Dagur - 25.10.1985, Síða 9

8 - DAGUR - 25. október 1985
Pétur Þórarinsson
prestur á Möðruvöllum í helgarviðtali
restmim
Það er komið haust. Þráttfyrirþað er 17 stiga hiti úti. Að því leyti er ófyrirgefanlegt að vera
innan dyra, nema menn séu tilneyddir vegna vinnu eða annars álíka. í þetta skiptið var það
vinnan sem kallaði. Hugmynd var uppi um að hitta ungan prestsem hefur verið þjónandi að
Möðruvöllum í Hörgárdal. Þessi ungi prestur er Pétur Þórarinsson. Þess vegna varþað ekki
nein kvöð eða annað álíka semfylgdi því að vera innan dyra að taka viðtal, því Péturþekki
ég lítillega frá fyrri tíð. Einnig höfðu menn sem til hans þekktu haft á orði að Pétur væri ör-
ugglega góður í svona viðtal, því hann hefði reyntsvo margt í lífinu. Þess vegna var undirrit-
aður kominn inn í stofu til hans og fjölskyldunnar á þessum fallega haustdegi þegar hitastig var
eins og best gerist^ á íslensku sumri.
störfunum. Fyrst og fremst er ég prestur, síðan kemur bónd-
Prestur oíj bótuíi
Þegar við förum að ræðast við kemur í ljós að Pétur er ekki
einungis prestur, heldur er hann bóndi líka. Þá er auðvelt að
byrja samtalið með því að spyrja hvernig búskapurinn gangi.
Pétur er ekki óhress með útkomuna. Hann segir að þetta
hafi gengið mjög vel miðað við hvernig sumarið lék bændur
á þessum slóðum. „Að vísu er ég bara með kindur og fáein
hross svo það getur varla talist mikill búskapur. Hins vegar
skilaði búskapurinn mjög góðum arði. En ekki hagnaði því
það þarf að kaupa vélar og verkfæri. Hitt er annað mál að ef
menn geta ekki búið á þessari jörð geta menn hvergi búið.
Ég hef samanburð, því ég bjó á Hálsi í Fnjóskadal í nokkur
ár áður en ég kom hingað. Það var ágætis jörð, en ekki eins
góð og þessi, sem telst ein besta jörð á landinu. Það er ekki
að ástæðulausu að menn völdu Möðruvelli fyrir amtmann og
aðra höfðingja á árum áður. Svo ef menn geta ekki búið hér
er eins gott fyrir þá að leggja upp laupana,“ segir Pétur með
sinni hljómmiklu, djúpu bassaröddu.
- Þú ert prestur fyrst og fremst, er ekki svo?
„Jú, ég er það. Meðal annars var það búskapurinn sem
dró mig hingað, því ég hef alltaf haft mikinn áhuga á búskap.
Bóndinn hefur alltaf verið mjög ofarlega á blaði. Einnig þyk-
ir mér að preststörf og búskapur fari mjög vel saman þegar
menn eru prestar í sveit. Það er að vísu erfitt að vera með
mjólkurbú, því það er mjög bindandi. En bú eins og ég er
með fer mjög vel með preststarfinu."
- Stórt bú?
„Nei, nei. Ég er með 150 kindur og fáein hross. Svo eru
strákarnir okkar með endur.“
Þá er ekki eftir neinu að bíða með að fá það upp hver eig-
inkonan er. Hún heitir Ingibjörg Svafa Siglaugsdóttir. Þau
Ingibjörg og Pétur eiga þrjú börn, synina Þórarin Inga 13
ára, Jón Helga 11 ára og dóttur sem heitir Heiða Björk og er
8 mánaða gömul.
- Synirnir rækta endur. Er þar með búið að útvega jóla-
steikina?
