Dagur - 17.07.1985, Blaðsíða 7

6 — DAGUR - 17. júlí 1985
17. júlí 1985 - DAGUR - 7
„Ég mætti á stofnfund Skóg-
ræktarfélags Siglufjarðar árið
1940, við vorum 10 eða 12 sem
mættum þar. Nú, fyrstu árin
vorum við eingöngu í því að út-
vega plöntur í garða. Síðan
dofnaði heldur yfír félaginu og
um ’49 vorum við Kjartan
Bjarnason eiginlega einir eftir.
Við kusum okkur sjálfa í stjórn
og héldum áfram þó að útlitið
væri ekki bjart.“
Pað er Jóhann Þorvaldsson á
Siglufirði sem segir af sjálfum sér
og skógræktarmálum. Tíðinda-
menn Dags hittu hann á útivistar-
svæði Siglfirðinga sem er eini
sjáanlegi trjáreiturinn í firðinum.
Þó eru trén ekki há, þau hæstu
slaga í mannhæð og við höfum
orð á þessu við Jóhann.
„Þetta er eina leiðin til að þau
þoli álag vetrarins,“ segir hann
og frekari skýringar eru á reiðum
höndum: „Ég vil miklu fremur að
trén vaxi hægt og verði sterk, þoli
álagið af snjóalögum, heldur en
að þau vaxi hratt, því þá brotna
þau einfaldlega undan snjónum -
verða ekki nógu sterk.“
En við höldum áfram að tala
um upphafið. Jóhann segir frá
því hvernig hann fór að því að fá
styrk frá Skógrækt ríkisins: „Við
sömdum um það við bæjarstjórn-
ina 1950 að fá úthlutað hér landi
og út á það fengum við styrkinn.
Þá girtum við fimm og hálfan
hektara. Síðan leituðum við til
átthagafélaga í bænum og gerð-
um við þau samning, þau myndu
hjálpa okkur við að girða, og fá
í staðinn land til að planta trjám,
og félögin fengu land í hlutfalli
við fjárframlög þeirra, en skóg-
ræktarfélagið hafði það land sem
eftir var. Þetta voru Skagfirðing-
ar og Þingeyingar, og þeir
skiluðu svo því landi sem þeir
fengu, tíu árum síðar og síðan
hefur skógræktarfélagið haft allt
landið.“
Þar til fyrir tíu árum hafði Jó-
hann unnið alla sína skógræktar-
vinnu án þess að þiggja laun
fyrir. Og í skógræktinni var hann
20 til 30 daga á hverju sumri.
„Svo kom ég því þannig fyrir að
þetta er unglingavinna og þá fæ
ég greitt frá bænum.“ Reyndar
hafði Jóhann unglinga í vinnu
hjá sér allt frá árinu 1951 en það
var að mestu sjálfboðavinna.
„Allt, nema það sem Þingeying-
arnir og Skagfirðingarnir settu
niður, hef ég sett niður ásamt
krökkunum. Hér hefur enginn
annar fullorðinn sett niður
plöntu. Mér telst til að hér séu
komnar niður eitthvað á bilinu 80
til 85 þúsund plöntur. Og við vor-
um einmitt núna að ljúka við að
setja niður 2000 plöntur. Það má
kannski segja að í þetta hafi farið
meiri vinna en venjulega fer í
þessi verk, en ég legg áhersluna
á það hve margar plöntur lifa en
ekki hve margar eru settar niður.
Og til að þær lifi þarf að vanda
gróðursetninguna."
Árið 1981 var ár trésins og þá
gekk Jóhann á fund bæjarstjórn-
ar Siglufjarðar og í tilefni ársins
fékk hann viðbótarland. „Þar eru
komnar niður 16-17 þúsund
plöntur," segir hann.
