Dagur - 28.09.1983, Blaðsíða 7

0
Miklar og fjörugar umræður urðu á fundi Steingríms Hermanns-
sonar, forsætisráðherra á Hótel KEA sl. sunnudag en fundur þessi
var liður í fundaröð forsætisráðherra víða um land undir yfirskrift-
inni „Hvað er ríkisstjórnin að gera fyrir þig“. Húsfyllir var á þess-
um fundi og höfðu menn á orði að þeir sem sátu í anddyri
hótelsins og í stigum hefðu verið fleiri en þeir sem sóttu fund krata
á Akranesi og vitnað var til í sjónvarpi um helgina, en fundir
þeirra Alþýðuflokksmanna eru haldnir undir yfirskriftinni „Hvað
er ríkisstjórnin að gera þér?“ Hér á eftir fara fyrirspurnir sem
beint var til forsætisráðherra á fundinum og svör hans.
Fyrsti fyrirspyrjandinn sem
kvaddi sér hljóðs á fundi Stein-
gríms Hermannssonar, forsætis-
ráðherra á Hótel KEA var
Finnur Birgisson.
Finnur bar fram þrjár spurn-
ingar og spurði fyrst hvað ríkis-
stjórnin hefði gert fyrir þá sem
byggðu eða keyptu sér húsnæði
á árunum 1979 til 1980 og nú
glímdu við óbærilega greiðslu-
byrði skammtímalána ekkert
síður en þeir sem seinna voru á
ferðinni. Finnur sagðist vilja
hnýta smá útskýringu við þessa
spurningu þar sem hann sagðist
viss um að forsætisráðherra
myndi vísa til annars vegar þeirr-
ar frestunar afborgana sem boðið
hefur verið upp á og hins vegar
að hægt yrði að breyta mörgum
skammtímalánum í eitt lengra
lán.
Finnur Birgisson - óbærileg
greiðslubyrði skammtímalána.
Lögmál
frumskógaríns
- En ég fullyrði að bankarnir
hafa komið skilmálunum það
haganlega fyrir að af þeim er
hálft gagn eða ekkert fyrir stóra
hópa af húsbyggjendum, sagði
Finnur.
Önnur spurning Finns var sú,
af hverju ríkisstjórnin hefði ekki
gripið til þess ráðs að fella niður
eða lækka vexti á verðtryggðum
lánum en þessir vextir væru 3%
á lánum til fimm ára eða lengur,
þar sem séð væri að ávöxtun
þessara lána yrði úr öllu sam-
hengi við þróun efnahagsmála
þar sem verðbólgan væri á niður-
leið. Nefndi Finnur að vextir af
t.d. verðtryggðu láni upp á hálfa
milljón króna, væri 15 þúsund
krónur á ári fyrir utan verðtrygg-
inguna, eða 1200 krónur á mán-
uði. F>að munaði um minna þegar
launin væru eins og eru í dag.
Þriðja spurningin sem Finnur
bar fram var á þá leið hvort ekki
væri hægt að fastákveða fyrir-
greiðslu til íbúðabygginga í ljósi
reynslu undanfarinna ára. Því
væri ekki á móti mælt að á hverju
ári væri sem næmi 5-7% af þjóð-
arframleiðslu varið til íbúðabygg-
inga og þetta væri einhver stöð-
ugasta tala í öllum þjóðarbú-
skapnum. Ljóst væri að byggðar
yrði um 2000 íbúðir árlega en
þrátt fyrir það þá hefðu lögmál
frumskógarins gilt á þessum vett-
vangi.
- Er ekki kominn tími til að
fara að siðaðra manna hætti og
veita þessum málum í eðlilegan
farveg, eða eru stjórmálamenn-
irnir óhæfir til þess að stjórna og
taka á málunum, sagði Finnur
Birgisson.
