Dagur - 13.10.1978, Qupperneq 4

Útgefandi: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
Skrifstofur Tryggvabraut 12. Akureyri
Ritstjórnarsimar: 24166 og 23207
Simi auglýsinga og afgreiöslu 24167
Ritstjóri (ábm.): ERLINGUR DAVÍÐSSON
Blaöamaöur: ÁSKELL ÞÓRISSON
Augl. og afgr.: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
Prentun: Prentverk Odds Björnssonar hf
Störf Sjálfsbjargar
eru þrekvirki
Fatlaðir menn á Akureyri stofnuðu
félag fyrir 20 árum og kölluðu Sjálfs-
björg, félag fatlaðra. Hugsjónir þess-
ara manna um betra líf fyrir þá, sem
ekki áttu að öllu leyti samleið með
heilbrigðu fólki I frumstæðu þjóðfé-
lagi, fengu ágætan hljómgrunn hjá
bæjarbúum svo félagið efldist til at-
hafna. Félög til að hrinda í fram-
kvæmd ákveðnum nauðsynjamálum
fæðast og deyja, sum án eftirmæla, en
önnur eiga mikinn lífskraft og lyfta
Grettistökum. Sjálfsbjörg á Akureyri
og önnur Sjálfsbjargarfélög voru og
eru mannréttindafélög öllu öðru
fremur. Þau vinna að þeim sjálfsögð-
um mannréttindum, að fatlaðir gjaldi
ekki sjúkleika síns meira en nauðsyn
ber til og þjóðfélagið nýti starfsorku
þeirra eins og annarra þegna sinna.
Að sjálfsögðu gera félögin kröfur til
þjóðfélagsins um bætta aðstöðu, en
þau vinna þó fyrst og fremst sjálf að
sínum innri málum og á þann hátt, að
einstaklingar, sveitarfélög og þjóðin í
heild geta með glögu geði mætt sann-
gjörnum óskum fatlaðra, án þess að
við nögl sé skorið.
Tvennt hefur farið saman í starfi
Sjálfsbjargar á Akureyri og verið
gæfa hennar. Forvígismennirnir hafa
lagt fram alla krafta sína og bæjarbú-
ar svarað kalli nýs tíma. Á síðustu
tveim áratugum hefur það á unnist,
sem mest er um vert, að fatlaðir menn
eru ekki lengur Iitnir hornauga eða
fram hjá þeim gengið eins og þeir
væru ekki til og þetta er stærri sigur
en mældur verður á nokkra vog.
Sem dæmi um dugnað og samtaka-
mátt þessa félags á Akureyri, er
Bjarg, félagsheimilið, sem vígt var
1960 og sú nýbygging, sem nú er í
smíðum og á að verða mjög fullkomin
endurhæfingarstöð. Með félagsheim-
ilinu, sem var hið fyrsta sinnar teg-
undar á landinu, var stórt skref stigið
og fylgdu fleiri á eftir. Þar var komið
á fót fyrsta verksmiðjuiðnaði Sjálfs-
bjargarfélaga á landinu. Er ljóst af
þessu, að frumkvæði og framkvæmdir
hafa farið saman og Ijóst er það
einnig, að hugsjónir framherjanna
hafa leyst úr læðingi þau góðu öfl og
það örlæti, sem til þess þarf að hrinda
máluni fram.
Þegar á það er litið hve verkefni
Sjálfsbjargar eru viðamikil og nauð-
synleg bæjarfélaginu og þessum
landshluta, hljóta allir sæmilegir
menn að rétta hjálparhönd, ef ekki
fyrir þá, sem nú búa við líkamlega
fötlun, þá fyrir sjálfa sig og þjóðina
alla í nútíð og framtíð. Störf Sjálfs-
bjargar eru þrekvirki.

Islensku steinarnir
búayfir
ótrúlegri fegurð
segir Flosi Jónsson gullsmiður
Flosi er hér afl gera við gleraugu.
Starfssvið gullsmiða spannar vítt
svið.
