Dagur - 07.09.1983, Blaðsíða 6

'

fillfl
llllll
-yS'" 'á
ns
Áskell Einarsson framkvæmdastjóri:
Móta verður nýja
byggðastefnu“
Á fjórðungsþingi Norð-
iendinga sem haldið var á
Raufarhöfn 1.-3. septem-
ber flutti Áskell Einarsson,
framkvæmdastjóri sam-
bandsins skýrslu um störfín
á liðnu ári. Síðan ræddi
hann um fyrirhugaða kjör-
dæmabreytingu og sagði
þá meðal annars:
„Eins og kunnugt er var sú
breyting, sem samþykkt var á
síðasta Alþingi á stjórnar-
skránni, gerð með samkomulagi
allra þingflokka. Við framlagn-
ingu frumvarps um breytingar
á stjórnskipunarlögum var birt
í greinargerð frumvarpsins yfir-
lýsing frá þingflokkunum í
tveim liðum. Síðari liðurinn
hljóðaði svo:
„að beita sér (þ.e. þingflokk-
ar Aiþýðuflokks, Alþýðu-
bandalags, Framsóknarflokks
og Sjálfstæðisflokks) fyrir auk-
inni valddreifingu og virkara
lýðræði samhliða afgreiðslu
nýrrar stjórnarskrár. Meðal
annars fái sveitarfélög meira
sjálfsforræði og þannig verði
völd og áhrif landsmanna í
þeirra eigin málum aukin, óháð
búsetu þeirra. Jafnframt munu
þingflokkar beita sér fyrir sér-
stökum aðgerðum til þess að
jafna félagslega og efnalega að-
stöðu manna, þar sem mismun-
unar vegna búsetu gætir helst.“
í fljótu bragði minnir þessi
yfirlýsing þingflokkanna mjög
á tillögur á vegum Fjórðungs-
sambands Norðlendinga, sem
lagðar voru fram á fundi með
alþingismönnum úr Norður-
Iandi 23. nóvember 1982. Við
skulum ekki ætla okkur þá dul
að tengsl séu hér á milli. Hitt er
annað mál að yfirlýsingin ber
vott um málafylgju bæði af
hálfu einstakra alþingismanna
og íbúa dreifbýlisins. Pað sem
er veigamest, að forysta Fjórð-
ungssambands Norðlendinga
um mótun byggðastefnu mætir
vaxandi byr.
Áskell Einarsson.
Sá skuggi fylgir yfirlýsingu
þingflokkanna að ekki voru
lagðar fram tillögur samhliða
stjórnarskrárbreytingunni, um
framkvæmd þeirra stefnuatriða, ■
sem yfirlýsingin byggist á. Því
verður að ætla, að ekki seinna
en við síðari afgreiðslu stjórn-
lagabreytingarinnar og við setn-
ingu nýrra kosningalaga verði
afgreiddar tillögur um fram-
kvæmd stefnuyfirlýsingar þing-
flokkanna. Ekki verður undan
því vikist að þingflokkarnir
verði krafðir um efndir á þessari
yfirlýsingu. Einkum þeir, sem
nú sitja í stjórn og hafa að baki
sér meginþorra kjósenda í hin-
um dreifbýlli landshlutum.
Um mótun nýrrar
byggðastefnu
Sú yfirlýsing þingflokkanna,
sem hér hefur verið rakin, er
grundvöllur að nýrri byggða-
stefnu, sem ætti að nást um
þjóðarfriður, ef hugur fylgir
máli. Landsbyggðarfólkið verð-
ur þó að gera sér ljóst að lítið
verður um efndir og frumkvæði
af hálfu stjórnmálaflokkanna,
nema það fylgi málum eftir og
málin knúin fram. Petta er gam-
alkunn staðreynd úr þjóðmála-
baráttu allra tíma.
