Dagur - 22.01.1966, Blaðsíða 5

4
5
Skrifstofur. Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
StFciiimsvík
MARGIR eru á móti því, að útlend
aluminíumverksmiðja verði reist í
Straumsvík ryðra, en ekki allir af
sömu ástæðu. Sumir vilja ekki,
hvernig srm á stendur og hvaða sls.il-
yrði sem sett yrðu, leyfa erlenda fjár-
festingu hér á landi, og byggja þá
afstöðu sína á þjóðernisástæðum.
Aðrir myndu fáanlegir til að leyfa
slíka fjárfestingu, ef vel væri um bii-
ið með því ófrávíkjanlega skiiyrði,
að starfsemin yrði staðsett þar sem
hún stuðlar að jafnvægi í byggð
landsins, og hafa menn þá hugsað
sér Norðurland, þar sem nóg vatns-
afl og ódýrt er til staðar. Slíkt telja
þeir menn athugandi af því, að þá
væri unnið gegn hættu, sem þjóð-
erninu stafar úr annarri átt, þ. e.
landsbyggðin sporðreisist og eyðist.
Enn aðrir eru á móti útlendu verk
smiðjunni í Straumsvík vegna vinnu-
afisskortsins syðra og af því að þeir
óttast að hún auki enn vöxt verð-
bólgunnar. Þessar ástæður, hverjar
fyrir sig og allar í senn, virðist stjórn-
in þegar hafa vegið og fundið létt-
vægar. En allmargir, a. m. k. hér á
Norðurlandi, eru áreiðanlega á öðru
máli.
Ræjarstjórn Akureyrar samþykkti
10. nóv. 1904 svohljóðandi ályktun:
„Bæjarstjórn Akureyrar lætur í
ljósi eindreginn áhuga sinn á því, að
næsta stórvirkjun fallvatna hér á
landi verði staðsett á Norðurlandi
og bendir í því sambandi á áætlanir
þær, sem nii nýlega eru fram komn-
ar um virkjun Laxár.
Einnig verði stóriðja, sem stofnað
kann að vcrða til í sambandi við orku
frá vatnsvirkjun, staðsett við Eyja-
fjörð. ,
Telur bæjarstjórnin, að með slíkri
staðsetningu stórvirkjunar og stór-
iðju væri unnið að nauðsynlegu
jafnvægi í byggð landsins.“
I>essi ályktun er nú að engu höfð
með þeim rökstuðningi, að útlend-
ingar verði að ráða því, hvar virkjað
verði og stóriðjuver reist. Öðruvísi
fóru Norðmenn að, er þeir sömdu
við Svisslendinga um verksmiðju í
Húsnesi. Þeir ákváðu sjálfir stað-
setninguna og létu útlendingana
standa frammi fyrir „gerðum hlut“.
Þar í landi þykir það ekki góð latína
að vinna að jafnvægi í byggð lands-
ins með því að fá úllent stórkapital
til að efla Oslo eða Bergen.
Á hvenum vetri bregSur ungt
fálk úr Menntaskólanum á Ak-
ureyri sér á leik og sýnir síón-
leik í leikhúsi bæjarins. Hefur
svo verið í hartnær tvo áratugi,
bæjarbúum til rr.ikillar ánægju
og nemendum væntanlega til
nokkurs þroska, a. m. k. þegar
vei tekst til um leiðsögnina. En
um þróun í leiklist hjá nemend
um M. A. getur í raun og veru
tæpast verið að ræða, því með
hverju ári kemur nýtt fóik á
leiksviðið, sem aldrei hefur kom
ið þar áður. En jaínan hefur
þetta fólk átt greiðan aðgar.g að
hug og hjarta bæjarbúa,
kannski fyrst cg fremst vegna
ferskleika æsku sinnar, vegna
bjartsýni þess, dugnaðar og
djörfungar, en einnig vegna
þeirrar stofnunar, sem að baki
stendur.
