Dagur - 10.05.1966, Blaðsíða 7

Dagur - 10.05.1966, Blaðsíða 7
7 - Endurreisn dre f (Framhald af blaðsíðu 8) hverju ári og veikja fjárhags- grundvöll stéttarinnar. Hin hlið in er fámennið sjálft. Allir vita að maður er manns gaman. Um aldaraðir hafa verið fjölmenn heimili hér á íslandi. Börnin voru fram á fullorðinsár með foreldrum sínum. Þá voru jafn- vel lítil sveitaheimili fjörug og Jífvænleg. Fólkið náði saman til mannfunda og þannig var unn- ið móti fámenninu. Um síðustu aldamót héldu bændur víða um land búnaðamámskeið. Þar voru fræðandi fyrirlestrar og fjörugar umræður um búnaðar- mál og margháttaðar félagsmála úrlausnir. Unga fólkið hélt dans skemmtanir og hestar voru á hverjum bæ. Þeir glöddu fólk ekki síður en bílarnir nú á dög- um. Giftar konur í landinu gátu víðast hvar fengið aðstoð við vinnu, bæði vetur og sumar. Landauðnin segir til sín. Of lágt afurðaverð og of mikið fá- menni á heimilum víðast hvar um land eru þung á metum þeg- ar meta skal ástæður til yfir- vofandi hættu íslenzkra byggða. Hættan er bæði fjárhagsleg og andleg. Verður síðar að þeim vikíð. Nú hafa einstakir áhugamenn í bændastétt um land allt leitað að hugsanlegum úrlausnum til að ráða fram úr þessu vanda- máli. Ég hefi leitað eftir tillög- um og bendingum manna, sem vilja leggja sinn litla skerf á metaskálina. Á frumstigi er tæp lega að búast við úrlausnum, sem allir fagna og vilja styðja. Miklu frekar er ástæða til að óttast andróður og skilnings- leysi á yfirstandandi hættutíma. Sá maður sem ég hef haft mest gagn að ræða við þetta mál, er Jón Jónsson á Fremsta-Felli í Þingeyjarsýslu. Hann er á miðj- urri, aldri og hefur eins og marg- ir dugandi bændur, tvöfaldan búskap, gott sauðabú og álitleg- an ikúastofn, en þau hjón eru einyrkjar, börnin mest uppkom- jn og hafa myndað heimili ann- ars staðar. En hér er aðili sem þekkir aðsteðjandi vanda af eig in raun. Þessi þingeyski bóndi telur framkvæmanlegt fyrir bændur, sem eiga bæði sauðabú og kúabú, að skipta þessum eignum í tvennt, með nauðsyn- legum undirbúningi. Hann álít- ur að nokkrir bændur, sjö til tíu geti stofnað sameignar kúabú á góðum stað í sveitinni fyrir allar kýrnar. Eftir útlendum, ekki sízt amerískum fyrirmynd um, hygg ég að tveir vaskir fóð urmeistarar ættu fremur auð- velt með að stýra þessu búi. Félagið mundi reisa nýtízku fjós og bændurnir létu meta kýrnar til verðs í félaginu til að forðast meting milli manna um ágæti einstakra gripa við sjálfa mjólkurframleiðsluna. Hver af þeásum félagsmönnum ætti sitt eigið bú, sitt tún og sauðfé eftir því sem við ætti, tvo þrjá hesta og nauðsynleg tæki eins og nú er á flestum bæjum til heyöfl- unar. Nokkuð af töðunni yrði flutt með bifreiðum strax um suttiarið í félagsbúið, en sumt geýmt til vetrarins, því að í flestum byggðum er akfært á öllum tímum árs. Við félagsbú- ið ýrði í upphafi að reisa íbúðir hattda starfsmönnum þess og kaupgjald færi eftir almennum taxta í landinu. Gera verður ráð fyrir. að félagsnrenn í þessu sam eignarbúi dvefdu til skiptis viku eða hálfan mánuð í búinu til eftirlits með fóðurmeisturunum við dagleg störf og til hjálpar þegar. arinarhvor fóðurmeistar- inn, þyrfti að bregða sér frá. Við hvert félagsbú af þessu tagi ■11 'la myndi fljótlega myndast gróð- urlendi, það væri líka mjög nauðsynlegt vegna sumarbeitar. Áburður mundi flýta fyrir þess- ari ræktun og þannig skapast ár frá ári meira og betra beitar- land. En heima á búum félags- manna væri komið allt annað viðhorf. Hin foma þúsund ára byggð á íslandi yrði endur- fædd. Hún hefði