eng
an framhladsskóla hafa. Bygg-
ing fleiri héraðsskóla er höfuð-
nauðsyn. En til þess að bót fá-
ist fyrr en seinna á þessu ráðin,
þá verður fólkið sjálft í þeim
byggðarlögum, sem verst eru
sett í þessu efni, að fylkja liði
og vinna undanbragðalaust að
skjótum endurbótum í þessari
grein skólamála sinna. Því að
aðalástæðan fyrir því, að sum
byggðarlög dragast svb mjög
aftur úr í skólamálum, er oft-
ast áhugaleysi og forustuleysi
heima fyrir.
ar setur í bílum á engan hátt
æskilegar. Til frekari skýringar
á þessu málefni set ég fram
þetta dæmi, þó að það sé ekki
nákvæmt og má því ekki taka
bókstaflega.
1. Gerum nú ráð fyrir, að
nokkur hluti barnanna, segjum
10—15%, sé ágætlega til bók-
náms fallinn og hafi þann
áhuga, að lítið eða ekkert þurfi
að kenna þeim heima. Þessi fá-
menni hópur kemst af með
stuttan kennslutíma, ef þessir
nemendur eru ekkert að flýta
sér, vegna framhaldsnáms. —
Þessi fámenni hópur stendur
sig alls staðar vel í skólum.
2. í næsta hópi áætla ég 60—
70% allra skólabarna. Þessi
börn geta með sæmilegum eða
góðum árangri numið allan
venjulegan skólalærdóm, ef
skynsamlega er að þeim búið.
En ef heimilin eða skólarnir
bregðast skyldu sinni, þá er
þessi stóri hópur barna að
meira eða minna leyti svikinn
um sjálfsagðan undirbúning
undir lífsbaráttuna í nútíma-
þjóðfélagi, sem krefst meiri og
meiri sérmenntunar af þegnum
sínum með hverju ári sem líð-
ur.
3. í þriðja hópnum eru svo
börn, sem eru lítt til bóknáms
fallin.' Rúmsins vegna sleppi ég
að ræða um þau, þó að þau
þurfi ekki síður góðan aðbún-
að í skólum.
Það er almannarómur, að
fleiri og fleiri heimili í landinu
óski eftir því að losna sem mest
við kennslu barna sinna. Hvort
sem þetta er í sjálfu sér æski-
legt eða ekki, þá verður að hafa
þessa staðreynd í huga við
skipulag skólanna í dreifbýlinu.
Það er vonlaust að krefjast
þess af nokkrum kennara, að
hann skili börnum vel undir-
búnum með ca. 3V2 mánaða
kennslu, fyrst og fremst vegna
þess, að of mörg heimili bregð-
ast þeirri skyldu að annast
heimanám barnanna. Þegar svo
þar við bætist, að skólahúsnæði
er oft mjög ófullnægjandi og
kennslutæki einnig. Þá er
ekki von, að vel fari. Enn
er þess að geta, að í mörgum
sveitarfélögum eru íbúðir fyrir
'skólastjóra og kennara mjög lé
legar. Og þar sem ástandið er
aumast, fyrirfinnast engar íbúð
ir fyrir þessa starfsmenn, þótt
ótrúlegt sé frá að segja. Allt
ber þetta að sama brunni, að-
búnaður þessara stofnana er
langt frá því að vera nógu góð-
ur, og skipulagið sjálft mjög
hæpið, ef ekki vonlaust til fram
búðar.
