Dagur - 20.01.1965, Blaðsíða 5

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Aliureyri
Síniar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Hús
skáldsins.
I BREFI, sem blaðinu barst frá skag-
firskum bónda, Gísla Magnússyni í
Eyliildarholti, segir svo:
„Eigi fannst mér í fyrstu stórmann
lega að farið, er bæjarstjórn Akureyr
ar hafnaði kaupum á liúsi Davíðs í
Fagraskógi. Við nánari umhugsun
sá ég }>ó, að þar hafði vel ráðizt. Bær-
inn kaupir bókasafnið. Þjóðin eign-
ast húsið — heimili skáldsins. Það er
henni skyldast — gagnvart minningu
þessa óskasonar, gagnvart sjálfri sér.
Fáir menn liafa gefið íslenzkri
þjóð þvílíkar gjafir sem Davíð Stef-
ánsson. Ekkert skáld hefur svo í einni
svipan, sem hann, sungið sig inn í
innsta hugskot þjóðarinnar — og fest
sér þar ævarandi ból. Ungir sveinar
og meyjar sofna með Svartar fjaðrir,
fyrstu ljóðabók Davíðs, undir kodd-
anum. Hálærður prófessor í lækna-
vísindum verður frá sér numinn og
fellur í starfi, er hann les síðustu
kvæðabók skáldsins. Davíð á erindi
við alla. Hann kemur á ógleymanleg
an liátt orðum að því, sem hrærist í
hjarta mínu og í hugskoti þínu.
Hann er rödd hinnar íslenzku þjóð-
arsálar, karlmannleg og tregabland-
in x senn.
Davíð í Fagraskógi var mikill Ey-
firðingur, mikill Norðlendingur,
mikill íslendingur. Hann var ást-
mögur íslenzkrar moldar. Þjóðin bæt
ir alin við eigin vöxt, ef hún gerir
hús lians að sínu húsi. Leggjumst á
eitt sem allra flest. Munum það, að
hér hæfa bezt mörg framlög og smá.
Þjóðin öll átti Davíð.
Senn er liðið eitt ár frá andláti
skáldsins. Færi vel á að þá hefði safn
azt sá sjóður, er hrökkva mundi til
kaupa á því húsi, þar sem telgdir
voru þeir kjörgripir ýmsir, er íslenzk
þjóð hafa einna dýrastir gefnir ver-
ið“.
Þessi orð vill blaðið gera að sínum
og bendir jafnframt á hið einstaka
tækifæri bæjarbúa næstu daga, að
mega sjá hús skáldsins. En eins og áð
ur var sagt hér í blaðinu verður það
opið kl. 2—6 og 8—10 dag hvern frá
fimmtudegi — afmælisdegi skáldsins
— til sunnudagskvökls. Gefst mönn-
um þá kostur þess að sjá með eigin
augum, um hvað er verið að ræða í
sambandi við varðveizlu húss og
muna þjóðskáldsins. Q
JÓNAS KRISTJÁNSSON for-
stjóri Mjólkursamlagsins á Ak-
ureyri er sjötugur þann 18.
þessa mánaðar. Jónas er af ey-
firzkum bændaættum kominn,
fæddur í Víðigerði í Hrafnagils
hreppi, þar sem faðir hans var
bóndi. Þar bjó Hannes bróðir
Jónasar langan búskap, og þar
býr nú bróðursonur hans Har-
aldur Hannesson. Sjálfur hefur
Jónas aldrei verið bóndi, en þó
er það svo, að ef eyfirzkir bænd
ur ættu nú að greiða atkvæði
um það, hvern þeir teldu vera
þarfastan mann eyfirzkri
bændastétt, þeirra sem nú lifa,
þá er enginn vafi á því, að Jón-
as samlagsstjóri myndi sigra
með yfirburðum.
í fullri vissu þess, að þetta
eru engar ýkjur, leyfi ég mér
að færa honum hjartanlegar
afmæliskveðjur okkar ey-
firzkra bænda, sem hann hefur
unnið með og unnið fyrir nú í
hartnær 40 ár. (Og í þessu sam-
bandi kalla ég alla þá eyfirzka
bændur, sem búa í sveitum, þar
sem vötn og mjólk renna til
Eyjafjarðar).