Og í fyrra barst skógræktarfé-
laginu góð gjöf. Það voru nokkrir
Siglfirðingar sem urðu 50 ára það
árið, sem kölluðu Jóhann á sinn
fund og sögðust vilja gefa fjár-
upphæð til að kaupa „nokkrar
plöntur“. Jóhann: „Þeir létu mig
hafa tíu þúsund krónur og við
keyptum 100 blágrenisplöntur og
seinna verða keyptar aspir.“
Það er augljóst að Jóhann hef-
ur gefið sig mikið að skógrækt-
armálum. En lengst af hefur
hann haft þann opinberlega
starfa að vera kennari, en lét af
því starfi fyrir tveim árum. Nú er
hann 76 ára gamall. í 50 ár
kenndi hann við barnaskólann og
var einnig skólastjóri iðnskólans
í 35 ár, samhliða barnaskóla-
kennslunni. Það má því með
sanni segja að hann hafi haft mik-
ið að gera.
Þegar Jóhann leiðir blaðamenn
Dags um skógræktarsvæðið kem-
ur í ljós að þetta er sennilega ein-
hver skjólsælasti staðurinn í
Siglufirði. Og fegurð náttúrunnar
er mikil. Þetta er útivistarsvæði
Siglfirðinga og sem við fetum
okkur áfram gegnum ræktina
koma í Ijós Siglfirðingar í sól-
„Þegar ég verð dauður verð ég
áfram á flakki hérna,“ segir
Jóhann. Og ítrekar: „Ég verð hér
meðan ég mögulega get.“
- KGA
Jóhann Þorvaldsson í skjólsælum reit á útivistarsvæði Siglfírðinga.
Mynd: KGA.
„Ég verð hér meðan
ég mögulega get“
— spjallað við Jóhann Þorvaldsson um skógræktarmál á Siglufirði
Texti: -yk. Myndir: KGA.
Þegar tíðindamenn Dags voru á ferð á Siglufirði
fyrir skömmu var okkur bent á að talá endilega við
Guðbrand Magnússon, „hinn aldna eldhuga og út-
vörð vísindanna í Norðrinu, “ eins og Helgi Hall-
grímsson hefur titlað hann. Guðbrandur kenndi á
Siglufirði ífjölda ára en er líklega þekktastur fyrir
áhuga á náttúrufræðum og ýmsu grúski.
Þegar okkur bar að garði á heimili Guðbrands
var hann í kjallaranum að binda inn bækur.
„Hvað ætli svona gamall og ruglaður karl eins og
ég geti sagt ykkur strákar mínir, “ sagði hann og
bað okkur blessaða að ganga inn. Við héldum að
það kæmi bara í Ijós og tylltum okkur hjá karli þar
sem hann sat við bókbandið.
Þessi skápur var fullur af spilum áður en Guðbrandur seldi þau útlendu. Nú eru bara íslensku spilin eftir.
hoA oíhq eom on m on irol or nlnntnnnfn“
„rdO cllld oclll cy III dll VCl Cl |JIUII1UIIUIII
- segir Guðbrandur Magnússon fjölfróður náttúrugrúskari á Siglufirði
„Hann pabbi gamli var alltaf að
binda bækur. Hann sagði oft við
okkur krakkana: Þið megið fara út
að leika ykkur nema þú Brandur
minn, þú verður að hjálpa mér. Ég
lærði þetta strax þegar ég var 10
ára.“
Þannig segir Guðbrandur frá því
hvernig hann lærði bókbandið og
hlær við. Þessa stundina var hann að
binda inn Hæstaréttardóma fyrir
ungan lögfræðinema.
- Ertu Siglfirðingur að ætt og
uppruna?
„Nei, ég er úr Steingrímsfirði.
Frá Hólum í Staðardal í Stein-
grímsfirði. Pabbi bjó þar og þar eru
8 bæirnir af 10 í eyði. Allt dautt. Við
vorum svo vitlaus að við seldum
okkar jörð, einhverjum andsk...
laxveiðimönnum."
- ...Sem stórgræða á henni
líklega?
„Nei, nei. Þeir fá aldrei neitt,
bara bleyta sig í ánni.“
Það er merkilegt með hann
Guðbrand að hann blótar mikið en
hann „blótar svo fallega", eins og
einhvers staðar var sagt um prest
sem talaði svona. Guðbrandur seg-
ist hálfsjá eftir kotinu og hefur
greinilega taugar til æskuslóðanna.
Nú langar hann að fara vestur og
fara yfir Steingrímsfjarðarheiðina á
nýja veginum sem þar er kominn.
- Hvenær komst þú svo til Siglu-
fjarðar?
