Dagur - 04.10.1985, Qupperneq 9

8 - DAGUR - 4. október 1985
„Það hefur orðið mikil breyting á lífsmáta landans í
ferðalögum erlendisfrá því að ég byrjaði aðfást viðfar-
arstjórn. Hér fyrr á árum kom fólkið oft á tíðum all-
drtikkið út úr flugvélunum, eftir flugið að heiman,
þannig að það gat verið talsvert mál að halda hópnum
saman. Nú sér varla vín á nokkrum einasta manni. Á
því eru að vísu undantekningar, en oftast á þá viðkom-
andi aðili við áfengisvandamál að stríða og hann losnar
ekki við það þó hann sé floginn út fyrir landsteinana.
Þetta er ánœgjuleg þróun, ekki síst fyrir okkur farar-
stjórana, og hér á Ítalíu eru íslendingar
mjög vel kynntir. “
Það er Pétur Björnsson, yfirfararstjóri hjá
Ferðaskrifstofunni Útsýn á Ítalíu, sem er kom-
inn í helgarviðtal. Pétur er Reykvíkingur, fædd- '
ur austan við læk. Faðir hans hét Björn Hall-
dórsson Vilhjálmssonar á Hvanneyri, en Vil-
hjálmur langafi Péturs var sonur Björns Hall-
dórssonar í Laufási. „Já, Björn í Laufási er for-
faðir minn, enda er sagt að ég líkist honum all-
verulega í útliti,“ segir Pétur. Ég tek undir það,
því þeir sem hafa séð mynd af sr. Birni og bera
hana saman við myndina, sem fylgir þessu við-
tali, hljóta að sjá svip með skildum. Pétur heitir
hins vegar eftir afa sínum í móðurættina. Sá var
lengi kenndur við Málarann í Reykjavík, en síð-
ar varð hann stórbóndi á Þórustöðum í Ölfusi.
Það eru því miklir búhöldar, sem standa að Pétri
í báðar ættir. Enda hefur hann yfirbragð bú-
mannsins við fyrstu sýn; hann virðist rólegur og
yfirvegaður, en samt sem áður með vakandi
auga fyrir öllu sem er að gerast umhverfis hann.
En þegar hann fer að tala minnir hann meira á
ítala; hann talar hratt, þannig að maður verður
að hafa sig allan við til að fylgjast með.
flið Laufásveginn
Pétur ólst upp við Laufásveginn, við hliðina á
Laufási, en þessi nöfn eru dregin frá Laufási við
Eyjafjörð, þar sem sr. Björn Halldórsson þjón-
aði. Það kom því næstum af sjálfu sér, að Pétur
fór í Menntaskólann í Reykjavík að loknu
barnaskólanámi. Úr MR fór Pétur í Háskólann,
en þar var hálfgerður „losarabragur“ á náminu,
eins og Pétur orðaði það. Hann ílentist því
ekki þar, en hélt þess í stað til Ítalíu fyrir réttum
14 árum.
„Ég fór fyrst til Perutsia, en þar er háskóli
fyrir útlendinga, þar sem ég lærði ítölsku. Síðan
fór ég í háskólann í Flórens, þar sem ég hélt
áfram með ítölskuna, jafnframt því að leggja
stund á listasögu.
Petta var á þeim árum, að mikið var að gerast
í háskólunum, það var órói í nemendum. Það
gekk því upp og niður með námið. Útkoman úr
því varð sú, að ég lauk því aldrei, en sneri mér
þess í stað að fararstjórn. Það kom þannig til, að
Ingólfur Guðbrandsson bað mig að fara um ítal-
íu með ferð sem hét „List og saga“. Sú ferð hófst
í Napolí og endaði í norðurhéruðum Ítalíu, með
viðkomu í Kaprí, Róm, Pompei og fleiri góðum
stöðum. Þar með var ég kominn inn í þessa
ferðaþjónustu fyrir hreina tilviljun.“
- Þú fórst til ftalíu til náms, var það algengt
meðal íslenskra stúdenta á þessum árum?