„Já, það er þegar búið að ganga frá því. Þeir eru með þetta
hér heima við hús. Við borðum eggin á veturna. Síðan unga
endurnar út og þannig fáum við jólasteikina hér heima á
hlaði.“ Pétur heldur áfram og segir: „Það er nauðsynlegt að
prestar sem búa í sveit nýti jarðirnar að einhverju leyti, fyrir
utan að oft eru kirkjujarðir góðar jarðir og þó það væri ekki
nema þess vegna, þá er nauðsynlegt að nýta þær. En fyrir
mig er meira á bak við. Ég tel nauðsyn að prestur reyni að
komast sem mest í tengsl við fólkið í sveitinni. Þess vegna er
það að hluta til sem ég er með svolítinn búskap með prest-
inn fast á eftir.“
- Oft er talað um að laun presta séu lág. Er það að ein-
hverju leyti ástæðan fyrir því að þú ert með búskap samhliða
preststörfunum?
„Nei, það er ekki ástæðan," segir Pétur ákveðið. „Ef þú
ert prestur í sveit þarftu að geta rætt um fleira en það sem þú
lærðir í skólanum. Þú ert hreinlega ekki viðræðuhæfur ef þú
getur ekki talað um annað en námið. Það er rétt að launin
eru, eða voru sérstaklega hér áður fyrr mjög lág. Ekki síst ef
tekið er mið af því langa námi sem að baki liggur. Prestar
hafa líka fengið leiðréttingu á launum umfram aðra laun-
þega, því má ekki gleyma."
- Er presturinn á Möðruvöllum litinn hornauga fyrir að
vera í búskap, þar sem hanr. er þá væntanlega að taka af
kvóta sóknarbarnanna. Fyrir utan að hann er á fullum laun-
um sem prestur?
Nú brosir Pétur. „Það er öðru nær. Ég hef orðið var við að
mínir sveitungar eru ánægðir yfir því að ég skuli vera með;
þó ekki sé meiri búskapur en þetta. Enda er fólkið hér í kring
einstaklega hjálpsamt að segja mér til og lána vélar þegar
eitthvað vantar í búskapnum."
„Þorpari“
- Er ekki góð hugmynd að fá eitthvað að vita um sjálfan þig?
„Ég átti heima í Glerárþorpi, eða Þorpinu eins og það var
kallað í þá daga. Þangað fluttist ég þriggja ára gamall og bjó
í sautján ár. A þessum árum var Þorpið þorp. Þar þekktu all-
ir alla og við börnin höfðum það fram yfir marga aðra krakka
á Akureyri á þessum tíma að það voru skepnur í kringum
okkur. Þorparar áttu kindur, kýr og hesta, þannig að þetta
var líkara sveit á þessum árum. Þar sem ég átti heima í Þorp-
inu, - sem var mjög ofarlega, - var mjög mikið um búskap og
þaðan er vafalaust kominn sá áhugi sem ég hef í dag á bú-
skapnum. Það sem einkenndi okkur Þorpara var að við vor-
um í fótbolta á sumrin en á skíðum á veturna. Það sem ég
man sérstaklega eftir frá þessum árum er að flestir Þorparar
voru Þórsarar. Ég ásamt fleiri strákum þekkti ágætan
mann sem heitir Baldur Árnason. En hann var mikill og góð-
ur knattspyrnumaður á þessum árum og lék með KA. Við
vorum sem sagt nokkrir guttar sem fylgdum Baldri að málum
og gengum í KA. Sumir sögðu að við hefðum gengið í KA
fyrir kók og pylsu. Það má vel vera að Baldur hafi umbunað
okkur fyrir þetta, því það var ekki algengt að strákar úr
Þorpinu gengju í KA.
Ég fór fljótt að spila með KA í fótbolta. Fyrst var ég í
marki, en var tekinn þaðan fljótlega því ég var talinn heldur
glannafenginn og meiddi mig æði oft. Bæði rotaði ég mig og
fleira sem ekki var nógu heppilegt fyrir markmann, þannig
að ég var settur í fremstu sóknarlínu og spilaði þar upp yngri
flokkana.