Ég skal tala við
þann bankastjóra
- Eins og Finnur sagði þá er
ætlast til þess að bankarnir skuld-
breyti lánum sem hjá þeim eru og
ég verð að segja að það veldur
mér verulegum vonbrigðum ef
það er rétt sem Finnur segir að
þessum málum sé svo haganlega
fyrirkomið að það verði ekki
neitt úr þeim þegar til kastanna
kemur, sagði Steingrímur Her-
mannsson í upphafi svars síns.
Steingrímur sagðist hafa rætt
þessi mál við bankastjóra og fjall-
að um þær reglur sem gefnar
hefðu verið út og hann hefði ver-
ið fullvissaður um að eftir þeim
yrði farið. Þar sem skuldin væri
mest, þar yrði skuidunum safnað
saman og breytt þar í átta ára
lán.
- Ég trúi ekki öðru en að eftir
þessum reglum verði farið og þér
er velkomið að senda þtn gögn til
mín og ég skal tala við þann
bankastjóra sem ekki fer að
lögum, sagði Steingrímur.
Varðandi spurninguna um
niðurfellingu eða lækkun vaxta af
verðtryggðum lánum, sagði
Steingrímur ekki hafa komið til
tals að lækka þessa vexti og þeir
myndu því vafalaust haldast
áfram.
Um þriöju spurninguna sagði
forsætisráðherra að það væri al-
veg rétt sem Finnur segði að fjár-
festing í íbúðabyggingum væri
5-7%. Hins vegar væri einnig á
það að líta að gífurleg átök væru
um fjármagn í þjóðfélaginu og
allir teldu sig hafa of lítið. í dag
fjármögnuðu Húsnæðismála-
stjórn, lífeyrissjóðirnir og bank-
arnir aðeins um 40% af kostnaði
við byggingu staðalíbúðar. Af-
gangurinn kæmi eftir ýmsum
krókaleiðum s.s. með skamm-
tímalánum og lánafyrirgreiðslum
byggingaraðila. Það væri því rétt
að fjármagnið væri til staðar og
það hefði á endanum náðst út þó
erfitt reyndist. Vonir stæðu til
þess að einhver breyting gæti
orðið á þessari fjármögnun en
þau mál væru ekki til lykta leidd.
Má fresta Blöndu?
Sverrir Guðmundsson kvaddi sér
næstur hljóðs og spurði fyrst
hvort það væri rétt að búið væri
að framkvæma of mikið t orku-
málum. Hvort enginn markaður
væri til fyrir alla orkuna.
í öðru lagi spurði Sverrir hvort
forsætisráðherra teldi ekki eðli-
legt að fóður t.d. fyrir laxeldis-
stöðvar væri framleitt hér í land-
inu og hvort ekki væri hægt að
bremsa allan hinn takmarkalausa
innflutning af öllu tagi hingað til
lands.
Sverrir lýsti að lokum yfir
þeirri skoðun sinni að hann væri
fylgjandi því að Blönduvirkjun
yrði frestað um einhvern tíma og
spurði um skoðun forsætisráð-
herra á því.
í svari Steingríms Hermanns-
sonar kom fram að enn væri ekki
öll orka sem framleidd væri nýtt
og miðað við spár þá ætti svo að
verða til ársins 1988. Þá gæti farið
svo að íslendingar þyrftu að fara
að virkja til eigin þarfa. Um fóð-
urkaup fiskeldisstöðva sagðist
Steingrímur á sama máli og
Sverrir en eitt sinn þegar hann
hefði spurt að nákvæmlega sama
atriði þá hefði hann fengið það
svar að það væri ekki hagkvæmt
né arðbært að framleiða fóðrið
innan lands.
- En það hlýtur að koma að
því að svo verði, sagði Steingrím-
ur.
Varðandi stopp á innflutning-
inn, sagði Steingrímur að málin
væru ekki alveg svona einföld.
Við hefðum gert samninga við
EFTA og Efnahagsbandalagið og
við þá samninga yrði að standa.