Skólamál sveitanna, sem hér
hafa lítillega verið gerð að um-
talsefni, hafa víða verið leyst
hér á landi með myndarlegum
heimavistarskólum, sem fleiri
eða færri sveitarfélög standa
að. Þetta fyrirkomulag hefur
gefizt vel og er orðið þraut-
reynt. í heimavistarskólunum
er séð um, að börnin lesi undir
tímana, og slíkir skólar standa
að öðru jöfnu miklu betur að
vígi með að fá góða kennara,
en það er fyrir öllu. Þetta er
vafalaust sú leið, sem sveitarfé
lög verða að fara, sem mest
hafa dregizt aftur úr í þessum
efnum. Enn sem fyrr verður
dreifbýlið að vera þess umkom-
ið að ala upp vel menntað og
dugandi fólk, en það verður
ekki gert, nema með góðum
skólum og góðri samvinnu heim
ila og skóla.
Eiríkur Brynjólfsson.
En hver er þá aðstöðumunur
barnafræðslunnar í dreifbýli
og þéttbýli? Um það vil ég fara
nokkrum orðum.
Mörg sveitarfélög í landinu
hafa farið þá leið að aka börn-
um á skólastað annan hvorn
dag í ca. 6—7 mánuði. Af þessu
leiðir, að hvert barn er í skól-
anum 3Vz—4 mánuði á móti
SVz—9 mánaða kennslu í þétt-
býlinu. En dettur nú nokkrum
óvitlausum manni í hug, að hér
sé ekki um aðstöðumun að
ræða? Um þetta er nauðsynlegt
að skrafa og skrifa. En ég er
þeirrar skoðunar, að hér sé um
mikinn og óheillavænlegan að-
stöðumun að ræða fyrir sveit-
irnar. Og hann er engu betri
fyrir það, þótt hann sé að mestu
eða öllu leyti tilbúinn heima í
héraði. Ef góðs árangurs á að
vænta af slíku fyrirkomulagi, þá
hlýtur að vera gert ráð fyrir því,
að heimilin annist kennsluna að
talsverðu leyti, og sjái a. m. k.
skilyrðislaust um, að börnin lesi
vel heima. Kennsla annan hvom
dag í ca. 7 mán. stendur og fell-
ur með því, að þessu skilyrði sé
fullnægt. En í þessu efni vill
boginn bresta, og það svo alvar-
lega, að slíkt skólahald virðist
dauðadæmt. Auk þess eru lang-
- Fréllabréí írá
(Framhald af blaðsíðu 1)
Húsmæðraskólinn á Hallorms
stað er byrjaður og mun full-
skipaður. Þar hafa orðið skóla-
stjóraskipti. Ásdís Sveinsdóttir
lét af störfum, en við tók Ing-
unn Pálsdóttir.
Barnaskólinn á Egilsstöðum
er tekinn til starfa. í fyrra var
þar eins vetrar framhaldsdeild
en verða tvær í vetur. Nemend
ur eru rúmlega 100 í barna- og
unglingaskólanum. Margt er af
ungu fólki í Egilsstaðaþorpi, á
framleiðslualdri og er barn-
margt. Skólastjóri er Þórður
Benediktsson.
Þá er heimavistarbarnaskóli
á Eiðum tekinn til starfa. Skóli
sá er fyrir Eiðaþinghá og Hjalta
staðaþinghá. Bjöm Magnússon
er skólastjóri.
í Jökuldal er heimavistar-
bamaskóli á Skjöldólfsstöðum
og skólastjóri Skjöldur Eiríks-
son. í öðrum hreppum eru far-
skólar. En þar verður senn
breyting á, því að í byggingu er
mikið skólahús á Hallormsstað
fyrir Fell, Fljótsdal, Skriðdal
og Velli. Þá hafa aðeins tveir
hreppar ekki ráðið það við sig,
Egilsstöðum
hvernig þeir leysa sín skólamál.
Þeir eru Jökulsárhlíð og Hró-
arstunga.
Á Egilsstöðum eru a. m. k. 6
íbúðarhús og skattstofa fyrir
Austurland í smíðum.
Gæsirnar eru að verða óró-
legar og hópa sig. Virðast þær
búa sig undir brottförina. Þær
eru í stórum breiðum og þeir,
sem óska þeim út í hafsauga
og helzt lengra, bíða þess að
þær hverfi og vona að þær komi
aldrei aftur.