Leikíélag Menntaskólans frum
sýndi skólaieikinn sinn á þriðju
claginn. Það var ítalski gaman-
leikurinn „Einn þjónn og tveir
herrar“, eftir Carlo Goldoni í
þýðingu Sveinbjarnar Jónsson-
þjóninn vel á sinn hátt. Sá „hátt
ur“ féll mér raunar ekki.
Sigurgeir Hilmar leikur
„virðulegan“ eldri mann og
kemur manni í gott skap með
hæfilega hrjúfu og sárstæðu lát
bragoi.
Þórgunnur Jónsdóttir leikur
dcttur hans, unga, ástfangna og
heiðarlega stúlku. Leikur henn
ar er e. t. v. ofurlítið yfirdrifinn,
en þó hinn sæmilegasti.
Sverrir Pó!l Erlendsson leik-
ur roskinn lækni. Og hvað sem
læknastéttin kynni um hann að
segja, og hvort sem ég vildi
hafa hann fyrir heimilislækni
éða ekki, er maðurinn þónokk-
uð skemmtilegur og hinar öld-
urmannlegu hreyfingar hans,
kækir og málfar í góðu sam-
ræmi frá upphafi til enda.
Þorbjörn Arason leikur
læknissoninn og unnusta fyrr-
nefndrar Þórgunnar, og kemst
vel frá því.
S'einur.n Jóhannesdóttir leik
ur bæði karl og konu. Er hin
sjálegasta kor.a hvort heldur
hún klæðist buxum eða kjól, er
dálíiið „svöl“, yíir sig ástfang-
in, eins og vera ber og gerir
LEIKLISTIN á Akureyri er
einn af þáttu.m bæjarlífsins, oft
töluvert yeigamikill. Bæjarfé-
lagið styrkir hana, bæjarbúar
unna henni, kannski ekki hug-
ástum en unna henni þó, og
Lcikfálagið heldur henni uppi.
í bænum er hópur æfðra leik-
ara og nokkrir menn hér hafa
tekið ser fyrir hendur að setja
sjónleiki á svið. Leikfróðir
menn telja þó, að leiklistinni
hafi iítið farið fram í þrjá ára-
tugi eða svo, og er það hörmu-
legur vitnisburður, og raunar
mikil afturför ef miðað er við
höfuðstöðvar leiklistarinnar í
landinu með Þjóðleikhús og list,
sem .því hæfir. Hins vegar get-
um við borið okkur saman við
Dalvíkinga og Mývetninga. Hjá
þeim byggist öll leiklistarviö-
leitni á áhugasömu fólki, sem
vill leggja á sig mikla vinnu
fyrir litla eða enga borgun, og
gerir ekki einu sinni kröfur til
sæmilegrar leiðsagnar. Það væri
mjög fráleitt að gera lítið úr
störfum þessa fólks og vissu-
lega r.ær það oft skemmtileg-
um árangri, a. m. k. ef miðað
er við enga kunnáttu í upphafi
leikæfinga hverju sinni.
Það skiptir alveg í tvö horn í
þróun leiklistarinnar í landinu.
Annars vegar er höfuðborgin
rneð stóran hóp af menntuðu
leiklisíarfólki, sem getur gefið
sig að leiklist fyrst og fremst,
og hins vegar landið allt utan
höfuðborgarsvæðisins með
áhugafólki eingöngu. Að vísu
má segja, að leikhúsin úfi urn
landsbvggðina séu ekki cs.nort-
in af því sem bezt er í leikiist
landsins og hinar almennu kröf
ur vaxa. Þó mun ekki verða
stór breyting á hjá okkur t. d.
fyrr en við höfum efni á því að
hafa rneðal okkar ofurlítinn
kjarna af vel menntuðu fólki í
margnefndri listgrein. Það þarf
að vera takmark okkar, og með
því er alls ekki verið að kasta
rýrð á það fólk, sem hér hefur
vel unnið og ber uppi þá leik-
list, sem hér er þó fyrir hendi
og er sá þáttur bæjarlífsins, sem
við viljum ógjarna án vera.
Á leikætmgu niemitskæiinga.
(Ljósm.: Eðvarð Sigurgeirsson.)