Það er ekki ætlun mín að
rekja hér starfsferil Jónasar
Krisíjánssonar, hann er flestum
vel kunnur, og á ytra borðinu
a. m. k. er sá ferill ekki marg-
brotinn, því maðurinn var ung-
ur að árum, þegar hann fann
sinn starfsvettvang og ætlunar-
verk og hefur ekki vikið þaðan
síðan.
Ekki veit ég hvenær Jónas
tók þá ákvörðun að leggja fyr-
ir sig mjólkurfræði, en vafa-
laust hafa aðstæðurnar á upp-
vaxtarárum hans í Eyjafirði
beint honum inn á þá braut. Bú
skapurinn var smár á þeim ár-
um, héraðið ekki fallið til sauð-
fjárræktar að þeirrar tíðar
mati, en kúabúin sniðin við
þarfir heimilanna fyrst og
fremst. Fólkið hafði til hnífs og
skeiðar, en lítið þar fram yfir.
Hins vegar var mikill vonar-
bjarmi á lofti. Öld hinnar miklu
atvinnubyltingar fór í hönd,
borin fram af alþjóðlegri tækni
framvindu, sem betra stjórnar-
far og batnandi ái-ferði hér á
landi gaf aukinn skrið. í Eyja-
firði eins og annars staðar sáu
menn djarfa fyrir þeim geysi-
legu möguleikum, sem framtíð-
in bar í skauti sínu.
Ræktunaröld var upp runn-
in með nýjum tækjum og tæki-
færum til að ganga á hólm við
mýrar og móa, sem héraðið var
svo auðugt af. Nú mundi unnt
að stækka búin svo um mun-
aði í fyrsta sinni frá landnáms-
tíð. Og á Akureyri var að skap-
ast tryggur markaður fyrir af-
urðir búanna, ekki sízt mjólk
og mjólkurvörur. Einnig við
það voru bundnar miklar von-
ir, ef skynsamlega væri á mál-
um haldið. Samstarf manna á
félagslegum grundvelli var þá
þegar af bernskuskeiði, verzlun
arfélög höfðu lengi starfað og
sannað gildi sitt fullkomlega,
búnaðarfélög sömuleiðis. Ung-
mennafélögin lifðu blómaskeið
sitt. Þar þjálfaðist unga fólkið
í félagsstarfi og efldist að vilja
og ásetningi að rækta og bæta
land og lýð.
í þessum jarðvegi óx Jónas
Kristjánsson upp og þannig var
ástatt í Eyjafirði þegar hann
markaði sér stefnu og hóf sitt
búnaðarnám á Hvanneyri og síð
an mjólkuriðnaðarnám í Dan-
mörk og Noregi. Nýtt skeið í
atvinnusögu héraðsins var að
hefjast, nýjar leiðir að opnast
eyfirzkri bændastétt og nógir
kraftar og vilji í sveitunum til
að takast á við þau verkefni,
sem framundan biðu.
Það er hið sögulega hlutverk
Jónasar að hann varð maðui'-
inn, sem sameinaði þessa krafta
og hefur stýrt þeim svo frá upp
hafi til þessa dags, að árangur-
inn má sjá í einni hinni traust
ustu félagsstofnun á Akureyri,
og í hinum fjölmörgu blómlegu
sveitabýlum héraðsins, sem
hafa átt þess kost hátt í fjóra
áratugi, að senda samlaginu
hvern mjólkurdropa sem þau
hafa getað framleitt til sölu, og
alltaf fengið greitt hæsta verði.
Stofnun samlagsins var ekki
eins manns verk. Það hafði
verið, rætt manna á meðal og
á fundum í mörg ár svo að þeg
ar J. K. kom heim að loknu
námi 1927 var jarðvegurinn
ekki með öllu óundir búinn. En
svo rösklega gekk hann fram í
nauðsynlegu undirbúningsstarfi
að samlagið gat tekið til starfa
snemma á ári 1928.
