Dagur - 05.05.1983, Blaðsíða 6

Byggðastefna í skólamálum
- Opið bréf til Stefáns Valgeirssonar, Guðmundar Bjarnasonar og Níelsar Á. Lund
Inngangur:
Á sameiginlegum framboösfundi
í Sjallanum þriöjudaginn 19.
apríl sl. lagði ég fram fyrirspurnir
til ykkar þriggja frambjóöenda
framsóknar. Fullnægjandi svör
fengust ekki, hverjar sem raun-
verulegar ástæöur hafa verið, og
því vil ég nú freista þess aö þið
gefið mér og öðrum íbúum
umdæmisins, foreldrum og skóla-
fólki skilmerkileg og greinargóð
svör á þessum ykkar heimavelli.
Fyrir kosningar lögðuð þið
áherslu á m.a.:
Að tryggja að allir þegnar
þjóðfélagsins fái jöfn tækifæri
til að þroska og nýta hæfi-
leika sína og að öryggi þeirra
allra sé tryggt þótt á kunni að
bjáta.
Að manngildið sé jafnan
metið meira en auðgildið.
Að valdi verði dreift og horfið
frá miðstýringarstefnu.
Þá sögðust þið leggja áherslu
á að segja sannleikann þótt
óþægilegur væri og að sýna
drengskap í störfum.
í von um að við það sé enn
staðið eru fyrirspurnirnar hér
fram lagðar með nokkrum for-
mála og eftirmála einnig:
Formáli:
I frumvarpi til laga um skóla-
kostnað sem menntamálaráð-
herra lagði fram á síðustu dögum
þingsins er að finna nokkrar
grundvallarbreytingar frá £ild-
andi lögum um grunnskóla. Ahrif
þessara breytinga virðast fljótt á
litið alls ekki samræmast þeirri
skólamálstefnu er Vilhjálmur
Hjálmarsson mótaði sem mennta-
málaráðherra og fylgdi eftir af
ábyrgð og með þeirri reisn er
einkenndi hlý og alúðleg afskipti
hans af öllum málum, stórum sem
smáum.
í stuttu máli skal hér greint frá
megin breytingunni:
Sveitarfélög og samtök þeirra
eru svipt öllu forræði og raunar
aðild að fræðsluskrifstofum og þá
um leið gerð áhrifa-, ábyrgðar-,
og valdalaus,, er varðar mikil-
væga þætti skólamála í fræðslu-
umdæmunum.
í stað ábyrgðar og samvinnu á
vettvangi samtaka sveitarfélaga -
fræðsluráða og fræðsluskrifstofu
- er sveitarfélögum nú gert að
sækja, hverju og einu, öll sín mál,
skipulags-, fjárfestinga- og rekstr-
armál undir menntamálaráðu-
neytið. Samkvæmt 33. gr. frum-
varpsins hefur ráðuneytið ekki
einu sinni heimild til þess lengur
að fela fræðsluskrifstofu af-
greiðslu rekstrarmála hvað þá
annað.
Reglum um útreikninga á
greiðslu ríkisins til kennslulauna
er breytt þannig að í dreifbýli eru
launagreiðslur til einstakra skóla
vegna almennrar kennslu veru-
lega skertar, en auknar í þéttbýli.
Launagreiðslur ríkis til félags-
og umsjónarstarfa eru nokku
skertar og ríkisgreiðslur til stuðn-
ings- og hjálparkennslu eru skert-
ar svo um munar.
Fyrirspurnir:
Pví var það að ég lagði eftirfar-
andi fyrirspurnir fram á fundin-
um forðum:
1. Stefán Valgeirsson:
Styður þú skólakostnaðar-
frumvarp menntamálaráð-
herra sem svipta muni skólann
þinn tveimur stöðugildum af
níu og skerða aðra þætti
skóiastarfsins um 10-30%?
2. Guðmundur Bjarnason:
Þið framsóknarmenn viljið
tryggja að allir þegnar þjóðfé-
lagsins fái jöfn tækifæri til þess
að þroska og nýta hæfileika
sína - þið setjið manngildið
ofar auðgildinu.
Styður þú skólakostnaðar-
frumvarpið sem boðar 20%
niðurskurð á stuðnings- og
hjálparkennslu hér í umdæm-
inu?
3. Níels Á. Lund:
Telja framsóknarmenn, út-
verðir landsbyggðarinnar, að
skólamálum dreifbýlis verði
best borgið með því að létta
ábyrgð og forræði af sveitarfé-
lögum, samtökum þeirra og
stofnunum og færa alla fjár-
hagslega ábyrgð og úrskurð-
arvald úr héraði til Reykjavík-
ur?