Leikst’óri Rasnliildur Steinsrímsdóttir
J o
ar. Sjónleikurinn er 200 ára
gamall eða kannski eldri. Gam-
anið byggist á misskilningi á
misskilning ofan, og dálitlu af
faðmlögum. Fleýgar setningar
eða verulegir brandarar ónáða
ekki leikhúsgesti. Stórnefjaðar
grímur á nokkrum leikaranna
er raunar ódýrt barnagaman og
í leikhúsi einskonar skálka-
skjól fyrir skrípislæti á leik-
sviðinu.
Þessum gamla ítalska sjón-
leik mætti e. t. v. líkja við teikni
myndirnar í bíóunum eða mynd
irnar af „Litla og Stóra“, þar
sem alt getur átt sér stað, hvað
sem á undan er komið eða á
eftir fer. Myndirnar koma hratt
og eiga að losa áhorfandann við
að hugsa, aðeins að sjá og heyra
eitthvað skemmtilegt, helzt eitt
hvað „ómögulegt" til að hlæja
að. Kímnigáfa íslendinga er dá-
lítio kiúr, oft kaldhæðin og sær-
andi. En það er í henni hugsun.
Gamansemin í sjónleik mennta
skólanemanna fer fyrir ofan
garð hjá mörgum. Þó munu
börn hafa gaman að þessum
leik, því þau eru ekki að hugsa
um orsök eða afleiðingu. Þeim
nægir að eitthvað skrítið sé að
gerast á sviðinu. Ef einhver
steypir sér kollhnís og gerir það
vel þá hlæja börnin, hver svo
sem ástæðan var til slíks.
Ég vona að ég móðgi engan
þótt ég segi á ljótu máli, að
„Einn þjónn og tveir herrar“ sé
ósköp vitlaus samsetningur. Og
frumsýningin kitlaði ekki leik-
húsgesti til mikils hláturs. Þrátt
fyrir það var margt laglega gert
á leiksviðinu, en það þurfti bara
meira til að lyfta þessu leikhús
verki, svo að leikhúsgestir
skemmtu sér verulega vel. Það
stafar af því hve efnið er í raun
og veru utangarna við hinn al-
menna borgara hér og nú, eða
hinn almenni leikhúsgestur ut-
angarna við þennan tvöhundr-
uð ára gamla ítalska faxsa.
Arnar Einarsson fer með
þjónshlutverk og þarf að þjóna
tveim herrum, vandasamt hlut-
verk. Arnar er eflaust leikara-
hæfileikum gæddur og hann lék
sínu hlutverki góð skil og er
mjög hressilég á sviðinu.
Einar Haraldsson leiknr óham
ingjusaman og síöan hamingju-
saman unnusta -Steinunnar á
myndarlegan hátt.
Margrét Sigtryggsdóttir leikur
þjónustustúlku, flióttekið flón
og skilar, hlutverkinu snotur-
lega, mætti kannski vera meira
trippi,
Ólafur Ólafsson leikur veit-
ingahúseiganda og kokk Jón
Þorsteinsson og Ingi T. Björns-
son þjóna og Þorsteinn Thorlac-
ius burðarmann.
Að lokinni frumsýnir.gu tók
Ólafur ólafs son til máls, þakk-
aði leikhúsgesíum komuna og
skólameistara og kennurum að-
stoð og velvild. Kallaði hann
síðan Þórarin Björnsson skóla-
meistara og Jén Á. Jónsson
menntaskólakennara upp á svið
ið, en Jón er „verndari“ leikfé-
lagsins um þessar mundir og
hjálparhella nemendanna í
hinum ý-msu leikhúsraunum.
(Framhald á blaðsíðu 7).
