Dagur - 14.12.1982, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
BLAÐAMENN: ÁSKELL ÞÓRISSON, GYLFI KRISTJÁNSSON OG
ÞORKELLBJÖRNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Álmálið úr sjálfheldu
Úrsögn Guðmundar G. Þórarinssonar, al-
þingismanns, úr álviðræðunefndinni svo-
kölluðu hefur vakið mikið fjaðrafok í her-
búðum Alþýðubandalagsins. Hjörleifur
Guttormsson, iðnaðarráðherra, talar um
svik við málstað íslendinga og að þjóðar-
samstaða hafi verið rofin. Álviðræðunefnd-
in hafi verið einingartákn.
Hið sanna í þessu máli, sem raunar hefur
komið glögglega fram, er það að álviðræðu-
nefndin var aðeins sviðsetning Hjörleifs til
að láta svo líta út sem allir stjórnmálaflokk-
ar stæðu einhuga að baki honum í deilunum
við svissneska álhringinn. Staðið hefur í
samningaþófi í tvö ár án nokkurs árangurs.
Reyndar er ofrausn að tala um samningaþóf
því hingað til hefur aðeins verið deilt um
það hvort aðilar ættu að ræðast við eða ekki.
Álviðræðunefndin kom aldrei inn í þessar
viðræður allan þennan tíma. Það er reyndar
líka ofrausn að tala um viðræður í þessu
sambandi, því slíkt nafn er ekki hægt að
gefa örfárra klukkustunda fundum Hjörleifs
með forsvarsmönnum Alusuisse.
Mikilvægast í þessu máli er að knýja fram
hækkun orkuverðsins og því fyrr því betra.
Það sem vakti fyrir Guðmundi G. Þórarins-
syni var að fá úr því skorið hvort álhringur-
inn væri tilbúinn til að semja um hækkun
orkuverðsins og önnur deilumál. Hann vildi
krefjast þess að svissnesku álfurstarnir
sýndu samningsvilja sinn í verki með nokk-
urri hækkun orkuverðsins strax, en síðan
yrði tekið á málinu öllu. Þetta kallaði Hjör-
leifur Guttormsson sveitamennsku, að ætla
að hægt væri að bera fram kröfur án tillits til
hins samningsaðilans.
Tvennt er athyglisvert við þessa yfirlýs-
ingu Hjörleifs. Annað er það viðhorf sem
hann virðist hafa til fólksins sem byggir
sveitir landsins og er raunar hans umbjóð-
endur. Hitt er það að hann hefur sjálfur frá
upphafi hagað sér með þeim hætti á stutt-
um fundum sínum með fulltrúum álfélags-
ins eins og ekki væri um að ræða samning
tveggja aðila, heldur skák sem hann gæti
leikið einn. Það er reyndar furðulegt að
hann skyldi ekki hafa boðað einhliða að-
gerðir strax í upphafi, í stað þess að hafa
stórkostlega fjármuni af íslendingum með
því að tefja málið eins og hann hefur gert.
Hreyfing er nú komin í málið, sem von-
andi verður til þess að fljótlega verður unnt
að fá sanngjarna leiðréttingu á ómöguleg-
um samningi, sem sjálfstæðismenn og krat-
ar bera ábyrgð á, en það vill gleymast hverj-
ir það voru sem stóðu að upphaflegu samn-
ingagerðinni fyrir íslands hönd.
4 r DAGUR -14. desemþer 1982
BÆKUR
Kristján frá Djúpalæk
Austfirskir
dándimenn
Bókin heitir Dömur, draugar
og dandimenn.Dömurnar eru
þar atkvæðisminnstar þó að þær
séu fyrst taldar en dándismenn
og draugar hafa mikið umleikis.
Þetta eru æviminningar Sigfúsar
Kristjánssonar, Fúsa á Aust-
fjarðartúni, sem Vilhjálmur
Einarsson skólameistari hefur
skráð. Og má nú guð vita hvor-
um ber að þakka meir. En þetta
er ósvikin bók eftir ágætismenn
sem kunna þá list að segja sögu.
Kauðaskapur verður þar ekki
fundinn, hvorki í máli né tónteg-
und.
Faðir Sigfúsar kom aðeins við
sögu hans í upphafi ferils. Hann
dó að drengnum nýfæddum. En
móðir hans átti meiri örlög. Hún
fór vestur um haf að leita gæf-
unnar ung að árum en fann ekki.
Fjórar ferðir var henni þvælt á
milli heimsálfa á flutningadöll-
um, vanfærri með fársjúkan
mann. Yfirvöld í báðum löndun-
um voru hrædd við ómegð, pen-
ingana sína. Þetta eru einhverjir
mestu “Hreppaflutningar" sem
um getur í sögunni. Ótrúlegt að
slíkt skuli gerast í upphafi vorrar
alsnægtaaldar. Það eru nokkrar
myndir af þessari konu í bók-
inni. Hún hefði átt betri ævi
skilið.