Nú, á fundinum varð fátt um
svör sem fyrr greinir, en þó kall-
aði Níels „Nei“ úr sæti sínu er
fyrirspurn til hans hafði verið
lesin. (Fundarstjóri las hana
fyrsta). Stefán var horfinn á
braut, sem litlu skiptir því að
þeim þremenningum var ekki
hleypt í pontu í síðustu umferð.
Varð það að ráði með okkur
Guðmundi og Níelsi að ég kæmi
málinu á framfæri í Degi svo þeir
mættu svara.
Eftirmáll:
Ég vil hér sýna á hvern veg ég
kemst að þeirri niðurstöðu sem
fyrirspurnir mínar Byggjast á.
eru sveitarfélög og samtök
þeirra gerð fjárhagslega ábyrg
fyrir fræðsluskrifstofum.
Frumvarpið kollvarpar þessari
skipan. I 84. gr. grunnskóla-
laga segir svo:
„Menntamálaráðuneytið
hefur umsjón með fjárhags-
legri framkvæmd þessara laga
að því er varðar skóla sem eru
sameign ríkis og sveitafélaga
og skulu því afhentir ársreikn-
ingar skólanna til endurskoð-
unar og úrskurðar. Heimilt
er ráðuneytinu að fela
fræðslustjóra að annast þessi
störf í umboði sínu.“
Á þessum hluta 84. gr.
byggir síðan VII. kafli reglu-
gerðar um störf fræðslustjóra
er nefnist: „Áætlanagerð,
fjármál, skólahúsnæði".
Er þar að finna starfsreglur
um afgreiðslu nefndra þátta í
I. Nemendafjöldi Þelamerkurskóla 1983-1983: 132.
Hámarksfjöldi kennslustunda skv. 76. gr. grunnskólalaga:
132 x 1,6 + 60 = 271,2 x = 266,74 = 267
Hámarksfjöldi skv. frumvarpi:
Deildastundir
Skiptistundir
Mismunur á viku
stundir
190
17 207
60
Hjálparkennsla ef miðað er við Þelamerkurskóla:
Gildandi viðmiðun
6% af 267 eða 16,02
Samkvæmt frumvarpi
132 : 12 eða 11
Mismunur á viku 5 stundir
2. Stuðnings- og hjálparkennsla
samkvæmt gildandi viðmiðun
6% af hámarksfjölda kennslu-
stunda í umdæminu. Skv.
frumvarpi ein vikustund á
hverja 12 nemendur. Áætlun-
artölur 1982-1982 komu
þannig út:
stundir
Hámarksfjöldi
kennslustunda 7.940
Nemendafjöldi 4.607
6% af 7.940 = 476
4.607 : 12 = 384
Mismunur á viku 92
3. Skv. grunnskólalögum (svo og
tillögum fræðslustjóra og
landshlutasamtaka frá 1980)
héraði og munar þar mest um
áætlanagerð, úrskurði skipu-
lagsþátta og síðan úrskurun
rekstrarkostnaðar fyrir ríkis-
hönd. Umsjón og ábyrg áætl-
anagerðar, fjármála og hús-
næðismála er sem sagt að fullu
lögð heim í héraði og sé rekst-
ur fræðsluskrifstofu í lagi er
þessi skipan þróun skólamála
í dreifbýli ómetanleg.
Reglugerð þessi er sett af
Vilhjálmi Hjálmarssyni 27.
apríl 1976. Skólakostnaðar-
frumvarpið nýja kippir grunn-
inum undan hér tilvitnuðum
meginþáttum reglugerðarinn-
ar.
Um forræði og ábyrgð
fræðsluskrifstofu stendur það
eftir í frumvarpinu að:
1. Fræðslustjóri getur, þegar
sérstaklega stendur á, aukið
nemendafjölda um allt að
fjóra nemendur í bekkjardeild
(15. gr.).
2. Fræðslustjóri skipuleggur í
samráði við skólastjóra stuðn-
ings- og hjálparkennslu í
hverju fræðsluumdæmi (17.
gr)-
3. Fræðslustjóri samþykki reikn-
ingshaldara skóla (31. gr.).
Að öðru leyti skulu rekstrarað-
ilar skóla snúa sér beint til
menntamálaráðuneytis með öll
mál er varða áætlanagerð, fjár-
mál og skólahúsnæði.
