Dagur - 24.10.1986, Blaðsíða 9

24. október 1986 - DAGUR - 9
„Nei, þegar ég var átta ára fór
ég fyrst í sveit. Ég var í Vallar-
koti austur í Reykjadal, en þar á
ég frændfólk á öðrum hverjum
bæ. Þar bjó þá Glúmur í Vallar-
koti sem enn er hress þó hann sé
orðinn 96 ára. Ég var fjögur sum-
ur í sveit í Reykjadal, eða þar til
ég varð tólf ára. Þá handleggs-
brotnaði ég og gat ekki verið
lengur í sveitinni. Það sem mér
þótti skemmtilegast í sveitinni
var að heimsækja Friðrik á
Helgastöðum; ömmubróður
minn. Friðrik var mikill and-
stæðingur Jónasar frá Hriflu.
Einu sinni fór hann til Reykja-
víkur og hitti þar Ólaf Thors og
Lárus Jóhannesson hæstaréttar-
dómara. Þeir gáfu honum saman
eina tóbaksdós; og hún var úr
silfri, og sögðu við hann að þetta
fengi hann fyrir andstöðu sína við
Reykjadalsá eins og flóðbylgja
og hestur sem var á túninu ram-
fældist.“
Skólaganga
- Nú hefur þú gengið í skóla á
veturna?
„Já, ég var í Barnaskóla Akur-
eyrar. Þar var þá skólastjóri
Snorri Sigfússon en fyrsti kennari
minn var Helgi Ólafsson. Annars
var ég lengst hjá Hannesi J.
Magnússyni. Snorri skólastjóri
kallaði mig alltaf nafna. Hann
var sérlega góður karl og það
sama má segja um Hannes J. Ég
gekk í barnastúku hjá Hannesi.
Ég held að börn á þessum árum
hafi verið prúðari en núna, þann-
ig að vandamál í skólum voru
mun sjaldgæfari en manni heyrist
vera í dag. Ég sótti líka samkom-
Aðrir kennarar sem mér eru
minnisstæðir voru Jóhann
Frímann, sem kenndi stærðfræði
og dönsku, og Jón Sigurgeirsson,
síðar skólastjóri Iðnskólans. Geir
Þormar kenndi teikningu, hann
var geysimikið ljúfmenni.
Síðan fór ég í Verslunarskól-
ann í Reykjavík; það var árið
1939. Pabbi vildi að ég færi í
þann skóla og léti bakaríið eiga
sig. Ég var í Reykjavík í fjögur
ár, ústkrifast árið 1943 frá Versl-
unarskólanum. Fyrst þegar ég
kom til Reykjavíkur var allt með
kyrrum kjörum. Þetta breyttist
allt þegar heimsstyrjöldin síðari
skall á. í skólanum voru haldnir
málfundir um stríðið og héldu
margir með Þjóðverjum, en aðrir
með Bretum. Ég held að fleiri
hafi haldið með Þjóðverjum því
Bretar voru lítils metnir hjá
Strandgata 37. Hér var bakað frá 1934 til 1978 og hér er heimili Snorra hakara

l!
933. Þarna byrjaði Kristján Jónsson að reka
fvrsti bfllinn sem Kristján eignaðist. Hann var
Strandgata 35, „Havsteenshús“.
„Hriflon", en svo nefndu þeir
Jónas frá Hriflu, og bættu því við
að næst þegar hann kæmi fengi
hann gulldósir. Svona var pólitík-
in nú í þá daga.“
- Hvernig var lífið í sveitinni
og á hverju lifði fólkið helst?
„Það var mikil silungsveiði í
Vestmannsvatni á þessum tíma
og fólkið lifði að verulegu leyti á
silungnum. Silungurinn var
reyktur, saltaður eða borðaður
nýr. Ég hef alltaf haft gaman að
veiðum og stundaði lax- og sil-
ungsveiðar talsvert en er nú hætt-
ur því. Það er margs að minnast
úr sveitinni. Ég man t.d. eftir
jarðskjálftanum 1934. Þá varð
ur hjá Hjálpræðishernum og í
Zíon. Krakkarnir höfðu' ekki
margt annað við að vera í tóm-
stundum þá.'