komizt í kynni við vélaöldina og öðlazt við margháttuð aðstöðuhagræði, bæði léttari vinnu og stórlega aukna framleiðslu. Ef félags- búið væri rekið með samskonar elju og útsjón eins og nú tíðkast á einstökum sveitaheimilum, þá mundi hver fjölskylda hafa tekjur frá tvíþættri stai-frækslu. Heima á gamla býlinu væri sauð fjárstofninn trygg undirstaða, eins og hún hefur reynzt um aldaraðir. Og frá sameignarbú- inu kæmu líka fastar tekjur, enda þar leitazt við að ná sem beztum órangri með búvísind- um og fullkominni vélanotkun við starfsræksluna. Með þess- um hætti yrði tryggð framtíð íslenzk landbúnaðar með hyggi legri skiptingu milli vélabúskap ar við stórgripaiðjuna og eðli- legrar tækni við góð sauðabú. Enginn getur skilið réttilega gildi íslenzkrar sveitamenning- ar, nema fyrst sé tekið tillit til menntandi og þroskandi áhrifa hinna dreifðu býla. Þau hafa verið og eiga að vera lítið ríki, þar sem foreldrarnir eru kóng- ur og drottning í sínu litla en farsæla ríki. Börnin gætu enn sem fyrr komizt í náin kynni við fegurð og breytileik náttúr- unnar og hin fjölbreyttu störf, sem fylgja búrekstri. Undir þesum kringumstæðum myndu mörg sveitaheimili geta tekið fleiri börn til sumardvalar úr þéttbýlinu, en nú er. Þegar eðlileg kyrrð hefði færzt yfir sveitaheimilin yrði eins og áður fyrr tækifæri til ýmiskonar bók lestra, eftir því sem hentaði hverjum aldri. í stuttu máli gæti hin forna dreifbýlismenn- ing aftur dafnað í tvíbýli við vélaiðju nútímans. ' Síð^ý'vélaiðjan lagði sveitirn' ár undlr veldi sitt hafa menn og konur lítið gert að því að léggja lóð á vogarskál stéttabaráttunn ar, þó að öll framleiðsla til lands og sjávar hafi skipt á milli sín ríkistekjunum með átökum á vegum Alþingis og ríkisstjórna. Þar hafa leiðtogar útvegsins, sem búa í þéttbýli sýnt miklu meiri orku og lagni við að halda fram bótakröfum fyrir atvinnuveg sinn en bændur. Ef til vill stafar tómlæti bændaleið toganna að nokkru leyti af sí- felldu annríki við dagleg störf. En þetta er hættulegur leikur. Málstað bænda verður sífelld- lega að styðja með glöggum skýrslum og tölulegum rökum um réttmæta aðstoð af almanna fé til bændastéttarinnar. Bændur hafa marga lærdóms menn í sinni þjónustu og þeir ættu að geta safnað heim- ildum um stöðu bændanna í þjóðfélaginu á Norðurlöndum, Englandi og í Þýzkalandi til birtingar, svo allui' almenning- ur hér á landi viti hverju þessar menningarþjóðir verja til að halda uppi jafnvægi milli stór- iðjunnar og þeirra samlanda, sem leggja daglega á borð þétt- býlismanna helminginn af neyzluvörum þeirra. Ég vil ljúka þessum þætti með einfaldri frásögn af þess- um ójafna leik atvinnugrein- anna hér á landi með því að rifja upp sögu úr íslenzkri at- vinnusögu. Kauphækkunar- býlgja ’hafði fallið yfir landið. Stjórnin hlaut að leggja á þjóð- ina nýja skatta um leið og allt kaup hækkaði. Þá héldu fésýslu leiðtogar bæjanna skyndifund um málið og samþykktu, að þeir myndu ekki láta svomikið sem smábát leita út á hafið til að afla fisks ef ríkissjóður veitti ekki útvegsmönnum 300 millj. kr. af ríkisfé, sem óaftur- kræft framlag þjóðfélagsins til starfrækslu útvegsins. Valda- menn sáu enga aðra leið færa nema að játa þessum kostum. f þessu jafnréttistafli mundi hafa verið hóflegt, að leiðtogar bændanna hefðu lagt fram sína tekjuhallareikninga og krafizt samkvæmt þeim, sennilega um 200 millj. kr. En fulltrúar bænda héldu engan kröfufund. íhalds- stjórnin hlaut að líta svo á, að þrátt fyrir gífurlega uppbótar- þörf allra bæjarbúa, væri allt í lagi hjá sveitafólkinu. Bændastétt