Aftur á móti tapaði ég af lestinni fljótlega hvað varðaði
skíðin. Þarna var ég að renna mér með strákum sem urðu
síðar bestu skíðamenn landsins. Þar get ég nefnt tvíburana
Árna og Yngva Óðinssyni, Örn Þórsson frænda þeirra, Jónas
Sigurbjörnsson og Reyni Brynjólfsson. En ég sem sagt heltist
úr lestinni vegna þess að ég var ekki nema níu ára gamall
þegar ég fékk sykursýki og hún hindraði mig mikið á þessum
árum. Þess vegna var það að ég átti í dálitlu baksi með heils-
una þegar þeir fóru á skíði. Það var til þess að ég hætti að
æfa, en fór þess í stað á skíði mér til ánægju. Það var ekki
laust við að maður horfði öfundaraugum á þessa félaga sína
fara í Fjallið hvern dag og síðar verða íslandsmeistara ár eftir
ár. Það var heldur ekki hægt að leyna því að maður var stolt-
ur af þessum félögum sínum sem nú voru meistarar, en höfðu
verið að renna sér með manni í brekkunum í Þorpinu stuttu
áður.“
Barátta við „Brekkusnig(a“
Nú kemur Ingibjörg með kaffi og góðgæti með til að gefa
okkur. En spjallið dettur ekki niður fyrir það.
- Þorpið?
„Þorpið var hálfgerð sveit á þessum tíma eins og ég sagði.
Enda var það svo að við vorum alltaf teknir sem slíkir og átt-
um stundum í mikilli baráttu við bæjarbúa, ef segja má svo.
Ég man vel eftir baráttunni sem oft varð þegar fór að nálgast
áramót. Þá reyndi oft á samheldni Þorpara. Brekkusniglar
eins og strákarnir á Brekkunni voru oft kallaðir, reistu sér
brennu á stað sem kallast í Lallabrekku. Við Þorparar vorum
aftur á móti með okkar brennu beint á móti, handan árinnar
við Sambandsverksmiðjurnar. Það kvað svo rammt að,
vegna þjófnaðar úr brennunni okkar að við vorum komnir
með skýli inni í henni og vöktuðum hana. Eitt sinn komu
Brekkusniglar nokkrir saman að brennunni og ætluðu að ná
sér í eitthvað gott í sína brennu. Ég man að það var ís á
Glerá á þessum tíma og þar fór fram heljarbardagi, þar sem
menn börðust með lurkum og öðru lauslegu. Einnig man ég
að ýmsir urðu sárir eftir þessi átök og blæddi talsvert. Það var
ekkert gefið eftir og hvorki látin spýta eða dekk í brennu
Brekkusnigla. Að vísu er ekki hægt að neita því að við vor-
um ekki alsaklausir af því að skreppa í brennuna þeirra og
ná okkur í eitthvað eldfimt. Til dæmis rúlluðu dekkin vel
undan brekkunni og niður að okkar brennu."
- Breyting á Þorpinu?
„Það hefur orðið ansi mikil breyting á Þorpinu frá því ég
var strákur. Ég get nefnt þér dæmi. Fyrsta haustið eftir að ég
flutti hingað í Möðruvelli þurfti ég að fara í göngur austur í
Fnjóskadal. Þá fór ég á hestunum mínum héðan frá Möðru-
völlum og ætlaði austur yfir Bíldsárskarð. Þurfti ég að fara í
gegnum bæinn og þar af leiðandi í gegnum Þorpið. Ég ætlaði
að stytta mér leið eins og kostur var. Það fór ekki betur en
svo að ég snarvilltist í Þorpinu og vissi ekki hvar ég var fyrr
en ég sá gamalt hús sem heitir Viðarholt. Þá áttaði ég mig
fyrst á því hvar ég var. Áður var ég búinn að þvælast þarna
á milli húsa og yfir lóðir. Var sem sagt rammvilltur á þeim
stað þar sem ég var uppalinn. Þetta sýnir hvað breyting hefur
orðið mikil á ekki lengri tíma.“
Var mest í iþróttum, lcerði stundum
Nú er gert stutt hlé meðan hellt er aftur í bollana.
