Dagur - 25.11.1977, Blaðsíða 4

Útgcfandi: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
Skrifstofur Uafnarstræti 90, Akureyri
Simar: Ritstjóm 11166, Augl. og afgreiðsla 11167
Ritstj. og ábyrgðarm.: ERLINGUR DAVÍÐSSON
Augl. og afgr.: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
Prentun: Prentverk Odds Bjömssonar hf.
Hvenær á
að hafa
prófkosn-
ingar?
Margir gæla við þá hugmynd, að
hafa prófkjör eða skoðanakönnun
um eitt og annað, en hugsa sig þó
tvisvar um, áður en þeir óska eftir
bindandi prófkjöri, t. d. við ákvörð-
un á framboðslistum. Sjaldan er það
alveg sjálfsagt, að einhverjir ákveðn-
ir menn skipi ákveðin sæti á fram-
boðslistanum, t. d. þeir sem hafa ver-
ið þar áður. Dýrmætur er sá réttur
fólks, að geta luiúið fram prófkjör
eða skoðanakönnun, ef því finnst á
sig eða einhverja aðra hallað, og hafa
rökstudda trú á því, að framboðslisti
gæti verið skipaður sigurstranglegri
mönnum í kosningum og/eða hæf-
ari mönnum til starfa eftir kosning-
ar. Þennan rétt á að nota þegar þær
forsendur eru fyrir hendi.
Einhver fiðringur er samfara próf-
kjöri og skoðanakönnunum, sem eng
ar reglur eru þó um, hvemig fram-
kvæma skuli. Reglur geta menn að
vísu sett, hver flokkur eða félag fyrir
sig, svo sem þegar velja á til fram-
boðs til sveitarstjómarkosninga.
Þennan fiðring vilja margir hafa og
njóta hans eins og veiðimenn að
morgni dags.
En kosningar til alþingis og sveita
stjóma er ekkert sport, og undirbún
ingur þeirra hjá flokkum eða stjóm-
málafélögum er mikill. Þar mun
enginn flokkur telja sig hafa efni á
hlédrægni og aðgerðarleysi.
Menn geta velt því fyrir sér, hvort
prófkjör, sem á rétt á sér til að
spoma við óréttlæti og valdníðslu,
sé þó ekki dálítið hæpin skemmtun,
ef fyrrgreind atriði em ekki fyrir
hendi. Þrátt fyrir allt blessað lýð-
ræðið og skoðanakönnun er hluti að
því, vekur hún oftast nokkra flokka-
drætti meðal pólitískjra skoðana-
bræðra, og því miður er það reynsl-
an, að mikil vinna og starfsorka fer
í framkvæmdina. Kannski er skemmt
unin fyrirhafnarinnar virði, en e.t.v.
væri unnt að nýta stjómmálaáhuga
og sjálfboðastörf betur á annan hátt
við ákveðin félagsmálastörf til und-
irbúnings kosninganna.
Nokkur rök má að því leiða, að
óskir um prófkjör em stundum
óbeinar óskir um þátttöku í pólitísku
starfi. Mættu forystumenn pólitískra
félaga hugleiða, á hvem hátt sé vit-
urlegt að mæta þeim óskum.
Amtsbókasafnið 150 ára
Dagur ræðir við Lárus Zophoníasson bókavörð
Amtsbókasafnið ó Akureyri'
minnist nú 150 ára afmælis síns.
Amtsbókasafnið er næstelsta
bókasafn landsins og elsta stofn-
un Akureyrar.
1 viðtali við Dag 13. nóvember
1968 rifjaði Ámi heitinn Jóns-
son, þáverandi bókavörður, upp
nokkur atriði um sögu safnsins
og þá menn sem koma við sögu
þess:
„Líklegast er að Andreas
Mohr hafi verið fyrsti bóka-
vörðurinn hér á Akureyri. Svo
tekur Ari Sæmundsson um-
boðsmaður við bókavörslunni
og Bemhard Steincke faktor
hjá Gudmann, en hann kom
mikið við sögu á þessum árum
og virðist hafa verið mikill
framfaramaður og tók m. a.
