Dagur - 08.03.1985, Blaðsíða 12

Að koma barni til manns er ætíð
vandasamt verkefni. Nýbakaðir
foreldrar eru gjarnan fullir fyrir-
heita um hvernig skuli að því
standa. Þá má til sanns vegar færa
að viljinn dregur hálft hlass en ekki
allt.
Snemma fer að bera á því að
barnið hafi sjálfstæðan vilja og er
ákjósanlegt að uppalendur sýni
þessum vilja áhuga og tillitssemi og
hjálpi barninu að þroska með sér
hæfileikann til að velja og hafna.
Barn á öðru ári er mjög upptekið
af því að vilja ýmislegt og er farið
að uppgötva að það getur haft áhrif
á hina fullorðnu með gerðum
sínum.
Ungt barn er hins vegar engan
veginn þess umkomið að ráða sín-
um málum sjálft. Þar þurfa hinir
• eldri og reyndari að grípa inn í.
í umræðum um uppeldismál hef-
ur mikið verið klifað á hugtakinu
frelsi en heldur vafist fyrir mörgum
að túlka það hugtak.
Börn verða stundum fórnarlömb
misskilins frelsis. Þegar verst gegnir
snýst frelsið upp í hömluleysi og
einstaklingur gengur á rétt annarra
til að hann geti notið „hins full-
komna frelsis.“ Þá vakna upp-
alendur stundum upp við vondan
draum. Hvernig stendur á því að
litla barnið mitt er orðið svona
frekt og óþekkt?
Kannski er ein orsökin sú að
uppalendur hafa ekki viljað hefta
frelsi barnsins? Börn þurfa jú að
hreyfa sig, kanna umhverfið og fá
útrás fyrir athafnaþrá sína. Ef barn-
ið á að vaxa úr grasi er ekki rétt að
leggja hömlur á það.
Mikið rétt, bældur einstaklingur
á erfiðara með að taka ákvarðanir
vandræðalaust en sá sem er opinn
og fullur sjálfstrausts.
En frelsið er vandmeðfarið og
stundum verður hið frjálsa barn
bölvuð frekjudós. Svo tekið sé
gróft dæmi, þá er ekki rétt að leyfa
barni að mála gólfteppið eða að
bíta í allar kökurnar á fatinu í því
augnamiði að það sé að fá útrás fyr-
ir sköpunargleðina eða að kanna
umhverfið. Nema að það eigi hvort
sem er að henda gólfteppinu og
kökurnar séu gjörsamlega óætar
eða hundgamlar. Það er ekki frelsi
að ganga á rétt annarra og eyði-
leggja verðmæti. Þó börn hafi ekki
sama verðmætamat og fullorðnir er
sjálfsagt mál að stöðva þau í slíkri
hegðun.
Það er oft erfitt að stoppa börn af
ekki síst þegar menn eru dauð-
þreyttir eða illa upplagðir, hvað þá
ef aðrir eru viðstaddir. Þá er oft
hægt að lenda í grátbroslegri að-
stöðu. Barnið fer að kanna inni-
haldið í tösku Guggu frænku og
gengur nærri nýja varalitnum
hennar. Guggu blóðlangar að þrífa
þetta allt úr höndum barnsins en
kann ekki við það, finnst að
mamman eigi að stöðva þessa yfir-
vofandi hættu. En móðirin er
löngu búin að gefast upp á því að
eiga snyrtidót, það er hvort sem er
allt eyðilagt jafnóðum. Loks þegar
einhver tekur af skarið verður
barnið kannski steinhissa og reitt,
Gugga með hnút í maganum og
mamman örg.
Röggsöm Gugga hefði bara fjar-
lægt það sem hún vildi kinnroða-
laust. Þetta var nú einu sinni henn-
ar taska.