- Þurfa prestar ekki að drekka mikið kaffi?
Þau hlæja bæði Ingibjörg og Pétur. „Jú,“ segir Pétur,
„prestar þurfa að gera það. Hins vegar er maginn í prestum
ekkert öðruvísi en í öðru fólkki. Hann þyrfti að vera sterkari
og líka teygjanlegri en hjá öðru fólki. Það er því hálfgerð
kvöð sem fylgir starfinu að drekka mikið kaffi,“ segir Pétur.
; - Skólinn og námið?
„Það er margt sem hægt er að minnast á í sambandi við
það allt saman. Ég tók þennan venjulega skóla eins og aðrir
krakkar á mínum aldri, nema ég hafði þennan draug á bak-
inu sem var þessi sjúkdómur. í menntaskóla var ég í fjögur ár
og stundaði þar mest íþróttir. Lærði svolítið inn á milli. Ég
stundaði að staðaldri fimm íþróttagreinar sem voru sund,
handbolti, fótbolti, skíði og blak sem ég var mikið í. Þannig
að það fór afskaplega mikill tími í íþróttir. Ég sé ekki eftir
neinum tíma sem ég eyddi í íþróttir á þessum árum. Þetta fór
vel með tímann og fyrir vikið vafraði ég ekki eins mikið um
Miðbæinn.“
- Stúdentsprófið?
„Ég náði því. Þótt tölurnar séu ekki til þess að flagga fram-
an í alþjóð, þá hafa þær ekki staðið í vegi hjá mér. Dvölin í
guðfræðideildinni var eðlileg og gekk mjög vel. Við urðum
því fegin er við komumst aftur norður. Með þessu er ég ekki
að segja að dvölin syðra hafa verið nein kvöl og pína. Hún
átti bara ekki við okkur. Borgarlífið var ekki það sem við
sóttumst eftir.“
- Hvenær kemur presturinn inn í myndina?
Pétur hugsar sig um örstutta stund. „Ég var ósköp rótlaus
á mínum skólaárum. Var lengi vel að hugsa um að verða
bóndi og fara í bændaskóla. Þar næst kom upp áhugi á lyfja-
fræði. Það var eingöngu vegna þess hversu mikið ég þurfti að
dvelja á sjúkrahúsum. Læknirinn minn á þessum tíma var
Baldur Jónsson. Hann leyfði mér að vera með sér á rann-
sóknarstofu Fjórðungssjúkrahússins, en þar vann hann mikið
og þar kynntist ég lauslega allri vinnu við rannsóknir og lyf.
Þetta heillaði mig og mér virtist þetta áhugavekjandi. Þess
vegna fór ég í stærðfræðideild Menntaskólans á Akureyri
með það að markmiði að verða lyfjafræðingur.
Þetta breyttist, því ég hafði kynnst starfi Æskulýðsfélags-
ins á Akureyri og var orðinn innsti koppur í búri þar er ég var
kominn í 5. bekk MA. Þá var nú auðséð að hverju stefndi.
Einnig kynntist ég starfi presta meira en almennt gerist, því
ég var kominn í stjórn Æskulýðssambands kirkjunnar í Hóla-
stifti og fór um kirkjur hér norðanlands og predikaði. Auk
þess vann ég við sumarbúðir kirkjunnar að Vestmannsvatni.
Eftir þetta var ég ekki í neinum vafa um hvað ég ætlaði að
læra.“
- Á þessum árum þínum í menntaskóla voru miklar stúd-
entaóeirðir víða um Evrópu og fór ekki hjá því að áhrifa
gætti á okkar landi. Þá voru allir ungir menn með axlasítt hár
og voru róttækir í skoðunum. Hvað þótti skólafélögum um
að einn úr hópnum ætlaði að verða prestur?