Hér hefur skotið upp nýrri
atvinnugrein, en það er bíla-
þjófnaður. Tveim bifreiðum hef
ur verið stolið, en báðar eru
þær fundnar. Annar þeirra, er
valdur var að bifreiðahvarfinu,
var litlu síðar tekinn fastur, er
hann sat að kaffidrykkju hjá
sýslumanninum á Eskifirði. Hin
um bílnum hafði verið lagt
framan við skrifstofu sýslu-
mannsins á Seyðisfirði. Báðir
voru bílarnir óskemmdir. Þessi
bílaþjófnaður er orðinn að gam-
anmálum hér eystra. Og jafn-
framt eru menn farnir að læsa
ökutækjunum á kvöldin.
V. S.
5
KTKa
Sfeingrímur jóhannesson
frá Yztu-Vík
SMÁTT OG STÓRT
STEINGRÍMUR Jóhannesson,
fyrrum bóndi í Yztu-Vík, and-
aðist í Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri hinn 18. f. m. eftir
hálfsmánaðar legu. Hann var
jarðsunginn frá Akureyrar-
kirkju 23. október sl.
Steingrímur var fæddur á
Þorsteinsstöðum í Grýtubakka-
hreppi 29. september árið 1883.
Foreldrar hans voru Jóhannes
Jónsson og Sigurlaug Guðmund
dóttir. Fjölskyldan fluttist um
aldamótin að Yztuvík í sömu
sveit. Þar veiktist móðir hans
af holdsveiki nokkrum árum
síðar.
Steingrímur Jóhannesson
kvæntist árið 1912 Ingibjörgu
Jónínu Jónsdóttur, góðri konu,
þingeyskri, sem lifir mann sinn.
Þau hófu þegar búskap í Ystu-
Vík og bjuggu þar til ársins 1945
Þá var Steingrímur orðinn
heilsuveill og fluttu þau hjónin
þá til Akureyrar. Þar annaðist
Steingrímur blaðadreifingu
Dags og Tímans á meðan heils
an entist.
Þau hjónin ólu upp tvö fóstur
börn, en margir unglingar, sem
hjá þeim voru um lengri eða
skemmri tíma, tóku við þau æfi
langri tryggð.
Steingrímur Jóhannesson var
mikill dýravinur og átti úrvals
skepnur, sem hann umgekkst
sem vini, og gæðinga átti hann,
hvern fram af öðrum. í Ystu-
Vík þótti öllum gott að vera,
hjá þeim Steingrími og Ingi-
björgu, og minnast þeir þess
jafnan með þakklæti.
Engan vissi ég trúrri mann
við dreifingu blaðanna en Stein
grím, og gott var að blanda við
hann geði, því hann var greind-
ur í bezta lagi, minnugur og
margfróður. Og hann var hinn
mesti drengskaparmaður í smáu
og stóru, sem í engu vildi
vamm sitt vita, enda naut hann
mikilla vinsælda. Steingrímur
var trölltryggur vinum sínum
og traustur samferðamönnum.
Ganga hans öll var sæmdar-
ganga. * J
Við leiðarlok þakka ég honum
vináttuna frá því okkar sam-
starf hófst fyrir nærfellt 15 ár-
um, og sendi eftiiiifandi konu
hans og öðrum ástvinum inni-
legar samúðarkveðjur. E. D.
Stangveiði og fiskirækt
Frostastöðum, 15. okt. — Ætla
mætti, að félög stangaveiði-
manna, sem risið hafa á legg í.
síauknum mæli, einkum hin síð
ari árin, stuðluðu meir að því
að eyða laxi úr íslenzkum veiði
ám og vötnum en auka hann og
má vera að ekki sé tiltökumál.
