Dagur - 22.12.1972, Blaðsíða 27

JÓLABLAÐ DAGS
27
Séra ÁGUST SICURÐSSON, Mælifelli:
Niáurskuréur
prestakalla
Árið 1970 voru samþykkt á Alþingi
lög um breytta skipan prestakalla og
prófastsdæma. Voru þar af lögð 15
prestaköll og prófastsdæmum fækkað
úr 22 í 15.
Mætti þessi niðurskurður lítilli mót-
spyrnu, enda nolckuð dregið í land frá
því, sem fyrst var ætlað við tilmæli
safnaðamanna einstakra þeirra brauða,
er niður skyldi leggjast. 1952 hafði ver-
ið gerð töluverð breyting á skipun
prestakallanna, en annars búið að
mestu við lög frá 1907, en þá var presta-
köllum fækkað um 37. Þær breytingar
náðu smám saman fram að ganga. Síð-
ust kom til framkvæmda sameining
Bægisár- og Möðruvallaklausturs-
prestakalla 1941, er síra Theódór Jóns-
son náði 75 ára aldri og hætti prest-
skap eftir 50 ára þjónustu á Bægisá.
Dýrafjarðarþing (Mýra-, Núps- og Sæ-
bólssóknir), er áttu að afleggjast eftir
lögunum 1907, héldust þó í tölu sjálf-
stæðra brauða til 1970, en þar varð að
koma til sérstök lagasetning, er síra
Sigtryggur Guðlaugsson lét af embætti
og kapelán hans, síra Eiríki J. Eiríks-
syni, var veitt brauðið undir árslok
1938. — Ástæðan til, að lög sem þessi
öðlast ekki fullt gildi þegar í stað er sú,
að ekki er unnt að reka skipaðan sókn-
arprest á braut. Aðeins við sjálfviljuga
burtför hans að öðru embætti eða upp-
gjöf við dauða eða hámarksaldur má
slíkt ná fram að ganga.
Talið er, að fyrr á öldum væru prest-
ar á íslandi jafnvel á 5. hundrað. Hvað,
sem um það er, þarf ekki að orðlengja
fækkun kirkjuþjóna öld af öld. En geta
má þess, að 1880, er hinn fyrsti skipu-
lagði niðurskurður prestakalla var
gerður, voru sóknarprestar um 190.
Hálfum 6. áratug síðar kom fram laga-
frumvarp á Alþingi um fækkun presta-
kalla í 59. Segir hér lítið eitt frá þessari
róttæku fyrirhugun, áhrifum hennar
og örlögum.
í 3. hefti Kirkjuritsins 1935 er smá-
klausa í innlendu fréttunum, þar sem
talið er víst, að í nefndaráliti milli-
þinganefndar í launamálum sé lagt til,
að prestum verði fækkað og laun þeirra
hækkuð. Minnihluti nefndarinnar vilji
láta fela prestum í fámennum og af-
skekktum köllum aukin fræðslustörf.
— Þau fáu orð, sem hér greinir voru
upphafið að miklum umræðum næstu
misserin, fundahöldum og mótmæla-
samþykktum alls staðar á landinu, og
fylgdi þeim kirkjuleg vakningaralda.
Almennu kirkjufundirnir hófust til
vegs og stóðu með blóma, er svo mikið
var í efni, og fjöldi fólks, er yfirleitt lét
ekki til sín taka kirkjumál á opinber-
Séra Ágúst Sigurðsson,
um vettvangi, fylltist heilagri reiði.
Héraðsfundirnir í prófastsdæmunum,
sem öll skyldi nú lögð niður, voru vel
sóktir þau ár, er þetta var enn óráðið,
og komu þaðan, eins og frá fundum
prestafélagsdeildanna, harðorð mót-
mæli, sem birtust í blöðum, almenningi
til upphvatningar, en Alþingi til aðvör-
unar. — Fríkirkjusinnar innan þjóð-
kirkjunnar sáu sér leik á borði, er þeir
þóktust nú eygja fylling drauma sinna
um aðskilnað ríkis og kirkju. Að vísu
sló nokkurri þögn á þá aðila, er séð var,
að ríkissjóður yrði gjaldþrota, ef til
kæmi, en þá væri ríkinu nauðugur
einn kostur að innleysa allar kirkju-
eignir í landinu, er komizt höfðu í kon-
ungseign við siðaskiptin. — Eitt var
það enn, sem rekja má til þessa fyrir-
hugaða niðurskurðar prestakalla, sem
nam 43% miðað við lögin 1907, en það
voru skipulagðar predikuna- og erind-
rekstraferðir prests og leikmanns um
héruð landsins. Héldust þær ferðir
nokkur ár og mæltust yfirhöfuð vel
fyrir. Þá var hinum fámennustu brauð-
um, sem prestlaus voru, meiri gaumur
gefinn og guðfræðistúdentar ráðnir þar
til starfa á sumrin.
Enn eitt hitamálið blandaðist í umrót'
kirkjulegs vandlætis meðan á þessu
stóð, en það var sú ofdirfð Haralds