Dagur - 26.02.1982, Blaðsíða 5

f '™ .. .... . , .
„Ég hef alltaf litið á
Akureyri sem vinnustað“
— segir Gunnlaugur Torfason málarameistarí
sem búið hefur í bænum í tæp 50 ár
„Ég byrjaði að mála 1934 og
það fer að styttast í það að ég sé
búinn að mála í hálfa öld“ sagði
Gunnlaugur Torfason málara-
meistari á Akureyri, er við
spjölluðum við hann örstutta
stund yfir kaffiboUa á dögun-
um. Gunnlaugur er kominn vel
yfir sjötugt, nánar tíltekið 72
ára, en hann gengur að vinnu
hvern dag og virðist ekkert vera
farinn að gefa eftir þótt hann sé
búinn að handleika pensilinn í
tæpa hálfa öld.
„Það voru 16 starfandi málarar
hér í bænum þegar ég byrjaði. Það
vantaði hinsvegar alveg að næg
atvinna væri fyrir þennan mann-
skap allt árið. Það má segja að
það hafi verið algjört hörm-
ungarástand í þessu, maður gat
reiknað með atvinnuleysi frá
miðjum nóvember og fram á vor.
Það var alls ekki reiknað með
vinnu á þessum tíma“.
- Hvað gerðu málarar þá á vet-
urna?
„Ég var í skólanum á veturna
fyrstu árin. Hins vegar var það
þarinig, að þeir sem verst voru
settir fengu vinnu í tunnuverk-
smiöju sem var hér, hálfsmánaðar
skammt eða svo. Ég vissi til þess
að málarar fóru í það, en ég vissi
aldrei til þess að þeir færu í
atvinnubótavinnuna á Klöppun-
um norðan við þar sem íþrótta-
völlurinn er núna, en þar var unn-
ið við grjótmulning. Þessi fjögur
ár sem ég var að læra hafði Hall-
grímur Kristjánsson málari, mig
og annan málara í vinnu, og þriðja
manninn svona í ígripum og þessi
fjögur ár sem ég var að læra mál-
uðum við tvö ný hús. Annað
þeirra var prestshúsið í Laufási. Á
þessum fjórum árum máluðum
við eitt nýtt hús hér í bænum en
það var ekkert byggt í bænum
þá“.
Herinn breytti öllu.
„Það var hinsvegar alltaf tals-
vert að gera í kring um flutning-
ana 14. maí. Þá skipti fólk mikið
um leiguíbúðir og við fengum tals-
verða vinnu við viðhald. Svo var
dálítil útivinna á sumrin og mátti
heita að þetta hengi saman þannig
að það var vinna frá því um vorið
og fram á haust. Þetta breyttist
hinsvegar þegar herinn kom, þá
var nóg að gera og við vorum 16
sem unnum hjá Benedikt Ólafs-
syni-við að mála braggana fyrir
herinn. Við höfðum ekkert sér-
staklega mikið upp, en við höfð-
um mikla vinnu. Það voru aðrir
sem tóku mestan hluta peningana
í sinn vasa. Edwin Árnason þá-
verandi forstjóri Hörpu í Reykja-
vík tók þetta allt að sér, svo tók
Benedikt Ólafsson þetta aftur af
honum og svo unnum við hjá
Benedikt. Við vorum þannig
þriðji aðilinn sem kom að þessu.
Þeir sem voru framar í röðinni
fleyttu rjómann af og urðu forrík-
ir á fáum árum sumir hverjir“.
AHt málað með pensli.
- Hefur málaraiðnin ekki
breyst gífurlega síðan þú fórst
af stað með pensilinn 1934?