Á tímum nýrrar búseturösk-
unar til höfuðborgarsvæðisins,
sem stafar mest af brottflutningi
ungs fólks er ljóst að fylkja þarf
liði á ný til samstöðu. Það verð-
ur hlutverk Fjórðungssambands
Norðlendinga næstu misserin að
vinna að framgangi meginstefnu-
yfirlýsingar þingflokkanna um
valddreifingu og um aðstöðu-
jöfnun. Auk þess verður að
endurskoða atvinnustefnuna,
jöfnum höndum með hefð-
bundnum atvinnugreinum, stór-
iðju og nýrri iðnþróun. Á þess-
um grundvelli og vegna skyldu
þjóðarinar við land sitt, verður
að móta nýja byggðastefnu,
sem jöfnum höndum getur talist
smábyggðastefna og stórbyggða-
stefna, eftir því sem aðstæður
krefjast og landkostir bjóða upp
á. Við verðum að taka til hend-
inni, en láta ekki allt okkar starf
og fjárhagsgetu drukkna í
skammtímaúrræðum og bjarg-
ráðum til næsta áfanga. Það
verður að leysa atvinnuvegina
úr viðjum verðbólgu og rekstr-
larvanda. Unga fólkið verður
að fá trú á byggð sína. Þetta er
haldbesta ráðið til að kveða
niður búseturöskunina.“
Áskell Einarsson lauk ræðu
sinni með þessum orðum:
„Ég get ekki gengið hér úr
ræðustól, án þess að minna á
þá hættu sem vofir yfir, að í
senn verði ráðist í stórfram-
kvæmdir á Miðnesheiði, stækk-
un í Straumsvík og áframhald-
andi virkjanir á Suðurlandi,
eða Blanda fari suður, án þess
á móti komi iðnaðaruppbygging
á Norðurlandi, stóriðja við
Eyjafjörð, ásamt óbreyttri virkj-
anaröð á Norður- og Austur-
landi og nýtingu orkunnar heima
fyrir. Eg vil aðvara alla Norð-
lendinga, því ekki veldur sá er
varar.“
Ályktun um breytta
stöðu landsbyggðar
Fjórðungsþing Norðlendinga
haldið á Raufarhöfn 1.-3. sept.
1983, bendir á að nú síðustu árin
hefur fólksfjölgun úti um byggðir
iandsins verið undir landsmeðal-
tali.
Helstu ástæður þessa eru þær
að uppbygging atvinnulífsins til
lands og sjávar hefur ekki nægt til
að rétta varanlega við búsetu-
þróunina. Ahrif uppbyggingar í
sjávarútvegi er fylgdi í kjölfar út-
færslu landhelginnar náði há-
marki fyrir 2-3 árum og nú býr
sjávarútvegurinn við erfið rekstr-
arskilyrði og aflaminnkun. Sölu-
tregða á landbúnaðarafurðum og
um leið framleiðsluminnkun
veldur erfiðleikum og iðnaður
hefur enn sem komið er ekki orð-
ið sá aflgjafi, vítt og breytt um
landið, sem vonir stóðu til.
Nú leitar meginhluti vinnuafls-
ins í ýmiskonar úrvinnslu og
þjónustugreinar sem eru á Faxa-
flóasvæðinu. Staðsetning ríkis-
starfseminnar hefur mikil áhrif á
búsetuþróun úti um landið.
Mannaflaaukning hjá opinberum
aðilum er þreföld, hlutfallslega,
á við aukningu vinnuafls í land-
inu og þrír af hverjum fjórum er
koma inn á vinnumarkaðinn á
höfuðborgarsvæðinu fá störf við
þjónustugreinar.
Búseturöskun, landsbyggðinni
í óhag, er mest í aldurshópum
ungs fólks 20-30 ára. Ljóst er að
utan Faxaflóasvæðisins eru ekki
nægir atvinnumöguleikar í
atvinnugreinum sem þessir
aldurshópar sækja eftir og þarf
hér skjótra aðgerða við.
Þingið vekur athygli á að
breytt styrkleikahlutföll þéttbýlis
og dreifbýlis á Alþingi geti orðið
til þess að dregið verði úr eðlileg-
um fjárframlögum til nýfram-
kvæmda á landsbyggðinni, en
bendir á að það er beinlínis hag-
kvæmnis- og menningaratriði að
viðhalda núverandi byggð á land-
inu.
Áhersla er lögð á að samhliða
áformum um stórframkvæmdir á
Faxaflóasvæðinu verði mikil
áhersla lögð á uppbyggingu iðn-
aðar, einkum arðbærrar stóriðju,
og orkumannvirkja úti um landið
á þeim svæðum sem skynsamleg-
ast þykir.
Fjórðungsþingið hvetur til þess
að ráðandi aðilar sameinist um
að efla undirstöður atvinnuveg-
anna því að með vel rekin fyrir-
tæki í sjávarútvegi, iðnaði og
landbúnaði mun fylgja öflug
þjónustustarfsemi.