Frá örófi alda hafa gull og
dýrir steinar haft ótrúlega
mikið aðdráttarafl. Menn
lögðu á sig mikið erfiði við að
afla hvoru tveggja, en afrakst-
urinn var sjaldnast umtals-
verður. Gömlu gullgrafararnir
eru horfnir á vit feðra sinna og
nú hafa stórfyrirtæki með gull-
og demantavinnslu að gera. En
allt um það — þá seiðir gullið
og demantarnir ekki síður. í
dag er það ekki eingöngu
„hefðarfólk“ sem hefur efni á
að bera demantshringa eða
festar úr gulli. Hér á landi er
hægt að fá tiltölulega ódýra
skartgripi sem eru fjöldafram-
leiddir erlendis, en æ fleiri
girnast handunnin fingurgull
og hálsmen, unnin hér á landi,
enda hefur hvort tveggja á sér
sérstakan svip, ef til vill má
segja þjóðlegan. Það er ólíkt
skemmtilegra að bera á fingri
sér hring sem gullsmiðurinn
hefur nostrað við sjálfur en að
kaupa eitthvað sem framieitt
er í þúsundum eintaka.
Tvær gullsmíðastofur eru eru
starfandi á Akureyri og til að
grennslast um þá starfsemi sem
þar fer fram innan veggja, lögð-
um við leið okkar til Flosa Jóns-
sonar, en hann rekur, ásamt eig-
inkonu sinni Halldóru, Gull-
smíðavinnustofuna Skart, sem er
til húsa við Strandgötu. Þegar við
bárum upp erindið við Flosa, tók
hann því vel að fræða lesendur
Dags um eðalsteina og gull, en
sagði í upphafi að sjálfur mæti
hann mest íslenska steina. Þeir
byggju yfir ótrúlegri fegurð, sem
fólk væri e. t. v. fyrst nú að læra
að meta. í þessu sambandi má
benda á verk Ágústar Jónssonar
trésmiðs á Akureyri, en hann
hefur unnið ótrúlegt afrek í sam-
bandi við ljósmyndun á íslensk-
um steinum. Við komum okkur
fyrir á vinnustofu Flosa og þar sat
við vinnu sína Sveinn Guðnason
gullsmiður. Sveinn er einn af
þremur starfsmönnum Skarts.
„Kunna Íslendingar
að bera skartgripi?“
„Við leggjum mikla áherslu á
skartgripi sem eru unnir úr inn-
lendum hráefnum, þ. e. gripi með
íslenskum steinum. Má segja að
við séum að reyna að sporna við
innflutningi á skartgripum enda
eru þeir sem unnir eru hér fylli-
lega sambærilegir við þá sem
gerðir eru erlendis. Auk þess vildi
ég benda á þá staðreynd að sér-
smíðaðir hlutir eru mun ódýrari á
íslandi en í nágrannalöndunum.
Hversu einkennilega sem það
kann að hljóma, virðist fólk ekki
gera sér nægjanlega grein fyrir
þeim mun sem er á hlut sem er
fjöldaframleiddur í steypumóti
og þeim, sem eru sérsmíðaðir.
Eðlilega eru til undantekningar,
hingað kemur fólk sem veit
nákvæmlega muninn á þessu
tvennu, en hitt er alltof algengt.
Þess má líka geta að það er ekki
sama hvernig og hvar skartgripir
eru bomir og í þessu efni finnst
mér vera örlítið ábótavant", sagði
Flosi gullsmiður er við hófum
samtalið. „Hvað sérsmíðaða
skartgripi varðar erum við gull-
smiðir langt á eftir öðrum þjóðum
í verðlagningu. Fólk heldur að
það sé alltaf ódýrara að kaupa
hlutina erlendis, en það er mesti
misskilningur. Það getur staðist
með fjöldaframleidda skartgripi,
en á þá eru lagðir tollar þegar þeir
koma til íslands".
„Gullið frá Sviss og
silfrið frá Englandi“
Og nú vildi Dagur fá að vita
hvaðan gullið kæmi. Flosi sagðist
kaupa það frá Sviss. Það kemur
blandað til landsins, en hægt er
að fá það hreint og er það þá í
litlum kornum. Með því móti að
fá gullið blandað er tryggt að lit-
urinn verður ætíð sá sami.