safnið upp á arma sína. Árið
1863 var skipuð fyrsta bóka
safnsnefndin. í henni voru: Jó-
hann Thorarensen Iyfsali, son-
arsonur Stefáns Þórarinssonar
amtmanns á Möðruvöllum, og
þessi Bemhard Steincke, ásamt
Jóhannesi Halldórssyni skóla-
stjóra, sem þá var oddviti bæj-
arstjómar. Líklega voru það
þessir menn sem réðu Friðbjöm
Steinsson bókavörð safnsins
1866. Þá var safnið talið 1000
bindi. Mjög mikill hluti safns-
ins vom danskar bækur, enda
var Akureyri þá hálfdanskiu-
bær.“
Síðan rekur Árni sögu safns-
ins. Bókaverðir, frá því Frið-
björn hættir og til þessa dags,
eru taldir í þessu viðtali við
Árna Jónsson: Júlíus Sigurðs-
son bankastjóri, Jóhann Ragú-
els og Guðrún kona hans, Bryn-
leifur Tobíasson, Jón Sveins-
son, Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi, Siglaugur Bryn-
leifsson og Árni Jónsson. Árni
fellur frá 1970, og tók þá Lárus
Zophoníasson við til bráða-
birgða. Þá tók Ámi Kristjáns-
son við safninu árið 1972, en
hætti eftir rúmt ár vegna veik-
inda, og tók þá Lárus við safn-
inu og hefur hann gegnt starfi
bókavarðar síðan.
Lárus Zophoníasson forstöðu-
maður svaraði nokkrum spurn-
ingum blaðsins xnn safnið.
— Hver var tilurð safnsins?
„Það er margt óljóst með
fyrstu ár safnsins, en safnið er
ekki stofnað síðar en 1827. For-
göngu fyrir því verki hafði
Grímur Jónsson amtmaður á
Möðruvöllum, sem hafði stuðn-
ing margra og góðra manna. —
Helstan má hiklaust telja Carl
Christian Rafn. Var hann m. a.
einn af stofnendum Stiftsbóka-
safnsins í Reykjavík áður, sem
nú heitir Landsbókasafn. Álitið
er að safnið hafi verið á Möðru-
völlum í upphafi, en síðan flust
til Akureyrar. Samkvæmt nýj-
ustu heimildum virðist ljóst, að
safnið var komið til Akureyrar
1833. En fram að árinu 1875, en
þá var byrjað að færa gerða-
bækur fyrir safnið, en margt
óljóst.“
— Hefur Amtsbókasafnið ein-
hverja sérstöðu gagnvart öðrum
héraðsbókasöfnum?
„Já, safnið er svokallað prent-
skilasafn. Það þýðir, að safnið
fær eintök af öllu prentuðu efni
í landinu. Aðeins Landsbóka-
safnið og Háskólabókasafnið
hafa þessa sérstöðu með Amts-
bókasafninu. Safnið er þó að-
eins kostað af sýslu og bæ, og
þjónustar aðallega byggðir
Eyjafjarðar.“
— í hverju er starfsemin fólg-
in útávið?
„Fyrst og fremst eru það út-
lán til almennings. í öðru lagi
er það starfræksla lestrarsalar,
en þar geta menn unnið með öll
gögn safnsins, sem suma af þeim
eru ekki lánuð út.“
— Er ekki bókakostur safnsins
takmarkaður?
„Nei, það er ekki hægt að
segja það. Safnið er allvel búið
bókum, en ef það kemur fyrir
að okkur vantar bækur þá er
hægt að fá þær lánaðar frá
Landsbókasafninu. Við höfum
það góða geymsluaðstöðu hér,
að slíkt er miög vel framkvæm-
anlegt og nokkuð mikið notað.“
Hvað eru starfsmenn safnsins
ins margir?
Stofnfundur Aukakílóaklúbbs-
ins á Akureyri var 13. apríl ’77.