Mér sýnist að hér hafi orðið
kúvending á skólastefnu frá því
er Vilhjálmur Hjálmarsson fór
með þessi mál og leitaðist við að
treysta hagsmuni dreifbýlis með
því að auka sjálfforræði og
ábyrgð í héraði svo sem grunn-
skólaiög gefa fyrirheit um. (Sbr.
reglugerð um störf fræðslu-
stjóra).
í störfum mínum fyrir skóla
umdæmis okkar hef ég átt mjög
jákvæð og vinsamleg samskipti
við ykkur alla. Ekki hef ég orðið
þess var að okkur greindi á um
nokkur atriði skólamála er við
höfum átt samstarf éða samskipti
um en raunar hefur þar orðið
nokkurt hlé á hina síðustu mán-
uði.
Skýringin er kannski sú að þið
séuð nú orðnir afhuga þeirri
byggðastefnu í skólamálum sem
áður leiddi okkur saman og ég
fylgdi ennþá á borði sem og í
orði.
Ef þið nú svarið spurningum
mínum játandi þá þyngist heldur
róðurinn okkar landsbyggðar-
manna, en svarið þið neitandi þá
vænti ég þess að við megum í
framtíð eiga árangursríkt sam-
starf um þá byggðastefnu í skóla-
málum sem við höfum verið sam-
taka um hingað til.
Sturla Kristjánsson.
Hjá okkur eru kosningar allt árið
Það er ekki á hverjum degi sem hinir ólíku
kristnu söfnuðir og safnaðabrot á Islandi taka
höndum saman í einhverjum málum en þó kem-
ur það stöku sinnum fyrir. Nýjasta dæmið um
þetta er samkomuhald norska gospelsöngvarans
Björnar Heimstad á Akureyri og í Reykjavík en
að baki þessa samkomuhalds hér stóðu meðal
annars Hjálpræðisherinn, Hvítasunnusöfnuður-
inn, Sjónarhæðarsöfnuðurinn og Þjóðkirkjan.
Hjálpræðisherinn bauð Björnar hingað til lands
en áður hefur hann komið fram á fjölda sam-
koma í Noregi og Svíþjóð.
Björnar Heimstad er ekta
"Tromsö-gutt“ eins og Norð-
mennirnir kalla það. Hann er
sem sagt frá Norður-Noregi og
þar stendur hann á bak við hina
kristnu hreyfingu “Betelteltet“
(Beteltjaldið) en starfið er meðal
annars fólgið í því að halda kristi-
legar tjaldsamkomur með bæna-
haldi og tónlist víðs vegar í
Norður-Noregi og í Norður-
Svíþjóð. Segja má að Björnar sé
orðinn nokkurs konar kristniboði
númer eitt í norðlægum héruðum
Noregs en auk tjaldsamkomanna
þá stendur Björnar og samstarfs-
menn hans fyrir plötu- og kassett-
uútgáfu, blaðaútgáfu og prent-
smiðjurekstri - en allt þetta starf
er í því fólgiö að útbreiða Guðs
orð.
- Petta er í fyrsta skipti sem ég
kem til íslands og ég neita því
ekki að það er spennandi að
koma hingað og predika hér,
sagði Björnar Heimstad í samtali
við Dag, en hann leit hingað inn
á ritstjórnarskrifstofurnar fyrir
skömmu.
Að sögn Björnar þá eru sam-
komurnar hér á íslandi byggðar
þannig upp að hann predikar á
hverri samkomu en síðan er aðal-
áherslan lögð á sönginn og bæn-
ina. Þó að gospel-tónlist sé e.t.v.
ekki ýkja mikið þekkt hérlendis,
þá hafa flestir einhvern tímann
heyrt tónlist sem þessa og flestir,
jafnt leikir sem lærðir eru sam-
mála um að áhrifameiri kristni-
boðsleið sé erfitt að finna. Ekki
er heldur að efa að tónlist Björn-
ar Heimstad á eftir að höfða til
margra - ekki síst yngri kynslóð-
arinnar, því helsta fyrirmynd
hans er sjálfur konungur rokksins
- Elvis Presley. Það er því með
gamaldags rokki og trúarhita sem
Björnar Heimstad boðar Guðs
orð og dæmin frá Noregi og
reyndar Svíþjóð líka sanna að
honum hefur orðið vel ágengt.