En þessi sonur hennar var
heppinn. Hann komst í gott fóst-
ur og varð að manni, bæklaðist
að vísu ungur á fæti en hvað bag-
ar það kátan Austfirðing með
ættarfylgju þeirra flestra í blóð-
inu, glaðbeittan húmor og
ódrepandi viljaþrek. Sigfús varð
eftir margháttað basl „Fúsi á
Austfjarðartúni", Þekktur af
þúsundum mannna.
Fúsi segir mjög vel frá, er
sjálfur fyndinn og glöggur á hvar
feitt er á stykkinu í frásagnar-
máta. Hann tilfærir snilldarsög-
ur eftir Gunnari á Fossvöllum,
séra Sigurjóni á Kirkjubæ, Þor-
steini kaupfélagsstjóra á Reyð-
arfirði og fleirum. Kjarval var
oft farþegi hans og fær hér minn-
ismerki. Saga Sigfúsar er saga
fjöldans, baráttan á kreppuár-
unum og svo forkostuleg kynni
og sambúð við heri tveggja
þjóða á stríðsárunum í litlu
heimaþorpi hans, Reyðarfirði.
Lýsingarnar á „sveitamönnun-
um“ sem vildu forvitnast um
búskap þessara gesta sinna eru
alveg óborganlegar.
Séstaðan kemur er hann gerð-
ist bílstjóri með glansskyggnis-
húfu og borða er jók kvennhylli
sem þó er ekki tíunduð enda
betra að lifa en skrifa um. í bók
þessari koma glögglega fram
þeir óyfirstíganlegu örðugleikar
er mættu bílstjórum á vegleys-
um í upphafi bílaaldar.
Fáir eru svo ónæmir á góðmeti
að þeir lesi ekki þessa bók sér til
óblandinnar ánægju- og fróð-
leiks.
Faðir sögumanns var systur-
sonur Sigfúsar þjóðsagnaritara
og virðist Fúsi að nokkru hafa
verið innréttaður svipað honum
af skapara sínum, natinn hlust-
andi sagna, minnugur vel og full-
veðja í móðurmáli. Og í sam-
vinnu við Vilhjálm Einarsson
skapast hér saga sem lifir, hvað
sem beinhörðum sannleik líður.
Bókin er 183 bls. Örn og Ör-
lygur gefa út.
Gróin spor
Jóhannes Friðlaugsson: Aldaminning
Að fá í hendur bók eftir þenn-
an höfund er eins og mæta göml-
um kunningja, svo margt las
maður eftir hann hér áður fyrr í
ýmsum ritum og bókum. Mér er
þó efst í huga lítið rit er hét
„Jólakveðjan“ og barst okkur
ungum í fásinnið. Þetta var gjöf
frá dönskum sunnudagaskóla-
börnum til íslenskra barna. Það
var unnið hér á landi og prestar
dreifðu því til sóknarbarna
sinna. í því átti Jóhannes Frið-
laugsson margar fallegar jóla-
sögur er hlýjuðu viðkvæmum
um hjartarætur.
Jóhannes var þannig maður.
Hann skrifaði ekki ónytjuorð.
Hann vildi ekki aðeins gleðja
heldur betra menn og bæta.
Dýrasögur hans eru í sérflokki,
og átakanlegar, til að snerta
strengi samúðar og brýna til
betri meðferðar og meiri um-
hyggju um dýrin.
Þessi bók er sérstæð því að
hún er úrval úr verkum hans
margþættum, sýnisbók: sögur,
ljóð, erindi, greinar og frásagn-
ir, enda verður enginn svikinn
af henni. Sögurnar og frásagn-
irnar verma og greinar eins og
„Hreindýraveiðar í Þingeyjar-
sýslu á 19. öld“ og „Hvítabjarn-
arveiðar í Þingeyjarsýslum“ eru
stórfenglegar en um leið átakan-
leg skrá um miskunarleysi.
Enginn les þessa bók ósnort-
inn en hún verður ekki auglýst
sem spennuvaki. Sérstök bókar-
prýði er að fjölmörgum teikn-
ingum sonarins, Hrings Jóhann-
essonar, sem er ofursnjall lista-
maður. Andrés Kristjánsson
skrifar formála um manninn og
kennarann Jóhannes Friðlaugs-
son og Indriði Indriðason um
ættir hans og fleira. Nokkrar
myndir eru af Jóhannesi á ýms-
um aldri.
Aftast í bókinni er skrá um rit-
verk Jóhannesar og hvar þau hafa
birst. Eru ritstörf þessi mikil
vexti fyrir mann sem hvort
tveggja var bóndi og kennari en
maður ekki heilsuhraustur.
Maður skynjar við lestur
Gróinna spora að þessi þing-
eyski alþýðumaður hafi átt
menntaðra hugarfar en flestir
samferðamenn um þær mundir.
Var þó ekki auður garður list-
anna þar um sveitir á fyrri hluta
þessarar aldar.
Bók þessi er falleg yst sem
innst og valin gjöf unglingum til
mótvægis við hroðann. Hún er
gefin út í 400 tölusettum eintök-
um af Jónu Jakopsdóttur, ekkju
Jóhannesar, og börnum þeirra
hjóna. Hún er 250 bls. í gullin-
sniði, verðug aldarminning góðs
drengs.