Dagur - 15.04.1983, Blaðsíða 6

Allir sem eitthvað hafa af Menntaskól-
anum á Akureyri haft að segja á
undanförnum árum, þekkja Stefán
Þorláksson. Hann heur verið þar
kennari frá árinu 1970, en á sumrum
fæst hann við að leiða túrhesta (þ.e.
túrista) um ísland. Af sinni óhaggan-
legu íhaldssemi vildi blaðamaður byrja
á ætt og uppruna, en Stefán sagði að
Nemendur
66
eru besta fólk
Áöur en ég byrjaði að kenna
hérna hafði ég eins og aðrir heyrt
illa talað um ungdóminn og hafði
meira og minna trúað því, að
þetta væri óviðráðanlegur lýður.
En það reyndist nú allt öðruvísi,
nemendur eru besta og elskuleg-
asta fólk sem ég hef kynnst, bók-
staflega. Á þeim árum sem ég hef
leikið kennara hef ég aldrei mætt
öðru en fullkomnum elskuleg-
heitum af nemendum. Ekki
minnstu uppivöðslu, dónaskap -
ég þekki það ekki og hef aldrei
merkt.
Og ég áiít að nú sé betra að
kenna við Menntaskólann en á
þeim árum þegar ég var nemandi.
Nú eru nemendur, held ég, þægi-
legri í umgangi. Þeir eru líklega
víðsýnni, hafa kynnst fleiru en við
og eru ekki eins fanatískir. Og að
svo miklu Ieyti sem ég hef heyrt
aðra kennara tala um nemendur
hér í Menntaskólanur hefur mér
fundist sömu viðhorf ríkja, enda
held ég að þetta geti ekki farið
framhjá nokkrum manni.
Hér ríkir mjög gott andrúms-
loft milli nemenda og kennara,
gagnkvæmur skilningur og
virðing. Það er líka
annað sem hefur gersty
síðan ég var hér
nemandi, og það
er að kennarar
hafa blandast
hópnum. í
minni tíð
sem
þótti ákaflega góður. Þetta tengdi
mig nemendum strax miklu nánar
en ella hefði orðið. Ég naut þess-
vegna miklu fleiri heimsókna
nemenda og það hefur enst allt til
þessa tíma. Það koma nýir nem-
endur, en þeir taka þá heimilis-
kynnin hér í arf frá þeim sem fara,
þannig að ég hef átt því láni að
fagna að nemendur hafa talsvert
mikið sótt mig heim.
Það mætti ráðleggja öllum ný-
liðum í kennarastétt að búa einn
vetur á heimavistinni.
Eins og fénaður
í fyrirlestrarsölum
Ég kem í skólann hér sem nem-
andi um það leyti sem verða kyn-
slóðaskipti, það er þegar Þórarinn
byrjar sína skólameistaratíð.
Hann hafði þérað alla nemendur
sem kennari, en lagði það niður á
þeim degi þegar hann varð skóla-
meistari. Og gerði þar stórt gat í
þann múr sem áður hafði aðskilið
nemendur og kennara.
Það er Steindór fyrst sem rýfur
þennan múr endanlega til grunna,
álít ég vera, og umgengst nem-
endureinsogjafningjasína. Þetta
var mikið átak fyrir
Steindór,
sér leiddist slíkt heldur í viðtölum.
„Það er einna helst eins og mennirnir
haf! alls ekkert að segja þegar þeir leið-
ast út í langa upptalningu á ættfeðrum.
Annars er ég upprunninn á Svalbarði í
Þistilfirði, foreldrar mínir bjuggu þar,
en ég er nú hálfgerður fóstursonur Ak-
ureyrar - gekk hér í menntaskóla og
gerðist síðar kennari við þann skóla.
skilja þetta með því að líkja því
við aðrar tískur sm borist hafa
sunnan úr löndum, fyrr og síðar.