landsins getur tryggt framtíð sína og islenzkr- ar bændamenningar með tví- þættri skapandi sókn. Annars vegar með skynsamlegri að- greiningu fjárbúskapar og mjólkuriðju í landinu og með ýtarlegum og rökstuddum kröf- um á hendur ríkisvaldsins, gegn því að bændastéttin tryggi nægi lega og vandaða búvöru handa öllum landsmönnum. Jónas Jónsson frá Hriflu. - TIL HAMINGJU (Framhald af blaðsíðu 5.) þótt enginn þeirra bæri hið minnsta skynbragð á fram- leiðslu tilbúins áburðar og gerð slíkra verksmiðja. Af þessu hafa nú bændur sop- ið seyðið í 12 ár og munu enn gera um stund unz úr rætist. En nú er von til þess. Fregnin um að Norsk Hydro eigi að leggja á ráðin um það hvernig Áburð- arverksmiðjan í Gufunesi verð- ur stækkuð að framleiðslugetu, og gerð að nothæfri verksmiðju, má vera öllum íslenzkum bænd- um mikil gleðitíðindi. Það er sannarlega góð sumargjöf. Gleðilegt sumar! Árni G. Eylands. EINSTÆÐUR FERILL (Framhald af blaðsíðu 4) Ríkisstjórnin hefur nú misst trúna á íslenzkt at- hafnalíf og innlenda atvinnu vegi, enda eiga þeir við mikla erfiðleika að stríða af völdum pólitískrar óstjórn- ar. í stað þess að efla atvinnu vegina og íslenzkt framtak með stuðningi allra almanna samtaka, hefur ríkisstjórnin kallað inn í landið erlent fjánnagn til erlends atvinnu- reksturs í Straumsvík og heitið honum raforku um langa framtíð, við lægra verði en annars staðar þekk- ist. Lög um þetta voru end- anlega samþykkt með eins at- kvæðis meirihluta á Alþingi. - Ferðamálaráðstefnan (Framhald af blaðsíðu 1.) Ritarar ráðstefnunnar voru Örlygur Hálfdánarson og Sigur- laugur Þorkelsson. Akureyri hefur mikilla hags- muna að gæta í sambandi við ferðamál og vonandi hafa opn- ast augu margra fyrir mögu- leikum bæjarins í því efni. Forseti Ferðamálaráðs er Lúð vík Hjálmtýsson. □ - Þungaflulningar í snié (Framhald af blaðsíðu 8). sem ganga á beltum, eru ýmist svo veigalítil, að þau ráða eng- an veginn við þungaflutninga, eða þau eru svo hæggeng, að ó- gerlegt er að notast við þau á lengri leiðum. Stórvirk tæki til að ryðja snjó af vegum eru til og víðast fyrir hendi, en þau stoða lítið í óstöðugri veðráttu, þegar jafn- vel lítils háttar stormur getur á nokkrum klukkustundum gert að engu magra daga verk öflugustu vinnuvéla. Af þessum sökum skapast oft þvílíkt öngþveiti í samgöngu- málum heilla landshluta, að neyðarástand má kalla, sem veldur einstaklingum lítt yfir- stíganlegum erfiðleikum og sveitarfélögum og ríki feikileg- um útgjöldum. Það er því að vonum, að menn velti þessu vandamáli fyrir sér og leiti svars við spurningum svo sem þessum: Hvaða tæki koma helzt til greina, sem komizt geta leiðar sinnar með viðun- andi burðar- eða dráttargetu og viðunandi hraða þrátt fyrir fann fergi og erfitt tíðarfar? Hvern- ig ber helzt að beita þeim tækj- um gamalkunnum eða nýjum, sem við kunnum að hafa yfir að ráða, í viðureigninni við snjó og storm, þannig, að árangur- inn verði beztur? Ýmislegt hef- ur verið reynt í þessu sambandi af einstökum mönnum víða á landinu og sitthvað athyglis- vert komið í Ijós. En öll slík „tilraunastarfsemi“ hefur verið óskipulögð og af vanefnum gerð, og víst er það, að meginvanda- málið er enn óleyst, þ. e. hvern- ig unnt er að flytja þungavöru um kaffennta vegi með þolan-, legum hraða og með hóflegum kostnaði. í öllum löndum kringum Norð . ur-íshafið er glímt við þetta sama vandamál og varið til miklu fé. Einkum mun það þó gert á vegum þeirra stofnana, sem vinna að varnarmálum þess ara landa, fyrst og fremst á veg um landhersins. Það er skoðun