*y
l
w
Svipmyndir frá fjórðungsþingi Norðlendinga sem haldið var á Raufarhöfn um síðustu helgi.
Hafþór Helgason um buferlaflutninga suður:
3375 fluttu frá Norður-
landi á 22ia ára tímabili
- sem nemur íbúafjölda Húsavíkur, Grenivíkur,
Hafþór Helgason, fulltrúi hjá
Fjórðungssambandinu, flutti
erindi um aðalefni fjórðungs-
þingsins á Raufarhöfn um
helgina, um búsetu- og
atvinnuþróun á Norðurlandi.
Þar komu fram vægast sagt
uggvænlegar upplýsingar,
meðal annars það að á síðustu
tveimur árum hafí 29 kjarna-
fjölskyldur flutt frá Norður-
landi vestra og 60 frá Norður-
landi eystra til suðvesturhorns-
ins, en kjarnafjölskyldan telur
3,2 fjölskyldumeðlimi að með-
aítali. Þetta þýðir að árlega
flytja 45 kjarnafjölskyldur til
suðvesturhomsins frá Norður-
landi.
Hafþór Helgason sagði í upp-
hafi máls síns:
„Búsetuþróun til hins verra er
hafin á Norðurlandi. Þetta er
ekki sagt til þess að þjóna lund
þeirra manna sem ánægju hafa af
hvers konar harmagráti og svart-
nættishjali heldur vegna þess að
þetta er staðreynd.
Þegar litið er yfir þróun bú-
ferlaflutninga til og frá Norður-
landi síðustu 22 árin kemur í ljós
að röskun eins og nú er í uppsigl-
ingu er ekki nýtt fyrirbæri hér.
Norðurland hefur áður búið við
aðstæður af þessu tagi. Þar hafa
jafnan vegið langþyngst flutning-
ar fólks á suðvesturhorn landsins
én með orðinu suðvesturhorn er
átt við höfuðborgarsvæðið og
Suðurnes.
Jöfnuður fólksflutninga
Norðurland/suðvesturhornið
Árabil Jöfnuður Mannfjöldi 1. des. ’82
1966-’70 -t-1.136
} = 2.417 Húsavík = 2.487
1966-’70 -r 1.281
1971-75 -r- 369 Grenivík = 323
1976-’80 + 144 Þverárhreppur = 140
1981-82 h- 287 Hofsós = 293
Vegna framreiknings 4- 446 Raufarhöfn = 447
Alyktun um virkjana
röð og uppbyggingu
iðnaðar
Frá þinginu á Raufarhöfn.
Fjórðungsþing Norðlendinga,
haldið á Raufarhöfn 1.-3. sept.
1983, leggur áherslu á að haldið
verði áfram virkjun Blöndu með
eðlilegum hraða og ekki verði
vikið frá áformaðri virkjanaröð
þannig að Fljótsdalsvirkjun komi
í framhaldi af Blönduvirkjun.
Þingið leggur þunga áherslu á
að virkjunin Búrfell II og stækk-
un álverksmiðjunar í Straumsvík
verði ekki til þess að seinka bygg-
ingu virkjana á Norður- og Aust-
urlandi sem eru forsenda meiri-
háttar iðnaðar í þeim landshlut-
um.
Þingið fagnar stofnun hvers
konar héraðssamtaka um iðn-
þróun og telur að slík samtök geti
í samvinnu við iðnráðgjafa stuð-
lað að fjölbreyttara atvinnulífi
sem víðast á Norðurlandi.
Fjórðungsþing ítrekar fyrri
samþykktir um orkuiðnað
Norðanlands, svo sem við Eyja-
fjörð, steinullarvinnslu á Sauðar-
króki, trjákvoðuverksmiðju á
Húsavík og aðra stærri iðnaðar-
kosti. Fjórðungsþingið leggur á
það áherslu að við meiriháttar
atvinnuuppbyggingu sé tekið fullt
tillit til náttúruverndar- og um-
hverfissjónarmiða. Mikilvægt er
að veitt verði fé til rannsókna á
þessu sviði.

Staða Norðurlands m.t.t. suð-
vesturhornsins hefur yfirleitt ver-
ið slæm síðan 1960. 1961-1965
nam fjöldi brottfluttra umfram
aðflutta 1.136 mönnum og 1966-
1970 1.281 manni. Nettó tap
Norðurlands á fólki til suðvestur-
hornsins var því 2.417 manns á 7.