Sjáðu til, galdrabrennur voru til
dæmis teknar upp á íslandi um
það leyti sem menn hættu að
brenna suður í löndum. En ís-
lendingar misskildu málið og
brenndu karla meðan menn
brenndu eingöngu konur á meg-
inlandinu.
Þannig hafa tískur oft tekið sín-
um breytingum áður en þær komu
hingað. Nú, og nauðsyn fyrir
galdrabrennum er okkur óljós.
Lýsi á hafragrautinn
Við gengum hér saman í skóla og
vorum sambekkingar við Flosi
Ólafsson leikari. Hann er vænn og
ágætur maður, og við borðuðum
við sama borð hjá Einhildi, Flos?
af því hann var sigldur maður oj
að sunnan, en ég af því ég var að
drepast úr hor - læknirinn hafði
bannað mér að éta á vistinni,
sagði að þá myndi ég drepast.
Flosi haugaði sykri út á hafra-
grautinn á morgnana. Það þótti
mér svo ógeðslegt
að tæplega
við, heimsækir í Þýskalandi og
dvelst hjá og margir hafa heimsótt
mig hingað til Akureyrar.
Mér Iíkar vel við Þjóðverja og
þær sögur sem fara af þýskum túr-
hestum held ég séu meira og
minna tröllasögur. Og mér hefur
skilist á flestum hótelstýrum að
þeim þyki Þjóðverjarnir einna
skemmtilegastu gestir'nir; mest
gleðin við borðin þar sem þeir
sitja og þeir eru síst með að-
finnslur. Nú er það svo að Þjóð-
verja gera miklar kröfur, því þeir
eru góðu vanir í eigin landi,
Þýskalandi. En hingað koma þeir
flestir af áhuga fyrir landinu og
slíkt fólk er yfirleitt auðvelt í
meðförum.
Við eigum raunar því láni að
fagna að vegna legu landsins og
landslags þess fáum við hingað
allt aðra túrhesta heldur en til
dæmis Spánn. Baðstrandatúr
hestar eru að meðaltali annað
fólken það sem hingað
kemur til að
Fegursta blómaskrúð
úthöggvið
Náttúrulega eru margir staðir á
landinu sem ég verð að heimsækj a
margsinnis á sumri. Ég gæti illa
hugsað mér að lifa af það sumar
sem ég gengi ekki um Hljóða-
kletta, eða ströndina milli Hellna
og Stapa.
Hljóðaklettar eru á svo margan
hátt einstakir, í fyrsta lagi - eins
og flestir vita - jarðfræðilega.
Þetta stendur þarna eins og kafli í
byrjendabók í jarðfræði og er
jarðfræðileg opinberun.
Kynjamyndirnar sem þarna
birtast í klettunum, þær eru óend-
anlegar. Þar er hið fegusta blóma-
skrúð úthöggvið, sólir og hvað
annað. Þar standa meira að segja
risavaxnir fílar og hinar ótrúleg-
ustu myndir. Og maður sér alltaf
eitthvað nýtt.
Um Hellna og Stapa er það að
segja, að þar er einstakt að lands-
lagi og fuglalífi. Við ákveðna
böku þar dveljast alltaf einir sex
straumandarsteggir, allt sumarið.
Maður getur gengið þar að þeim
vísum rétt eins og kúm á bás. Og
þeir eru bara við þessa böku, þar
eiga þeir heima. Þarna getur
maður heilsað þeim, og maður
segir túrhestunum að
þegar við
skoða
náttúruna.
Endurtekningin
nemanda, voru kennarar miklu
fjær okkur, en nú finna þeir sig
fremur sem hluta af hópnum, sem
er stórkostleg framför. Þeir falla
þá ekki í þá freistni að setja sig á
háan hest, þeir skoða sig sem sam-
verkamenn nemenda, miklu frek-
ar en einhver goð á stalli sem af
náð sinni tala til iýðsins.
