Dagur - 06.11.1985, Blaðsíða 5

6. nóvember 1985 - DAGUR - 5
—orð í belgt
Sækjum mót straumi
Frá síðustu aldamótum hefur
orðið gífurlegt umrót í íslensku
þjóðlífi. Að sjálfsögðu hefur
þetta öldurót skolað fjölmörgu
nytsömu á fjörur okkar, þó út-
sogið hafi aftur á móti tekið eitt
og annað með sér, sem eftirsjá er
að.
Vissulega hefur tækni þessarar
aldar orðið til þess að breyta lífs-
kjörum okkar og bæta þau á fjöl-
margan hátt, en hinar snöggu
breytingar hafa að ýmsu leyti haft
óheillavænleg áhrif.
í upphafi aldarinnar var upp-
bygging sveitaheimilanna allt
önnur en nú er. Þá var algengt og
raunar sjálfgefið, að heimilin
samanstæðu af þremur kynslóð-
um, auk óvandabundinna vinnu-
hjúa. Heimilin voru þar af leið-
andi stórum fjölmennari en nú
gerist.
Þegar þess er gætt, að kvikfé
var í flestum tilfellum meir en
hálfu færra en nú gerist og til
muna afurðaminna, en hins vegar
vinna nú ekki nema einn eða
tveir að framleiðslunni þar sem
áður voru fjölmenn heimili, vek-
ur það furðu margra að svo margt
fólk skyldi geta framfleytt sér
fyrrum á svo lítilli framleiðslu.
Skýringin er sú að miklum
hluta, að heimilin voru ekki ein-
ungis framleiðendur hráefna,
heldur einnig úrvinnslu- og iðn-
aðarstöðvar. Á heimilunum voru
flestar afurðir gjörunnar og gjör-
nýttar.
Mjólkin var unnin í smjör,
skyr, osta, mysu og fleira. Ullin
var unnin í voðir og hvers konar
prjónles og hagar hendur unnu úr
henni margs konar listm.uni til
nytja og híbýlaprýði. Úr húðum
og skinnum var gerður skófatn-
aður, sjóklæði og margir aðrir
hlutir, sem heimilunum voru
ómissandi. Hrosshárið var dýr-
mætt hráefni. Úr því voru búin til
reipi, brugðnar gjarðir og fjöl-
margt fleira. Jafnvel var það not-
að við gerð listmuna. Þá voru
horn búpenings notuð til margra
hluta. Spænir voru gerðir úr
hornum nautgripa, hagldir og
fjölmargt fleira úr hrútshornum
og enn sjást neftóbakspontur
gerðar úr horni. Á heimilunum
Óskar
Sigtryggsson
skrifar:
voru einnig flest búsáhöld úr tré
og járni smíðuð og ekki var fátítt
að gullsmiðurinn væri einnig
bóndi. Öll handverk voru unnin á
heimilunum. Þá höfðu sýslu-
menn, læknar og að sjálfsögðu
prestar aðsetur til sveita.
Af þessu sést, að það voru ótrú-
lega margar stéttir iðnaðar- og
embættismanna, sem búsetu
höfðu að mestu í sveitum fyrir
minna en einni öld. Flestar þess-
ar starfsstéttir eru nú að mestu
horfnar úr sveitunum og fátt hef-
ur komið til að fylla í þau skörð,
sem myndast hafa við brotthvarf
þeirra.
Mjólkurfræðingur í mjólkur-
stöðinni hefur tekið við störfum
skyr-, smjör- og ostagerðarkon-
unnar. Spunakonan, kembinga-
maðurinn, vefarinn, þófarinn og
prjónakonan, eru næstum öll
komin í ullarverksmiðjurnar í
þéttbýlinu. Saumaskapurinn er
nú verksmiðjuvinna. Starf skó-
gerðarkonunnar hefur nú að
mestu flust út fyrir landsteinana.
Hrosshárið er hætt að gegna sínu
upphaflega hlutverki, en innflutt
efni hafa komið í þess stað. Horn
er enn nokkuð notað til skraut-
og minjagripagerðar, gjarnan
innflutt og þá oftast unnið á
vinnustofum fagmanna í þéttbýl-
inu. Járnsmiðirnir og trésmiðirnir
hafa velflestir horfið til þéttbýlis-
staðanna og stunda þar iðn sína á
verkstæðum og í verksmiðjum.
Þegar þess er gætt, hversu
margþætt störf voru unnin til
sveita fyrr á tímum, þarf engan
að undra þótt heimilin væru fjöl-
menn þá. Þess augljósara má það
vera, að sá fólksstraumur sem lá
frá sveitunum, hlaut að skerða
hag þeirra verulega. Nú á síðustu
_Jesendahorniðl
Hvenær koma gang-
stéttir í Síðuhverfi?