„Aðcins íil gagns“
U THANT framkvæmdastj óri
Sameinuðu þjóðanna sagði í
ávarpi sínu til ráðsteímmnar
sárfræðinga um geimsjcnvarp
framtíðarinnar, að hlutverk
Sameinuðu þjóðanna með tilliti
til hvers konar áætlana um hag
nýtingu geimsins væri að sjá til
þess, að hann yrði einungis hag
nýttur í þágu mannkynsins og
til gagns fyrir öll ríki heims.-
Umræðurnar á ráðstefnunni
Snerust einkum um fjögur höf-
uðatriði: dreifingu frétta,
kennslu, menningarsamskipti og
alþjóðlega samvinnu. Meðal
þeirra vandamála sem leysa
verður með alþjóðlegri sam-
vinnu er mismunurinn á tungu
málum og tíma hinna ýmsu
landa og svo ýmis tæknivanda-
mál eins og t. d. það að setja
sérstakar „geimmóttökustöðv-
ar“ í skóla og aðrar svipaðar
byggingar, svo hægt verði að
hagnýta fræðsluþætti hins al-
þjóðlega sjónvarps. □
Síeinunn Jóhannesdóttir t. v. og Þórgunnur Jónsdóttir. (Ljm: E.S.)
Arnar Einarsson og Margrét Sigtryggsdóttir.
(Ljósm: E. S.)

Milljón amærin gur |
Saga eftir
ARNOLD BENNETT

Hann gaf ungu hjónunum lítið hús við Hill Street, eina
virðulegustu götu borgarinnar, og tvö þúsund punda ávísun
til búslóðarkaupa. Hann greiddi framfærslueyrinn fyrir
fyrsta misserið fyrirfram. Örlæti og höfðingslund réðu, í
stuttu máli sagt, öllum gerðum hans, og sjálfsánægja hans
var styrkt þeirri bjargföstu sannfæringu, að þeir Coggles-
hall-feðgar ættu ekki hót fyrir skóinn sinn, svo að hann gæti
hæglega, ef honurn hyði svo við að horfa, „gleypt þá háða,
ætt þeirra og eigur, án þess að finna fyrir því“. Sú staðrevnd,
að hann yrði nú að húa einn í stórhýsinu við Carlos Place,
olli honum engra leiðinda.
II.
MR. HOLLINS fór að þessu loknu í fjögurra mánaða ferða-
lag til Suður-Ameríku, kom til Para og siglcli um þúsund
m.ílur upp eftir Amazón-fljótinu. Hann skrifaði ekki önnur
hréf heim en nauðsynlegustu viðskiptabréf, svo að Samuels
var sá eini, sem fékk að vita, hvenær hans væri von lreim.
Morguninn eftir heimkomuna datt honum í hug að rölta
yfir í Hill Street, til þess að sjá með eigin augum, hvernig
dóttur hans liði hjá þeim manni, sem var höfuðsmaður í
Fyrstu lífvarðarsveitinni.
Liturinn á útihurðinni í húsi ungu hjónanna hljóp óskap-
lega í taugarnar á honum. Hann var svo andstyggilega og
hjánalega hárauður. Hann tók einnig eftir, að gluggatjöld-
in voru vægast sagt gróft brot á óskráðum lögum brezkra
heimilishátta. Ung stofuþerna, allt öðruvísi kiædd en nokk-
ur önnur þerna, sem hann hafði séð, opnaði dyrnar.
— Er frú Coggleshall heima? spurði hann. Hann ól veika
von í hrjósti um ,að þernan mundi svara: Já, hennar náð er
heima. En þar hafði honum skjátlazt. Því miður hafði Sir
Maurice ekki andazt, meðan hann var heiman, og Minnie
bar enn þá engan aðalstitil.
Hann sagði stúlkunni dálítið hranalega, hver hann væri,
og hún vísaði honum inn í stofu, sem vakti reiði hans og
fyrirlitningu, ekki síðúr en útihurðin. Stofuhurðin var mál-
uð svört, en karmurinn fölhlár. Stofan var ekki veggfóðruð,
heklur hvítmáluð. Þessi fáu húsgögn, sem hímdu þarna
inni, voru öll máluð í hinum furðulegustu litbrigðum, og
hvergi nokkurs staðar spýta úr mahoní eða eik. Við arin-
inn var tjaldað helluþaksrauðu silki. Neðri hluti hvers veggs
var þakinn málverkum, teikningum og svartlist. Listaverk
þessi voru að hans dómi ýmist óskiljanleg, blábjánaleg eða
hlátt áfram ósæmileg, næstum klámkennd. Þetta leit helzt
út eins og óvitahörn hefðu klínt þessu á veggina. Þó hefði
hann ef til vill getað þolað þetta ósmekklega grín, ef það
hefði verið sómasamlega innrammað í enska og virðulega
gullramma, en því var nú ekki að heilsa, því að fæstar mynd-
anna voru í nokkrum ramma. Púðar þeir, sem lágu hér og
þar um stofuna virtust helzt fengnir að láni úr einhvers
konar sirkussýningu. Á arinhillunni stóð heil röð af brúð-
um, sem voru hver annarri ósmekklegri. Allt virtist þetta á
rúi og stúi og skipulagslaust.