Braut allar
vistarreglur
Ég var svo heppinn að ég gleymdi
að útvega mér herbergi áðuren ég
kom hingað fvrst sem kennari -
fór svipað og hinum fyrsta land-
námsmanni sem láðist að afla
heyja - kom hingað kvöldið áður
en skólinn átti að byrja, vegalaus
og fékk þá inni á heimavistinni
fyrir náð skólameistara sem þá
var Steindór Steindórsson. Óg
þar bjó ég með sömu réttindum
og skyldum og aðrir vistarbúar.
Braut allar reglur vistarinnar og
sumpart fljótastur til af þeim sem
þarna bjuggu.
En þarna blandaðist ég náttúr-
lega í félagsskapinn, sem mér
mann
sem hafði
hérumbil heila
kennaraævi að baki, þar sem
kennarar varðveittu verulega
fjarðlægð frá nemendum. En
Steindór er sterkur persónuleiki
eins og við vitum, og vogaði þetta.
Þetta var líka á erfiðum tíma,
þegar stúdentauppreisnir í út-
löndum höfðu áhrif á skólalíf hér.
Þær vöktu hér öldur eins og fjar-
lægt óveður, veðrið gekk hjá en
vakti hér sjóa sem algengt er.
Suður í álfu kom þessi órói fram í
háskólum sem yfirfylltust, stúd-
entar stóðu eins og fénaður í fyrir-
lestrarsölum og skrifuðu hver á
bakinu á öðrum.
En hér á landi kom óróinn aðal-
lega fram meðal menntaskóla-
nema og annarra á svipuðu stigi,
meira heldur en meðal háskóla-
stúdenta. Þetta sýndi sig í sóða-
legum skrifum nemenda í skóla-
blaðið, aðallega um skólameist-
ara, og svo í lélegri mætingu - það
var þáttur í þvf að óvirða skólann.
Á heimavistinni kynntist ég svo
þeim mönnum sem aðallega stóðu
fyrir þesu, og þetta var elskuleg-
asta fólk sem vildi engum illt,
aldeilis ekki. Og andrúmsloft í
skólanum - í kennslustundum -
var alls ekki verra en nú er.
Ég held að helst sé hægt að
mátti
við það búa,
en fann bráð-
lega mótleik og hellti lýsi út á
grautinn hjá mér. Og varð þá
bráðlega friður okkar á milli.
Flosi gerði vísu fyrir nokkrum
árum eftir stutta dvöl hér á Akur-
eyri um sumar.
Á Akureyri er um það bil
ekki neins að sakna.
Jú, þar er fagurt þangað til
þorpsbúarnir vakna.
Þýskir túrhestar
Já, ég leiði þýska túrhesta á sumr-
in og hef gert það nú til fjölda ára,
hér innanlands. Þetta er fullt starf
og í raun erfitt, en þar á móti kem-
ur að það er oft skemmtilegt.
Það kemur náttúrulega ýmis-
legt fyrir. Kona nokkur bað mig
einu sinni að útvega sér flass til að
hún gæti myndað tunglið. Hún sá
ferðafélagana setja upp feikna-
legar aðdráttarlinsur á þrífætur,
en hafði sjálf ómerkilega mynda-
vél, og það ætlaði hún að vinna
upp með því að nota flass. Nú, ég
greip þetta eins og skot og ætlaði
að útvega henni flassið með
skyndiátaki til að láta hana taka
myndina. En hinir Þjóðverjarnir
hreinlega lögðust í mölina - urðu
alveg snarvitlausir af hlátri og ég
veit ekki hvort þeir tóku nokkra
mynd.
í þessu starfi kynnist maður
margvíslegu fólki og oft skemmti-
legu. Og mörgum sem maður hef-
ur eftir það varanlegt samband
sýnir kvikmyndina
Ég hef lagt það sérstaklega fyrir
mig að ferðast með fuglaskoðend-
ur og hef farið með marga hópa
frá fuglaverndunarsambandinu
þýska og frá héraðsfélögum. Og
það eru náttúrulega skemmtileg-
ustu ferðirnar.