„Þeir voru vissir á þessu líka, því þeir störfuðu á allt öðr-
um sviðum en ég. Þeir tengdust kirkjunni ekki mikið, en ég
var sér á báti með það. Enda var ég teiknaður í Carminu
(skólabók 6. bekkjar MA) með prestakraga.
Það er öruggt að ég sé ekki eftir því að hafa farið þessa
leið. Því með því að gerast prestur í sveit gat ég sameinað
þetta tvennt sem blundaði í mér að verða prestur og bóndi.“
- Þurfa menn sem eru prestar í sveit að vera öðruvísi en
kollegar þeirra í þéttbýli?
Pétur brosir. „Ég held að menn þurfi að hugsa svipað og
bóndinn. Ef menn geta ekki komið niður á jörðina og talað
íslenskt bændamál, þá geti þeir alveg eins sent þetta í bréfi.
Vegna þess að guðsorð er ekki það flókið að þurfi að setja
það í einhvern sérstakan búning.“
Gaííakwcnaprestur á Háísi
- Prestsímyndin?
„Það er rétt að í gegnum árin er búið að koma inn hjá fólki
sérstakri prestsímynd. Prestar hafa vafalaust átt sinn þátt í
því að skapa þessa ímynd og fólkið líka. Þegar ég hóf störf
sem prestur á Hálsi varð ég var við að fólk hafði ákveðna
ímynd um það hvernig presturinn átti að vera. Það gekk svo
langt að það var búið að hræða ýmsa aðila á þessum galla-
buxnapresti sem var að koma til starfa. Hann væri ekki prest-
ur í hvítri skyrtu með bindi. Að vissu marki skil ég það fólk
sem hefur verið alið upp við þetta frá barnæsku að presturinn
sé ekki af almúgafólki. Fólk horfði upp til þessara manna,
börnin óttuðust þá því þeir létu þau lesa. Ég varð mjög fljótt
var við þetta á Hálsi að ég fyllti ekki upp í þessa mynd sem
fólk hafði um prestinn. Ég var hálfgerður stráklingur og þess
vegna vildu sumir gera úr mér hinn rétta prest í tilheyrandi
klæðnaði. En flestir tóku mér eins og ég var. Dæmi um þetta
get ég sagt þér. Ég kom á heimili þar sem var afskaplega
notalegt að koma. Allir á heimilinu tóku prestinn qins og
hann var, nema ein fullorðin kona sem sá að ég settist á koll.
Hún kom bröltandi með þungan stól og sagði: „Má ekki
bjóða prestinum betra sæti?" og ætlaðist til þess að ég settist
í góða stólinn en hún sæti á kollinum. Það merkilega við
þetta var að þessi kona var eina manneskjan á bænum sem ég
þekkti frá fyrri tíð. Hún breyttist svona við að ég tók vígslu.
Ég var sjálfur búinn að velta því fyrir mér hvort ég ætti að
breyta mér til samræmis við þessa prestsímynd. Mér fannst
það rangt, því þá var ég ekki ég sjálfur. Einnig held ég, að ég
hefði ekki þjónað fólkinu á neinn hátt betur þó ég væri að
leika, með því að koma öðruvísi fram, eða vera öðruvísi
klæddur. Þess vegna má vera að presturinn á Hálsi og próf-
asturinn á Möðruvöllum hafi fengið orð fyrir það að vera
öðruvísi en aðrir prestar og jafnvel verið með einhvern gal-
gopahátt á stundum. Hins vegar er ég sannfærður um að
þetta hefur orðið til þess að ég hef kynnst fleira fólki, sem
annars hefði staðið í fjarlægð. Einnig fann ég að búskapurinn
hjálpaði mér til að kynnast fólkinu fyrr en ella hefði verið.