áratugnum. Til samanburðar má
geta þess að nú búa á Húsavík
2.487 manns þannig að það má
ímynda sér að kaupstaður af
þeirri stærðargráðu hafi hrein-
lega horfið úr fjórðungnum og
suður á þessum árum. Á árabil-
inu 1971-75 nam nettótapið
suður 369 mönnum og sé haldið
áfram með samanburð má nefna
sem dæmi að nú búa á Grenivík
323 menn.
Á seinni hluta 8. áratugsins
tekur hagur Norðurlands að
vænkast í þessum efnum. Á ár-
abilinu 1976-1980 er fólksflutn-
ingajöfnuður Norðurlands og
suðvesturhornsins Norðurlandi í
hag um 144 menn sem er nokk-
urn veginn samsvarandi íbúa-
fjölda Þverárhrepps í Vestur-
Húnavatnssýslu þar sem íbúar
eru 140. En á tveimur síðustu
árum hefur sigið verulega á
ógæfuhliðina; tapið á suðvestur-
hornið nemur 287 mönnum. Svo
enn sé haldið áfram með saman-
burð má nefna að á Hofsósi búa
nú 293 menn svo það má hugsa
sér að kauptún af þeirri stærðar-
gráðu hafi flust í heild sinni á
suðvesturhornið á aðeins tveimur
síðustu árum. Sem sagt: Heild-
artap Norðurlands á fólki til suð-
vesturhornsins á síðustu 22 árum
nemur nokkurn veginn þeim
fólksfjölda sem nú býr á Húsa-
vík, Grenivík og Hofsósi að frá-
dregnum 144 mönnum sem hing-
að fluttust á árabilinu 1976-’80.
■■ H
sV:, -
■
:
-
I
' '.\Á
. ■:
'> V.
\ ;
Hafþór Helgason.
Nú er það svo að í þeim sam-
anburði sem ég hef hér gert á
brottflutningi fólks frá Norður-
landi og stærð fjögurra sveitarfé-
laga í fjórðungnum að ég hef
stuðst við stærð sveitarfélaganna
1. des sl. en ekki tekið með í
reikninginn að væntanlega hefði
þeim sem burt fluttu, á þeim 22
árum sem hér um ræðir, fjölgað
að sama skapi og þeim sem eftir
urðu hér norðanlands á sama
tíma. í heild nam nettótapið á
fólki á þessum 22 árum 2.929
mönnum. Ef reiknað er með að
þeim sem brott fluttu á hverju
tímabili hefði fjölgað á ókomn-
um tímabilum í samræmi við
fjölgun á því fólki sem hélt hér
kyrru fyrir nemur þessi brott-
flutningur 3.375 mönnum. Mis-
munurinn er 446 menn en einmitt
hér á Raufarhöfn búa nú 447
manns. Raunverulegt heildartap
á fólksfjölda frá Norðurlandi til
suðvesturhornsins nemur því á
síðustu 22 árum, að frádregnum
þeim 144 sem hingað fluttu 1976-
’80, þeim fjölda sem nú býr á
Húsavík, Grenivík, Hofsósi og
Raufarhöfn.“
Hafþór sagði síðan: „Eins og
ég gat um í upphafi máls míns
vega búferlaflutningar til og frá
suðvesturhorninu langþyngst í
tölum um búsetuþróun á Norður-
landi. 1981 og 1982 fluttu 287
mönnum fleiri frá Norðurlandi
og suður en þaðan norður; 95 frá
Norðurlandi vestra og 192 frá
Norðurlandi eystra. Skv. janúar-
hefti Hagtíðinda 1983 var meðal-
stærð kjarnafjölskyldu, sem er
barnlaus hjón eða hjón með börn
innan 16 ára aldurs, 3.24 á
Norðurlandi vestra og 3.20 á
Norðurlandi eystra árið 1982. Á
tveimur síðustu árum hafa því
flust á suðvesturhornið 29
kjarnafjölskyldur frá Norður-
landi vestra og 60 frá Norður-
landi eystra. Árlega hverfa því
um þessar mundir 45 kjarnafjöl-
skyldur af Norðurlandi vegna
búferlaflutninga á suðvesturhorn
landsins. Þetta er þeim min ugg-
vænlegra þegar haft er í huga að
stærsti hluti þeirra sem flytjast
búferlum á íslandi er á aldrinum
20-35 ára og 0-10 ára.“
.

6 - DAGUR - 7. september 1983
7. september 1983 - DAGUR - 7