Dagur - 07.07.1986, Blaðsíða 8

8- DAGUR-7. júlí 1986
Gífurlega verðmæt sam-
eign í landi og sjálfstæði
- Hátíðarræða Vals Arnþórssonar, kaupfélagsstjóra á 17. júní á Akureyri
Fjölmargir hafa haft sam-
band við Dag og æskt þess
að hátíðarræðan sem flutt
var á 17. júní á Akureyri
verði birt í blaðinu. Bæði eru
það þeir sem heyrðu ræðuna
og vilja getað gluggað í hana
í rólegheitum og hinir sem
ekki voru viðstaddir en hafa
heyrt af þessari ræðu. Flutn-
ingsmaður hennar var Valur
Arnþórsson, kaupfélags-
stjóri, og hefur hann nú gef-
ið góðfúslegt leyfi sitt fyrir
því að ræðan verði birt.
Vegna þess hversu löng hún
er verður ekki hjá því komist
að skipta henni í tvennt.
Fyrri hluti hátíðarræðunnar
birtist hér á eftir:
Góðir þjóðhátíðargestir.
Fyrir skömmu kom að máli við mig
einn af forystumönnum íþróttafé-
lagsins Þórs á Akureyri og bað mig
að flytja það sem hann kallaði aðal-
ræðuna á þessari þjóðhátíðarsam-
komu. Við höfum átt nokkra sam-
leið, ég sem forsvarsmaður atvinnu-
fyrirtækja og íþróttafélagið Þór
vegna knattspyrnustarfsemi félags-
ins. Mér þótti því ekki nema sjálf-
sagt að gera þetta lítilræði og verða
við beiðninni. Ég svaraði umsvifa-
laust að þetta skyldi ég með ánægju
gera. Þegar ég síðar fór að hugsa um
hvað ég ætti að segja í þessari ræðu
á þessari miklu hátíð íslendinga féll
mér nánast allur ketill í eld. Hvað
skyldi ég svo sem geta sagt í hátíðar-
skyni, ég sem sífellt er á fundum í
bæ og byggð til þess að tala um kjöt
og mjólk, osta, smjör og fisk,
verslun, iðnað, sjávarútveg og þjón-
ustu. Umræðuefnin, sem mér eru
töm, liggja víst víðs fjarri þeim há-
tíðarræðum, sem rétt og skylt er að
flytja á þjóðhátíðardeginum, en nú
var ég einu sinni búinn að lofa þessu
og því segi ég eins og Marteinn
Lúter á sínum tíma hér stend ég og
get ekki annað.
Ég skal reyndar strax gera þá
játningu, að ég gluggaði í gamlar
þjóðhátíðarræður, sem ýmsir merk-
ir menn hafa flutt á undanförnum
árum og áratugum svona til þess að
reyna að koma mér á sporið í hæfi-
legu umræðuefni. Það rann nefni-
lega upp fyrir mér, að þótt ég sjálfur
hafi hlustað á þjóðhátíðarræður
undanfarin 42 ár, þá man ég nánast
ekkert úr þeim. Kannski verða þess-
ar hátíðarræður óhjákvæmilega
þannig, að lítið er hægt að segja,
sem brennir sig í huga og hjarta
fólks og verður því eftirminnilegt,
því á degi sem þessum eiga allir að
vera sáttir og samstiga, friðsamir og
þakklátir fyrir unna sigra þjóðarinn-
ar í gegnum aldirnar, og þá má tæp-
ast hreyfa mikið þeim þjóðmálum,
sem efst eru á baugi hverju sinni, og
sem deilum geta valdið. Ég sá það
t.d. af gluggi mínu í gamlar ræður
að það var helst á tímum þorska-
stríða og landhelgisdeilna að menn
höfðu eitthvað mergjað að ræða
um, eða þá meðan uppi var krafan
um að endurheimta handritin úr
höndum frænda okkar og vina,
Dana. Það er augljóst, að þjóð sem
á í stríði út á við, og það jafnvel þótt
vopnin séu fremur orð en byssur og
sverð, hefur nóg um að tala, nóg um
að hugsa og baráttan þjappar fólk-
inu saman í tilfinningalega heild,
sem finnur ættjarðarástina duna í
æðum. Þegar sigrarnir hafa unnist,
þegar frelsið er fengið og sjálfstæðið
í höfn, þá eru vopnin kvödd og
kyrrð og friður færist yfir og það
gleymist þá oft hversu vandasamt
það getur verið að gæta fengins fjár,
að varðveita árangurinn af unnum
sigrum, að varðveita frelsið og sjálf-
stæðið og tryggja eftirkomandi kyn-
slóðum að þær eigi ísland fyrir sig,
fagurt, gott og gjöfult eins og við
höfum tekið við því. Ég sé reyndar
að forverar mínir í ræðustóli 17.