Undantekningarlaus regla er
það þó enganveginn. í Stanga-
veiðifélagi Sauðárkróks, sem tel
ur um 40 meðlimi eru að vísu
áhugasamir og duglegir lax-
veiðimenn. En þeir eru einnig
fiskiræktarmenn. Þeim er ljóst,
að framtíð laxveiði á landi hér
er undir því komin, að ekki sé
aðeins fyllt í þau skörð, sem
veiðin heggur árlega í laxastofn
inn, heldur og aukið drjúgum
við. Þessu viðhorfi sínu hefur
félagið fylgt eftir í verki, með
því að koma upp og reka klak
stöð.
Forsaga þess máls er annars
í fáum orðum sú, að félagið
gerði samning við eigendur
Svartár, (Húseyjarhvíslar), um
einkaleyfi á veiði í ánni til 5
ára gegn því að sleppa í hana
árlega ákveðnu magni af seyð
um. í fyrra haust var svo hafizt
handa og keyptir 5 lítrar af
frjóvguðum hrognum af Raf-
magnsveitu ríkisins, því seiði
voru ekki fáanleg utan kvið-
pokaseiði frá Stangaveiðifélagi
Reykjavíkur, sem félagið fékk
nokkuð af. Sjáanlegt var þó, að
út úr þessu fengjust ekki nógu
mörg seiði til þess að félagið
gæti staðið við samninginn við
eigendur Svartár. Því brugðu
veiðifélagsmenn sér í Svartá,
náðu þar í hrygnu og hæng
og hófu eigið klak í þvottahúsi
í íbúð Jóhanns Baldurs, for-
stöðumanns Bifreiða- og véla-
verkstæðis Kaupfélags Skagfirð
inga. Var aðstaða þar góð að
því leyti að stutt er í hentugt
og gott vatnsból og heit tvatn
við hendina til að flýta fyrir
klakinu. Og ekki verður annað
sagt, en að árangurinn af þess-
ari tilraun hafi orðið ágætur
því nú var sleppt í ána 15800
seiðum. Reyndist útkoman mjög
mikið betri af eigin klaki en
hinum aðfengna efnivið.
Þar 'sem svo vel tókst til með
þessa fyrstu fiskiræktarviðleytni
félagsins þótti því einsýnt að
halda áfram klakinu. Hafa nú
verið fest kaup á skúr og hann
innréttaður sem klakhús. Er
unnt að klekja þar út 120 þús
und hrognum og með nokkurri
viðbót við þann klakskáp, sem
félagið hefur, er unnt að auka
þá tölu upp í 200 þús. hrogn. Fé
lagið á nú í pöntun eldiskar frá
Trefjaplast á Blönduósi.
Sá fiskur, sem nú er í mynd
un hjá Stangaveiðifélagi Sauð-
(Framhald á blaðsíðu 7).
NÝJUNG í SÍLDVEIÐUM
Sumarið, sem nú er að kveðja,
hefur á margan hátt verið gjöf-
ullt, bæði til lands og sjávar.
Á sumarsíldveiðunum voru öll
eldri aflamet slegin. Og sú ný-
ung var upp tekin af nokkrum
tugum stærri veiðiskipa, að
halda síldvciðum áfram fram
eftir hausti. Hefur það gefið
liina beztu raun. Veiðin er gef
in þegar gott er í sjó, sagði
einn síldarskipstjórinn við blað
ið nú í haust. Togarar hafa
liinsvegar ekki veitt mikið og
lijá þeirri útgerð eru miklir örð
ugleikar. Nokkrir togaranna
hafa þegar verið seldir úr landi
fyrir litlar fjárhæðir. Norðlenski
smábátaflotinn hrósar að þessu
sinni ekki miklum afla, en veið
ar glæddust þó með haustinu.
SÍLDARDÆLAN
Nýtt tæki, síldardælan, var í
fyrsta skipti reynt hér við land
í sumar með góðum árangri.