f þeim kynnist maður einstök-
um fuglum oft persónulega, gefur
þeim nöfn eins og til dæmis Karl
Heins Ohrentaucher (Flórgoði),
eða Peter Eistaucher - Pétur
Lómur — og því um líkt - tegund-
arheitið kemur þá síðast. Maður
sér hvernig þeir koma áfram ung-
um sínum, hvernig fjölskyldan
þróast og vex. Þetta er nokkuð
sem maður ætti erfitt með að
hætta. Þetta er lífsreynsla sem fáir
njóta
Svo sér maður hvernig allt þró-
ast í landinu, þar sem maður fer
margsinnis hringferðir um landið
á sumrin. Þær eru sæmilega róleg-
ar, taka yfirleitt hálfan mánuð til
þrár vikur. Þá hefur maður tíma
til að líta í kringum sig, sjá hvenig
heyskapurinn og byggingar
ganga.
Og einmitt þessi endurtekning
á ferðum á sama árinu er nauð-
synleg, þá kynnist maður landinu
og landsh,ögum allt öðruvísi held-
ur en sá sem fer eina hringferð.
Hann sér bara andartaksmynd, en
með þessari endurtekningu sér
maður kvikmyndina. Menn hafa
oft spurt mig hvort þetta sé ekki
leiðinlegt að fara meira og minna
sömu leiðina kannski fjórum
fimm sinnum sama sumarið. En
það er fyrst það sem gefur þessu
gildi.
höfum
gengið í
tuttugu mínútur
hittum við sex straumandarsteggi.
Þá hlæja þeir náttúrulega og segja
sína á milli, „ja nú veit maður að
það er ekki orð að marka það sem
mannhelvítið segir.“ En svo þeg-
ar steggirnir koma í ljós, segja
þeir annað.
Kattaeign á við
vopnabúr
Fuglalíf hér á Akureyri hefur sett
mjög ofan á þeim árum sem ég hef
búið hér. Þegar ég fluttist hingað
1970, var bærinn fullur af fuglum,
vetur og sumar. Hér varp fugl
bókstaflega í hverjum garði, en
nú á síðustu árum hefur komið hér
upp undarleg tíska. Það er að
segja kattarfár. Nú er köttur í
hverju húsi, en fuglar horfnir.
Kattaeign Akureyringa er álíka
og vopnabúr stórveldanna sem
nægir til að drepa mannkynið
margsinnis. Kettirnir eru svo
margir að fjöldinn af þeim verður
afskiftur og nær ekki í nokkurn
fugl.
Ég álít að fuglarnir hafi verið
stoit Akureyrar en allt í einu hafa
þeirgleymst-tískan hefurbreyst.
Og það svo, að síðast í fyrra rauf
sóknarnefnd kirkjugrið á
hröfnum, en þetta var mjög
merkilegt fyrirbæri þetta varp
hrafnanna á kirkjunni. Það eru
ekki nema um 15 ár síðan hrafnar
urpu fyrst á mannvirkjum á ís-
landi. Þeir virðast hafa tekið sér
langan tíma til að athuga hvort
óhætt sé að verpa á byggingum.
Viðkoman hjá þeim er afskap-
lega lítil, það er ekki nema brot af
stofninum sem verpir á hverju ári,
og þetta hrafnshreiður á kirkjunni
var mikil bæjarprýði. „Enginn f
hug þér sér/eða söng þinn skilur“,
orti Kristján frá Djúpalæk, og það
hefur oft svo farið.
En það er fleira sem hefur gerst
hér á Akureyri á þessum tíma.
Bærinn hefur breytt um svip og
Viðtal og myndir: KGA
6 - DAGUR -15. apríl 1983
eðli á sfðustu árum. Miðbærinn
hefur splundrast og dáið, og þjón-
usta flust út í útjaðrana. Nákvæm-
lega á sama hátt og í Reykjavík.
Fyrir fáum árum var öll þjón-
usta innan armlengdar fyrir þann
sem kominn var í miðbæinn. En
nú fæst þar ekki lengur skrúfa eða
nagli, rafmagnssnúra eða kló. Og
brotthvarf hverrar sérverslunar úr
miðbænum kemur niður á við-
skiptum við allar aðrar verslanir,
og eftir stendur steindauður
miðbær. Hann hefur fengið andlit
- fallegar umbúðir um ekkert.