Stofnun þess markaði upp-
hafið að velgengni eyfirzkrar
bændastéttar. Það markaði einn
ig upphafið að aðalævistarfi
Jónasar sjálfs. Þessari stofnun
hefur hann helgað starfskrafta
sína og borið hag hennar fyrir
brjósti ár og síð. Honum hefur
veitzt sú ánægja að sjá hana
vaxa og dafna jafnt og öruggt
frá því að vinna úr 680 þús.
lítrum mjólkur fyrsta árið í
það að umsetja nálega 18 millj.
lítra á nýliðnu ári. Enn meiri
ánægja mun það þó veita hon-
um að sjá þá þróun, sem orðið
hefur á sveitum Eyjafjarðar á
þessu tímabili og stendur í
beinu sambandi við rekstur
Mjólkursamlagsinns. En þó býst
ég við, að framar öllu þessu
gleðji það Jónas að merkja
þann trausta og góða félagsanda
sem samtímis hefur þróast í
héraðinu og ekki hvað sízt í
sambandi við Mjólkursamlagið.
Því það er sá andi sem gæðir
slíka stofnun lífi og viðnáms
þrótti og tryggir henni framtíð
argengi.
Það er mikil gæfa hverjum
manni að finna sér ungur starfs
vettvang, þar sem hæfileikar
hans fa notið sín við uppbygg-
ingu þjóðþrifafyrirtækis sem
gagna mun öldum og óbornum.
Þeirrar gæfu hefur J.K. orðið
aðnjótandi í ríkum mæli.
Nú kann einhver að segja
sem svo, að ekki beri að hlaða
menn lofi fyrir það eitt að gera
skyldu sína og standa í stöðu
sinni, sem hann tekur laun sín
fyrir. Að það sé aðeins stigsmun
ur en ekki eðlismunur á milli
verkamannsins, sem vinnur
starf sitt af trúmennsku, og á
æðsta embættismanni, á milli
venjulegs bónda sem hefur rækt
að og byggt upp jörð sína og
á forstjóra mjólkursamlags.
Hvorir tveggja eigi jafn mikið
hrós skilið. Þetta sjónarmið á
fullan rétt á sér.
Eg vil því leyfa mér að segja
það, að svo mjög sem J. K. á
þakkir skildar fyrir það, hvern
ig hann hefur rækt skyldustarf
sitt í þágu eyfirzkra bænda þá
bera honum þó ennþá meiri
þakkir fyrir sum önnur störf
hans, sem engin embættisskylda
hefur borið honum að leggja á
sínar herðar. Þar skilur á milli
hins trausta starfsmanns, sem
vinnur verk sitt af trúmennsku
og brautryðjandans hins vegar,
sem lætur sér það eitt ekki
nægja, heldur leitar eftir og
finnur óleyst verkefni sem
stefna til almanna heilla og
leggur til atlögu við þau án
þess að hugsa um eigið erfiði
eða ætlast til launa. En slíkur
maður er Jónas Kristjánsson. í
þessu sambandi nægir að geta
um störf hans í búnaðar- og
félagsmálum Eyfirðinga og sér
í lagi í náutgriparæktarmálum,
þar sem hann hefur af fádæma
áhuga, ósérplægni og þraut-
seigju unnið að og fengið bænd
ur til að vinna með að því að
treysta sjálfan grundvöllinn
undir nautgriparækt héraðsins
með kynbótum nautpeningsins.
Á síðari árum hefur stofnun
minjasafnsins á Akureyri átt
mikið rúm í huga hans og tekið
mikinn hluta af frítíma hans.
Árangur þess starfs er einnig
glæsilegur orðinn og mun það
seint verða fullþakkað. Jónas
hefur ekki verið einn um að
leysa þessi verkefni, fjarri því,
þar hafa margir lagt hönd á
plóg, en þó held ég, að engum
sé gert rangt til, þó sagt sé að
hann hafi verið foringinn, sem
hélt saman liðinu og átti drýgst
an þátt í sigrunum.
Og nú hefur Jónas náð að
fylla sjöunda tug aldursára. Eg
vil ekki segja eins og svo oft
sést á prenti, að það komi öll-
um á óvart, svo unglegur sé mað
urinn. Satt er það að afmælis-
barnið er enn beint í baki og
létt í hreyfingum og hefur á
sér hið fágaða, heimsborgara-
lega yfirbragð, sem er annars
býsna sjaldgæft í vorum breidd
argráðum. En silfurgráir lokk
arnir tala sínu máli um aldur-
inn. Hitt skiptir meira máli, að
andinn er enn á léttasta skeiði
og áhuginn samur að vinna
þeim málum lið, sem horfa til
heilla landi og lýð. Og glaðværð
in er hin sama, þrátt fyrir það
að mótlætið hefur ekki alltaf
farið fram hjá húsi hans.