„Nei, síður en svo, það var mjög fátítt þá, en
hefur aukist verulega á síðustu árum. ítalskir há-
skólar hafa verið tiltölulega opnir, en nú er verið
að setja þar hömlur á. Stúdentar úr þriðja heim-
inum hafa sótt mikið hingað. Ég man eftir því
þegar ég var í Perugia, að þá var þar mikið af
Palestínumönnum og írönum, svo ég nefni
dæmi. Ég kynntist því fólki af ýmsum þjóðern-
um þar og ég er ekki frá því að þar hafi verið að
gerast ýmsir hlutir, sem hugsanlega hafa haft
áhrif á heimsmálin. Mér er til dæmis minnis-
stæður einn skólafélagi minn, sem var Breti, en
einnig af rússnesku bergi brotinn. Hans náms-
ferill var afskaplega dularfullur. Einu sinni lán-
aði ég honum t.d. ferðatösku og þegar hann skil-
aði henni sagðist hann hafa farið til Sýrlands. Ég
held að hlutverk hans í skólanum hafi verið eitt-
hvað annað en að læra ítölsku."
[fíominn á bragðið
- Pétur var framan af sumarmaður hjá Útsýn,
en síðan 1982 hefur hann verið fastráðinn hjá
skrifstofunni. Auk fararstjórnar á Ítalíu hefur
Pétur verið fararstjóri í heimsreisum Útsýnar.
Ný hlýtur þetta starf að vera erilsamt og „stress-
andi“, en hvað er það sem heldur mönnum við
þetta sumar eftir sumar, ár eftir ár?
„Ætli það sé ekki fyrst og fremst þessi mann-
legi þáttur,“ svarar Pétur. „I þessu starfi kynnist
maður mörgu fólki, stundum ef til vill of
mörgum. Þetta gerir starfið lifandi, en oft á tíð-
um erilsamt. Fólk gerir misjafnlega miklar
kröfur, en í svona starfi verður eðlilega að kapp-
kosta að uppfylla þarfir hvers og eins, eftir því
sem hægt er. Úpp til hópa er það fólk sem ég hef
kynnst afskaplega þægilegt og elskulegt. íslend-
ingar eru kröfuharðir, enda er það sjálfsagt, en
Útsýn hefur alltaf lagt metnað sinn í það að
bjóða sem besta þjónustu. Það gerir okkur starf-
ið auðveldara. Og ég get sagt það löndum mín-
um til hróss, að ítölsku ferðaþjónustufólki finnst
þægilegt að taka á móti íslendingum. Landinn
þykir kurteis og tiltölulega hófsamur í kröfum
gagnvart útlendingum, þó þeir geri kröfur til
okkar, sem erum í forsvari fyrir þessari þjón-
ustu.“
- Og þú sagðir í upphafi, að við værum farnir
að haga okkur betur.
„Já? Já? Þetta er allt annað. Fyrir nokkrum
árum þurfti maður að eltast við farþegana út um
alla flugstöð þegar þeir komu hingað, þeir hurfu
inn á klósett, týndu farangrinum sínum og hver
veit hvað. Núna sér varla vín á nokkrum manni
við komuna til Ítalíu. Auðvitað fer einn og einn
út af sporinu, en þá er í flestum tilfellum um
áfengisvandamál að ræða, sem viðkomandi hef-
ur haft með sér að heiman. Það er ekkert óeðli-
legt, því það má segja að eitt meðalstórt bæjar-
félag á íslandi fari hér í gegnum hendurnar á
manni á hverju sumri. Og allt sem kemur fyrir í
slíku bæjarfélagi heima, það gerist hér líka.
Ítalía hefur alltaf haft það fram yfir Spán, að
hingað hefur yfirleitt sótt ráðsett og rólynt fólk,
sem vill fá annað og meira út úr sólarlandaferð
en djammið. Þeir sem sækja í slíkt fara bara
beint á Spán. Ekki þar fyrir, að þeir sem
koma hingað hafa skemmt sér konunglega.
Mórallinn hjá ítölum er líka þannig, að þeir
fara út á diskótekin til að dansa. Þeir fara ekki á
skemmtistaði til að detta ærlega í það, eins og
landinn gerir. Þetta umhverfi hefur áhrif á
fólkið. Það er ekki eins og heima, þar sem helst
þarf að pakka miklum fjölda inn á skemmtistað-
ina og flestir eru blindfullir. Slíkt umhverfi skap-
ar óhjákvæmilega þrýsting á hvern og einn til að
taka þátt í drykkjunni."
fltalía heillar
- Nú hefur þú dvalið lengi á Ítalíu Pétur, en
hvernig stóð á því að þú fórst þangað upphaf-
lega. Hvað heillaði?
„Ég veit það ekki fyrir víst. Ég held að það
hafi verið einhver tilfinning, eitthvert brjóstvit,
sem leiddi mig þangað. Og ég hef ekki séð eftir
því, þar sem ég kunni strax mjög vel við mig.