Þannig virðist bæjarfeðrum
hafa sést yfir til hvers bærinn er
notaður. Þeim hefur orðið star-
sýnast á að koma upp hraðbraut í
gegnum bæinn og flottri götu í
miðbænum. En þeir hafa á sama
tíma til dæmis leyft að hamborg-
arasala færi inn í húsnæði sér-
verslunar sem var í miðbænum. í
þeim miðbæ sem vantar til dæmis
bæði byggingarvöruverslun og
raftækjaverslun.
Og eins og við sjáum er það
pylsu og hamborgarasala sem
blómgast i miðbænum - það eru
fjórar slíkar við torgið. Óg það
með vitund og vilja bæjarfeðra.
Bærinn hefur stækkað á þessum
árum, en viðbótin er heldur rislítil
^ - rislaus - með
M þjóðlegum þak-
b A M Æ leka. En við
/ í l ’/yf ' Suðurbyggð má
sjá að arkitektar
m cru að finna upp
r w ™ risið, þó þeim hafi enn
ekki tekist að láta valmana
mætast í mæniási - ekki satt?
Ég held að þetta sé ónothæf
stjórn á skipulagsmálum bæjar-
ins. Bæjarfeður hafa í þessum
málum hagað sér eins og börn í
sandkassaleik.
Þetta forljóta
íþróttabákn
Reyndar vil ég gagnrýna skipu-
lagningu Akureyrar enn frekar.
Bæjarfeðrum hefur orðið allt of
starsýnt á flottheitin, byggja stórt
- hraðbraut, flotta götu um mið-
bæinn. Og svo þetta forljóta
íþróttabákn. Semvartroðið niður
á fallegasta stað í bænum, byggt
fyrir offjár, mannvirki sem enga
atvinnu skapar í bæ sem hefur
staðið í angist við komandi
atvinnuleysi.
En þetta er kannski ekki sér-
akureyrískt. Okkar samfélag er
svo frjálslegt að það léyfir okkur
að gera vitleysur og að sumu leyti
kann ég mjög vel við það og vildi
alls ekki skipta á því og svo vel
stjórnuðu samfélagi að við mætt-
um það ekki.
En auðvitað verður allt að hafa
í hófi og íþróttabáknið er
skandall. Bæði er það svo ljótt og
svo framandlegt og laust við allan
skyldleika við aðrar byggingar
bæjarins að það er eins og það hafi
verið flutt inn frá Mars. Kunnugir
segja mér að það hafi mátt byggja
tíu íþróttaskemmur til sömu nota
fyrir það fé sem í höllina fór.
En þarna eignuðumst við jú
flottasta íþróttahús á landinu og
sennilega hefur það verið mark-
miðið að vinna þá keppni.
ísmeygileg
dansmúsik
Og eitt vildi ég lfka nefna, og það
er hvernig skemmtanalff hér í
bænum hefur farið út um þúfur.
Fyrir 10-12 árum spilaði Hljóm-
sveit Ingimars Eydal ísmeygilega
dansmúsik í Sjallanum, en nú
ræður poppöskrið ríkjum svo há-
vært að menn geta ekki talast við
innan dyra. Og Ingimar Eydal
hefur - sennilega af stéttarvitund
- fært upp hávaðann til meira en
hálfs á við popphjómsveitirnar.
Hann hefur fleygt því fína og
sérkennlega fyrir borð, í staðinn
fyrir að skera sig úr, sem hann
hefði einmitt tækifæri til núna -
ekki satt?
.
„Suður í álfu kom
þessu órói fram í há-
skóluin sem yfirfyllf-
ust, stúdcntar stóðu
eins o}» fénaður í fyrir-
lestrarsólum og skrif-
uðu hver á bakinu á
öðrum.“
15. apríl 1983 - DAGUR - 7