Síðan fer ég í Gagnfræða-
skóla Akureyrar. Skólastjórinn,
Þorsteinn M. Jónsson, var mjög
góður maður bæði í starfi og sem
persóna. Hann var talsvert
strangur en menn virtu hann
geysimikið, því hann var líka
mjög sanngjarn. Ég man að Þor-
steinn kenndi okkur félagsfræði.
Ég átti mjög auðvelt með að læra
utanbókar og gat þulið upp heilu
kaflana í bókinni. Þegar ég tók
gagnfræðapróf kunni ég alla kafl-
ana utanað og fékk 10 í einkunn.
mörgum enda voru þeir ekki
fjarri, maður hafði þá sífellt fyrir
augunum. Einstaka sinnum urðu
róstur milli Breta og íslendinga;
t.d. á gamlárskvöld eitt árið fyrir
utan Hótel Heklu, en Bretar
höfðu þar dansleik. Unglingar
gerðu aðsúg að hótelinu og Lár-
us Salómonsson lögreglustjóri lét
ryðja torgið þar sem mannfjöld-
inn hafði safnast saman með
kylfubúnum lögregluþjónum.
Annars varð ég lítið var við átök.
Ég bjó syðst á Bergstaðastrætinu
hjá Haraldi Björnssyni leikara og
á hverjum sunnudagsmorgni
marseruðu hermenn niður göt-
una framhjá húsinu. Þýskar flug-
vélar flugu stundum yfir Reykja-
vík og tóku myndir.“
Afturtil Akureyrar
- Fórst þú strax norður eftir
að skólagöngunni lauk?
„Já. Ég gerði það vorið 1943.
Þá fór ég aftur að vinna í bakarí-
inu. Ég hef aldrei beinlínis lært
bakstur því ég fór í Verslunar-
skólann, en ég er fæddur og upp-
alinn í þessu fagi og hef aldrei
gert neitt annað. Ég byrjaði sem
sendisveinn við að keyra út. Ég
fór mikið í skipin því þau þurftu
mikið brauð. Ég hafði mikinn
áhuga fyrir síldveiðum og þekkti
auðvitað öll síldarskipin sem
voru hér, t.d. skip Guðmundar
Péturssonar, Sigurðar Bjarna-
sonar og Stefáns Jónassonar. Þeir
voru í föstum viðskiptum við
okkur. Ég fylgdist með þessum
skipum þegar þau komu á Dag-
verðareyri og Krossanes, og
hafði óskaplegan áhuga fyrir síld-
arbræðslunum út með firðinum.
Pabbi var á sínum tíma hluthafi í
síldarbræðslunni á Dagverðar-
eyri. Þegar síldarbræðslan á
Hjalteyri var reist eftir áramótin
1937 gjörbreyttist reksturinn á
bakaríinu. Þar var sett upp stórt
mötuneyti og Kveldúlfur h.f.
verslaði eingöngu við okkur,
bæði fyrir verksmiðjuna og
skipin. Þá fyrst fór brauðgerðin
að stækka hjá okkur, á þessum
kreppuárum. En svo kom stríðið
og þá fór allt af stað. Reksturinn
gjörbreyttist á bakaríinu. Þetta
var mikill uppgangstími. Við
bökuðum líka fyrir Krossa-
nesverksmiðjuna og þrjá togara
Bæjarútgerðar' Hafnarfjarðar,
sem voru á síld.“
- Hvernig breyttist Kristjáns-
bakarí á þessum tíma?
„Pabbi hafði keypt húsnæðið
að Strandgötu 37 árið 1934. Eftir
að salan fór að aukast með til-
komu verksmiðjanna fórum við
að kaupa vélar og fjölga fólki
sem vann hér. Strandgata 37 var
aðeins ein hæð í upphafi, en 1951
byggðum við systkinin ofan á
húsið. Árið 1977 hófum við bygg-
ingu nýs Kristjánsbakarís uppi á
Brekku og fluttum inn í nýja hús-
ið árið eftir. Þetta var mikil
breyting að fara úr 400 fermetr-
um og í 1700 fermetra efra. Þó
ég segi sjálfur frá þá held ég að
Kristjánsbakarí sé eitt fullkomn-
asta og best búna bakarí
landsins."
Sambúðin
við KEA
- Hverjir stunduðu bakstur
hér aðrir en þið?