í spjaldskrá klúbbsins eru nú
164 nöfn, en 44 hafa bara mætt
einu sinni og 15 2 svar sinnum,
en meðal þessa fólks voru 3
meira en 100 kg, svo að þeim
hefði ekki veitt af að mæta
oftar. 19 hættu eftir að hafa
komið 3svar sinnum, 5 þeirra
þyngdust á þessum tíma en
aðrir léttust frá Vz og upp í 6,5
kg, og samanlagt léttist þessi
hópur um 42 kg. 27 félagar
hættu að mæta eftir 4 skipti, en
einn þeirra hafði þyngst um 1
kg á þessu tímabili, aðrir létt-
ust frá Vz og upp í 8,5 kg, alls
léttist þessi hópur um 71 kg.
Enn var 26 félaga hópur sem
mætti oftar en 4 sinnum, en
hefur ekki mætt á fundum í
ágúst og september. 17 félagar
úr þessum hópi, eða 65%, náðu
góðum árangri meðan þau
mætu, 2 þeirra þyngdust með-
an þéir voru með í klúbbnum,
annar 1 og hinn Vékg. Saman-
lagt léttist þessi 26 manna hóp-
ur um 120,9 kg þann tima sem
þeir voru með í klúbbnum. Til
gamans má geta bess að sá ein-
staklingur sem stóð sig best í
þessum hópi léttist um 13,5 kg
á 10 vikum eða að meðaltali
1,35 kg á viku, sem vrði með
sama áframhaldi 70,2 kg á ári,
en þá hefði þessi manneskja að
ári liðnu frá því að hún hóf
megrunina verið orðin 24,3 kg.
en það hefði nú verið að skjóta
yfir markið!!
Það virðast þá aðeins vera 33
„Þeir eru átta samtals, og þar
af er einn bókasafnsfræðingur.
Starf hans er fólgið í fræði-
legri vinnu ýmiskonar, svo sem
flokkun og skáning."
— Hvemig er safninu stjómað?
„Því er stjórnað af bókaverði,
en yfirumsjón með safninu hef-
ur svo stiórn bókasafnsins, en í
henni eiga sæti nú: Gísli Jóns-
son formaður, Guðmundur Frí-
mann, Jóhannes Óli Sæmunds-
son, Gísli Konráðsson, Ólafur
Sigurðsson og Ófeigur Eiríks-
U
son.
Dagur þakkar svörin.
félagar, sem enn eru örugglega
með í klúbbnum, þar eð þau
hafa mætt á fundum í ágúst eða
september. Aðeins 9 þeirra, eða
27%, hafa náð fullnægjandi ár-
angri í þeim skilningi að hafa
léttst 0,4 kg á viku að meðaltali
eða meira. 2 höfðu þvngst á
þessu tímabili, annar 2.5 og
hinn 0,4 kg frá fyrstu til síðustu
mælingar. 21 af 33 höfðu haldið
út að taka þátt í megrun í 15—
22 vikur (1 nýbyrjaður verið
með í 4 vikur) og vissulega er
það afrek útaf fvrir sig, enda
hafa þau öll léttst eitthvað og
vonandi halda þau áfram að
herða róðurinn og hætta ekki
fyrr en eðlilegri þyngd er náð.
Margir þurfa að vera stöðugt
í megrun. a. m. k. stöðugt hugsa
um hvað þeir borða.
Það væri mjög gaman að ná
til sem flestra af þeim, sem nú
virðast vera hættir og fá þá til
þess að vigta sig á vigt klúbbs-
ins á 6 mánaða fresti eða svo,
því að vonandi hafa margir
þeirra, sem byriuðu hét' í megr
un og fengu leiðbeiningar um
mataræði haldið áfram að létt-
ast á eigin spýtur. Það væri
mjög uppörvandi fyrir þá, sem
mest hafa haft fyrir stofnun og
rekstri þessa klúbbs að fá að
frétta af þeim sem hafa haft
gott af því að kynnast starfi
klúbbsins, þó að þeir hafi ekki
verið nema stuttan tíma.
Rétt er að það komi fram, að
rekstur Aukakílóaklúbbsins ?r
áhugamanna og sjálfboðastarf
og öllum opinn.
Yngsta kynslóðin kann vel að meta barnabókadeild safnsins. —
(Ljósm.: GM).