júní á undanförnum árum og ára-
tugum hafa gjarnan lagt áherslu á
það, að sjálfstæðisbaráttan sé ævar-
andi. Henni ljúki aldrei. Það sé
sífellt viðfangsefni og sífelld barátta
að viðhalda frelsinu og sjálfstæðinu.
Spurningin er, tökum við almenn-
ingur á íslandi slíkar yfirlýsingar
mjög alvarlega? Erum við okkur
meðvitandi um, að það sé svona
mikil barátta að viðhalda frelsinu og
sjálfstæðinu og reyndar mætti
kannski spyrja, hvort frelsið og
sjálfstæðið sé þá svona óskaplega
mikils virði, allrar þessarar baráttu
virði, eða hvort okkur myndi e.t.v.
líða bara betur með því að gangast
auðugum erlendum þjóðum á hönd
eins og forverar okkar slysuðust til
að gera við þáverandi aðstæður á
árabilinu 1262-64. Mér er örugglega
óhætt að svara umsvifalaust, undir-
hyggjulaust og fyrir hönd okkar
allra, að við viljum varðveita frelsið,
við viljum varðveita sjálfstæðið, við
viljum eiga landið fyrir okkur, við
viljum vera sérstök íslensk þjóð.
Við viljum eiga okkar frelsi, okkar
pólitíska sjálfstæði, okkar efnahags-
lega sjálfstæði og ekki síst okkar
menningarlega sjálfstæði. Við eig-
um gífurlega verðmæta sameigin-
lega eign, íslendingar, í landi okkar
og sjálfstæði þess.
í þessu sambandi rifjast upp fyrir
mér, að sl. vetur fór fram veruleg
umræða í þjóðfélaginu um fátækt á
íslandi og fjölmiðlar voru meira og
minna undirlagðir af umræðunni
nokkra hríð. Ekki ætla ég að blanda
mér í þá umræðu á þessum stað og
þessari stundu. Fátækt er svo afstætt
hugtak og þarfnast viðmiðunar við
einhverja gefna staðla um það hvar
fátækt ljúki og nægtir taki við, en
Páll Skúlason, prófessor við Há-
skóla íslands, skrifaði ítarlega
grein í dagblað nokkurt um þetta
efni og varð það tvímælalaust lang-
merkilegasta innleggið í umræðuna.
Ekki man ég greinina frá orði til
orðs en hann benti á hættuna, sent
er því samfara, að menn leggi pen-
ingalegt verðmætamat á gildi allra
hluta. Hann benti á fjölmörg afar
þýðingarmikil verðmæti, sem fólk
tæpast gerði sér grein fyrir að það
ætti, sem væru svo þýðingarmikil í
lífinu og fólk hefði misst sjóriar á.
Hann varaði við auðhyggjunni.
Hann varaði við peningum sem al-
gildum mælikvarða á verðmæti. Mér
fannst grein hans svo merk, að hún
mætti gjarnan verða lesefni í þjóð-
félagsfræðum í skólum á íslandi.
Þessi grein beindi sjónum mínum og
vafalaust mjög margra annarra að
Íieim miklu verðmætum, sem við
slendingar eigum og höfum frelsi til
að njóta. Það rifjaðist reyndar upp
fyrir mér að hverju sinni við heim-
komu með flugvél erlendis frá velti
ég því fyrir mér, þegar ég kem frá
grænum skógum og safaríkum slétt-
um erlendra stranda og ber saman
við hraunið, sandinn og auðnina á
Reykjanesi, gjarnan í slagviðrisrign-
ingu, sem þar er svo tíð, hvað það
sé, sem bindur mig svo sterkum til-
finningaböndum við þetta land„
hrærir hjartað í brjósti mér
hverju sinni þegar ég kem heim,
hvað það sé sem gerir að verkum að
hér vil ég lifa ævi minnar alla daga
og leggja lúin bein í íslenska mold
að lokum. Ég hef oft reynt að
kryfja þetta til mergjar og á ekki
einhlít svör, því einhlít svör
verða aldrei til við tilfinningalegum
spurningum, en það liggur þó í aug-
um uppi að svörin eru fyrst og
fremst fólgin í þessari skynjun, að
við íslendingar eigum svo mikil
verðmæti í landi okkar, sjálfstæði
þess og menningu, að hér séum við
ekki bara lítið hjól í stórri vél ver-
aldarinnar heldur séum við hér,
hvert og eitt, þýðingarmikið hjól í
sameiginlegri vél okkar hér heima
fyrir, þar sem hver og einn einstakl-
ingur ber svo mikla ábyrgð vegna
smæðar þjóðarinnar.