Er blaðamaður Dags ræddi við
Björnar hafði honum ekki gefist
ýkja mikill tími til þess að kynn-
ast landi og þjóð, en þó var hann
ekki frá því að íslendingar og
íbúar Norður-Noregs ættu margt
sameiginlegt og e.t.v. meira en
flestir aðrir á Norðurlöndunum.
- Annars er fólk hvað öðru
líkt hvar sem er á jarðkúlunni og
það á við sömu vandamálin að
stríða, sagði Björnar og það var
greinilegt að í huga hans var að-
eins til eitt meðal við þessum lífs-
ins kvillum - þ.e.a.s. trúin á frels-
arann.
En hvernig skyldi fólk hafa
tekið á móti Björnar og samherj-
um hans í þeirra heimahéruðum?
Björnar svaraði þessari spurn-
ingu nýlega í viðtali við norður-
norska blaðið Tromsö, en svarið
var á þá leið að fólk tæki þeim
opnum örmum um leið og það
frétti að þeir kæmu ekki frá Vott-
um Jehóva.
Það var kosningahelgi fram-
undan er Björnar leit við hér á
Degi og ég spurði hann hvort
hann væri ekki hræddur um að
kosningarnar myndu draga úr
þátttökunni á kristniboðssam-
komunum.
- Nei það held ég ekki. Hjá
okkur eru kosningar allt árið og
stærsta og mikilvægasta kosning-
in hjá hverjum manni verður allt-
af sú hvort hann kýs að fylgja
Jesúm. Allar aðrar kosningar
falla í skuggann af því, sagði
Björnar Heimstad. ESE.
Bjömar Heimstad í sínu náttúrulega umtiverfi.
6 - DAGUR - 5. maí 1983

Undraveröld
í hjarta Kaupmannahafnar
Farþegar með Ferðaskrifstofu
Akureyrar sem fara í beina flugið
frá Akureyri til Kaupamanna-
hafnar í sumar þurfa ekki að fara
langt frá hóteli sínu Westend til
þess að komast í Tívolí. Aðeins
er um 5 mínútna gang að ræða
eftir Vesterbrogade að dýrðinni.
Segja má að sumarið sé komið
í Kaupmannahöfn er Tívolí
opnar þann 1. maí ár hvert og svo
var einnig nú. Pann dag kom
fyrsti raunverulegi sumardagur-
inn þar í borg og strax um
morguninn var mikill fólksfjöldi
á svæðinu.
Fullyrða má að ekkert annað
Tívolí í heiminum komist í
hálfkvisti við hið danska Tívolí
hvað glæsileik og fjölbreytni
snertir. Þarna er vandalaust að
eyða mörgum dögum við hina
ýmsu skemmtun, hvort sem menn
vilja hella sér af krafti í leiktækin
sem eru í glæsilegu úrvali og við
allra hæfi eða ekki. Sennilega
hafa ekki allir kjark til þess að
fara í „töfrateppið“, „rússiban-
ann“, „Parísarhjólið" eða „vík-
ingaskipið" en þeir finna ótal-
margt við sitt hæfi. Alls staðar
iðar allt af lífi og fjöri og gleðin
skín af hverju andliti. Tilvalið er
fyrir fólk sem ferðast með börn
að eyða þar tíma að degi til, en á
kvöldin er meira stílað upp á full-
orðna fólkið sem nýtur þá lífsins
við tónleika, flugeldasýningar og
fleira þess háttar á upplýstu
svæðinu.
í Tívolí í Kaupmannahöfn er
aragrúi veitingastaða af öllum
tegundum, bæði úti og inni. Þar
eru tónleikahallir þar sem frægar
hljómsveitir skemmta, skemmt-
anir á útisviðum, upplýstir gos-
brunnar eru um allt og svona væri
hægt að telja áfram lengi lengi.
Hver sem fer á þennan fræga stað
heillast af því sem fyrir augu og
eyru ber og ætti enginn sem um
Kaupmannahöfn fer að láta það
ógert að koma þar við.
I Helgar-Degi á morgun verður fjallað um beina flugið Akureyri
- Kaupmannahöfn í sumar og þá möguleika sem þessi nýi og
hagkvæmi ferðamáti fyrir Norðlendinga bíður upp á.
Tívolí er undurfagur ævintýraheimur.
í leiktækjunum skemmtu allir sér konunglega
'
Ýmsar „kynjaskepur“ eru á ferðinni í Tívolí og heilsa upp á gestina.
og gleðin skín úr hverju andliti.
5. maí 1983 - DAGUR - 7