Eg vil að lokum aftur óska
Jónasi til hamingju á þessum
afmælisdegi, sem raunar eru
engin tímamót í lífi manns,
nema samkvæmt einum saman
mannasetningum. Eg óska þess
bæði honum og okkur hinum
til handa, að honum endist sem
lengst aldur og heilsa til að
vinna að áhugamálum sínum
og megi enn sjá marga fagra
drauma rætast.
II. E. Þórarinsson.
ÞAÐ kemur engum á óvart, að
tíminn líður og oftast talsvert
hraðar en við gerum okkur
ljósa grein fyrir. Sú staðreynd
þarf því ekki að koma neinum
á óvart, að Jónas Kristjánsson,
samlagsstjóri, er sjötugur, fædd
ur 18. jan. 1895. Þeim, sem
fylgst hafa með störfum hans,
þau hart nær 40 ár, sem liðin
eru síðan Mjólkursamlag K. E.
A. tók til starfa, bregður ef til
vill ónotalega við, finnst tíminn
hafa liðið ótrúlega fljótt, en ef
þeh' gefa sér tíma til að staldra
við og hugleiða þær breytingar
og þau stórmerki, er orðið hafa
á þessu tímabili, mun þá síður
undra hraða tímans, þeir munu
að minnsta kosti verða að við-
urkenna, að þessir síðustu ára-
tugir hafa ekki horfið sporlaust
í tímans djúp. Óvíða er þessi
staðreynd augljósari en hér í
Eyjafirði, og þótt margir haíi
átt þátt í að marka þessi spor,
hafa fáir þar orðið drýgri en
Jónas Kristjánsson.
Þegar ég, veturinn 1925, ný-
lega kominn til Ræktunarfélags
Norðurlands, flutti erindi á
bændanámskeiði í Kaupangi
um mjólkurframleiðslu og
mjólkursamlög, var mér tjáð,
að mál þetta hefði þegar verið
til umræðu hjá Kaupfélagi Ey-
firðingar og að úti í Danmörku
væri ungur Eyfirðingur við
nám til þess að búa sig undir
að veita þessum málum hér for
stöðu. Það var hið fyrsta, er ég
frétti til Jónasar Kristjánsson-
ar, því þótt við séum jafnaldr-
ar og báðir búfræðingar frá
Hvanneyri, höfðu leiðir okkar
ekki legið þar saman. Jónas
mun hafa verið á Hvanneyri
1912—’14 en ég ekki fyrr en
1915—’17. Það var því ekki fyrr
en eftir að Jónas kom heim frá
námi sínu í Danmörku, að leið-
ir okkar lágu saman, en síðan
hef ég haft góða aðstöðu til að
fylgjast með störfum Jónasar
og þróun þeirra fyrirtækja, er
hann hefur veitt forstöðu. Er
það mín óbifanleg sannfæring,
að fátt eða ekkert, er hér hefur
gerzt í búnaðarmálum, hafi orð
ið eyfirzkum bændum jafn
happadrjúgt sem stofnun mjólk
ursamlagsins, og að fáum fyrir-
tækjum _hafi verið stjórnað af
meiri hagsýni, árvekni og fyrir-
úyggju. Er þáttur Jónasar í því
fyrirtæki einn út af fyrir sig
ærið hfsstarf og afrek. Þarf
naumast þar um að fjölyrða,
svo augljóst sem það ætti að
vera hverjum kunnugum og
hugsandi manni.
Þegar þess er gætt hvílíkt á-
tak og afrek stofnun og stjórn
mjólkursamlagsins var og hef-
ur alltaf verið, mætti ætla, að
það hefði verið Jónasi kappnóg
viðfangsefni, en því fer fjarri,
að það eitt hafi nægt athafna-
þörf hans.
Jónasi var það Ijóst þegar í
upphafi starfsemi sinnar við
mjólkursamlagið, að það var
ekki nóg að vinna úr mjólkur-
framleiðslu bænda og koma
henni í verð, það þurfti einnig
að auka hana, stækka búin og
umfram allt auka afköst og arð
semi kúnna. Hann sá það
glöggt, að þetta varð aðeins
gert með öflugum félagssanr-
tökum, og því beitti hann sér
fyrir stofnun Nautgriparæktar-
sambands Eyjafjarðar og hefur
frá upphafi verið einn öflugasti
aflvakinn í stjórn þess félags-
skapar og nú um langt skeið
formaður.
