Dagur - 15.10.1982, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON,
BLAÐAMENN: ÁSKELL ÞÓRISSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT H.F.
Miðað við aðstæður
Fjárlagafrumvarp fyrir næsta ár hefur verið
lagt fram á Alþingi. Eins og eðlilegt má teljast
dregur það dám af því ástandi sem nú ríkir í
efnahagsmálum hér á landi. Það dregur dám
af þeirri efnahagskreppu sem ríkir um allan
hinn vestræna heim og er nú farin að hafa
veruleg áhrif hér á landi með margvíslegum
hætti. Fj árlagafrumvarpið byggir á þeirri
staðreynd að minna er nú til skiptanna en áður
og það má rekja til stórkostlegs aflasamdrátt-
ar og stórversnandi viðskiptakjara og óhag-
stæðs viðskiptajöfnunar.
Undanfarin ár hefur með fjárlagafrumvörp-
um verið gert ráð fyrir hallalausum rekstri. Það
hefur tekist og að því er einnig stefnt nú. Til
þess að ná þessu markmiði verður að draga úr
opinberum fjárfestingum og er reiknað með að
samdráttur í þeim nemi 8—10%. Þetta er að
sjálfsögðu mikið áfall og mun eflaust hafa
mikil áhrif, en við því er ekkert að gera eins og
á stendur.
Lánlaus stjórnarandstaða
Stjómarandstæðingar sjá nú sæng sína upp-
reidda. Þeir treystu því að þjóðin væri svo
skyni skroppin að hún sæi ekki nauðsyn þeirra
viðnámsaðgerða gegn verðbólgu og við-
skiptahalla sem ríkisstjórnin beitti sér fyrir
með bráðabirgðalögunum. Þeir treystu því að
nota mætti þessi óvinsælu bráðabirgðalög,
sem þeir töldu vera, til ómerkilegra atkvæða-
veiða. Þetta voru raunar ekki annað en dæmi-
gerð viðbrögð stjórnarandstæðinga, sömu
ábyrgðarlausu viðbrögðin sem þessa dagana
koma fram í lítt rökstuddri andstöðu þeirra
gegn fjárlagafrumvarpinu, sem nýlega hefur
verið lagt fram.
En vopnin snerust í höndum stjórnarand-
stöðunnar þegar í ljós kom í skoðanakönnun
að bráðabirgðalögin voru ekki eins óvinsæl og
þeir héldu. Það vill nefnilega svo til að fólkið í
landinu er löngu búið að skilja nauðyn harðra
aðgerða í baráttunni gegn verðbólgu og allri
þeirri óáran sem henni fylgja, og ekki síst þeg-
ar ótal utanaðkomandi erfiðleikar bætast við.
Það kom sem sagt í ljós að stjórnarandstæð-
ingar höfðu sem fyrri daginn vanmetið og gert
lítið úr skilningi kjósenda á íslensku efnahags-
lífi.
Mennirnir sem hrópuðu hátt um að fella
bráðabirgðalögin og þá væntanlega einnig
fylgifiska þeirra, breytingar á vísitölukerfinu,
breytingar á orlofslögum og sérstakar lág-
launabætur til þeirra sem verst standa, hafa
nú snúið við blaðinu og sýnast nú fullir
ábyrgðartilfinningar. En aftur falla þeir í sömu
gryfjuna, að vanmeta fólkið í landinu. Það sjá
nefnilega allir að enn eru þeir að hagræða
seglum eftir þeim pólitísku vindum sem þeir
telja að blási í þjóðfélaginu.
Lánlausari stjórnarandstöðu er vart hægt að
hugsa séir.
MYNDLIST
Ólafur H. Torfason
Varast
ber að
ofsj óða
Guðmundur Oddur
Magnússon og Þorlák-
ur Kristinsson: 9 mál-
verk í Rauða húsinu 9.-
17. okt., undir heitinu:
Nýmálarar.
Núna hafa tveir fjölhæfir garð-
yrkjubændur í aldingarði lista og
bókmennta gefið okkur kost á
því að virða fyrir okkur smá-
minnispunkta, sem þeir hafa
nýlega fest á striga hér á Akur-
eyri. Kennir þar margra grasa,
ef ekki lostætra ávaxta, úr nán-
asta umhverfi listamannanna,
andlegu og efnislegu. í Rauða
húsinu sjálfu hafa þeir framleitt
þau 9 verk sem þar hanga, þann-
ig að þau eru alveg splunkuný,
enda nefna félagarnir sig nýmál-
ara og eru báðir menntaðir í ný-
listadeild Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands. Rímar þetta
allt.
Og hvað er svo hér á ferðinni?
Sumir vilja sleppa ódýrt og kalla
þetta „nýju villimennina“, en sú
nafngift var fundin upp fyrir
skemmstu til að geta komið
böndum á hópa ungra málara í
Þýskalandi, á Ítalíu og víðar.
Þessir útlendu kauðar mála í
eins konar expressíónískum
anda, sletta hráum litum úr túp-
unum á risavaxin léreft og dreifa
úr kökunum með allt að þriggja
tommu breiðum penslum. Þeir
kæra sig kollótta um hefðbundin
hlutföll og myndbyggingu, lita-
spil og fjarvídd, en láta umfram
allt sprelllifandi verur æða þarna
um, starandi á áhorfandann, eða
að breytast í torkennilegar
skepnur sem tákna þætti í sálar-
lífinu.