Þegar börn eru stöðvuðí
lákveðnu atferli verður að hafa í
huga að gera það á sem jákvæðast-
an hátt. Gugga hefði t.d. getað sagt
um leið og hún tók töskuna. „Ég vil
ekki láta róta í töskunni minni og
eyðileggja nýja varalitinn minn, en
ég get gefið þér góða lykt á hend-
urnar þínar.“
Það er nærri öruggt að börn vilja
prófa verkfæri hinna fullorðnu,
hvort sem um er að ræða snyrti-
vörur eða ryksugur.
Ef hætta er á skemmdum eða að
barnið ætlar að fara að ryksuga
stigaganginn eitt er ágætis ráð að
beina barninu inn á aðrar brautir.
Ef við viljum forðast grát er ekki
besta ráðið að leyfa barninu alltaf
að fara sínu fram. Því þó oft sé
erfitt að setja barni takmörk er rétt
að hafa í huga að fái barnið alltaf
að ráða getur það beinlínis aukið á
vanlíðan og öryggisleysi hjá því.
Dæmi um það hvernig beina má
barninu inn á aðrar brautir er t.d.
að láta það hafa snyrtidót sem
það getur átt fyrir sig eða að lána
því eitthvað svo að það geti verið
með í að þrífa. Eða þá að miðla
málum. T.d. „Nú skalt þú ryksuga
þessar tröppur svo ætla ég að taka
við.“ Sennilega reynir barnið að
ryksuga aðeins meira en sinn
skammt. Þá er um að gera að
standa við sett mörk. Semja e.t.v.
um annan blett seinna og bjóða
barninu að gera eitthvað annað á
meðan.
Það er mikilvægt að bletturinn
sé afmarkaður sem barnið ætlar að
ryksuga til að ekki sé farið að hár-
togast um stærð smáblettar eða
lengd smástundar.
Þegar barnið er glatt og ánægt að
efla hreyfiþroskann á sófasettinu
með hoppum og stökkum er ágætt
að bjóða því annan stað til að
hoppa á t.d. gólfið. Til að ná góðri
fjöðrun eins og í sófasettinu má
nota púða eða dýnu. Ef um mjög
ungt barn er að ræða er líklegt að
svoleiðis ráð dugi skammt. Reyn-
andi er þá að sýna barninu eitthvað
annað t.d. út um gluggann og
geyma eflingu hreyfiþroskans til
betri tíma. Þá er líklegt að hoppið
gleymist. Ef ekki þá má finna eitt-
hvað annað að gera t.d. lita. Ef það
gengur ekki....Nei stoppið barnið
af frekar en að eiga á hættu að
barnið skelli á sófaborðið eða eyði-
leggi áklæðið. Því ef slíkt gerist er
það okkur að kenna hinum full-
orðnu. Við eigum að geta haft vit
fyrir tveggja ára barni.
Nú er ekki meiningin að börn
eigi að vera eins og dúkkur. Þau
þurfa frelsi til athafna óg það er
hlutverk hinna fullorðnu að beina
þeim inn á æskilegar og sem hættu-
minnstar brautir.
SKÁK
Eins og fram hefur komið í blað-
inu er Skákþingi Akureyrar ný-
lokið. Áskell Örn Kárason hafði
eins vinnings forskot fyrir síðustu
umferð og nægði því jafntefli til
að tryggja sér titilinn. Þá kom
upp þessi staða:
abcdefgh
Hvítur velur nú leiö sem ætla má
að tryggi honum a.m.k. jafntefli:
30. Hxe6! Dxe6 31. Bxd5 De2!?
Teflir til vinnings! Eftir 31. -
Hxd5 32. Dxd5 Dxd5 33. Re7+
kemur endatafl þar sem svartur
fær í mesta lagi jafntefli.
32. Bxf7+ Kg7 33. Dh3! Hf8
34. Re5?
Slæmur afleikur. Eftir 34. Bc4! á
hvítur góða vinningsmöguleika
þótt staðan sé tvísýn. Nú tapar
hann strax.
