Dagur - 22.02.1985, Blaðsíða 12

12 - DAGUR - 22. febrúar 1985
Snemma beygist
krókwim...
Snemma beygist krókurinn til þess
sem verða vill, segir gamalt mál-
tæki. Þetta kemur gjarnan upp í
hugann þegar fylgst er með börnum
bregða sér í hlutverk fullorðinna í
leikjum sínum. Að líkja eftir hin-
um fullorðnu í leik er mikilvægur
þáttur í þroskaferli barnsins og
undirbúningur undir sjálft fullorð-
inshlutverkið.
Mömmuleikur, læknisleikur,
lögga/bófi, bílaleikir og stríðsleikir
- allt eru þetta leikir þar sem börn-
in eru að glíma við heim hinna full-
orðnu og sækja sér fyrirmyndir
þaðan.
Börnin endurspegla þjóðiélags-
myndina í þessum leikjum sínum
og kemur það skýrast fram í þeim
hlutverkaskiptum sem verða á milli
kynjanna. f>að er til að mynda al-
gengt að sjá stúlkur una sér við um-
hugsun brúða og kaffiuppáhellingar
meðan strákarnir þeytast um íbúð-
ina þvera og endilanga í bíla-
leikjum og bófahasar. Segja má að
ástæðan fyrir þessu sé tvíþætt:
Annars vegar líkja börnin eftir því
sem þau sjá í kringum sig. Dreng-
irnir líkja eftir feðium sínum og
öðrum af sama kyni og stúlkurnar
eftir mæðrum sínum og öðrum
konum.
Pannig mætti til dæmis t' ,ja
meiri áhuga stráka fyrir bílaleikjum
til þeirrar staðreyndar að í lang-
flestum tilfellum er það maðurinn
sem situr undir stýri þegar fjöl-
skyldan fer í sunnudagsbíltúrinn og
einnig er það oftast hann sem ber
ábyrgð á viðgerðum og öðru því er
bifreiðin kann að þarfnast.
Á sama máta gæti meiri áhugi
stelpna á leikjum tengdum heimilis-
haldi og barnaumsjón verið sprott-
inn af því að sjá mömmu gegna
aðalhlutverki í slíkum störfum.
Hins vegar er það ýmislegt í
sjálfu uppeldinu sem stuðlar að því
að börnin taka sér þessi mismun-
andi hlutverk. Eitt augljósasta
dæmið um þetta er valið á leikföng-
um. Stóran hluta leikfanga virðist
mega flokka í stráka- og stelpna-
leikföng ef marka má auglýsingar.
Þetta virðist vera almennt viðhorf
og gildir einnig um bækur, sem ætl-
aðar eru börnum á skólaaldri. Sé til
dæmis farið inn í bókabúð og beðið
um bók fyrir átta ára gamalt barn
má búast við að afgreiðslumann-
eskjan spyrji um hæl: „Er það
handa strák eða stelpu?"
Leikföng sem ætluð eru stelpum
tengjast gjarnan heimilishaldi,
barnauppeldi og ýmsu tengdu
kvenleika svo sem snyrtidót,
saumadót o.s.frv. Hér er oft um að
ræða allnákvæmar eftirlíkingar af
ýmsum heimilistækjum, svo sem
kaffivélum, saumavélum og má víst
lengi telja. Það er til dæmis álitið
ómissandi fyrir stelpu að eiga
dúkku, dúkkuvagn eða rúm ásamt
tilheyrandi útbúnaði. Einnig þarf
hún að hafa til umráða a.m.k. sex
manna kaffistell til þess að geta
veitt gestum og gangandi.
Leikföng ætluð strákum eru hins
vegar meira miðuð við atvinnulífið
eða þá þau tengjast ævintýra-
mennsku og hetjudáðum. Þannig
fá strákarnir löggubíla, flugvélar og
geimhetjur er eiga í baráttu við
geimskoffín hvers konar, sem mér
er ómögulegt að nefna.
Önnur hlið uppeldisins, sem ef til
vill er ekki jafn augljós, er hin til-
finningalega. Rannsóknir hafa sýnt
að þó svo að stúlkubörn séu jafnan
þroskaðri og þróttmeiri við fæðingu
en drengir, þá eru þær gjarnan
handfjatlaðar af meiri varfærni eins
og þær væru á einhvern hátt við-
kvæmari og brothættari. Drengir
eru taldir harðari af sér. Algengt er
að grátur ungbarna sé túlkaður mis-
munandi eftir því um hvort kynið
er að ræða og viðbrögð foreldranna
séu í samræmi við þær túlkanir.
Grátur stúlkubarna er þannig talinn
vera tjáning fyrir ótta og öryggis-
leysi en grátur drengja talinn bera
vott um reiði og mikla skapsmuni.
Af þessu leiðir að stúlkubörn eru
talin í meiri þörf fyrir huggun og
vernd heldur en drengirnir. Sé um
tilfinningalegan mismun af þessu
tagi að ræða í uppeldinu má búast
við að snemma sé lagður grund-
völlur að ólíkum hugsunarhætti
meðal kynjanna, sem síðar meir
gæti birst í mismunandi hlutverka-
vali.
Sumir eru eflaust þeirrar skoðun-
ar að verkaskiptingin á milli kynj-
anna stafi af þeim líffræðilega mun
sem er á kynjunum og sjá þar af
leiðandi ekkert athugavert við það
sem hér hefur verið rakið. Á hitt
ber að líta að samfélagið er í stöð-
ugri þróun og sú þróun hefur verið
í þá átt að konur hafa í æ ríkari
mæli tekið þátt í atvinnulífinu utan
heimilisins og teljast því fyrirvinnur
til jafns á við karlmenn.