íbúi í Síðuhverfi hringdi og bað
lesendahorn Dags að leita svara
við tveimur spurningum. Sú fyrri
hljóðar þannig:
Nú standa yfir jarðvegsskipti á
lóð á mótum Bugðusíðu og
Keilusíðu, neðan Síðusels, og
mig langar til að vita hvaða hús á
að rísa þarna. Mér skilst að það
eigi að vera einhver verslun og
mig langar að vita hver ætlar að
reka hana og hvað verður þar á
boðstólum.
Seinni spurningin er til tækni-
deildar bæjarins og hljóðar
þannig:
Hvenær megum við íbúar við
Stapasíðu og Tungusíðu eiga von
á malbikuðum gangstéttum?
Lesendahornið komst að því
að það eru hjónin Ármann Þor-
grímsson og Kristveig Jónsdóttir
sem eru að byggja verslunarhús
við gatnamót Bugðusíðu og
Keilusíðu og er ætlun þeirra að
reka þar matvöruverslun.
Hjá tæknideild bæjarins feng-
ust þau svör við seinni spurning-
unni að ólíklegt mætti teljast að
gangstéttir við Stapasíðu og
Tungusíðu yrðu malbikaðar á
þessu ári eða því næsta. Nú að
undanförnu hefur verið unnið að
malbikun í eldri hverfum og þar
sem fjölbýlishús eru og á að ljúka
því áður en farið verður að mal-
bika í nýrri einbýlishúsahverfum.
árum hallar enn verulega á sveit-
irnar, þar sem óhjákvæmilegt
hefur reynst að takmarka mjög
framleiðslu hinna hefðbundnu
búvara, sem að sjálfsögðu gerir
búsetu í þeim ófýsilegri.
Sveitirnar hafa orðið fyrir
blóðtöku, sem meir en tímabært
er að þeim verði bætt og sú
skylda hvílir á samfélaginu að
gera það.
Það verður eflaust spurt á
hvern hátt það megi gerast.
Ég tel að hið opinbera eigi að
stuðla að því að léttur iðnaður í
smáum einingum geti þrifist til
sveita. Þetta mætti gera bæði
með ráðgjöf og fjárhagslegri
fyrirgreiðslu og með því að láta
iðnað í sveitum sitja við sama
borð hvað orkuverð snertir og
iðnað í þéttbýli.
Mér kemur ekki á óvart, þó
hugmyndum sem ganga í þessa
átt verði mótmælt af þeim, sem
einungis styðjast við töflur og
tölvur í hagkvæmnisútreikning-
um sínum. En ég trúi því ekki, þó
þessi tæki séu góð til síns brúks,
að þau séu óyggjandi við mat á
öllum mannlegum samskiptum.
Það er einmitt það mannlega, fé-
lagslega, sem beðið hefur hvað
mest afhroð til sveita, við það
þjóðfélagsumrót sem orðið
hefur. Og haldi sveitafólkinu
áfram að fækka, gæti komið að
því fyrr en síðar, að kostarík
byggðarlög verði óbyggileg vegna
fámennis.
Óskar Sigtryggsson.
Hin árvissi
hjóna- og paradansleikur
verður haldinn í Árskógi laugardaginn 9. nóv. kl
22.00. Kaffiveitingar.
Brottfluttir Ströndungar hvattir til að mæta.
Hljómsveitin París sér um fjörið.
Nefndin.
Til leigu
Til leigu er ca 50 fm verslunarhúsnæði í miðbænum
eða frá 15. nóvember 1985. Verslunarinnréttingar
seljast. Upplýsingar gefnar í síma 24396 og 21721.
Ásmundur S. Jóhannsson, hdl.
Sími 21721.
Munið að panta
jólafarseðlana
til og frá íslandi.
Reykjavík - Kaupmannahöfn - Reykjavík kr. 13.226
Reykjavík - Osló - Reykjavík kr. 12.320
Reykjavík - Gautaborg - Reykjavík kr. 13.345
Reykjavík - Stokkhólmur - Reykjavík kr. 15.395
Reykjavík - Luxemburg - Reykjavík kr. 11.619
Ferðaskrifstofa
Akureyrar h/f
RÁÐHÚSTORGI 3 SÍMI 96-25000
Thompson
BYLTING
í HREINGERNINGUM
: Ul.l

: V ,
SQptrf
SAPUR
SAPUR Teppahreinsir ★ SAPUR Áklæðahreinsir ★ SAPUR Blettahreinsir
S0FIX: Þetta efni er bæði hreinsilögur og bón.
STEINPFLEGE: Sérstaklega ætlað á steinflísar og marmara, inni og úti.
SPEZIALLÖSER: Notað til að hreinsa upp gamla bónhúð og óhreindindi
alveg niður í upprunalegt gólfefnið.
SID0L: Stálglansi sem hægt er að nota til að hreinsa og ná aftur upp
glans á t.d. gamla matta stálvaska, svo og viðhalda glans á nýjum.
Allt króm á bílum, pottar, hnífapör o.fl. o.fl.
s
kapli
illum 13 1 Akure\
hf
Furuvöllum 13 I Akureyri-
Simi 96-23830