Líklega lýsir ekkert betur á-
huga Jónasar Kristjánssonar,
framsýni, djörfung og þraut-
seigju en hinn umfangsmikli
þáttur hans í uppbyggingu
þessa félagsskapar og má þá
einkum benda á það, að sú
mikla starfsorka, er hann hefur
lagt þar af mörkum, er ekki
lögð fram gegn gjaldi, heldur
einvörðungu sem ólaunað auka
starf eða hugsjónastarf, ef slíkt
má nefna á þessum- algleymis-
tímum efnishyggjunnar.
Það er engin tilviljun, að
þessi stofnun hefur í sumum
efnum orðið fyrirmynd annarra
hliðstæðra hér á landi og kenn-
ir í þeim efnum jafnan áhrifa
Jónasar Kristjánssonar. Þannig
tók S. N. E. t. d. upp sæðingar
á kúm meðan sú starfsemi enn
mátti heita nýjung erlendis og
löngu áður en aðrir hérlendir
aðilar fóru inn á þá braut. —
Þetta var djarft spor, því það
braut alveg í bága við hefð-
bundnar og rótgrónar venjur,
engin reynsla hér til að styðjast
við og mjög takmörkuð annars
staðar. Nú held ég að engum
blandist hugur um, að þessi ný-
lunda er stærsta sporið, sem
stigið hefur verið í kynbótum
búfjár á þessari öld, eða allt frá
því að erfðalögmál Mendels
kollvarpaði eldri kynbótahug-
myndum.
Þótt þetta væri stórt og
djarft framfaraspor, þá er þó
uppbygging búfjárræktarstöðv-
arinnar í Lundi við -Akureyri
ennþá djarfara og lýsir fram-
farahug og kappi Jónasar enn-
þá betur. Kann ég þar glögg
skil á, því að ég hef haft náin
kynni af þeirri uppbyggingu
svo að segja frá upphafi og veit
hve mikið af því átaki, er þar
hefur verið gert, hefur hvílt á
Jónasi og mætt á starfsorku
hans. Búfjárræktarstöðin er að
-vísu hem afleiðing af sæðingun-
um og má um það deila hvernig
því framhaldi hefði verið bezt
fyrirkomið. Um hitt verður
ekki deilt að tilkoma stöðvarinn
ar var mikið átak og merkileg
nýjung í okkar búnaði og að
hún hefur þegar skilað miklum
og markverðum, hagnýtum ár-
angri.
Og meðan ég er við þetta
heygarðshornið, verð ég að
minna á svínabúið á Grísabóli.
Það mun frá byrjun hafa verið
algerlega hugmynd Jónasar og
hann hefur stjórnað því frá upp
hafi til þessa dags.
Stofnun og rekstur svínabús-
ins lýsir vel hugkvæmni og
hagsýni Jónasar. Búið hefur
undir stjóm hans þjónað tvenns
konar megintilgangi. Skapað
samlaginu markað fyrir lítt selj
anlega undanrennu og lagt
drjúgt til uppbyggingar búfjár-
ræktarstöðvarinnar. Lengst af
hefur svínabú þetta verið eitt
stærsta og bezt rekna svínabú
landsins, þótt það hafi líka
stundum átt við talsverða örð-
ugleika að etja vegna misjafnra
starfskrafta, einangrunar, vax-
andi reksturskostnaðar og óhag
kvæmrar staðsetningar. Má
vera, að þetta, og þó einkum
hið síðasttalda, ríði því að lok-
um að fullu, þótt það enn hafi
tæplega lokið hlutverki sínu og
mér virðist bærinn varla geta
án þess verið.
Þrátt fyrir öll þessi umfangs-
miklu og tímafreku störf, hefur
Jónas Kristjánsson látið sig
margt annað varða í félags- og
menningarmálum. Þannig var
hann um langt skeið sjálfkjör-
inn forgöngumaður í hinum ó-
formlegu og frumlegu félags-
samtökum Eyfirðinga, er
Bændaklúbbur nefnast.