GM
Aukakílóaklúbburinn
4 • DAGUR
Norðurárdal, á Miðsitju og
Hjaltastöðum í Blönduhlíð. —
Þeim hjónum . varð sjö barna
auðið. Tvö létust í bernsku, en
fimm synir komust upp: Ei-
ríkur, Þorbjörn og Jökull, nú
til heimilis á Akureyri, Hjör-
leifur á Gilsbakka og Sveinn,
búsettur í Reykjavík. Mann
sinn missti Aldís árið 1941.
Aldís Sveinsdóttir
Fædd 13. okt.1890 Dáin 1.nóv.1977
Kveðja frá vinum
Aldís mín! Um þig mætti sjálf-
sagt skrifa langt mál — um hóg-
værð þína og auðmýkt frammi
fyrir því stóra og óræða — um
það hvernig þú mættir stórviðr-
um lífsins með hugró og æðru-
leysi og inntir störf þín af hendi
með trúmennsku og þolgæði. Og
síðast en ekki síst um kærleiks-
lund þína og fórnfýsi. En þú
varðst aldrei nein yfirborðs-
manneskja og ætla ég því að
binn kyrrláti hugur hefði naum.
ast kosið að sett væri á langar
tölur að þér látinni. Því hýsa
þessar örfáu línur fyrst og
fremst þakklæti fyrir langa og
trygga vináttu og góðvild í
minn garð og fjölskyldu minnar
þau ár sem þú dvaldir á heimili
okkar og alla stund eftir það.
Aldís Sveinsdóttir var komin
af góðu og greindu presta- og
bændafólki skagfirsku og dvald-
ist í heimahéraði mestan part
ævi. Ólst að nokkru upp hjá
nöfnu sinni, Aldísi Guðnadóttur
húsfreyju á Gilsbakka, og
manni hennar, Jóni Gilsbakka-
skáldi. Var þá og Hjörleifur,
sonur þeirra Aldísar og Jóns,
fósturbróðir hennar og jafnaldri.
Faðir Aldísar var Sveinn Ei-
ríksson frá Skatastöðum, greind
ur maður og glaðlyndur, söng-
elskur og sagnfróður, en eng-
inn auðmaður á veraldarvísu.
Góðar gáfur og ljúflyndi var
sá arfur, sem gekk í ríkum mæli
til dótturinnar, Aldísar, og ent-
ist henni vel. Sjaldan var hún
orðmörg, en þó jafnan viðræðu-
góð, minnug og bjó yfir léttri
kímni, þegar því var að skipta.
Hún var starfskona og um-
hyggjusöm móðir. Hún var
fremur fríð sýnum, beinvaxin,
grönn og létt í hreyfingum. Ald-
urinn bar hún lengi mjög vel.
Aldís giftist Kristni Jóhanns-
syni frá Miðsitju í Blönduhlíð
og bjuggu þau í Borgargerði í
Á efri árum fluttist Aldís til
Akureyrar og var alllengi til
heimilis að Hafnarstræti 37. En
nú allra síðustu missirin var
hún sjúklingur á Kristneshæli.
Hún lést í Fjórðungssjúkrahús.
inu á Akureyri fullra 87 ára.
Með Aldísi Sveinsdóttur er
genginn sérstæður persónuleiki
og einn af fulltrúum hverfandi
kynslóðar.
Við hjónin og dætur okkar
minnumst þín, Aldís, með inni-
legri þökk og virðingu. Hlýr
vinahugur fylgir þér yfir til
landsins ókunna.
Ástvinum hinnar látnu send-
um við hugheilar samúðar-
kveðjur.
Guðmundur L. Friðfinnsson.
Frá Kvenfélaginu
Hildi í Bárðardal
Kvenfélagið Hildur í Bárðardal
stofnaði fyrir nokkrum árum
sjóð, sem ber heitið Minningar-
sjóður Kvenfélagsins Hildar
Þá var verið að safna fé til
þess að gefa Lundarbrekku-
kirkju skírnarfont. Margir
brugðust vel við og ýmist gáfu
sjóðnum minningargjafir um
látna ástvini eða hétu á sjóðinn
og virtist kirkjan verða vel við
áheitum. Um leið og kvenfélag-
ið Hildur þakkar öllum þeim
mörgu sem á undanförnum ár-
um, hafa lagt sitt af mörkum
til þess að efla þennan sjóð, vill
það benda á, að nú er 100 ára
afmæli kirkjunnar framundan,
nánar tiltekið, desember 1981.