Blandaða gullið er fjórtán karöt
og hvert gramm dýrt. Það kostar
hvorki meira né minna en 1300
krónur. „Dýr myndi Hafliði all-
ur“ myndi einhver segja. Trúlof-
unarhringir taka til sín bróður-
partinn af gulli sem flutt er til
landsins enda ekki nema von að
ástfangið fólk vilji innsigla og
auglýsa heitið með rokdýrum
skartgrip. En þegar öllu er á
botninn hvolft eru trúlofunar-
hringirnir ekki svo ýkja dýrir. Al-
gengustu hringirnir kosta um 55
þúsund krónur, en það er hægt að
fá þá á mun hærra verði t. d. ef
munstrið er íslenskt höfðaletur
eða steinskrift hækkar hringurinn
um 24 þúsund krónur. Hún er víst
liðin sú tíð er menn slógu hringa
úr túköllum.
„ Og þá eru það
íslensku steinarnir“
Þrátt fyrir það að ísland sé til-
tölulega ungt frá jarðfræðilegu
sjónarmiði er hér aragrúi fallegra
steina og það gerist sífellt algeng-
ara að fólk vilji fá þá í skartgripi.
Gullsmiðir hafa lagt sig fram um
að þóknast fólki í þessum efnum
og árangurinn er oft athyglis-
verður. Starfsmenn Skarts hafa
líka á boðstólum smekklega muni
sem skreyttir eru með vandlega
söguðum og fægðum steinum. 1
gefum Flosa orðið: „Við fáum
mikið af synthestischeum stein-
um frá Þýskalandi, en þar sem við
leggjum mikla áherslu á íslenska
handavinnu þá kaupum við og
söfnum íslensku grjóti“.
Flosi sýnir okkur bakka með
litfögrum og söguðum steinum
sem hann hefur fengið frá Páli
Zophoníussyni í Reykjavík. Þeir
eru svo sannarlega fullboðlegir í
hvaða skartgrip sem vera skal og
gefa erlendum steinum ekkert
eftir nema síður sé. „Ég hef sjálf-
ur tínt steina og faðir minn
sömuleiðis. Við höfum slípað þá
en þeir verða óreglulegir í lögun.
Úrvalið er mikið hér á landi og
fólk kann alltaf betur og betur að
meta það sem ísland hefur upp á
að bjóða í þessum efnum. Við er-
um líka sífellt að reyna að byggja
upp markaðinn - höfum áhuga á
að Islendingar gangi með íslenska
skartgripi en ekki fjöldafram-
leidda erlenda vöru“. Það eru
ekki einungis íslendingar sem
kunna að meta fegurðina í hér-
lendum steinum. T. a. m. eru
danskir gullsmiðir sólgnir í þá og
erlendir ferðamenn sem leggja
leið sína hingað til lands spyrja
mikið eftir íslenskum skartgrip-
(Framhald á bls. 6).
Efst á myndinni eru slípaðlr og sagaðlr fslensklr
steinar. í skartgripunum, sem Flosi og Sveinn hafa
gert, eru eingöngu hérlendir steinar. Litbrigðin eru
ótrúlega mikll, en sjón er sögu ríkari. Myndir: á.þ.
Ég hef löngu lofað ritstjórn
Dags að skrifa grein í flokki
þeim, sem bar heitið í dagsins
önn. Menn segja víst margt i
því annríki, og eins er hitt að
maklegt er að Dagur fái grein
um daglegt mál í önn dagsins.
Þetta verður þá eins konar
eftirmáli við þátt með því
nafni.
Ég komst að því, meðan ég
hafði umsjón með útvarps-
þættinum, að áhugi fólks á
daglegu máli er geysimikill og
almennur. Fólk á öllum aldri
hafði samband við mig, fólk
úr öllum stéttum og hvarvetna
á landinu. Og þetta fólk er
brennandi í andanum og
stöðugt á verði. Það hefur
mikinn metnað vegna móður-
máls síns og þolir ekki að því
sé misboðið eða spillt með
kæruleysi, kauðaskap eða
apahætti.