Þessir samningar væru einnig
okkur mjög í hag á mörgum svið-
Sverrir Guðmundsson - fylgjandi
frestun Blöndu.
um og nefndi Steingrímur sem
dæmi að Norðmenn þyrftu að
borga um 14% tolla af fiskafurð-
um sínum í löndum EBE en ís-
lendingar þyrftu aðeins að greiða
7% tolla.
- Þetta er mjög þýðingarmikið
fyrir hinn stóra og vaxandi fisk-
markað okkar í Evrópu, sagði
forsætisráðherra.
Um Blönduvirkjun sagði for-
sætisráðherra að það hefði verið
mjög til umræðu að fresta þeirri
virkjun eins og svo mörgum öðr-
um framkvæmdum á virkjana-
svæðunum og það væri hans
skoðun að fresta mætti Blöndu-
virkjun um eitt ár án þess að það
kæmi til skaða fyrir þjóðina.
Leiftursókn gegn
lífskjörum?
Jón Helgason var næstur á mæl-
endaskrá og sagði að Steingrímur
hefði talað einhliða um efnahags-
málin og kjaraskerðingarnar í
11111
_ JÉLÆ _
■ ■ M ■ ,
na leioina
- sem fær var til lausnar í baráttunni við verðbólguna og
höfnuðum þar með leiftursókninni og fjöldaatvinnuleysi
inngangserindi sínu. Jón sagðist
vilja spyrja hvort stefna ríkis-
stjórnarinnar væri ekki hrein og
kljir leiftursókn. Bað Jón svo for-
sætisráðherra að svara því skil-
merkilega hvort Framsóknar-
flokkurinn hefði veðjað á vitlaus-
an hest á sínum tíma þegar flokk-
urinn hafnaði leiftursókn íhalds-
ins og vann í þeim kosningum
stóran kosningasigur og hvort
forsætisráðherra teldi nú að leift-
ursókn gegn lífskjörum væri eina
leiðin. Jón Helgason sagði einnig
að forsætisráðherra hefði skopast
að nýsettum vinnulögum og vildi
fá að vita hvort forsætisráðherra
hyggðist afnema þau.
- Ég vil mótmæla því harðlega
að þetta sé leiftursókn, sagði
Steingrímur Hermannsson í svari
sínu.
Benti Steingrímur á að tvær
leiðir hefðu verið færar en ríkis-
stjórnin hefði viljað forðast leift-
ursókn eins og farin hefði verið í
Bretlandi og Bandaríkjunum.
Þar hefði verið farið eftir pen-
ingaleiðinni í anda Milton Fried-
man og árangurinn væri meðal
Jón Helgason - er Framsóknar-
flokkurinn einræðisflokkur?
annars stórfellt atvinnuleysi. Það
mætti e.t.v. segja að eitt og ann-
að af því sem Albert Guðmunds-
son hefði verið að gera, bæri
keim af leifursókn í anda Fried-
man en að öðru leyti væri þessi
ríkisstjórn á móti leifursókninni.
- Við fórum ekki leiftursókn-
arleiðina. Það má segja að við
höfum farið hina leiðina. Við
lækkuðum lífskjör á línuna eftir að
þjóðin hafði lifað um efni fram.
Það er rétt að fólk spyrji sig sjálft
hvort það vilji draga saman seglin
um stund eða missa atvinnuna.
Spyrji hver fyrir sig, sagði Stein-
grímur Hermannsson.
Um vinnulöggjöfina sagði
Steingrímur að hann hefði ekki
skopast að einu eða neinu. - En
ef vegavinrjumenn á Suðurlandi
vilja fá að sitja á bekkjum í
vinnuskúrum sínum í stað stóla,
þá eiga þeir að fá að sitja á
bekkjum, sagði Steingrímur og
vakti þetta svar mikla kátínu
fundarmanna. Steingrímur hafði
nefnilega áður fjallað örlítið um
þessi vinnulög og m.a. lýst þeirri
skoðun sinni að honum finndist
full langt gengið í smámunasemi
að ætla hverjum manni einn
komma tvo fermetra í vinnuskúr
í matartímanum. Allt þar undir
væri heilsuspillandi.
