Dagur - 31.10.1980, Blaðsíða 11

SJÓNMENMIR
ekki skapað listaverk. Á hinn
bóginn getur kunnáttumaður
ekki skapað neitt framúrskarandi
ef hann skortir andagift.
Mörgum reynist erfitt að greina
milli þess sem er ekta og hins sem
er óekta. Og fremur fáir skynja
aðalatriðin í verkum góðra lista-
manna sem trúir eru köllun sinni
en hinir láta sérnægja grunnfærar
kenndir sem fram koma í verkum
gervilistamanna. Láta glepjast af
yfirborðslegri leikni þeirra sem
freistast hafa til þess að láta list
sína þjóna annarlegum mark-
miðum. En vísir þess sem sannur
listamaður finnur og umskapar í
vinnu sinni býr í sál hvers einasta
andlega rétt skapaðs manns þó
oft vilji sá vísir kafna í tískutildri
og hégiljum. Hinn sanni inn-
blásni listamaður sér lengra, hjá
honum kvikna nýjar kenndir og
ný viðhorf er ryðja braut nýjum
straumum — víðari heimur rís úr
þoku.
Þegar einhverjum tekst að
hefja sig upp yfir meðalmennsk-
una á hvaða sviði sem er lítum við
yfirleitt á hann sem snilling —
innblásinn einstakling. Öll mikil
list, allt skapandi og hugvitsam-
legt starf, allar nýjar uppgötvanir
— allt þetta þegar það ber á sér
aðalsmerki snillinnar er afleiðing
af ósjálfráðu ástandi sem við
köllum gjarnan andagift. Það er
sama hvort við tökum dæmi af
vísindamanninum sem leitast við
að leysa erfitt tæknilegt vanda-
mál, myndlistarmanninum eða
tónskáldinu. Snillingurinn brýtur
heilann um vandamál sitt í kvöl
og kvíða og þaulhugsar það fram
og aftur áður en endanleg lausn
þess sem vafist hefir fyrir honum
uppljómar huga hans að lokum
og tekur á sig fast form. Fyrir til-
raunir og andlegt erfiði kemst
hann smátt og smátt í einbeiting-
arástand sívaxandi fasthygli og
áhuga og verður loks svo niður-
sokkinn í verk sitt að segja má að
hann gleymi bæði sjálfum sér og
umhverfi sínu. Umheimurinn
hverfur honum og tíminn er ekki
lengur til í huga hans. Það sjálf-
gleymi er grípur þessa menn þeg-
ar þeir leita lausnar á vandamáli
sínu eftir leiðum sem skynsemin
að öllu jöfnu nær ekki til köllum
við innblástur. Það er eins og æðri
öfl taki við. Hinar dásamlegustu
Marmarastytta Michelangelos af Davfð, hjarðsveininum unga sem sigraði risann
Golfat, er varðveitt í forsal listaakademfunnar í Flórens. Frumdrög að mvndinni
gerði meistarinn 1501 þá 26 ára gamall en lauk henni 1504. Styttan af Davíð; sem
er 5.50 metrar á hæð, er ágaett dæmi um innblásið listaverk þar sem hvert
smáatriði er tæknilega fullkomið. Hér finnst okkur ckkert betur hægt að gera,
fullkomnun.
Helgi Vilberg
Kunnátta — Snilli
Gera verður greinarmun á
kunnáttumanni og snillingi.
Snillingurinn er innblásinn en
kunnáttumaðurinn hefir þroskast
fyrir tækni sína. Auðvitað verður
hver listamaður að nema tækni
listar sinnar til að hann verði
fullnuma í listgrein sinni, en
tæknin er þó aðeins ungir-
búningsatriði. Hún er nauðsyn-
legt tæki allra lista á hinu efnis-
lega sviði. Mikill listamaður þarf
á tækni að halda engu síður en
þeir sem líkja eftir honum. Snilli
og kunnátta verða að fallast í
faðma til heilla fyrir þjakaðan
heim. Snillingur sem aldrei hefir
numið tækni listar sinnar getur
mun dýpra sem sjálfsgleymi hans
er því hamingjusamari er hann.
Slíkur innblástur er í raun bestu
og sönnustu laun hvers lista-
manns. Hann veitir milda og
djúpa hrifningu sem lýðhylli og
frægð kemst ekki í samjöfnuð við.
Gleði listamannsins yfir unnu
verki stafar raunverulega af því
að hann gleymir sér um stund. Sá
listamaður sem er köllun sinni
trúr og veit hvernig hann á að
framfylgja henni mun aldrei láta
lokkast af margskcnar ginningum
himsins þegar laðandi hönd
andagiftarinnar bendir honum að
fylgja sér. Þvert á móti mun hann
sýna staðfasta sjálfsafneitun.
í allri sögu listarinnar hefir
það hvergi verið skráð til mik-
illa afreka að þjóna hinum
óþroskuðu almennu kenndum.
Öll góð list ristir nefnilega
dýpra en svo að hún eigi ein-
göngu að vera smekklegt
augnagaman og stofuprýði.