Þá hefur hann haft aðalíor-
göngu um stofnun Minjasafns-
ins á Akureyri, safnað munum,
séð um að fá þá flokkaða og
skrásetta og loks útvegað þeim
varanlegan og virðulegan sama
stað. Hugsjónir Jónasar í
byggðasafnsmálum ná þó langt
út yfir þennan ramma, en ekki
verður neinu um það spáð hér,
hvort honum tekst að láta þær
allar rætast.
Þótt Jónas Kristjánsson hafi
ekki beinlínis tekið mikmn þátt
í opinberum málum, hefur á-
hrifa hans gætt furðu víða og
langt ut fyrir hans eigin starfs-
svæði. Þannig hefur hann oft
verið ráðunautur ríkisstjórna í
mjólkurmálum og margsinnis
verið kvaddur til ráðuneytis í
önnur byggðarlög, þar sem ný-
skipan þessara mála hefur ver-
ið á dagskrá, og nú síðustu árin
hefur hann átt sæti í Verðlags-
ráði landbúnaðarins.
Hér hefur aðeins verið stikl-
að á stóru um viðfangsefni Jón
asar Kristjánssonar og raunar
sagt það eitt, sem er á allra vit-
orði. Því skal hér aðeins bætt
við, að Jónas er alltaf boðinn
og búinn að leggja hverju góðu
máli lið og er ávallt framúrskar
andi góður og ötull liðsmaður
hvar sem hann leggur hönd eða
hug að verki.
í daglegu fari er Jónas hæg-
ur, hófsamur, yfirlætislaus, óá-
deilinn og nánast hlédrægur, en
þó skoðanafastur og heldur vel
og með lagni á sinum málum
og vinnst því vel. Léttur er
hann í tali og glöggur á bros-
legu hliðarnar á því, sem um er
rætt eða fyrir augu ber, og hef-
ur gaman af græzkulausri
kímni.
Nú er Jónas Kristjánsson sjö-
tugur og því í fullum rétti, þótt
hann hér eftir fari sér hægar og
unni sér nokkurrar hvíldar.
Veit ég þó vel, að enn er starfs-
orka hans mikil og áhuginn
nægur. Mér dettur þó ekki í
hug að halda því fram, að ald-
urinn hafi gengið fram hjá Jón-
asi og ekki slævt þrek hans.
Hitt mun sanni nær, að hann sé
farinn að kenna nokkurrar
þreytu eftir langt og erilsamt
ævistarf. Lífið hefur ekki held-
ur ætíð tekið á honum með
silkihönzkum, en aldrei hef ég
þó heyrt hann kvarta eða
kveinka sér undan átökum
þess. Það sem ég hygg, að hafi
orðið honum drýgstur styrkur
í andviðrum lífsins, er hinn ó-
drepandi áhugi hans og starfs-
löngun og sú meginregla, að
mæta hverjum vanda og mót-
gangi með aukinni sókn. Slíka
menn fá fárviðrin hvorki beygt
né brotið.
Á þessum merkis tímamótum
veit ég, að Jónasi Kristjánssyni
berast margar þakkir og hlýjar
óskir bæði hátt og í hljóði. Vil
ég leggja mitt framlag í þann
sjóð, þakka honum langt sam-
starf og einlæga vináttu og
óska þess að hann megi enn
njóta langra og hóflega rólegra
lífdaga og eigi enn eftir að sjá
margar hugsjónir sínar og von-
ir rætast.
Ólafur Jónsson.
1 RONÁLD FANGEN
EIRÍÍÍUR HAMAR
Skáldsaga
•ÍHSXSWStHKHKHKHjíH)

— Svona illa gat það farið. Og ekki einu sinni hlutafélag.
Hann hefði ekki haft vit á því, heldur áhugafélag, eins og '
það var víst nefnt. Hann hefði að minnsta kosti tapað herfi-
lega, bæði hann Oli og margir fleiri. Svo að sjálf jarðeignin
hans var í hættu. Og skuldugur var hann bæði hér og hvar,
satt að segja. Og nú sneri rnálið þannig við, að hann, Börk-
ur, vorkenndi öllum þeim, sem hefðu brennt sig á honum
Óla Þórhallssyni. Þetta voru flestallt smábændur og efna-
lausir menn, og af Óla Þórhallssyni fengju þeir ekki neitt,
því að pólitískt gáfnaijós væri hann að vísu, en fjármála-
viðskiptum hefði hann aldrei haft vit á. Þar væri Börkur
honum miklu fremri ef svo mætti segja! Og nú hefði hann
ákveðið (röddin varð hátíðleg, og hálflokuð augun) að
hjálpa sambyggðingum sínum, þeir skyldu að minnsta kosti
fá aftur eitthvað af tapinu sínu. Það væri annars ekki aðeins
sveitungar hans, heldur einnig góðir menn hér í höfuðborg-
inni, sem það myndi gleðja að fá dálítið upp í kröfur sínar.