- Þetta hlýtur að vera mjög
heilsuspillandi fundur, sagði
Steingrímur og leit yfir troðfullan
salinn.
Tryggvi Gíslason - situr uppbygging
atvinnuveganna á hakanum.
Er óhætt að treysta
á álbræðslu?
Næstur á fyrirspurnarlistanum
var Tryggvi Gíslason og hann
gerði m.a. orkumálin að um-
ræðuefni. Hvort forsætisráðherra
teldi það skynsamlegt að erlend
lán sem nú væru um 60% af þjóð-
arframleiðslu, væru m.a. notuð
til að greiða niður raforku til þess
að hægt væri að selja hana langt
updir kostnaðarverði til erlendr-
ar stóriðju.
Tryggvi spurði jafnframt hvort
hyggilegt væri að treysta á fyrir-
tæki eins og erlenda álbræðslu
sem íslendingar ættu ekkert í.
Aðföng væru erlend og salan færi
alfarið fram erlendis á vegum er-
lendra aðila. Er hyggilegt að
treysta á svo óábyggilegt fyrir-
tæki þegar markaðurinn er
sveiflukenndur, spurði Tryggvi
Gíslason.
Tryggvi Gíslason gerði því
næst að umtalsefni þann samdrátt
sem boðaður hefði verið í bygg-
ingariðnaði og þá deyfð sem væri
að færast yfir byggingariðnað hér
á Akureyri. - Hvers er að vænta,
spurði Tryggvi Gíslason og
spurði að lokum hvort það væri
rétt að ríkisstjórnin hyggðist
leggja meiri áherslu á uppbygg-
ingu frjálsrar verslunar en upp-
byggingu atvinnuveganna.
- Það er alveg ljóst að álver
borga langt undir kostnaðarverði
miðað við verð á nýrri orku,
sagði Steingrímur í svari sínu.
Steingrímur benti einnig á að
þó að orkuverðið til álversins í
Straumsvík væri lágt þá bentu
margir á að álverið hefði nú borg-
að upp mestan hluta þess kostn-
aðar sem Búrfellsvirkjun hafði í
för með sér. Um erlendu lántök-
urnar sagði Steingrímur að menn
yrðu að vega og meta hvað væri
arðbært og hvað óarðbært. ís-
lendingar hefðu ekki verið mjög
heppnir í fjárfestingum sínum
undanfarin ár og því væri mikil-
vægt að aðeins yrði ráðist í skyn-
samlegar framkvæmdir fyrir þau
erlendu lán sem kynnu að verða
tekin.
- Ég óttast að það verði tals-
verður samdráttur í byggingar-
iðnaði, jafnt í opinberum fram-
kvæmdum sem öðrum. En aukn-
ing í iðnaði ætti að geta tekið við
fleiri mönnum og svo er einnig
um fiskiðnaðinn og fiskvinnsl-
una, sagði forsætisráðherra.
Sumir eru jafnari
en aðrir
- Mér heyrðist það í sjónvarp-
inu að þín stefna væri launajöfn-
uður, sagði Sverrir Guðmunds-
son sem nú kvaddi sér hljóðs á
nýjan leik.
Sverrir sagði það hrikalegt hve
mikill ójöfnuður ríkti í þessum
málum og þeir sem hæstar hefðu
tekjurnar, eins og t.d. Tryggvi
Gíslason, fengju alltaf mestar
launahækkanir.
- Tryggvi Gíslason hefur ekk-
ert með þessa launahækkun að
gera en það hafa hins vegar verka-
mennirnir, sagði Sverrir og jafn-
vel umræddur Tryggvi gat ekki
setið á sér að brosa.