Síðan hef ég verið sannfærður um það, að ef
maður ætlar að setjast að lengri eða skemmri
tíma utan heimalandsins, þá eru fá lönd sem
bjóða upp á eins mikið og Ítalía. Sérstaklega á
þetta við um fólk sem hefur áhuga á sögu, listum
og annarri menningu, því 60% af menningar-
verðmætum Evrópu eru saman komin á Ítalíu.
Hér hafa öll tímabil mannkynssögunnar markað
sín spor og borgir eins og Róm, Napolí, Flórens
og Feneyjar eru ekki til annars staðar í veröld-
inni. Þar við bætist, að ég hef alla tíð verið mjög
hrifinn af ítölskum mat.“
- Fyrst þú minnist á það; máltíðir virðast
skipa afskaplega háan sess hjá ítölskum fjöl-
skyldum.
„Já, ein af helgiathöfnum ítala er að setjast til
borðs. Að vísu hefur þetta breyst með nýjum
siðum, ekki síst á Norður-Ítalíu, þar sem menn
eru gjarnan í viðskiptum og öðrum erilsömum
störfum. Það er því minni tími til máltíða með
fjölskyldunni. En enn þann dag í dag hittist
ítalska fjölskyldan við matarborðið í hádeginu
og á kvöldin og yfirleitt eru þá borðaðar stórar
máltíðir.
ítalir lifa margir hverjir til að borða og fjöl-
skyldan tekur öll virkan þátt í matargerðinni.
Fjölskyldufaðirinn tekur ekki síður þátt í henni
heldur en húsmóðirin og það er ekki óalgengt að
heyra móður ræða við ungt barn sitt um hvað
eigi nú að kaupa í matinn. Fólk hér er því al-
mennt mjög vel meðvitað um gæði matarins.
Sérstaklega leggja þeir ríka áherslu á að hráefn-
ið sé ferskt. Þeir vilja nýtt kjöt og nýjan fisk, en
líta helst ekki við hráefni úr frysti.“
- Nú erum við vön því, að kjötið sé fryst strax
daginn eftir að skepnunni er slátrað. Sumir ís-
lendingar fúlsa meira að segja við lambakjöti, ef
það hefur ekki verið fryst áður en það var mat-
reitt. Vilja ítalir kjötið ef til vill nýtt af skepn-
unni? Og hvernig er kjötið flutt til Ítalíu? Nú
eru þeir ekki sjálfum sér nógir með kjöt.
„Nei, kjöt þarf að hanga í nokkra daga eftir
slátrun, en þeir vilja ekki frysta það. Það er
alveg rétt, ítalir flytja inn mikið kjöt, en þeir
flytja skepnurnar inn á fæti, allt frá Argentínu
og mikið frá Júgóslavíu. Dýrunum er ekið beint
á matvörumarkaði, sem eru til staðar í öllum
ítölskum borgum. Oftast eru dýrin flutt hingað
með flutningabílum og þeir koma oft í löngum
lestum.“
- Hvernig stendur á því að ítalir framleiða
ekki allt sitt kjöt sjálfir? Minnugur offramleiðsl-
unnar á íslandi kemur þetta manni á óvart.
„Það er einfaldlega vegna þess að stjórnvöld
hafa lagt áherslu á iðnaðaruppbyggingu og lífs-
kjörin á Ítalíu hafa batnað á undanförnum 10
árum. Á Norður-Ítalíu eru lífskjör almennt síst
lakari heldur en heima á íslandi og veðurfars-
lega er aðbúnaðurinn betri á Ítalíu. Vissulega er
lífsgæðunum misjafnt skipt. Á Ítalíu er mikið af
auðugu fólki, en það er líka stór hópur almenn-
ings sem hefur það bærilegt."
- Suður-ítalir eru ekki eins vel settir?
„Nei, það er rétt, bilið á milli Norður- og Suð-
ur-ítalíu hefur heldur aukist. Raunar er það eitt
stærsta vandamál ítalskra stjórnvalda í dag.
Þetta hefur orðið til þess að Suður-ítalir hafa
flykkst norður á bóginn í atvinnuleit, sérstak-
lega var það eftir að iðnvæðingin hófst. Það hef-
ur heldur dregið úr þessu á síðustu árum, enda
er stöðugt verið að reyna að örva atvinnulífið í
suðrinu. En því miður hafa margar fjárfestingar
þar farið í súginn, því mafían er sterk þarna
syðra og tekur mikið fé til sín.“
- Hvernig er stjórnarfarið? Ég átti erfitt með
að átta mig á lírunni, þurfti að borga mörg þús-
und fyrir eina bjórkönnu, Er mikil verðbólga?