Guðbrandur Þorláksson
Hólabiskup sagði í frægum
sálmabókarformála að ís-
lenska þyrfti ekki brákað mál
né bögur að þiggja frá öðrum.
IDAGSINS ÖNN
Þótt mörg „bagan“ kæmi frá
honum og samstarfsmönnum
hans, voru þeir þó málvönd-
unarmenn að stefnu og þeir
létu þýða, eða þýddu sjálfir, á
íslensku allar siðskiptabók-
menntirnar: Heilaga ritningu,
sálmana o.s. frv. Annars væri
ekki töluð íslenska á okkar
dögum.
Almennur áhugi á vönduðu
islensku talmáli kennir mér að
íslensk tunga sé ekki í bráðum
háska. Slíkt hlýtur að verða
okkur til örvunar en má ekki
slæva okkur í varðstöðunni
um tungu okkar og bók-
menntir. En við getum horft
framan í heiminn blygðunar-
laust þessa vegna, og ekki
verður samanburður við
þjóðir annarstaðar á Norður-
löndum okkur óhagstæður, að
því er tekur til málvöndunar
og nýyrðasmíðar.
Framburðurinn er mér um
sinn mest áhyggjuefni. Auð-
vitað breytist orðaforði og
beygingakerfi, en þær breyt-
ingar eru hægfara og ekki
hásk^legar. * En ég þykist
kenna ýmislegt í áherslum og
tóni sem sé varhugavert og
streitast þurfi á móti. Og
kemur þá að heimili og skóla.
Orð og beygingar, en ekki
framburð og tónbrigði, getum
við lært af bóklestri í hljóði.
Flestir menn tala meira en
þeir skrifa. Því held ég að í
skólum þurfi að gera mikið til
þess að þjálfa fólk í framburði,
frásögn og ræðugerð. Það er
íslenskur stíll ekki síður en
ritað mál. Slíkar æfingar þarf
að hafa á öllum stigum
skyldunáms, svo og í fram-
haldsskólum, t.d. menntaskól-
um. Reynslan kennir mér, að
nemendur hafi mjög mikinn
áhuga á þessu og gaman af að
þjálfa sig í tali. Ég er þeirrar
skoðunar, að hinn litla mál-
lýskumun, sem enn er til í
landinu, eigi að virða, að svo
miklu leyti sem hann er til
orðinn vegna varðveislu hluta
þess, sem var sameiginlegur
framburður allra landsmanna
í fornöld. Því skyldu Vestfirð-
ingar ekki halda áfram að
bera fram einhljóð á undan ng
og nk? Því skyldum við Norð-
lendingar ekki halda áfram að
hafa harðhljóðaframburð og
radda l,m,n á undan lokhljóð-
um, eins og í stúlka, hempa og
svunta? Því skyldu Skaftfell-
ingar ekki halda áfram að
bera fram einhljóð á undan gi
eins og á daginn og lögin, eða
raddað r á undan n, eins og i
stjórn og barn, og því skyldu
Sunnlendingar ekki enn hafa
sinn fallega, gamla framburð
á hv í upphafi orða, þar sem
við Norðlendingar erum
löngu farnir að bera fram kv?
Og allan þennan mállýsku-
mun þarf að kenna, þannig að
menn taki ekki upp einhverjar
vitleysur, þegar þeir eru að
reyna tileinka sér framburð
sem þeir námu ekki við móð-
urkné. En aðalatriðið er að
auka veg hins talaða orðs í
skólunum og kenna mönnum
skýran framburð, réttar
áherslur og fallegan tón.
Fagurt mál er svo áhrifamikið,
að sagt hefur verið um þá, sem
málsnjallastir voru, að mönn-
um þætti það allt satt, sem þeir
segðu. Og þar að auki er það
íþróttin sjálf, orðlistin, en sú
list hefur varðveist í bók-
menntum okkar. Þær eru líf-
taug þjóðe"rnisins, en sérstakt
þjóðerni er forsenda pólitísks
sjálfstæðis smáþjóðar.