- Ég vona fastlega að okkur
takist að koma á launajöfnuði,
þannig að þeir sem hæstar tekj-
urnar hafa, menn eins og ég, taki
þyngri byrðar á sig, sagði Stein-
grímur í svari sínu.
- En ég vek athygli á að það er
búið að binda allt niður, semja
um flokka og taxta eftir menntun
og fleiru. Ég var fylgjandi því að
allir fengju 1200 krónur í hækkun
á línuna. Jafnt þeir tekjulægstu
sem tekjuhæstu en þetta fékkst
ekki samþykkt, sagði Steingrím-
ur Hermannsson.
Næstur stökk á fætur uppfinn-
ingamaðurinn Nfls Gíslason og
spurði forsætisráðherra hvort
hann vissi hvað það kostaði að
stofna nýtt iðnfyrirtæki.
- Við spurðum fróða menn að
þessu á sínum tíma er við vorum
að stofna okkar fyrirtæki, en þeir
Nfls Gíslason - kerfið fer ekki í
gang.
sögðu okkur að gleyma þessu
strax. Við gætum þetta aldrei. En
þar sem við erum af þráu kyni þá
gáfumst við ekki upp og það er
loksins nú sem menn eru farnir
að reikna með okkur í sambandi
við þá fyrirgreiðslu sem svona
fyrirtæki eiga að geta fengið,
sagði Níls og nefndi það til marks
um tregðu kerfisins þá hefði þeim
verið sagt af einum af stjórum
eins af sjóðunum sem eiga að
hjálpa iðnfyrirtækjum að þetta
væri vonlaust hjá þeim. Þeim
hefði verið bent á að fá sér rtkan
meðeiganda þar sem sú regla
gilti að þeir sem mesta peninana
ættu þeir fengju mest lánað.
Sagði Níls það ljóst af baráttu
þeirra við kerfið að það væri ljóst
að sumir væru jafnari en aðrir.
- Þetta kerfi virkar ekki. Það
bara fer ekki í gang, sagði Níls og
bætti því við að ekki veitti af að
finna eitthvað upp til að laga
þessar gangtruflanir.
- Hvernig stendur á þvt' for-
sætisráðherra að það er alltaf ver-
ið að tala um og dásama smáiðn-
að og svo er ekkert gert heldur
eru menn drepnir niður með
reglugerðum og hinu og þessu,
spurði Níls Gíslason.
- Níls segist vera af þráu kyni
eins og reyndar flestir íslendingar
eru og það virðist hafa borið ár-
angur, sagði Steingrímur þegar
hann kom upp og svaraði fyrir-
spurn Nt'ls Gíslasonar.
Steingrímur sagðist telja víst
að þeir menn sem Níls hefði hitt
fyrir í Iðnlánasjóði eða t' öðrum
sjóðum hefðu einungis verið að
reyna að tryggja að ekki væri lán-
að fé til óarðbærra framkvæmda.
- Það gerist ýmislegt í smáiðn-
aðinum og kannski ert þú besta
dæmið um það, sagði forsætisráð-
herra og beindi máli sínu til Níls,
- og þetta á eftir að breytast enn
til batnaðar eftir því sem verð-
bólgan hjaðnar meira.
Þrífast vel
á mykjunni
Jón Helgason tók nú aftur til
máls og gerði það að umtalsefni
að forsætisráðherra hefði minnst
á að ekki hefði tekist samstarf við
verkalýðshreyfinguna. Spurði
Jón hvernig hægt væri að ætlast
til þess eins og farið hefði verið
með viðkomandi í bráðabirgða-
lögunum.