Það rifjast gjarnan upp fyrir mér
sú dásemd að hafa fengið að njóta
hins ótakmarkaða frelsis í að alast
upp við fagran fjörð á Austurlandi,
þar sem leikvöllurinn var fjörðurinn
allur frá fjöru til fjalls, þar sem frels-
ið til þroskandi leikja í nánum
tengslum við atvinnulífið og full-
orðna fólkið var takmarkalítið, þar
sem hver nýr dagur var fagnaðar-
dagur og hver nótt dýrmæt hvíld eft-
ir óhemju athafnasemi fram á
kvöld. Eftir þá dásamlegu bernsku
og æsku, og þótt peningalegar eignir
og verðmæti væru ólíkt minni þá en
nú, þá á ég að því er mér finnst enn
þann dag í dag svo mikið í Austur-
landi, Eskifirði sérstaklega, fjöllun-
um, fjörunni og firðinum öllum og
reyndar líka í fólkinu, sem þar býr.
í fjöllunum ber hæst máttarstólpann
Hólmatind, sem er fjall ægifagurt.
Langafi minn danskur, sem settist
að á Eskifirði á 19. öld, hvarf aftur
heim til Danmerkur og fannst að
sennilega væri blíðlyndi Danmerkur
sér meira að skapi en veðurbarinn
vangi íslands, Hann undi ekki nema
skamma hríð í Danmörku, kom þá
aftur til Eskifjarðar og sagði sig hafa
vantað Hólmatindinn til að halla sér
að. Hann bjó þar alla tíð síðan. Já,
hvílík verðmæti sem maður var
meðeigandi að og sem manni finnst
maður vera meðeigandi að enn
þann dag í dag.
Safnaðarheimili við Akureyrarkirkju:
„Samþykkt að ráðast
í framkvæmdir"
- hefjast vonandi í mars, segir séra Birgir Snæbjörnsson
„Það var saniþykkt á síðasta
aðalsafnaðarfundi, þann 26.
júní, að ráðast I framkvæmd-
ina, með öllum greiddum
atkvæðum,“ sagði séra Birgir
Snæbjörnsson, er hann var
spurður hvað hugmyndinni um
safnaðarheimili við Akureyr-
arkirkju liði.
Safnaðarheimilið verður grafið
inn í brekkuna sunnan við kirkj-
una og austur að kantinum. Unn-
ið verður eftir teikningu Fanneyj-
ar Hauksdóttur og það er Teikni-
stofa Hauks Haraldssonar sem
mun annast allan undirbúning.
„Við vonumst til að geta hafist
handa í mars og það er meiningin
að steypa upp og ganga frá að
utan fyrir haustið svo að hægt
verði að lagfæra lóðina kringum
kirkjuna, sem þarfnast mikillar
lagfæringar. Það er byrjað að lag-
færa kirkjuna að utan. Múrhúð-
un var orðin illa farin víða og nú
er verið að brjóta niður það sem
laust er og setja kvarts og fleira í
staðinn,“ sagði Birgir.
í safnaðarheimilinu verður sal-
ur sem taka mun 200 manns í
sæti, þar verður rúmgott anddyri,
skrifstofur fyrir presta og kirkju-
vörð, einnig fá félögin aðstöðu í
safnaðarheimilinu. Sagði Birgir
að vonandi yrði byggingunni lok-
ið á 50 ára afmæli kirkjunnar,
sem er árið 1990. -HJS
Hér er sýnt langsnið eftir sal. Loft er látið fylgja halla á stíg og myndast þannig
ákjósanleg lofthæð. Ofan til eru sýndar útlínur veggs við anddyri.
Teikning af fyrirhuguðu safnaðarheimili við Akureyrarkirkju.