Minnie kom inn í stofuna, flýtislaust, en þó léttari skref-
um cn vandi hennar hafði verið. Yfirhragð hennar har nú
þann svip, sem hann hafði aldrei áður séð. Hún var nú
eiginkona Marmions. Um það varð ekki villzt. En hún hefði
áreiðanlega vakið sömu yndisáhrif hjá föður sínum og áð-
ur, ef þessi andstyggilega svunta hefði ekki eyðilagt öll slík
áhrif, svunta, sem lnddi hana alla frá hálsi og niður úr.
— Góðan daginn, pahhi, sagði hún eins blátt áfram eins
og þau hefðu hitzt í gær. Hvernig hefurðu það? Hún tók í
hönd hans, en virtist ekki detta í hug að heilsa honum með
kossi. Við vorum hæði uppi í vinnustofunni að mála. Kvaggí
kcnmr eftir andartak.
— Kvaggí? spurði mr. Hollins. EI\ er er það?
— Ég kalla Marmion þetta alltaf nú orðið. Ég fann sjálf
upp á þessu.
Þegar liann kvaddi þessa stúlku fyrir fjórum mánuðum,
var hún áreiðanlega með öllum mjalla. Hann hafði gefið
henni þetta hús og tvö þúsund pund að auki til að húa það
lnismunum. Húsgögn þau, sem hér blöstu við sjónum hans,
gátu várla hafa kostað meira en fimmtán shiílinga. Og þess-
ari ktmu gaf hann auk þess fimm þúsund pund á ári í
eyðsl ireyi i.
En nú kom eiginmaðurinn á vettvang, klæddnr brúnum
flauelsjakká og með hálshnýti, sem hefði vel getað verið
klippt út úr gömlu púðaveri. Ilann hafði áreiðanlega fitn-
að, virtist tæplega eins vel á sig kominn og áður. En kurteisi
hans var alveg eins framúrskarandi og fyrr. Án þess að
skeyta um skapvonzku mr. Elollins, talaði hann létt og frjáls-
mannlega um Amazónfljótið og öhnur svipuð umræðuefni,
sem telja mátti þægilega auðskilin hverjum tengdaföður.
Og meðan hann talaði, stóð Minnie fast hjá hontim með
ljóma í augum, hamingjusöm og svolítið utan við sig, og
strauk flauelið á öxlum hans í hljóðri aðdáun. Hann var
bersýnilega sáttur við allan heiminn, þessi Marmion hennar.
— Þú verður að skoða húsið, pabhi, sagði Minnie.
— Jæja, úr því:ykkur langar til að vita álit mitt, sagði mr.
Jack Hollins eftir þá skelfilegu skoðunargerð ('dagstofunni
hafði t. d. verið breytt í tvær málaravinnustofur), ef ykkur
langar til að vita meiningu mína, þá er ég síður en svo hrif-
inn, og þar með basfá.
— Nei, sagði Marmion með góðlátri hógværð, við vorum
alltaf hálfhrædd um, að þetta mundi fara í fínu taugarnir
á þér.
Svínið að tarna! Mannskrattinn leyfði sér að gera grín að
tengdaföður sínum. Mr. Hollins var fokreiður, en stillti sig.