- Það er ein spurning sem ég
hef verið að bíða eftir að kæmi
fram en þar sem ekkert bólar á
henni þá er best að ég spyrji
sjálfur. Hvers vegna beitti for-
sætisráðherra sér gegn því að Al-
þingi fengi að koma saman í
sumar og að menn fengju þar
tækifæri til að ræða málin. Það er
mikið af nýjum mönnum á þingi
og tveir nýir flokkar sem örugg-
lega hafa sitthvað til málanna að
leggja. Ég hélt að Framsóknar-
flokkurinn væri félagshyggju-
flokkur en ekki einræðisflokkur,
sagði Jón Helgason.
í svari sínu gerði Steingrímur
fyrst samráðið svokallaða að um-
talsefni og vitnaði m.a. til síðustu
ríkisstjórnar og 80 samráðsfunda
án niðurstöðu.
- Ég hef boðað forráðamenn
launþega og vinnuveitenda á
minn fund að undanförnu og átt
ágæta fundi m.a. með BHM og
VSÍ. En hvernig fór með ASI.
Jú enginn af forráðamönnum
ASÍ mætti á fundinn en þeir
sendu hins vegar ágætan hag-
fræðing, sagði Steingrímur og
lýsti yfir óánægju sinni vegna
vinnubragða ASÍ.
Um sumarþing sagði Stein-
grímur:
- Það er undantekning að það
hafi verið kallað saman þing þeg-
ar að kosningum loknum. Við
töldum ekki ástæðu til þess að
kalla saman þing nú í ljósi þess
sem liggur fyrir. Við höfðum
tryggan meirihluta, 37 þingmenn
og töldum þaö mikilsverðara að
nota sumarið til þess að vinna að
málum fyrir veturinn. Það lá gíf-
urlega mikið fyrir og því mikils-
vert að hafa vinnufrið.
Jósep Guðbjartsson var næstur
í röð fyrirspyrjenda. Byrjaði
Jósep á að lýsa yfir ánægju með
störf ríkisstjórnarinnar fram að
þessu og skoraði á launþega að
skrifa ekki undir undirskriftar-
lista verkalýðshreyfingarinnar.
- Það er mikið alvörumál ef
það verður spillt fyrir þessum að-
gerðum ríkisstjórnarinnar nú,
sagði Jósep og lýsti því yfir að
hann segði þetta ekki vegna þess
að hann væri fylgismaður ríkis-
stjórnarinnar. Það væri hann
ekki. Hann væri eldheitur krati
eins og Jón Helgason sem sæti
þarna úti í sal.
Jósep Guðbjartsson - Ásmundur og
Jón þrífast vel á mykjunni.
- Ásmundur Stefánsson lét
þau orð falla í sjónvarpi að það
væri enginn samyrkjubúskapur
þegar annar aðilinn fengi alla
mykjuna en hinn alla mjólkina.
Ætli verkalýðshreyfingin hafi
ekki í þessu tilviki talið sig fá
mykjuna, látum það vera en mér
sýnist sem svo að þeir Ásmundur
Stefánsson og Jón Helgason hafi
þrifist vel af henni, sagði Jósep
sem að lokum sagðist vonast til
þess að allir myndi þrífast áfram
af mykjunni nú sem endranær.
Steingrímur sagöi það slæmt
að vita af Jósep í herbúðum krata
og sagði nær að hann væri í
Framsóknarflokknum. Þar vildi
hann heldur vita af honum.
Síðasti fyrirspyrjandinn var
Sverrir Guðmundsson og hann
spurði hvort ekki hefði komið til
mála að lækka vexti fyrr.
- Steingrímur Hermannsson
svaraði því að það hefði verið til
umræðu en Seðlabankinn hefði
lagt ríka áherslu á að öruggar
sannanir lægju fyrir um hjöðnun
verðbólgunnar áður en ráðist
væri t' vaxtalækkun. Steingrímur
ítrekaði svo að vextir myndu
halda áfram að lækka og raun-
vextir í framtíðinni yrðu 3-4%
yfir verðbólgustigi í hverjum
mánuði. - ESE
6 - DAGUR - 28. september 1983
28. september 1983 - DAGUR - 7