Þá er ætlunin að gera ýmsar
lagfæringar innan veggja í kirkj
unni og mun fé úr sjóðnum lagt
til þess svo langt sem það nær.
Kvenfélagið Hildur vill því
minna safnaðarfólk núverandi
og burtflutt á þennan sjóð, svo
og alla aðra velunnara Lundar-
brekkukirkju. Það þurfa ekki
að vera stórar upphæðir, en
með sameiginlegu átaki er hægt
að koma miklu til leiðar.
Gjaldkeri kvenfélagsins, Ingi-
leif Ólafsdóttir Bólstað hefur
umsjón með sjóðnum og mun
veita gjöfum viðtöku.
Hjördís Kristjánsdóttir.
Hluti þátttakenda á kjördæmisþinginu.
Kjördæmisþing fram-
sóknarmanna samþykkti
eftirfarandi ályktanir
Kjördæmisþing Framsóknar-
manna { Norðurlandskjördæmi
eystra haldið á Akureyri 5.—6.
nóvember 1977 skorar á stjórn
og þing að fylgja fast eftir þeirri
byggða- og uppbyggingaþróun
sem átt hefur sér stað allt frá
myndun vinstri stjórnarinnar
1971. Minnir þingið á að enn
skortir mikið á að þegnar lands-
ins búi við áþekk lífsskilyrði
á flestum sviðum. Bendir þing-
ið á eftirfarandi sem þætti í því
að jafna aðstöðu manna í kjör-
dæminu og kjördæmisins í heild
gagnvart höfuðborgarsvæðinu:
Nýjar B.O.B.
bækur komnar út
Út eru komnar nokkrar bækur
hjá Bókaforlagi Odds Björnsson
ar á Akureyri.
íslenskar dulsagnir
Þessi nýju bók skrásetti Guð
mundur Þorsteinsson frá Lundi.
í bókarkynningu segir meðal
annars:
Ekki er sá kostur bókarinnar
minnst virði, að höfundur stend-
ur iðulega í miðri atburðarás-
inni, enda eru margar sagnirn-
ar beinlínis tengdar honum eða
hinum athyglisverðu, sálrænu
hæfileikum konu hans_ Guðlaug
ar. Hann virðist yfirleitt þaul-
kunnugur þeim sem við sögu
koma og gerir mjög góða grein
fyrir þeim, enda eru margar
frásagnirnar vel staðfestar af
vottum.
Spítalaskip
Spítalaskip er önnur ný bók
frá BOB og er eftir Frank G.
Slaughter í þýðingu Hersteins
Pálssonar. Skemmdarverk, svik,
hefndir, ást og hatur, allt þetta
tvinnast saman um fólkið, sem
berst fyrir lífi sínu í þessari
æsispennandi læknaskáldsögu,
segir á bókarkápu. Bækur eftir
þennan höfund, eru orðnar æði
margar hjá forlaginu og mun
þessi, sem hinar fyrri, þykja góð
bók til afþreyingar.
Öddubækurnar
Þrjár Öddubækur eru komn-
ar út hjá forlaginu, eftir hina
kunnu barnabókahöfunda,
Jennu og Hreiðar. Hin fyrsta
er hér i fjórðu útgáfu. Adda í
menntaskóla heitir önnur og
einnig í endurprentun og Adda
trúlofast heitir hin þriðja og er
í þriðju útgáfu. Bækur þessar
hafa notið vinsælda, svo ekki
verður um villst.
Flogið yfir flæðarmáli
Flogið yfir flæðarmáli er ný
bók eftir Ármann Kr. Einarsson
og er saga handa börnum og
unglingum, myndskreytt eftir
Halldór Pétursson en káputeikn
ingu gerði Kristján Jónsson.
Bókin er í níu þáttum og bera
nöfnin: Ormurinn ógurlegi,
Sporin í sandinum, Skrýtinn bát
ur, Súkkulaðikarlinn, Týndi
pilturinn, f fylgd með Neró og
Hunda-Kobba, Flogið yfir flæð-
armali, Elting aleikur við smygl
ara og Sólin ljómar á ný.