Það eru allt önnur öfl sem eru
starfandi í sönnum listaverk-
um en þau afturhaldsömu
vanahugtök er skapa smekk
fjöldans. Góð list leitar inn að
dýpstu rótum andlegs lffs,
auðgar andann og eykur
viðsýni. Smekkur fjöldans er
reikull og oft háður ýmsum
hégiljum og jafnvel hugar-
flækjum sem öll góð list reynir
einmitt að yfirstíga. Michel-
angelo hjó ekki myndir sínar
fyrir hið óþroskaða auga.
uppgötvanir á efnislega sviðinu
hafa orðið til á þennan hátt.
Sannarlega innblásinn myndlist-
armaður sem stendur tímunum
saman við trönur sínar með pensil
og liti og íhugar hálfgert verk,
dregur snögga drætti hér og þar
myndar þannig á léreftið form
þau sem fjörugt og frjótt ímynd-
unarafl hans og athyglisgáfa
skapa í sameiningu veit ekki hvað
tímanum líður og sér hvorki né
heyrir það sem fram fer um-
hverfis hann. Sérhver myndlist-
armaður sem skilið hefir eðli list-
ar sinnar mun játa að líf hans sé
auðugast og hamingjuríkast á
slíkum ljómandi stundum. Þeim
Ný blanda
úr Borgarfirði
og aðrar nýjar bækur frá
Hörpuútgáfunni á Akranesi
„Á árunum fyrir og eftir 1960 voru
tveir fréttaritarar Morgunblaðsins
frægastir fyrir fréttaskeyti sín. Það
voru Oddur Sveinsson á Akranesi
og Regína Thorarensen á
Gjögri...“ Þannig byrjar einn
kaflinn í fjórðu bókinni af Borg-
firzkri blöndu sem væntanleg er á
markaðinn í haust. í þessum þætti
er greint frá lífshlaupi hins sér-
stæða fréttaritara Odds Sveinsson-
ar og litríkum æviferli hans. Birtar
eru margar af eftirminnilegustu
fréttum hans, einnig myndir. Lík-
legt er að mörgum komi á óvart að
lesa um hið ævintýralega líf hans.
í þessari nýju Blöndu eru auk
þess fleiri þættir af skemmtilegu og
sérstæðu fólki, gamansögur, gam-
anvísur og skopkvæði, einnig þjóð-
lífsþættir, frásagnir af slysförum,
draumum og sagnaþættir. — Bragi
Þórðarson bókaútgefandi á Akra-
nesi hefur safnað efninu í þessa
fjórðu bók eins og hinar fyrri og
sjálfur skráð hluta af því eftir frá-
sögnum fólks og samtíma heimild-
um. Meðal annarra sem eiga þar
efni eru: Andrés Eyjólfsson í Síðu-
múla, Björn Jakobsson, frá Barma-
læk, séra Brynjólfur Gíslason í
Stafholti, Gísli Sigurðsson Akra-
nesi, Guðmundur Brynjólfsson á
Hrafnabjörgum, Karl Benedikts-
son á Akranesi, Kjartan Bergmann
Guðjónsson frá Flóðatanga,
Magnús Sveinsson frá Hvítsstöð-
um, Sigurður Jónsson í Tryggva-
skála, Sigurður Guðmundsson frá
Kolsstöðum, Sveinbjörn Beinteins-
son á Draghálsi, Þorsteinn Guð-
mundsson á Skálpastöðum, Þor-
valdur Þorkelsson frá Lundi.
Stuðlamál
Ljóð Einars Beinteinssonar
Safn af kvæðum og rímum eftir
Einar Beinteinsson skáld frá Drag-
hálsi. Einar var fæddur í Grafardal
bókamarkaði
5. febrúar 1910, en andaðist í
júlímánuði 1978. Hann var sonur
hjónanna Beinteins Einarssonar og
Helgu Pétursdóttur. Það vekur at-
hygli að fimm systkini á þessum
afskekkta bæ hafa öll orðið af-
burða rímsnillingar. Þau eru auk
Einars, Halldóra, Sigríður, Svein-
bjöm og Pétur. Fæst af kvæðunum
í þessari bók hefur áður verið birt á
prenti.
Þegar neyðin er
stærst
eftir Asbjörn Öksendal. Þetta er
sönn frásögn af flótta úr þræla-
búðum nazista í Noregi yfir til
Svíþjóðar. Ummæli norskra blaða
um þessa bók eru öll á sama veg:
„Frásögn Öksendals af þræla-
búðunum og flóttanum er engu
öðru lík. Hún er svo spennandi að
við stöndum bókstaflega á önd-
inni.“ — Várt land:
„Bók í sérflokki. Aðeins ein bók um
hliðstætt efni er sambærileg og það
er bókin um Jan Baalsrud (Eftir-
lýstur af Gestapo).
— ARBEIDERBLADET.
I fremstu víglínu
er 5. bókin í bókaflokknum
HETJUDÁÐIR. Þetta eru sannar
frásagnir af hetjudáðum og karl-
mennsku í seinni heimsstyrjöld-
inni.
Stöðugt í lífshættu
er ný bók eftir metsöluhöfundinn
GAVIN LYALL. Áðureru komnar
út á islensku 6 bækur eftir hann.
Ást og eldur
eftir ERLING POULSEN er 5.
bókin í flokknum Rauðu ástarsög-
umar.
Ennfremur eru væntanlegar
fjórar fyrstu bækurnar af hinum
vinsælu ástarsögum eftir BODIL
FORSBERG, en þær hafa verið
ófáanlegar um nokkurt árabil.
DAGUR 11