Hann var alveg ófáanlegur til að doka eftir hádegisverðin-
um, að nokkru leyti vegna bræði sinnar, að nokkru vegna
þess að honum fannst horðstofuborðið svo viðbjóðslegt, bæði
bjánalega mjótt og auk þess málað í svívirðilega gulrauðum
lit. Marmion harmaði hæversklega, að mr. Hollins skyldi
ekki hafa tök á að bíða.eftir hádegisverðinum. Hann strauk
fínlegri hendi yfir ennið, og Minnie tók að lýsa áhyggjum
sínum yfir heilsu „Kvaggís", sem hún sagði oft þjáðan a£
taugaverkjum.
Mr. HoIIins varð skyndilega gripinn skelfingu: Ef hann
deyr á undan gamlingjanum, verður dóttir mín aldrei
„hennar náð“.
Svo nefndi Minnie það, svona rétt af hendingu, að
ICvággí hefði í hyggju að hverfa úr herþjónustunni, til þess
að fá hetri tíma til að sinna málaralistinni. Og þetta var
stráið, sem braut hrygginn á hrossinu, það er að segja still-
ingu mr. Hollins. Æðarnar á hálsi hans tóku að þrútna. Við
reiðikast föður hennar, minntist Minnie hinna hræðilegu
aumýkinga, sem móðir hennar hafði einu sinni orðið að
þola. Hún roðnaði af hlygðun \ egna föður síns, en lét eigin-
manni sínum eftir að halda uppi vörnum.
Mr. Hollins óð um stofuna hamslaus af reiði. Hann lét
þau vita það alveg ákveðið og umhúða'aust, að það væri
hann, sem réði öllum ráðum. Tengdasonur hans væri alger-
lega upp á hann kominn, og sá sami tengdasonur mætti ekki
undir nokkrum kringumstæðum stökkva úr starfi sínu í
hernum. Hann hefði látið það afskiptalaust, þó að tengda-
sonurinn gamnaði sér við það að leika listamann í frístund-
um, en hann mundi aldrei leyfa honum að gerast atvinnu-
málari. Nei. Og það skyldi nú vera lýðum ljóst í eitt skipti
fyrir öll. Dóttir Jack Hollins skyldi aldrei verða eiginkona
atvinnumálara. Ef Marmion hyrfi úr hernum, mundi hann
vafalaust glata allri líkamshreysti og sennilega lognast út
af. Þá mundi lítið fara fyrir aðalstigninni. Félegur fjandi
það, eða hitt þó heldur!
— Hvað ségir faðir þinn um þessa fáránlegu hugmynd?
sp,urði hann að lokum.
— Æ, faðir minn andmælti þessu á svipaðan hátt og þú,
svaraði Marmion í léttum tón, og mr. Hollins þóttist finna
vott af óþolandi hæðni í röddinni.
— Þó það nú væri, að hann andmæli! æpti mr. Hollins.
Það hlýtur liver maður að gera, sem ekki er fullkominn.
hállviti.
Marmion gekk út að glugganum, tók sér þar stöðu og
horfði út.
— Hvað um það, ungi maður, sagði mr. Hollins, þú segir
mér í fyrramálið, að þú hafir skipt um skoðun. Annars. . . .
— Annars? Marmion leit um öxl.
— Annars fer ekki svo mikið sem túskildingur af mínum
peningum framar í þetta hús. Því máttu alveg treysta. Mér
her skylda til að gæta hagsmuna dóttur minnar.
— Kæri- tengdafaðir, sagði Marmion og horfði aftur út
yfir götuna. Þú fyrirgefur, að ég segi það, en mér virðist þú
hafa helzt til háar hugmyndir um áhrifavald þitt í þessu
húsi sem faðir konu minnar. Og má ég hæta því við, að
það er ekki frá starfi þínu í hernum, sem ég !nerí, heldur
mínu eigin star.fi.
Mr. Hollins æddi út úr stofunni og skellti hurð á eftir
sér. Enginn fylgdi honum til dyra, þessara fagurráuðu úti-
dyra.
III. 1
SÁLARÁSTANDI lians verður varla lýst með öðrum orð-
um en „funandi æði“. Og ástæðan fyrir æðinu týndist næst-
um því í sjálfu æðinu. Mr. Jack Hollins lét tæpast lengur,
Framhald.