„Það var KEA. Kaupfélagið
keypti á sínum tíma bakarí af
Schiöthsverslun en seinna byggðu
þeir bakarí, um 1934. Þar var
bakari sem hét Sigurður
Bergsson. Hann hafði lært í
Þýskalandi og var mjög góður
Tíagmaður og langt á undan sinni
samtíð. Hann byggði upp brauð-
gerð KEA þannig að ég held að
hún hafi verið eitt það fullkomn-
asta á öllum Norðurlöndunum.
Þeir voru með stóra ofna og
kexgerð."
- Hafið þið verið í samkeppni
við KEA?
„Sambúðin við kaupfélagið
hefur verið ágæt gegnum árin.
Það hefur verið eðlileg sam-
keppni eins og gengur en aldrei
nein harka eða illindi og það hef-
ur farið vel á með okkur. Við
höfum bætt hvor annan upp.
Við höfum alltaf rekið verslun
með brauðin samhliða bakstrin-
um. Kaupfélagið hefur auðvitað
góða aðstöðu með allar sínar
verslanir en við höfum líka okkar
föstu viðskipti. Á þessum árum
var mikið bakað af hörðu brauði,
skonnroki, tvíbökum og
kringlum. Þetta geymdist í lang-
an tíma og var keypt af sjó-
mönnunum á vorin. Nú kann
enginn að borða skonnrok. Mað-
ur á að dýfa því ofan í kaffi og
smyrja það með smjöri.“
- Bökuðuð þið líka kökur og
sætabrauð?
„Já, en miklu minna en núna.
Við bökuðum franskbrauð og
rúgbrauð, heilhveitibrauð og
normalbrauð, svo höfum við allt-
af bakað jólakökur og vínar-
brauð. Þessi mikla notkun á sæta-
brauði fer að byrja dálítið á
stríðsárunum en aðallega eftir
stríð. Þegar fólk fer að hafa meiri
peninga þá fer það að kaupa dýr-
ari vörur. Á kreppuárunum og
áður kom hér einn og einn dansk-
ur bakari sem bakaði sætabrauð
en það þýddi ekkert, fólkið hafði
ekki efni á að kaupa þetta. Það
breyttist svo mikið við peninga-
flóðið sem kom í stríðinu. Bret-
arnir keyptu svo mikið af vínar-
brauðum en þá lentum við stund-
um í vandræðum því sykur var
vara sem erfitt var að fá. Við
bökuðum þá mikið úr búttudeigi
því það er sykurlaust. Einu sinni
var skip skotið niður sem var á
leiðinni til Múrmansk. Þá fékk
pabbi fleiri tunnur af sírópi sem
hafði rekið á land. Hann keypti
þetta af bændunum og við notuð-
um þetta lengi í hunangsdeig.
Pabbi fékk líka tunnur með
svínafeiti sem voru eins tilkomn-
ar.“
Gamla Akureyri
- Hvernig hefur Akureyri
breyst á þinni tíð?
„í gamla daga var miklu meira
bil á milii manna. Aristókratið
eða aðallinn hér í bænum er horf-
inn eða að hverfa. Ég held að eini
aristókratinn hér sé Sverrir
Ragnars. í þá daga var svo breytt
bil rnilli manna, þá voru ekki allir
eins klæddir eins og núna. Heldri
menn stóðu upp úr fjöldanum en
þetta er alveg horfið. Að sumu
leyti sakna ég þessara tíma.
Margt er þó betra núna. Ég held
að aukin menntun hafi jafnað út
þetta mikla bil sem var í þjóðfé-
laginu. Aristókratarnir í gamla
daga létu þó margt gott af sér
leiða, þeir styrktu t.d. fátækari
námsmenn til skólagöngu, bæði
með peningum, fæði og hús-
næði.“
- Hefurðu haft tíma til að
sinna áhugamálum fyrir utan
vinnuna um dagana?
„Ég skrapp stundum í silung
og lax hér áður. Brauðgerðin hef-
ur verið mér alveg nóg og hún fer
aldrei úr huga mér. Þegar ég var
orðinn nær sextugur fékk ég land
austur í Aðaldal og byggði mér
sumarbústað. Þá fékk ég óskap-
legan áhuga á skógrækt. Þarna
uni ég mér vel og get dundað all-
an daginn við ræktun. Nú er ég
farinn að sjá góðan árangur af
þessu ræktunarstarfi mínu. Ég
hlakka til hvers vors því ég er
aldrei hálfur í neinu sem ég tek
mér fyrir hendur. Ég er bjartsýnn
á framtíðina." EHB