„Já, það er nokkur verðbólga, líklega um
13%. Þú nefndir háar tölur. Það minnast margir
íslendingar á þetta við mig, en ég bið þá bara að
líta í eigin barm. Tveim árum eftir að við skár-
um núllin aftan af krónunni voru þúsund lírur
nákvæmlega 10 kr. íslenskar eða 1000 kr. gaml-
ar. í ár eru 1000 lírurnar rúmlega 22 krónur eða
2200 gamlar krónur. Dugur ítalskra stjórnmála-
manna virðist því öllu meiri heldur en íslenskra.
ítalir hafa hins vegar ekki séð ástæðu til að skera
núllin aftan af lírunni."
@ðruvísi
áfengisvandamál
- Við vorum áöan aö ræða um matarvenjur
ítala; þeir borða gjarnan margréttaðar máltíðir
daglega, jafnvel 5-6 rétta, og verja löngum tíma
í borðhald með fjölskyldunni. En hvað með vín-
menninguna. Eiga þeir sitt áfengisvandamál?
„Já, vissulega er áfengisvandamál á Ítalíu.
Því er ekki að neita. En það er af öðrum toga en
hjá okkur. Hjá íslendingum kemur ofneysla
áfengis oftast fyrst fram á andlegu hliðinni, ann-
að hvort sem orsök eða afleiðing. Á Ítalíu er
hins vegar miklu algengara að líkamlegir kvillar
segi til sín. Skorpulifur er algengur sjúk-
dómur, t.d. meðal karlmanna, og eflaust á hann
sinn þátt í tiltölulega lágum meðalaldri þeirra.
Vissulega drekka ítalir mikið, en hjá þeim er
ekki um drykkjuskap að ræða, í þeirri merkingu
sem við leggjum í þetta orð. Þeir drekka vegna
þess að þeim þykir gaman að vera í félagsskap
og ræða sín hjartans mál, auk þess sem þeir eru
aldir upp við daglega umgengni við vín. Þú sérð
vínbúðir á hverju götuhorni og fyrir vikið verður
vínið ekki forboðinn og um leið eftirsóttur
ávöxtur. Þar að auki er vín hluti af þeirra matar-
menningu. Guð gaf okkur gott gras og kýr sem
gera úr því mjólk. Hann gaf ítölum vínviðinn og
vínberin, sem þeir breyta í vín. Og það gildir
það sama með vínið á Ítalíu og mjólkina á ís-
landi. Þess vegna er áfengisvandamál þeirra svo
stórt, að það má helst ekki minnast á það. En
það er ekki eins dramatískt og heima á íslandi.“
4. október 1985 - DAGUR - 9
- Pétur Björnsson, fararstjóri Útsýnar ö ftalíu,
í helgarviðtali, þar sem hann rœðir um Ítalíu
og ítali, fslendínga d Ítalíu, útlendinga d íslandi
og ýmislegt fleira forvitnilegt
fSýrt eða ekki dýrt
- í beinu framhaldi af umræðum okkar um mat-
ar- og vínmenningu ítala;.á Ítalíu er hægt að fá
sjöréttaða „sælkeramáltíð" fyrir 600 krónur,
sem dugir einungis fyrir þokkalegum fiskrétti á
íslandi. Fælir hátt verðlag í íslenskri ferðaþjón-
ustu erlenda ferðamenn frá landinu? Ég spyr
þig vegna þess að ég veit að þú hefur líka
reynslu af því að lóðsa erlenda ferðamenn um
ísland.
„Okkar aðstæður eru náttúrlega mjög sérstak-
ar. íslensk ferðaþjónusta kemur alltaf til með að
höfða til þeirra efnameiri, ekki til fjöldans. Hins
vegar held ég að við höfum ekki upp á nógu góð-
an aðbúnað að bjóða, miðað við það verð sem
við setjum upp. Þeir sem koma til íslands eru
margir hverjir búnir að skoða allan heiminn.