flutningsmanns þessarar þingályktunartillögu, að nauðsynlegt sé og aðkallandi, að íslenzka ríkið beiti sér einnig • fyrir leit að lausn þessa vanda- máls. Eðlilegt virðist, að Vegagerð ríkisins verði falið þetta verk- efni hér. Gera má ráð fyrir, að: - NÝJAR BÆKUR (Framhald af blaðsíðu 5.) ann sé fjallað í bókaflokki um, þau efni. Bókin Mannshugurinn kann- ar og skýrir flóknasta líffærið: hug mannsins. Heilinn er mið- stöð skilnings og skynsemi, en hvernig er starfsemi hans hátt- að? Hvað er vitað um orsakir eðlishvatanna, starfsemi heila- frumanna, stjórn heilans yfir líkamanum eða eðli minnisins og getunnar til að læra. Þessum spurningum og ótalmörgum öðr um er leitazt við að svara í bók inni. Bókina hefur Jóhann S. Hann esson, skólameistari á Laugar- vatni, íslenzkað. Er bókin 200 bls. að stærð með 110 mynöa- síðum. Atriðisorðaskrá fylgir. Bókin var sett í Prentsmiðjunni Odda h.f., filmur af texta gerðar í .Litbrá h.f., en bókin prentuð og bundin hjá. Smeetsoffset, Weel't í Hollandi. Q nokkru fé þurfi að eyða í þessu skyni. í það má þó ekki horfa, þar sem hér er um meiri háttar vandamál að ræða, sem árlega gleypir gífurlegar fjárhæðir ein- staklinga og opinberra aðila. Má telja mjög líklegt, að skipulagðar rannsóknir óg til- raunir í þessu efni geti fljótlega gefið niðurstöður, sem komið geti í veg fyrir margs konar mistök, misbeitingu tækja og ótímabæran snjómokstur á veg- um og sparað með því þjóðinni stórfé. Q - SMÁTT OG STÓRT (Framhald af blaðsíðu 8). LÝÐRÆÐISREGLA ÓVIRT Ingvar Gíslason sagði að svo virtist seni stöðvun verðbólgu væri ekki lengur á stefnuskrá ríkisstjórnarinnar, sem hefði áður verið talin aðalviðfangs- efni hennar. Hann kvað framtíð ýmissa landsliluta í mikilli óvissu og sagði Atvinnubóta- sjóð hrökkva skammt til úrbóta eins og nú væri komið með stofnun stóriðju í Stór-Reykja- vík. Hann ræddi um iðnaðinn hér á Akureyri og útflutning iðnvara liéðan, sem kominn hefði verið vel á veg. Nú væri iðnaðurinn í hættu vegna inn- flustnings og verðbólgu. Hann sagði, að þótt góður afli hefði verið í landinu í heild, yrði að minnast þess, að verulegur afla- brestur hefði verið við Norður- land undanfarin ár og of lítið gert að því að ráða bót þar á, t. d. með síldarflutningi o. fl. Núverandi ríkisstjórn virtist ekki þekkja þá lýðræðisreglu, sem víðast væri í heiðri höfð, að stjórn segði af sér, ef henni tæk- ist ekki að ráða við þau megin- verkefni, sem hún tæki að sér að leysa. Þjóðina skorti nú for- ystu stjórnarvalda. NÝSTÁRLEG SKOÐUN Á DÝRTÍÐ Helgi Bergs ræddi m. a. um niðurslturð ríkisframlaga til opinberra framkvæmda, en síð- ar um strandferðir og vegagerð og las meðmæli vegamálastjóra með frumvarpi Framsóknar- manna um að láta leyfisgjald af bifreiðum renna í vegasjóð. Hann kvað framkvæmdir í sjúkrahúsmálum þannig, að miklir hússkokkar stæðu hálf- byggðir og engum til nota árum saman. Hann kvað nýstárlegar skoðanir á dýrtíð á uppsiglingu í stjórnarherbúðunum. Byrjað væri að halda því að fólki, að dýrtíðin væri ekki eins slæm og ætlað heföi verið! I samræmi við þetta hefði fiskverð til neyt- enda verið stórhækkað. En dýr- tíð gæti ekki skapað nýja fjár- muni. Ilins vegar flytti liún fjár muni og væri Iöngum rót órétt- lætis og spillingar í fjármálum. Nú væri stofnað til verðbólgu- aukandi stórframkvæmda í Straumsvík og í Hvalfirði, á því svæði, sem eftirspurn íslendinga sjálfra eftir vinnuafli væri mest, cg álverksmiðjan ætti að fá þá orku, sem talin væri ódýrust á íslandi.

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.