Dagur - 07.10.1985, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - 7. september 1985
Að vera frjór
og finna upp
á einhverju nýju ...
Leirinn er bestur þegar hann er elstur, hér er Margrét að hnoða leir, en það
segir hún vera hið mesta puð: Ég þarf ekki í heilsurækt á meðan!
Margrét Jónsdóttir leirkerasmiöur,
komin heim frá Danmörku og hefur sett upp
Ieirkeraverkstæði í Hamragerðinu
I kjallara hússins númer 23 við
Hamragerði á Akureyri sat
hún og renndi leir. Margrét
Jónsdóttir leirkerasmiður. Ný-
komin heim frá Danmörku.
Með manninn sinn með sér,
Henrik Petersen.
„Þú finnur ekki danskara nafn.
Nema ef vera skyldi Larsen!“
Margrét fór fyrst til Danmerk-
ur haustið '19 og hafði vetursetu í
Borgundarhólmi.
„Borgundarhólmur er afskekkt
eyja í Eystrasalti, milli Svíþjóðar
og Póllands. Ég var í lýðháskóia,
þar sem fyrirkomulagið var þann-
ig að við áttum að vera á verk-
stæði hálfan daginn. Það var
ýmislegt í boði, grafík, leir,
teikning, málun. Ég hreifst strax
af leirnum. Hafði alltaf hugsað
mér að fara út í eitthvað þessu
líkt, en þarna hugsaði ég með
mér: Þetta ætla ég að gera.“
Margrét var í Borgundarhólmi
í tæpt ár, hafði hrifist af leirnum
og þreytti inntökupróf í mynd-
lista- og handíðaskóla í Koling á
Jótlandi.
„Þessi skóli er um margt líkur
skólanum hér heima, nema hvað
þú velur þér ákveðna línu strax.
Ég valdi auðvitað keramikið. Við
þurftum að læra viss undirstöðu-
atriði í handverkinu, enda auð-
veldar það alla vinnu um helming
að kunna tæknilegu atriðin.
En það var líka farið í hlutina
út frá listfræðilegu sjónarmiði,
formi og fagurfræði."
Smá dæmi um það sem kennt
er: Teikning, módelteikning,
hlutateikning, listasaga, efna-
fræði, glerungagerð. Á fyrsta ár-
inu er mikið um teikningu og þá
læra nemar líka að renna og
vinna með gifsform.
Margrét útskrifaðist fyrir einu
ári. Henrik var útskrifaður
úr sama skóla í vor.
„Ég sá fram á að hanga bara
heima hjá mér og gera ekki neitt
af viti, ef ég yrði í Koling síðasta
veturinn hans. Ákvað því að
skella mér til Kaupmannahafnar
og það var virkilega góður vetur.
Að vanda sig. Myndir: KGA
Ég leigði með vinkonu minni
héðan frá Akureyri.
Það er svo skemmtilegt og fjöl-
breytt mannlíf í Kaupmanna-
höfn. Það er alltaf eitthvað
skemmtilegt og spennandi að
gerast á hverju augnabliki. Það
er alveg sér kapítuli að vera
gangandi úti á götu.
Ég sótti námskeið í vefnaði og
grafík. Það var enga vinnu að fá,
svo að ég þvældist um allt á hjól-
inu mínu. Fór á söfn og sat á
kaffihúsum. Ég hafði það gott í
Kaupmannahöfn.“
Henrik var að klára skólann í
Koling. Honum líkar ekki við
Kaupmannahöfn. Hann er Jóti.
„Honum finnst algjör neyð að
vera í Kaupmannahöfn,“ segir
Margrét „hann er ekki fyrir stóra
bæi. Akureyri er passleg."
„Það er eitt skrýtið við Akur-
eyri,“ segir Henrik „það fæst svo
lítið í búðunum.“ Hann tekur
upp að því er virðist venjulega
plastkönnu. Gula. „Ég ætlaði að
kaupa svona plastkönnu um dag-
inn og fékk hana hvergi!“ Hissa.
Hristir hausinn.
„En fólkið hérna lærir að
bjarga sér. Það býr til hlutina
sjálft.“
- Já, það er dálítill munur á
Kaupmannahöfn og Akureyri?
„Óhætt að segja það. Við erum
að átta okkur á því að vera kom-
in hingað. Ef eitthvað vantaði, þá
tók kannski þrjá daga að panta
og fá hlutina. Hér heima tekur
allt svo óskaplega langan tíma.
Við þurfum að hugsa langt fram í
tímann. Það kemur allt saman.“
- Þá spyr ég, hvernig gekk að
læra dönskuna, Margrét?