„Alveg geysilega, bæði efnin
sem eru notuð og vinnuaðferðirn-
ar. Allt fram til 1952 - 1953 var
allt málað með pensli, þá
þekktust ekki rúllurnar sem not-
aðar eru í dag. Ég var t.d. með
málningarvinnuna þegar sjúkra-
Gunnlaugur Torfason.
húsið var byggt hér upphaflega og
kom ekki rúlla inn í það hús. Þá
var líka aðalega málað með ol-
íumálningu og rúllurnar hefðu
ekki verið notaðar þótt þær hefðu
verið komnar. En það hélst í
hendur að plastefnin og rúllurnar
komu tií sögunnar".
„Ég veit það ekki“ sagði Gunn-
laugur þegar við spurðum hann
hvort hann væri ekki elsti eða í
hópi allra elstu málara landsins.
„Ég vinn mína átta tíma, en ætli
ég fari ekki að minnka við mig úr
þessu“.
Á vertíð í Eyjum.
- En hvað hefur þú fengist
við í lífinu annað, eitthvað hef-
ur þú verið farinn að vinna áður
en þú hófst málaranám 24 ára
gamall?
„Ég var í byggingavinnu, í
vegagerð, og svo var ég fjórar
vertíðir í Vestmannaeyjum. Þar
var enginn kauptaxti, maður réði
sig ákveðinn tíma, svona frá
enduðum janúar og fram í maí og
fékk ákveðið greitt, sama hvernig
aflaðist. Mig minnir að kaupið
hafi verið einhversstaðar á milli
400 og 700 krónur og einnig var
fæðið frítt“.
- Voru þetta ekki
skemmtileg ár, verbúðarlífið
fjörugt og fleira í þeim dúr?
„Auðvitað eru þessi ár alltaf
skemmtileg. Það var fjörugt líf í
verbúðunum. Þeir dagar komu
sem ekkert var að gera, en þess á
milli var ekkert spurt um það
hvort þú vildir vinna, þú bara
stóðst og vannst á meðan þú
gast“.
- Gunnlaugur er fæddur á
Birningsstöðum í Laxárdal í Þing-
eyjarsýslu. Hann fluttist hinsveg-
ar til Akureyrar 1934 þegar hann
hóf hér nám, og fjórum árum
síðar giftist hann Helgu Stefáns-
dóttur. Þau eiga tvo syni, Stefán
veitingamann og Torfa flugmann
og flugumferðastjóra, sem báðir
eru búsettir á Akureyri. En það
skrítna við allt saman er, að
Gunnlaugur hefur aldrei litið á sig
sem Akureyring þótt hann hafi
búið hér í tæp 50 ár. Hann lyftist
allur í sætinu þegar talið berst að
Laxárdalnum og æskustöðvun-
um.
Akureyri vinnustaöur.
„Ég hef verið í Laxárdalnum
allar þær frístundir sem ég hef get-
að fengið, og kann aldrei við mig
nema þar. Þar fann ég ungur í
hjarta mér, þann himinn sem ég
gat lotið. Ég hef aldrei verið
mikill veiðimaður, en það skiptir
ekki máli. Aðalatriðið er að vera
við ána. Ég hef aldrei litið á Akur-
eyri nema sem vinnustað, mér
finnst að ég hafi hvergi átt heima
nema í Laxárdalnum. Ég sé að
vorfuglarnir koma hér en þeir
koma ekki með vorið. Það kemur
ekki fyrr en ég kemst heim.
Þegar ég tala um að fara
heim þá á ég við að fara í Laxár-
dalinn. Ég hef ekki undan neinu
að kvarta, ég á efnileg börn sem
eru búin að koma sér vel fyrir og
fjölskylda mín er ákaflega ánægð.
Én hvað sem því líður, getur
ekkert komið í staðinn fyrir Lax-
árdalinn. Draumurinn er að koma
sér upp einhverju smáafdrepi þar,
það stendur ekki á neinu nema því
að ég fái leyfi til að byggja eitt-
hvað“.
* í i.......
Ailíai a í!3bsuuiu.