Dagur hefur haft orð á sér
fyrir gott málfar. Ég vona að
svo verði framvegis.
G.J.
Akureyringamir sem valdir vom f landslið unglinga i lyftingum. F.v.: Sigmar, Haraldur og Freyr. Þeir halda á þjálfara
sínum, Kára Elfssyni. Mynd: Ó.Á.
AKUREYRINGAR I LANDSLIÐIÐ
• Á fundi hjá stjórn lyftingar- næsta mánuði. Valið var 10
sambandsins fyrir skömmu var manna lið en í því eru sterkustu
valið unglingalandsliðið í lyfting- sveinar landsins og í þeim hópi
um sem keppir í Danmörku í eru þrír Akureyraringar.
Kæruleikurinn
ÁFRAM ÞÓR!
Á laugardaginn kl. 16.00
verður „kæruleikurinn“ leik-
inn i íþróttaskemmunni. Þar
munu Þór og Breiðablik
keppa um réttinn til að leika
í annarri deild í handbolta á
þessum vetri. Þór nægir
jafntefli í ieiknum, en við
skulum muna það að ef þeir
tapa með tveggja marka
mun leika þeir í þriðju deild í
vetur. Áhorfendur mega því
ekki láta sitt eftir liggja og
verða að fjölmenna í
skemmuna og hvetja Þór til
sigurs í leiknum, en mikið
munar um hvatningarhróp
nokkur hundruð stuðnings-
manna. Þessi leikur er einnig
mikils virði fyrir KA, því ef
Þór fellur þurfa þeir að fara i
rándýrar keppnisferðir til
Reykjavíkur, í staðinn fyrir
tvo heimaleiki við Þór.
Mætum því öll í skemmuna
og látum „Áfram Þór“
bergmála í húsinu.
- GAMLA MYNDIN
Gamla myndin er af knattspyrnuliði KA. Efri röð frá vinstri:
Jakob Jakobsson, Sveinn Kristórsson, Jón Stefánsson og
Birgir Hermannsson, Þormóður Einarsson og Frimann Frí-
mannsson. Neðri röð: Kári Árnason, Haukur Jakobsson,
Einar Helgason, Skúli Ágústsson og Árni Sigurbjömsson.

• Það voru þeir Freyr Aðal-
steinsson, Sigmar Knútsson og
Haraldur Ólafsson. Piltar þessir
æfa nú stíft fyrir mótið, og þegar
blaðamaður Dags kom kvöld eitt
í æfingarsal lyftingarmanna voru
þar fjölmargir við æfingar, og
keppnismenn æfðu undir stjórn
þjálfara síns, og var þar ekkert
gefið eftir.
• Svitinn bogaði af piltunum og
áhuginn leyndi sér ekki. Þar voru
einnig nokkrir byrjendur sem
æfðu sig á léttari lóðum, og einnig
mátti sjá kófsveitta gullsmiði
styrkja vöðva sína.
• Ekki er að efa að þeir Freyr,
Sigmar og Haraldur gera sitt
besta á mótinu í Danmörku, en
þeir eru verðugir fulltrúar akur-
eyrskar æsku.
yysz&m&kifk * jgsgg s ; |
Verðlauna-
afhending KRA
Á sunnudaginn kl. 14.00
býður Knattspyrnuráð
Akureyrar öllum knatt-
spyrnumönnum, ungum
sem öldnum, til hófs í
Aiþýðuhúsinu. Þar
verður getið helstu úr-
slita í leikjum sumars-
ins, og veitt verðlaun og
viðurkenningar.
Allir sigurvegarar í
Akureyrarmóti fá verð-
launapening, og eru þeir
sérstaklega hvattir til að
mæta.
Einnig verður kjörinn
knattspyrnumaður Ak-
ureyrar árið 1978 og
verður hann heiðraður
með glæsilegum verð-
launum. í fyrra var Sig-
urður Lárusson kjörinn
knattspyrnumaður Ak-
ureyrar, og Gunnar
Austf jörð árið áður.
4.DAGUR
DAGUR.5