Ég get sagt þér skondna sögu af því er við vorum rétt komin
að Hálsi. Þá stóð til að halda hrútasýningu í fjárhúsunum á
Hálsi. Ég brá mér á þessa samkomu, þekkti fáa og horfði á
menn er þeir gerðu sig tilbúna til að þukla og þreifa. Þarna
var að sjálfsögðu góður ráðunautur og hann var að leíta að
ritara fyrir sig. hann sá mig þarna í hópnum og kallaði:
„Heyrðu strákur, geturðu ekki skrifað?" Ég sá andlitið detta
af nokkrum mektarbændum sveitarinnar sem vissu hver ég
var. Menn roðnuðu og blánuðu og misstu andlitin niður í
króna. Ég tók þessu að sjálfsögðu vel og var fastráðinn ritari
á hrútasýningum í Hálshreppi þau 6 ár sem ég bjó þar.
Seinna sagði kunningi minn mér að hann hefði hitt þennan
ágæta ráðunaut og sagt honum að presturinn væri að flytja.
Þá sagði ráðunauturinn að það væri slæmt að presturinn væri
að fara frá Hálsi. Ekki fyrir það að hann væri góður prestur.
heldur fyrir það að hann væri svo fjandi góður ritari á hrúta-
sýningum."
Margt fleira skemmtilegt segir Pétur, því hann á auðvelt
með að vera skemmtilegur. Hann hefur heldur ekki verið lat-
ur að taka þátt í félagslífi sem í kringum hann er. Meðal ann-
ars hefur hann verið mikill áhugamaður um knattspyrnu frá
því hann var ungur drengur. eins og kemur fram fyrr í viðtal-
inu.
„Er ekki prestsandskotinn með“
„Ég spilað með Ungmennafélaginu Bjarma í meistaraflokki.
Þá fann ég að umframþunginn var farinn að gera það að
verkum að ég gat ekki hlaupið uppi unga og sprettharða
stráka. Þá notaði ég þungann frekar til að stjaka við þeim er
við lentum í návígi. Þeir voru því farnir að þekkja mig strák-
arnir úr þeim liðum sem við spiluðum við og voru kannski
ekki par hrifnir að lenda í samstuði við mig. Áttu þeir það til
að taka það óstinnt upp ef þeir lentu á móti mér. Ég tók eft-
ir því að þeir skimuðu inn á völlinn fyrir leiki. svo kom löng
stuna og þeir sögðu: „Nei, prestsandskotinn er með." Þetta
gekk yfirleitt stórslysalaust fyrir sig. En í eitt skiptið lenti
mér saman við ágætan strák austan úr Mývatnssveit og fékk
að sjá gult spjald fyrir hjá dómaranum. Eg meðtók það eins
og gefur að skilja. Daginn eftir skrapp ég austur í Fosshól til
að versla. Þá segir verslunarstjórinn við mig: „Þú varst bara
rekinn út af." „Ha." segi ég. „Já. fyrir að segja dómaranum
að halda kjafti." Þá var sagan komin út um allar sveitir að ég
hefði verið rekinn út af fyrir að segja dómaranum að halda
kjafti. Þetta þótti góður matur þarna austur frá og mikið
kjamsað á þessu."
Nú er viðtalið orðið nokkuð langt og auk þess er ég búinn
að taka ærinn ti'ma frá Pétri presti. svo það er tími til kominn
að þakka fyrir góðgerðir og kveðja. Á leiðinni út mætum við
tveimur fallegum hundum, alíslenskum. Kemur þá upp úr
dúrnum að Pétur ræktar hreint, íslenskt hundakyn. Ætli
hann selji hvolpana?
„Yfirleitt ekki. Ég gef þá vinum mínurn og nágrönnum.
Það eru þó nokkrir hundar hér í sveitinni sem eru komnir út
af mínum hundum. Þetta eru svo góðar skepnur að það er
ótækt að halda ekki við þessum hreina, íslenska stofni," segir
Pétur Þórarinsson, prestur. bóndi. hrútasýningaritari.
íþróttamaður og leikari með meiru.