„Það var árið 1941. Þá kom ég að
vestan og er búinn að vera hér
síðan.“
- Lestu mikið af því sem þú
bindur?
„Nei, guð hjálpi þér. Þá gengi
þetta ekki neitt. Það er ómögulegt
að láta hann Steingrím sauma, sagði
pabbi. Hann er alltaf að lesa strák-
uririn. Steingrímur var uppeldis-
sonur hans.“
- En lestu mikið af bókum sem
þú átt sjálfur?
„Já, svolítið. Þið verðið bara að
koma upp og sjá pentiríið mitt. Ég
er með prívat á hverri hæð,“ segir
karl og fylgir okkur upp á næstu hæð
þar sem hann er með herbergi sem
helst líkist skrifstofu. Þar er hann
með mikið af bókum, skrifborð og
ýmsa merkilega smáhluti í skúffum
og á hillum. Þar er hann með spila-
safnið sitt og spilabækurnar.
„Þessa skrifaði ég nú sjálfur,“
segir hann og sýnir okkur eina. Hún
er um sögu spilanna.
„Ég safnaði spilum í mörg ár, var
með þessar skúffur fullar," segir
hann og sýnir okkur skúffurnar.
„Svo seldi ég þetta allt nema ís-
lensku spilin. Ég á þau ennþá."
Við skoðum spilin sem hann á
enn eftir. En ætli Guðbrandur hafi
spilað með spilunum?
„Nei, ég hafði engan tíma til þess.
Við spiluðum jú stundum í gagn-
fræðaskólanum í frímínútum. Við
spiluðum bridge og ég vann éinu
sinni fjögur lauf. Nei, fimm voru
þau.“
Guðbrandur sýnir okkur mynd af
sér ásamt vini sínum, yngsta synin-
um og prestinum, standandi á
kirkjutröppunum á Siglufirði og í
Ijós kemur að hann var meðhjálpari
í kirkjunni. „Séra Ragnar sagði allt-
af við mig: Eitt ár, eitt ár. Ég var
meðhjálpari í 25 ár þangað til Ragn-
ar hætti.“
Það er þó nokkuð af bókum uppi
í hillum og sumar laglega innbundn-
ar. Ég spyr Guðbrand hvort hann
hafi safnað mörgum bókum.
„Ég hef ekki safnað,, bókum. Eg
kann bara að binda bækur og því
hef ég hirt um þetta. Það var hérna
maður á Siglufirði sem keypti Speg-
ilinn eins og ég. Það fór allt í rusla-
tunnuna jafnóðum. En hér er ég
með þetta allt innbundið. Ég keypti
hann frá upphafi og þangað til Páll
Skúlason hætti með hann.
Einu sinni gekk ég fram á Pál
Skúlason á Þingvöllum og það var
nagli kominn í gegnum sólann og
upp í fótinn á honum.Hvar eru nú
allir smiðir þessa staðar með sína
gervöllu naglbíta? Mikið helvíti er
að ná ekki andskotans naglanum úr,
sagði hann. Svona lét hann, hann
Páll Skúlason. Hann hafði svo gam-
an af að gantast svona.“
Næst sýnir Guðbrandur okkur
nokkra steinmola sem hann sagði að
væru grafít. Þá hafði hann fundið í
Hafnafjalli við Siglufjörð. Grafít
þetta hefur einnig verið kallað blý-
antssteinn og staðurinn þar sem það
fannst hefur verið kallaður Blýkerl-
ingarmelur, en grafít er það sem við
notum til að skrifa með þegar við
skrifum með blýanti og á það ekkert
skylt við blý. „Þetta var búið að vera
týnt í tvöhundruð ár. Ég fór og leit-
aði sumar eftir sumar þangað til ég
fann þá.“ Guðbrandur skrifaði rit-
gerð um grafítfundinn í Týli 14. tbl.