34. - Dd2 35. Hc4 Ddl +
36. Kf2?
Tímahrakið segir til sín. Skárra
er 36. Kh2 Hxf7 37. Rxf7 Hh5
Re5.
36. - Hxe5 37. dxe5 Hxf7+
38. Ke3 Db3 og hvítur gafst upp.
Að venju var skákþinginu slit-
ið með hraðskákmóti. Efstir og
jafnir í hópi 26 keppenda urðu
þeir Gylfi Þórhallsson og Pálmi
R. Pétursson með 21,5 vinning.
Pálmi sigraði í úrslitakeppni og
er því hraðskákmeistari Akur-
eyrar 1985. Áskell varð þriðji
með 20,5 v. Rúnar Sigurpálsson
sigraði í unglingaflokki eftir úr-
slitakeppnr við Boga Pálsson.
Næsta mót Skákfélagsins verður
15 mín. mót nk. sunnudag í
Barnaskóla Akureyrar. Allir eru
að sjálfsögðu velkomnir.
Þá leyfi ég mér að birta þrjár vísur
heimagerðar, um hina eilífu bar-
áttu á milli andans og holdsins:
Óróinn á okkar jörð
öllu trúi ég spilli,
afþví verða átök hörð
anda og holds á milli.
Verður eftir skopað skeið
skilnaður og friður.
Sálin heldur sína leið
en syndugt holdið niður.
Hismið á sitt endastig
undir mold og steinum.
En hvernig plumar sálin sig?
- Segir fátt af einum.
Þessi er einnig heimagerð:
Bjarni Ásgeirsson alþm. kvað þess-
ar vísur á sextugsafmæli Gísla
Sveinssonar, í maímánuði 1941:
Pú hefur siglt um sextugt djúp,
sorti huldi ála.
Eygðir þú samt ysta núp
okkar frelsismála.
Siglirðu nú á sjötugt djúp.
Senn mun lægja vinda.
Alltaf þynnir þokuhjúp
um þessa fögru vinda.
Sigldu enn um sama djúp,
senn mun dagur lýsa,
og foldin þráða gróðurgljúp
græn úr hafi rísa.
Jóhannes Sigurðsson, Engimýri
kvað um mann sem vildi verða
skáld:
Indriði á Fjalli kvað:
Árum mínum eyði ég hér,
en er dagar linna
og ég dey, þá dey ég þér
dalur feðra minna.
Þetta listaverk er einnig eftir Indr-
iða á Fjalli:
Finnst mér oft er þrautir þjá
þulið mjúkt við eyra:
Þetta er eins og ekkert hjá
öðru stærra og meira.
Þetta kvað Indriði á Fjalli um Jón,
en Jónarnir eru margir til:
Hugsar Jón til hreyfings sér.
Hefjast brýrnar, þegar
sá hinn mikilsmetni er
matur annars vegar.
Þá koma heimagerðar vísur:
Margur er af guði gjör
gætinn, rór og dreyminn.
Aðrir gera að glæfraför
gönguna um heiminn.
Drukkinn greinir ei rétt frá röngu.
Reiður maður er brjálaður.
Vesæll og snauður veldur öngu.
Vonlaus maður er sálaður.
Það fær enginn endurheimt
yndi bernskudaga
og eftir nokkur ár er gleymt
okkar líf og saga.
Ævilangt á apalhraunum
eigrar margur fótasár
uns hann fær að ferðalaunum
fósturjarðar alnir þrjár.
Andagift og orðagnótt
aldrei Guðmund skorti.
Með harmkvælum á heilli nótt
hálfa vísu orti.
Jón veit ekkert í sinn haus,
hvað á hann nú að segja.
Hann er orðinn orðalaus
af að hugsa og þegja.
Mælt við unga blómarós:
Þótt mín freisti fegurð þín,
flý ég raunamæddur,
af því ég var elskan mín
allt of snemma fæddur.