1. Komið verði á jöfnun fram-
færslukostnaðar frá því sem nú
er t. d. með mismunandi skatta-
frádr^e(ti eftir landshlutum eða
á annan hátt ef hentara þætti.
2. Minnkaður verði aðstöðu-
munur til að njóta heilbrigðis-
þjónustu m. a, með byggingu
heilsugæslustöðva og aukinni
þátttöku ríkis í ferðakostnaði
sjúklinga.
3. Aukið verði öryggi í orku-
málum úti um landið með styrk
ingu dreifikerfis rafmagns og
með möskvatengingum. Einnig
verði afkastageta raflína aukin
og komið upp þriggja fasa
dreifikerfi. Þá ítrekar þingið
fyrri ályktanir um jöfnun raf-
orkuverðs til notenda.
4. Rafmagnsveitum ríkisins
verði þegar í stað gert kleift að
rafvæða þau býli sem vegna
fjarlægðar hafa ekki enn verið
tengd samveitum.
5. Hraðað verði sem mest dreif-
ingu sjálfvirks síma og lengdur
þjónustutími handvirkra stöðva
5. 'magjöld verði jöfnuð frá því
sem nú er t. d. með stækkun
gjaldsvæða og öll símtöl verði
mæld í skrefum.
6. Þingið metur það sem unnið
hefur verið í vegamálum kjör-
dæmisins á síðustu árum en
bendir á að enn eru ýmsir vegir
á milli byggðarlaga ófærir lang-
tímum saman vegna snjóa og
þarfnast því tafarlausrar upp-
byggingar. í því sambandi fagn-
ar þingið framkominni tillögu
til -'þingsályktunar frá Inga
Tryggvasyni o. fl. um þessi mál
og skorar á þingmenn að fylgja
málinu fast eftir til sigurs. Þá
telur þingið að hlutur þjóð-
brauta (héraðsvega) í fjárveit-
ingum hafi til þessa verið allt
of lítill og þarf þar að verða
breyting á. Eigi að síður telur
þingið að nauðsynlegt sé að
vinna skipulega að því að leggja
bundið slitlag á vegina.
7. Þingið minnir á að á síðast-
liðnUm vetri var skertur mjög
verulega leyfður flugtími til
flestra flugvalla í kjördæminu
vegna ónógs öryggisbúnaðar.
Því skorar þingið á þingmenn
að fylgja fast fram kröfum um
skjótar úrbætur ó þessu sviði.
8. Unnið verði áfram mark-
visst að hafnarbótum { kjör-
dæminu.
9. Þingið bendir á nauðsyn þess
að aukið verði atvinnuval sem
víðast í kjördæminu m. a. með
uppbyggingu smærri iðnfyrir-
tækja í þorpum og sveitum.
Telur Þingið það verðugt verk-
efni fyrir Byggðasjóð að styrkja
í auknum mæli stofnun slíkra
fyrirtækja.
10. Þingið vekur athygli á þeim
miklu möguleikum sem virðast
vera í kjördæminu á ræktun
eldisfisks í ám og vötnum. Því
skorar þingið á alþingismenn í
kjördæminu að beita sér fyrir
því að Veiðimálastofnunin láti
rannsaka þessa möguleika svo
fljótt sem verða má.
11. Þingið styður það sjónarmið
að framhaldsskólar fræðsluum-
dæmisins bjóði sem flestar
námsbrautir. í því sambandi
skorar þingið á þingmenn að
þeir beiti sér fyrir því að kom-
ið verði upp háskóladeildum á
Akureyri.
12 Þingið bendir á og þakkar
þau miklu störf, sem unnin eru
á vegum sjálfboðaliða á sviði
lista, menningar, íþrútta og
æskulýðsmála í kjördæminu.
Hvetur þingið stjórnvöld til að
veita slíkri starfsemi meiri
stuðning í formi aðstöðu og
fjárframlaga og telur, að með
slíkum stuðningi megi örva
félög og einstaklinga til dáða á
þessu sviði. Eérstaka athygli
vill þingið vekja á aðstöðu
þroskaheftra og fatlaðra og tel-
ur, að þar beri að gera mynd-
arlegt átak til úrbóta.
DAGUR•5