Samt sem áður erum við oft á tíðum að bjóða
þessu fólki upp á ákaflega lélegan mat og enn lé-
legra húsnæði, á verði sem er miklu hærra held-
ur en þekkist í Evrópu. Við erum því ákaflega
frumstæðir í ferðamálum. íslensk stjórnvöld
hafa lítið fjárfest í ferðamálum og þar vantar
heildarstefnu.“
- Hvaða hugmyndir hefur þú?
„Ég get nefnt eina hugmynd. Það á að vernda
allt hálendið, því þar eru óbætanleg náttúru-
verðmæti, auk þess sem jafn stór óbyggð svæði
fyrirfinnast varla lengur í Vestur-Evrópu. Með
því að friða þetta svæði og skipuleggja um það
ferðir mætti stórauka ferðamannastraum inn á
hálendið, án þess að stefna náttúrunni í hættu.
Og auðvitað á að borga fyrir herlegheitin. Ég
veit að mörgum landanum þætti það hart, en ég
sé ekki aðra leið til að standa straum af kostnaði
við að halda öræfunum í horfinu.
Þeir sem farið hafa um hálendið komast ekki
hjá því að sjá ljót sár eftir torfærubíla. Slíkt grær
ekki á einu sumri; þvert á móti er miklu líklegra
að sárið verði upphaf að áframhaldandi upp-
blæstri. Til að fyrirbyggja þetta þarf að koma
upp öflugri gæslu. Hver á að greiða fyrir hana?
Ef við ætlum ekki að láta eyðileggja þessa staði
þá verðum við að verja þá. Fari svo fram sem
horfir, þá líður ekki á löngu þar til sumir þeirra
verða ónýtir vegna eftirlitslítils átroðnings. Og
mér finnst alveg ástæðulaust að leyfa mönnum
að aka alveg að okkar perlum í náttúrunni.
Menn geta nú gengið örlítinn spöl og notið
ósnertrar náttúrunnar, án þess að hafa bílinn,
tjaldið eða skálann alveg við hliðina á sér.“
- Hver er mesti munurinn á því, að fara með
ísiendinga um ókunn lönd, eða að leiða útlend-
inga um Island?
„Það sem maður þurfti að bjóða útlendingun-
um upp á heima á Islandi, það var nokkuð sem
íslendingar hefðu aldrei látið bjóða sér í útlönd-
um. Þetta er að vísu ákaflega misjafnt eftir
stöðum. Sumir gisti- og veitingastaðir á íslandi
eru vel reknir, en því er öfugt farið með miklu
fleiri. Fólk sem kaupir sér dýrar ferðir hingað er
vant fínum hótelum, en ekki skólahúsnæði með
sturtu niður í kjallara, þar sem þarf að standa í
biðröð til að komast að. Þetta þarf að laga. því
við eigum mörg atvinnutækifæri ónýtt í ferða-
þjónustu. Það er sjálfsagt að nýta heimavistirn-
ar, þar sem ferðamannatíminn er stuttur. En er
það ofrausn að bjóða skólafólki á heimavist upp
á herbergi með sér snyrtingu og baði? Ég held
ekki. Þvert á móti held ég að það sé þroskandi á
vissan hátt fyrir unglinginn.
Því miður er íslensk ferðaþjónusta enn í
vöggu. Það eru flugfélögin og stærri hótelin í
Reykjavík, sem eru á alþjóðlegu plani. en þegar
maður kemur út fyrir borgina byrja vandamálin
strax að gera vart við sig."
- Að lokum Pétur, langar þig að setjast að á
Ítalíu?
„Nei, ég er búinn að búa hér það lengi. að það
togar ekki í mig lengur. Ég er það mikill íslend-
ingur í mér, að ég sakna Islands eftir langa úti-
vist. Hins vegar finnst mér ómögulegt að geta
ekki komist af og til suður á Ítalíu til að vera þar
um tíma. Það er svo mikið að gerast þar; þar
getur maður upplifað svo margt, sem þekkist
ekki í öðrum löndum. Enda þóttu menntamenn
í Evrópu ekki fullþroskaðir hér áður fyrr, nema
þeir væru búnir að fara til Ítalíu. Og það er mik-
ið til í því, þar sem landið er mjög þroskandi
skóli fyrir hvern og einn. Ég finn það best með
sjálfan mig. Konan mín ásakar mig stundum fyr-
ir að telja allt best á Ítalíu. Vissulega fer margt
úrskeiðis hjá ítölum, þú getur lent þar í ævintýr-
um og erfiðleikum og séð allt það svartasta, en
samt sem áður er Ítalía eitthvað alveg sérstakt i
mínum huga.“