sem kom út á síðasta ári. Þar rekur
hann sögulegar heimildir um blý-
antsstein í Siglufirði og segir svo frá
því þegar hann lagði upp við þriðja
mann í ferðina þegar hann fann
steininn sjálfur en þá hafði hann
verið týndur í 200 ár:
„Laugardaginn 12. maí 1984, varð
það loks úr, að við fórum þrír sam-
an í Hafnarfjallið, inn og upp af
Höfn, til að freista þess að finna
hann. Með mér voru þeir bræður
Jón og Þórður Þórðarsynir frá Siglu-
nesi. Vorum við allir orðnir sæmi-
lega ráðsettir: Þórður að verða 63ja
ára, Jón að verða 74ra ára og undir-
ritaður 77 ára, enda var hér full al-
vara á ferðum!“
Á hundrað ára afmæli Mennta-
skólans á Akureyri gaf Guðbrandur
gagnfræðaprófshúfu sem er sú eina
sem vitað er um nú, að sögn
Tryggva Gíslasonar skólameistara.
En það er annað merkilegt við þessa
húfu, nefnilega það að á henni er lít-
ill silfurskjöldur með merki eftir
Guðbrand sjálfan. „Skólafáninn var
með mynd af uglu sem situr á bók-
felli en uglan var talin vera vísdóms-
fugl og þetta var merki skólans. Ég
teiknaði eftir þessari mynd þetta
merki.“ í gjafabréfi sem Guðbrand-
ur lét fylgja húfunni segir hann að
hann hafi gert þetta merki árið 1926
þegar hann sat í 1. bekk og var þetta
merki notað upp frá því á húfur
gagnfræðinga en þær lögðust mjög
af um eða uppúr 1928 eftir að farið
var að útskrifa stúdenta frá Mennta-
skólanum.
Ég spyr Guðbrand að því hvort
hann hafi ferðast mikið um landið.
Ekki vildi hann meina það en þó
grunar mig að þar hafi hann verið
fullhæverskur. Tvisvar hefur hann
farið hringinn í kringum landið og
svo hefur hann m.a. gengið um alla
Skagafjarðarsýslu og skráð flóru
Skagafjarðar. Þar hefur hann fundið
og skráð 342 tegundir og er með
handrit tilbúið til útgáfu.
- Þetta er mikið að muna, öll
þessi plöntunöfn?
„Það eina sem ég man vel eru
plöntunöfn, nöfn á villigróðri.”
- Þú þekkir þá kannski ekki það
sem er í garðinum hjá þér?
„Nei, ekki þetta útlenda.
Það er komið í ljós að karlinn er
vel að sér í grasafræði og þekkir eitt-
hvað til steina líka en hvað með
fuglana?
Hann vildi ekki gera mikið úr
þekkingu sinni á fuglunum. Sagðist
jú vita hvað þeir heita og taldi
reyndar fugla á Siglufirðið á hverj-
um vetri í mörg ár.
- En hvernig er farið að því að
telja fuglana svo eitthvert vit sé í?
Er nokkur leið að gera það þegar
þeir fljúga fram og aftur?
„Sko, það eru vissar reglur sem er
farið eftir. Ég taldi í 10 ár frá Gatinu
sem við köllum, hérna inn fyrir,inn
á leirurnar og út að Selvíkurnesvit-
anum. Alltaf sama svæðið í 10 ár.
Svo tók ég annað svæði, frá garðin-
um hérna innan við og vestur að
Máná næstu 10 ár. Eitt af því sem ég
fann út var að straumendur eru allt-
af við Siglunesið, öll árin. Aldrei
hér inni á firðinum. Þær eru á straum-
ánum á sumrin en úti á sjó á vet-
urna. Stokkendurnar voru aftur allt-
af inni á ósunum. Svona er þetta
furðulegt." Þetta eru e.t.v. ekki sér-
lega merkileg sannindi en dæmi um
það sem þrautseigir náttúruskoð-
endur geta fundið út og þessar upp-
lýsingar þóttu nógu merkilegar á
sínum tíma til að dr. Finnur Guð-
mundsson fuglafræðingur ritaði um
það grein.
Það hefði verið hægt að halda
lengi áfram að spjalla við Guðbrand
og fræðast um margt af honum en
nú var kominn matartími og við
farnir að tefja hann þannig að við
þökkuðum fyrir okkur.
„Þið megið fara út að leika ykkur krakkar nema þú, Brandur minn, þú verður að hjálpa mér,“ sagði faðir Guðbrands við
strákinn og lét hann hjálpa sér við bókbandið.