Sú spurning vaknar þá hvort upp-
eldi í anda hinnar hefðbundnu
hlutverkaskiptingar sé ekki að úr-
eldast, enda gæti slíkt uppeldi leitt
til vandamála á borð við það að
konur öxluðu tvöfaldar byrðar, þ.e.
yrðu að sjá um heimilisstörf og
barnaumsjón auk útivinnunnar.
Verðugt umhugsunarefni, ekki
satt.
Krossgátubók
ársins ’85
Ó.P.-útgáfan hefur gefið út
bókina Krossgátubók ársins
’85. Höfundur bókarinnar er
Hjörtur Gunnarsson. Bókin er
prentuð í Offsettprenti en
teikningu og hönnun kápu
annaðist Jens Guðmundsson.
í bókinni eru samtals 77 kross-
gátur með ýmsu sniði. Margar
eru með því gamla góða sniði
sem allir kannast við en aðrar eru
ærið nýstárlegar. Nú eru orðin
ekki lengur aðeins lárétt og lóð-
rétt heldur einnig í bugðum,
sveigjum og hringjum og á ská.
Meira að segja eru krossgáturnar
ekki allar í sléttum fleti heldur er
í Krossgátubók ársins fyrsta þrí-
víddarkrossgátan sem hér hefur
sést.
Aðalsmerki bókarinnar er þó
að hvergi er slegið af kröfum um
„móðurmálið klárt og kvitt".
Þannig að krossgáturnar eru
þroskandi og lærdómsríkar fyrir
hvern þann er spreytir sig á þeim
um leið og þær eru skemmtilegar
og fjölbreytilegar.
Höfundur bókarinnar, Hjörtur
Gunnarsson íslenskukennari,
hefur langa reynslu í að semja
krossgátur og hefur löngu unnið
sér viðurkenningu allra þeirra
sem kynnst hafa krossgátum hans
í ýmsum blöðum og tímaritum.
Þessi bók er því fengur öllum
þeim sem unna vel gerðum og
vönduðum krossgátum. í fyrra
gaf Ó.P.-útgáfan út krossgátubók
með svipuðu sniði og nú og eftir
sama höfund. Sú bók hlaut mikl-
ar vinsældir og er nú uppseld.
Verið er að dreifa bókinni á Ak-
ureyri og nágrenni þessa dagana.
Framúrakstur á vegum úti krefst
kunnáttu og skynsemi. Sá sem
ætlar framúr þarf aö gefa ótvírætt
merki um vilja sinn, og hinn
sem á undan ekur þarf að hægja
ferð. Stefnuljósin er sjálfsagt að
nota. Minnumst þess að mikil
inngjöf leiðir til þess að steinar
takast á loft, og ef hratt er farið
ökum við á þá í loftinu.
||UMFERÐAR
heiða blærínn þíði.
Ólafur Sigfússon orti svo um Evu-
dætur.
Létt þær ginna grunna menn,
glaða kynna loga.
Hnökrótt spinna ýmsar enn
ævi sinnar toga.
Enn kvað Ólafur Sigfússon:
Djarft mig eggjar að ég finn
öruggt beggja hylli.
Finn ég leggja ylinn inn
elda tveggja milli.
Snilld mér fatast, þraut er þreytt,
þrátallt batann tefur,
loks þá gat ég unnið eitt
annað glatast hefur.
Ingólfur Davíðsson kvað:
Allt að sama brunni ber,
boðorð forn það kenna.
Himnaríki okkar er
yndisþokki kvenna.
Ólöf frá Hlöðum kvað:
Meðan glóð í gígnum er,
gáski í blóði ungu
munu Ijóðin leika sér
létt á þjóðar tungu.
Sagt var mér ungum að næsta vísa
væri einnig eftir Ölöfu, en rit henn-
ar eru mér ekki handbær. Svona
mun enginn kveða nú:
Af kæti þú hlærð ekki kátast,
svo kátlegur er þinn mátinn.
Pér lætur svo vel að látast
að látinn verður þú grátinn.
Enn þykist ég kunna sléttubanda-
vísu sem Látra-Björg kvað um
sýslumanninn. Mun hún seint of oft
kveðin:
Stundar sóma aldrei ann
örgu pretta táli.
Grundar dóma hvergi hann
hallar réttu máli.
Sigríður Sigfúsdóttir kvað á leið til
heiða fram úr Vatnsdal:
Himins breiðu blika tjöld,
björt er leiðin innar.
Til mín seiða tónafjöld
töfrar heiðarinnar.
Gott er að koma að Forsæludal og
þangað er mér boðið öðru sinni og
Sigríður kveður:
Okkur glæðist gleði hrein,
í góðu næði að masa.
Staka læðist ein og ein
upp úr kvæða vasa.
Benedikt Valdemarssyni verður
einnig hugsað til heiða fram:
Andinn leitar ótrauður
inn til blárra fjalla.
Ég skal vera Eyvindur
ef þú verður Halla.
Þegar gróa gömul mein
og gleymast töp og brestir
fljúga tíðum grein af grein
gleði minnar þrestir.
Sól til viðar sigin er,
söngur hljóðna lætur.
Heitur dagur hallar sér
hægt að svæfli nætur.
Aðalsteinn Ólafsson hýsir oft er-
lenda gesti og kveðja sumir hlýlega:
Það kyssti mig portúgölsk kona
og kveikti í hjartanu glóð.
Ævi mfn endar þá svona.
Ég elska Portúgals þjóð.
Ekki er víst að við Gísli Sigurgeirs-
son samþykkjum þessa vísu Aðal-
steins:
Ekki stefnir allt til góðs
eftir þjóðar vegi,
þegar birtust þættir Jóns
þá var sagt upp Degi.