Með henni má taka síldina úr
veiðiskipum á miðunum beint í
flutningaskip, er síðan geta
flutt aflann hvert á land sem er.
Síldardælur og flutningatæki
ættu að vera hentugri úrlausn
en bygging. nýrra síldarverk-
smiðja. Síldarverksmiðjur lands
ins geta annað allri síldarbræðsl
unni á mjög hóflegum tíma ef
hráefninu er miðlað til þeirra
eftir þörfum. Og afli síldveiði-
skipa á að geta orðið mun
meiri, ef þau þurfa ekki að tefj
ast við að fara til lands með
afla sinn — og bíða þar löndun
ar.
HIN AUÐU HÚSFREYJU-
SÆTI
Bændur heyjuðu vel í sum-
ar og heyverkun var góð. Eru
þeir því vel undir veturinn bún
ir nú í haust. Sauðfjárslátrun
er og lokið og berast frétt-
ir af vænna sláturfé frá flestum
sláturhúsum, en í fyrrahaust.
Verðlagsgrundvöllurinn nýi er
örfandi yfir aukna sauðfjárrækt
og var meira en tími til kominn
að jafna metin milli aðalbúgrein
anna. Víðast í sveitum er rækt-
un töluverð. En þróun þeirra
mála er áberandi í þá átt, að
bilið milli fátækra bænda og
bjargálna breikkar með ári
hverju og er sú þróun ískyggi-
leg. Sumarfrostin slógu enn á
framtakssamar hendur, korn-
og kartöfluræktarmanna og
sannaði þetta sumar, eins og
svo oft áður, hve grasræktin á
íslandi er mikið tryggari en
önnur ræktun.
Nokkur hundruð konulausir
bændur búa í landinu og er
framtíðarbúseta á þeim bæjum
mjtíg ótrygg. frar og Hollend-
ingar flytja árlega úr löndum
sínum tugþúsundum saman,
bæði vegna landþrcngsla og af
öðrum ástæðum, einkum ungt
og vel menntað fólk. Væri ekki
athugandi að fá hingað til lands
nokkurn hóp hraustra og vel
menntaðra kvenna til að fylla
hin auðu húsfreyjusæti sveit-
aima?
VELFERÐARÍKIÐ
VIÐ EYJAFJÖRÐ
Akureyri er cinskonar velferð-
arríki í augum margra lands-
ínanna. Þar er næg og trygg
atvinna, vel metnar rnennta-
stofnanir, skemmtistaðir nógir,
skrautlegir blómagarðar við ná-
lega hvert hús, íbúðir fólks vand
aðar og vel búnar, fjárhagur
bæjarfélagsins traustur, iðnað-
ur hlutfallslega meiri en ann-
arsstaðar á landinu og bærinn
ber menningarlegan svip á
margan háít. Fáir eru þar
mjög ríkir og sár fátækt, eins
og liún þekkist hörmulegust, er
þar naumast til. Þar eru tvö
elliheimili, ágætt sjúkrahús, öfl
ugt kaupfélag og annað minna,
svo og. kaupmannaverzlanir,
þrjú hankaútibú, kirltjur, virðu
leg bæjarstjórn, vöðvastæltir
lögregluþjónar, löggiltir vín-
sölustaðir, niergð bifreiða o. s.
frv. Hin reglubundna vinna iðn
aðar og verzlunar setur dálítið
drungakenndan svip á þetta
norðlenzka velferðarríki. Árstíð
arbundnar sveiflur atvinnulífs-
ins þekkjast ekki, eins og títt
er í mörgum öðrum kaupsíöð-
um landsins. Nokkuð fjölgar
þó í bænum haust hvert, er
skólar taka til starfa og náms
fólk utan af landi flytur liing
að um stundarsakir. Stækkun
bæjarins er ekki ör.