„Það gekk ekki sem verst. Ég
kunni skóladönskuna og ég gat
talað við einn til tvo í einu. En
þegar komið var í samkvæmi, þar
sem tíu manns voru og tónlist að
auki, þá skildi ég ekkert. En þar
sein engir íslendingar voru í
kringum mig, þá varð ég að gjöra
svo vel og tjá mig. Og þetta kom
fljótt. Þegar ég kom í skólann í
Koling þá hitti ég enga íslend-
inga. Seinna frétti ég að það
hefðu verið þarna íslendingar við
nám. Ég varð voða spæld. Svo
eitt haustið komu þrjár stúlkur
íslenskar og þá sleppti ég mér
alveg í kjaftagangi. Þegar maður
er langdvölum erlendis þá finnur
maður að það er svo margt í
manns eigin máli sem ekki er
hægt að segja á öðrum málum.
Já, það er langur vegur frá
skóladönskunni og til daglega
málsins. Ég held að það ríki
ákveðnir fordómar gagnvart
dönskunni. í skólanum þorir eng-
inn að tala með réttum fram-
burði, en það er hins vegar ekk-
ert mál hvað enskuna varðar.“
- Víkjum aftur að leirkera-
smíðinni. Er ekki töluverður
stofnkostnaður að setja á fót
verkstæði?
“Jú okkur fannst það mjög
dýrt. Við áttum líka ekki krónu
þegar við komum hingað. Gas-
ofninn keyptum við í Danmörku
og hann kostaði hundrað þúsund
og fjörutíu þúsund að flytja
hann. Svo þarf að setja á hann
alls konar mæla til öryggis. Ekki
viljum við sprengja upp alla göt-
una! Þessir mælar eru rándýrir."
Margrét segir að leirinn sé
bestur þegar hann er sem elstur. í
Japan bjuggu menn til leir fyrir
næstu og þarnæstu kynslóðir og
grófu í jörð. Þau Margrét og
Henrik hafa búið til leir í Dan-
mörku, eftir eigin uppskrift.
Hann er síðan 1983 og að sögn
ágætur. Þegar aðstæður leyfa hér
heima ætla þau að búa til eigin
leir, en flytja hann inn þangað til.
Þegar búinn er til leir, „þá gerir
maður minnst fjögur til fimm
hundruð kíló í einu“.
Það er erfitt að hnoða leirinn
og töluvert mál. Þegar búnir eru
til stærri hlutir, eru leirkerasmið-
irnir með á milli átta til tíu kílóa
klumpa á milli handanna. En í
bolla og minni hluti eru það um
þrjú hundruð og fimmtíu grömm.
Á undanförnum árum hefur
orðið mikil aukning á leirmunum
hvers konar. Þau hjónin eru þó
ekki hrædd við að markaðurinn
sé að mettast.
„Jú, það hefur selst mikið af
keramiki undanfarin ár, en tísk-
an breytist og bollarnir brotna.
Það þarf sífellt að endurnýja.
Maður verður bara að vera frjór
og finna upp á einhverju nýju.
Við ætlum ekki að einskorða
okkur við tebollaframleiðslu.
Þegar fram líða stundir þá förum
við út á nýjar brautir.“
Margrét segist í framtíðinni
geta hugsað sér að læra meira, til
dæmis silfursmíði og blanda þess-
um tveimur hlutum saman. „Það
er spennandi að blanda ólíkum
hlutum saman. Það eykur fjöl-
breytnina og gefur meiri mögu-
leika. Ég er svo ung ennþá, ég
hef nógan tíma.“
Bráðlega ætla þau hjónin að
opna verslun í kjallaranum í
Hamragerði. Fyrst er að vinna
og eiga eitthvað af vörum á lager.
Áður en ég kveð, segist Henrik
ætla að vera voðalega íslenskur
og segir: „Viltu ekki tíu?“ Þetta
er það allra íslenskasta sem hann
getur hugsað sér!
- En við endum þetta spjall á
að spyrja, var alltaf meiningin að
koma aftur heim?
„Fyrst gaf ég engu öðru séns.
Ég ætlaði heim. Seinna þá fór ég
að hugsa um að það væri líklega
hægt að setjast að í Danmörku.
En hér á ég heima og mér finnst
ég vera klofin að vera svona í
burtu. Það var ekkert mál fyrir
Henrik að taka sig upp, hann var
mjög opinn fyrir þessum flutning-
um.
Nú erum við komin og það
verður spennandi að sjá viðtök-
urnar. Ef maður fer út í þetta þá
má ekki hvarfla að manni að
þetta geti ekki gengið.“ - mþþ
„Tískan breytist og bollarnir brotna. Það þarf stöðugt að vera að endurnýja.“ Margrét að renna bolla á verkstæði
sínu við Hamragerði.