Eiríki skildist allt.
Hann ætlaði þá að kaupa upp skuldakröfurnar á Óla Þór-
Iiallson?
— Einmitt! Einnig sökum Óla Þórhallssonar sjálfs! Það
væri ekki sæmandi fyrir stórþingsmann að vera þannig
skuldunum vafinn, hann gæti þá aldrei litið glaðan dag.
— En Börkur ætlaði þá að afla honum glaðra daga?
Grafalvarlegur, en dulinn hlátur fólst í lymskulegu
smettinu:
— Manninum eru ekki úthlutaðir eintómir glaðir dagar,
því miður. En nú ætlaði Börkur að lagfæra þetta allt sam-
an. Og einhverntíman myndi hann Oli Þórhallsson verða
honum mjög þakklátur fyrir jrað, þótt hann annars vænti
ekki þakklætis. Það væri ekki nauðsynlegt.
— Jæja. Auðvitað.
Þögn.
Nú seig Börkur aftur niður í stólinn, og röddin varð hæg
og hljóðlát. Hann hefði hugsað sér, að komizt yrði langt
áleiðis með að bjóða 15 prósent. En hann myndi samt hækka
sig upp í 20, ef þess gerðist jxörf. Þá gæti það orðið allt að
því 10.000 krónur, og því vildi hann fórna. Því hann væri
hjartagóður maður.
Eiríkur sagði rólega:
— Ef þér fáið þessar kröfur á hann — ætlið jrér Jrá að
svipta hann jarðeigninni?
Börkur spratt upp úr stólnum.
iÞað hefði hann ekki sagt. Það hefði hann alls ekki sagt.
Hann ætlaði að gera sveitungum sínum greiða, það hefði
hann sagt, það hefði herra Hamar vonandi heyrt.
— Já, hann hefði heyrt það.
En hann væri ekki þess liáttar maður, að hann vildi láta
bera mikið á sér, nafni hans ætti }rví að halda utangátta,
Jxað væri bezt, því hann æskti ekki eftir þökkum. Hann væri
nú þannig gerður. Hefði alltaf verið það.
Allt í einu hafði hann lokið þessu öllu, rétti úr sér og
varð rólegur og öruggur. Hann tók upp skjal og rétti Ei-
ríki Jxað.
— Hér hefur herra Hamar skrána yfir helztu skuldunaut-
ana hans Óla Þórhallssonar, nöfn og heimilisfang — og upp-
hæðina. Og svo afgreiddi hann Jxetta nauðsynlega fljótt og
bráðlega. Helzt sem allra fyrst! Og Jregar svörin kæmu,
skyldi Börkur ávísa peningunum til firmans, Jrá færi Jrað
allt héðan um þeirra hendur. Það væri bezt. Hvort herra
Hamar vildi svo annast þetta?
— Ég skal líta á Jxað, sagði Eiríkur.
— Líta á það! sagði Börkur og nam staðar. — Líta á það,
já. — Jæja. Ég lít þá bráðum inn aftur.
Hann gekk til dyra. Þar sneri hann sér við mjög píreyg-
ur, deplaði augunum í sífellu og sagði:
— Ef herra Hamar vissi, hve ljúft Jrað er að hugsa til fá-
tæku sveitunganna minna, hve þeir verða glaðirl Það er
sælla að gefa eh að taka, stendur í Ritningunni, og Jxað er
sannleikur!
Síðan hvarf Börkur á brott.
Sá er sannarlega litsterkur, hugsaði Eiríkur. Hann gekk
beina leið fram í forskrifstofuna, og í skjalasafni Fylkis
fann hann hylki með nafni Börks. Þar kenndi margra grasa:
Hann hafði einu sinn snuðað fátæku sveitungana sína í
síldarkaupum, hreinn svikavefur, sem lá við að varðaði
strangri refsingu. Óli Þórhallsson hafði tekið að sér málið
Framhald.