MISSA AF STRÆTIS-
VAGNINUM
Sagt er, að þeir sem eru vel
mettir, séu að jafnaði rólegir
og seinir til átaka. Þetta sann-
ast e. t. v. hér í höfuðstað Norð
urlands.
Góðærum er varlegt að
treysta og bærinn þarf að vera
vel á verði til að fylgjast með
tímanum, jafnvcl vera í farar-
broddi í verklegum efnum, ekki
síður en andlegum. Á nokkrum
sviðum virðist Akureyri vera að
missa af strætisvagninum.
Hvergi á landinu er betri að-
staða til stálskipasmíða. Slíkar
skipasmíðar eru að rísa annars
staðar á landinu. Ullariðnaður
og íleiri iðnaður í sambandi við
landbúnaðarvörumar er hér
mikill en í of mikilli kyrrstöðu.
í öðrum landshlutum eflist
þessi iðnaður. Útgerð á Akur-
eyri en alltaf nokkur, en frá
náttúrunnar hendi hefur staður
inn ekki nema að sumu leyti
heppilega aðstöðu til útgerðar-
innar. Stærsta útgerðarfyrirtæk
ið berst í bökkum en hjarir fyr
ir hjálp bæjarsjóðs. Finna þarf
leið til að skifta um atvinnu-
tæki, láta iðnaðinn leysa þann
þátt útgerðarinnar, sem erfið-
ust er.
OLÍA FYRIR NORÐAN —
VIRKJANIR SYÐRA
Norðlendingar hafa nú fullnýtt
raforkuna frá Laxá og hafa
fram á rafmagnsskort. Ríkis-
stjómin eyðir milljónatugum í
rannsóknir við Þjórsá. Tregðast
við að birta opinberar áætlanir
um virkjun þar, í líkingu við
þá áætlun Laxár, sem Laxár-
virkjunarstjórn sendi frá sér nú
(Framhald á blaðsíðu 7).
Láras J. Rist
MIN N IN G
FYRIR 77 árum kom átta ára
sveinn með föður sínum sunnan
úrSeljadal í Kjósarsýsíu og sett
ust að í Eyjafirði, fyrst á Stokka
hlöðum. Sveinninn var Lárus J.
Rist, er varð síðar þjóðkunnur
íþróttafrömuður. Hann andað-
ist á Hrafnistu 9. okt. sl., hálf
níræður að aldri, en var jarð-
sungin frá Akureyrarkirkju
hinn 16. október og hvílir í ey-
firskri mold.
Foreldrar Lárusar voru hjón-
in Ingibjörg Jakobsdóttir ljós-
móðir frá Valdastöðum í Kjós
og Jóhann Pétur Jakob Rist
Sveinbjarnarson. Móður sína
missti Lárus er hann var aðeins
þriggja ára. Eftir það brá faðir
hans búi og dvaldist á ýmsum
stöðum syðra unz hann flutti til
Eyjafjarðar.
Lárus vandist fjölþættum
störfum sveitanna. Hann var
smali, heyskaparmaður, vann að
vegagerð, stundaði vefnað, gekk
til rjúpna og lá á grenjum. En
brátt tók að bera á ákveðnum
skoðunum hjá hinum sunn-
lenzka pilti og löngun til mennt
unar. Þá var fátækum ungling-
um ekki opin leið til skólagöngu
en hér var maður, sem vissi
hvað hann vildi. Faðir Lárusar
kvæntist öðru sinni og var kona
hans Þóra Þorkelsdóttir. Þau
reistu bú á Botni í Hrafnagils-
hreppj og við þann stað tók Lár-
us miklu ástfóstri. Hann eign-
aðist síðar jörðina og gaf hana
Akureyrarkaupstað til skógrækt
ar og til þess að þar mættu ung
ir menn og konur kynnast rækt-
unarstörfum við rætur Fögru-
hlíðar.