Porlákur teflir fram vopnuð-
um skötuhjúum í mynd nr. 1,
„Náin kynni“, en þar stendur
vörð sósíalrealistískt ættuð,
andlitslaus frelsisgyðja á evu-
klæðum, og heldur á tákni van-
getunnar, hlaupsagaðri hagla-
byssu. Karlskröggur krýpur þar
undan og skýtur um leið af sér
hausinn með annarri hagla-
byssu. Við það leysist hins vegar
úr læðingi tilfinning hans fyrir
raunverulegri kyngetu sinni og
geislaflóð fullnægingarinnar gýs
í öllum fáanlegum olíulitum úr
hlaupinu. Þetta gerist allt á
últramarínbláum grunni, en
blátt táknar einatt dauðann, ei-
lífðina og fjarlægðina í myndlist
og mun sá hefðbundni skilning-
ur duga hér.
í hinum enda salarins liggur
Jón Laxdal Halldórsson mak-
indalega yfir Akureyrarpolli í
mynd Guðmundar Odds nr. 6,
„Lygnan", og horfir með skil-
greiningarsvip dulhyggjumanns-
ins á þessa atburði. Risavaxið
tímaglas er honum til fóta, hvort
sem það á líka að tákna afstæði
tímans eða vísa til uppruna
skáldsins, en faðir hans er úr-
smiður að iðn. Þetta rólega
málverk er unnið í fáum, hnit-
miðuðum blæbrigðum, og ber
síst nokkurn „villimanna“-svip.
Guðmundur Oddur er agaður
teiknari, og hefur fullt vald á út-
línuformunum í myndum
sínum. Langsterkust er mynd
hans nr. 9, „Freistingin“, en þar
er fyrirmyndin Þorlákur félagi
hans, í upphafi ferils síns sem
listmálari. Berhannfyrirsiglita-
spjaldið sem skjöld, en otar
penslinum að óvætti, sem gerir
sig líklegan til að ráða honum
bana og éta hann. Er þó enga
hræðslu á listamanninum að sjá,
heldur fullkomna rósemi og
næstum vorkunn, því hann er
þess fullviss, að þennan tákn-
gerving ræður hann algerlega
við. Þorlákur er nefnilega búinn
að steypa sér út í málverkið af
miklu hugrekki og snerpu, hisp-
urslaus og harðneskjulegur í
senn, eins og í dægurlagatextum
þeim sem hann hefur samið fyrir
bróður sinn Bubba.
Báðir málararnir eru sem sé
óvenjulega persónulegir í mynd-
um sínum og ganga hreint til
verks. Þorlákur sækir yrkisefni
sín í klassískar bókmenntir

Grikkja og íslendinga, Hóm-
erskviður og verk Halldórs
Laxness. Hann er meiri kólor-
isti, eða litaspilsleikari, heldur
en Guðmundur, og nær því
magnaðri áhrifum. í einni
myndanna, „Dögun“, bregður
fyrir vídeóbjarma á himni, sem
leiðir aftur hugann að Þorvaldi
Skúlasyni og Karli Kvaran, sem
eru síðastir móhíkanar skært-
hljómandi svipuhögga í ab-
straktinu hérlendis.
Fyrir skemmstu var litskrúðug
yfirlitssýning á norðlenskri
myndlist á Húsavík. Hestir lista-
mennirnir (sem alls voru 27),
virtus sniðganga abstraktið,
nema aldursforsetinn (áníræðis-
aldri). Jónas frá Hriflu hefði
orðið hrifinn, ef honum hefði
auðnast að sjá þá sýningu. Einar
Helgason og Lýður Sigurðsson
voru þarna með sín sleiktu ná-
kvæmnis- og þolinmæðisverk.
En í þessu völundarhandbragði
þeirra saknar maður hins vegar
oft snerpunnar, spennunnar,
lífsorku andrárinnar. Margoft
hefur verið bent á, hve frumdrög
og skissur myndlistarmanna,
sem þeir vinna hratt og í al-
gleymi sköpunarþrárinnar,
reynast oft sterkari en fínpússuð
úrvinnslan. Frægt listasafn í
Lundi, Svíþjóð, „Skissornas
Museurn", geymir einvörðungu
slík tilhlaup. Og þótt þeir félag-
ar, Þorlákur og Guðmundur,
hugsi verk sín vafalaust í öðrum
anda en sem frumdrög, þá er því
ekki að neita, að áhrif þeirra eru
líkust þeim titringi sem maður
verður fyrir, við að skoða fæð-
ingarhríðir kunnra listaverka í
frumdrögum listamannanna.
Ég hef grun um, að nýmálar-
arnir í Rauða húsinu líti á upp-
skeru sína líkt og Karl Ó. J.
Björnsson segir í riti sínu
„Sultu- og Cocktailbókin“:
„í raun og veru er ekki eins
létt verk að laga góða sultu og
ýmsir ætla . . . Góð sulta á að
geyma það bragð, sem að ávext-
inum er, sem minnst skemmt.
Bragðefni ávaxta eru oftast
hvikular olíur, sem ekki þola
neitt verulegt hnjask. Sé sultan
soðin lengi við háan hita, tapar
hún því bragði eða angan, sem
gerir ávöxtinn lostætan.“
(Reykjavík 1936.)
4 - DAQUffc 15>:qktóþpr 4 98? :