„Nú síðari árin hef ég ávallt
dvalið í veiðihúsinu sem er í daln-
um andspænis Birningsstöðum, er
þar flestallar helgar yfir sumarið
og ef ég á einhverja frístund fer ég
austur í veiðihús. Ég fer oft með
stöng, en hef aldrei verið nein af-
lakló. Það er hinsvegar orðið
þannig að það eru ákaflega fáir
staðir þar sem hægt er að veiða án
þess að vaða fram, og ég er alltaf á
hausnum, þannig að þetta gengur
brösuglega. En það er ekkert
aðalatriði, það að vera við ána og
vera innan um allt lífið í Laxárdal
er það sem skiptir máli. Eða eins
og Tómas kvað:
„íhyljum þess hann þekkir
sérhvern stein.
Hann þekkir hvers þess
hæðadrög og slakka.
Og ber í minni sérhvert
gras oggrein,
sem grænum örmum vefur
fljótsins bakka. “
- Já, Laxárdalur á greinilega
hug hans allann, það fer ekkert á
milli mála. Til að undirstrika það
enn betur segir Gunnlaugur okk-
ur að Stefán sonur hans hafi boðið
þeim hjónunum í sólarlandaferð.
„Ég vildi ekki fara, konan fór. Ég
h^f aldrei komið til útlanda og
mig langar ekki neitt nema austur
í Laxárdal, þar er hugurinn allur“.
- En fyrst Laxárdalurinn
hefur aldrei farið úr huganum,
hvers vegna fórstu aldrei þang-
að aftur og hófst búskap?
„Þar spilar auðvitað margt inn
í. Bæði var að á þessum árum var
ekki hægt að sjá að búskapurinn
gæti skapað manni mannsæmandi
lífskjör og hitt að systkini mín
voru þarna og ég veit ekki hvort
það var nokkurt pláss fyrir mig.
Eins var að ég var farinn þaðan
áður en allt fór af stað, ræktunin
og tæknin við heyskapinn. Svo
veit ég ekki hvort ég hefði orðið
góður bóndi, ég hef t.d. aldrei
haft mikinn áhuga á fjár-
mennsku.
Það var stór stund.
- Að lokum vindum við
okkar kvæði í kross, og ég spyr
Gunnlaug hvernig honum lítist
á æskuna í dag.
„Þetta er erfið spurning eins og
þeir segja“, og nú hlær Gunnlaug-
ur hressilega. „Ég er stundum að
hugsa um það sem barnabörn mín
fá í hendurnar af leikföngum og
öðru slíku. Ég var orðinn 14 ára
þegar ég eignaðist skauta, þótt
heima væri skautasvell allan vet-
urinn. Það var mikil stund. Þetta
voru leggir og síðan borað í gegn
um þá og band sett í gegn og
spennt yfir tána. En þetta rann
svolítið. Þetta var þá eitthvað
annað en leikfangahrúgurnar hjá
krökkum í dag“.
- Finnst þér börnin og unga
fólkið í dag fá fyrirhafnarlaust
of mikið upp í hendurnar?
„Ég veit það ekki, en mér finnst
vanta að þau kunni að meta það
sem þau fá og gera sér grein fyrir
því hve vel er búið að þeim í dag
með alla hluti. Við sem höfðum
ekki allt til alls sjáum það, en það
er ekki von að börn og unglingar
geri það, þau þekkja ekki annað“.
- Gunnlaugur bað alveg sér-
staklega um það í lokin að við
kæmum á framfæri þökkum til
vinnufélaga sinna, sérstaklega
þeirra sem hann hefur unnið með
hin síðari ár. „Þeir hafa reynst
mér afskaplega vel, og maður er
nú ekki alveg á besta aldrinum”
sagði hann. Gunnlaugur ber það
svo sannarlega ekki með sér að
þar fari maður á áttræðisaldri,
maður sem hefur stýrt málninga-
pensli í tæplega hálfa öld.

26. febrúar 1982 - DAGUR - 5