Lárus dvaldi í Möðruvalla-
skóla 1897—1899. Hann var þá
vel úr grasi vaxinn, orðinn hár
og herðabreiður, djarfur í fram
gönug, skarpríkur nokkuð en
þó félagslyndur. Eftir námið í
Möðruvallaskóla fór Lái'us til
Noregs og nam vefaraiðn en
hélt að því búnu heim til ís-
lands. En árið 1903 var hann
sestur á skólabekk á Askov í
Danmörku, ásamt tveim sonum
séra Jónasar á Hrafnagili, og
var þar tvö ár en nam síðan
fimleika í Kaupmannahöfn og
lauk fimleikakennaraprófi þar
árið 1906, ásamt aukaprófi í
sundkennslu. Var harm annar
íslendingurinn, sem þau próf
tók þar í borg.
Enn lá Ieiðin til íslands og
stóðu honum nú opnar allar dyr
í höfuðboi'ginni, því hvai'vetna
vantaði kennara með slíka
menntun. En Lárus fór noi'ður
til Akureyrar og settist þar að
og hóf kennslu í leikfimj og
sundi. Þar tneð ui'ðu þáttaskil í
þessax-i gi'ein uppeldismála á Ak
ureyri. Hann var fimleikakenn-
ari við Gagnfræðaskólann á Ak-
ureyri til ársins 1932 og lauk
þá íþróttastarfi hans hér
fyrir norðan. Frá 1907—1922
kenndi Lárus sund á Akureyri
á hvei'ju ári. Mjög kom hann við
sögu ungmennafélagsskaparins
og veitti góðum málum stuðn-
ing af sinni alkunnu atorku og
drengskap.
Um skeið var Lárus spítala-
ráðsmaður á Akureyri. Og hann
var fyrsti afgreiðslumaður
Dags, sem hóf göngu sína 1918.
Nokkru eftir að Lárus lét af
kennslustörfum á Akureyri
flutti hann til Hvei-agerðis og
hafði forystu um byggingu sund
laugar í Laugarskarði og var
þar lengi kennari. Sjálfur var
Láxus mjög góður sundmaður á
yngri árum, en sund hans yfir
Eyjafjörð árið 1907 gerði hann
landskunnan.
Lárus fékkst nokkuð við rit-
störf á efri árum og skrifaði m.
a. æviminningar sinar „Að
synda eða sökkva“.
Sem íþróttafrömuður miðaði
hann ávallt kennslu sína við
uppeldi fólksins og alhliða lík-
amsmenningu einstaklingsins,
en hafði andúð á „metasýkinni“
innan íþróttahreyfingarinnar.
Lárus J. Rist kvæntist Mar-
gréti Sigurjónsdóttur frá Sörla-
stöðum árið 1911 en missti hana
eftir 10 ára sambúð. Böm þeirra
voru 7 og eru 5 þeirra á lífi.
Með Lárusi J. Rist er einn af
kempulegustu mönnum samtíð-
arinnar genginn, maður, sem í
senn var fi'jálshuga hugsjóna-
maður, gæddur kai-lmennsku.
Hann hélt tryggð við æskuhug-
sjónir sínar til hinztu stundar,
bar traust til æskunnar og vann
fyrir hana alla ævi. E. D.
NÝJAR BÆKUR
BÓKAFORLAG Odds Bjöi'ns-
sonar á Akureyri hefur sent frá
sér nokkrar nýjar bækur og
má þar fyrsta nefna Austfirsk
skáld og rithöfundar eftir dr.
Stefán Einarsson, prófessor.
Bókin er gefin út að tilhlutan
sögusjóðs Austfirðinga.
Næst er að nefna tvær ís-
lenzkar skáldsögur, báðar eftir
konur. Seint fyrnast ástir er
eftir Hildi Ingu, en Hold og
hjarta eftir Magneu frá Kleif-
um.
Barnabókin Prinsinn og rósin
er eftir Ómar Berg. Letrið er
stórt og teiknimyndir eftir Bar-<
böru Árnason.