Dagur - 30.06.1987, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - 30. júní 1987
Bindindissteftian
í Sovétríkjunum
í samræmi við ályktun miðstjórn-
ar Kommúnistaflokks Sovétríkj-
anna frá því í maí 1985 „um
aðgerðir til að vinna bug á
drykkjuskap og alkoholisma",
hafa Sovétmenn hrint af stað
mikilli herferð til að uppræta
drykkjuskap og áfengissýki.
En hvers vegna er þörf á bar-
áttu gegn drykkju, þegar það er
alkoholisminn, sem er alvarleg-
asta ógnunin (þar á meðal þjóð-
félagslega) innan hvers þjóðfé-
lags. Sjúkleg ásókn í áfengi, sem
brýtur niður persónuleikann, á
sér sínar rætur: þeir, sem í dag
eru alkoholistar, voru í gær
drykkjumenn og daginn þar áður
„hófdrykkjumenn" eða „sam-
kvæmisdrykkjumenn“. En ástæð-
an er ekki einungis sú, að flestir
hófdrykkjumenn verða fyrr eða
síðar ofdrykkjumenn eða alko-i
holistar - stöðug notkun áfeng-
is, jafnvel þó í smáum skömmt-
um sé, skerðir mjög hugarorku
hvers manns, og starfsgetu, gerir
hann ábyrgðarlausan gagnvart
öðru fólki, fjölskyldu sinni og
þjóðfélaginu, dregur úr félags-
legri starfsemi.
Ofdrykkja hefur reynst erfiður
þröskuldur á leiðinni til betra
þjóðfélags, meiri þroska einstakl-
inganna - andlega, siðferðilega
og líkamlega. í ályktuninni var
baráttan gegn ofdrykkju skil-
greind þannig, að hún hefði
„mikla pólitíska þýðingu“.
Engin bannlög
Allt frá stofnun Sovétríkjanna
hefur það verið viðurkennt, að
barátta gegn drykkjuskap væri
meðal hinna þýðingarmestu
verkefna á sviði félagsmála. Sér-
stakar nefndir og samstarfshópar
voru sett á fót um land allt til að
stjórna baráttu gegn áfengisnotk-
un. Ríkið ákvað að setja ekki á
algert áfengisbann - gamlar hefð-
ir verða ekki kveðnar niður með
því einu að setja bann við fram-
leiðslu og sölu áfengis.
En þrátt fyrir það, að aldrei
væru sett nein „Bannlög“ í landi
okkar, voru Sovétríkin fyrstu 25
árin eftir stofnun þeirra í hópi
þeirra ríkja, þar sem minnst var
'rukkið. Árið 1940 var alkohol-
■yslan á mann 2,5 sinnum minni
> árið 1913 og samsvaraði 2 lítr-
af hreinu alkoholi á hvern
nstakling - tífalt minna en í
rakklandi, fimmfalt minna en í
italíu eða í Sviss og þrisvar sinn-
um minna en í Bandaríkjunum.
Á þessum tíma hugsuðu marg-
ir sem svo: Þar sem hið sovéska
þjóðfélag felur ekki í sér neinar
ástæður til drykkjuskapar (stétta-
skiptingu, kynþáttamisrétti eða
annars konar misskiptingu,
atvinnuleysi, óvissu um framtíð-
ina o.s.frv.) hlýtur drykkjuskap-
ur að hverfa af sjálfu sér. Pær sál-
fræðilegu orsakir, sem viðhaldið
hafa drykkju manna um þúsundir
ára, voru ekki teknar með í
reikninginn. En við vorum minnt
á þær á sjötta áratugnum -
skömmu eftir að síðari heimsstyrj-
öldinni lauk.
Sorgunum drekkt
Styrjöldin varð öllum Sovét-
mönnum mikil harmsa
ónir manna höfðu hori
A 30. norræna bindindisþinginu, sem
haldið var í Alþýðuhúsinu á Akureyri í
síðustu viku, hélt Nickolay S. Tchernykh
merkan fyrirlestur um herferð þá sem
Sovétmenn hafa hrint af stað til að upp-
ræta drykkjuskap og áfengissýki í Sovét-
ríkjunum sem þar er mikið vandamál.
Erindi þetta er hið merkasta og birtist hér
ílauslegri þýðingu Þorsteins Jónatansson-
ar.
áfengi keypt, hefur verið takmark-
aður. Tala verslana, sem mega
selja áfengi, hefur verið skorin
verulega niður og öllum áfengis-
búðum, sem voru í nágrenni
gagnfræðaskóla eða mennta-
skóla, heilsugæslustofnana,
verksmiðja, á útivistarsvæðum,
um borð í skipum, járnbrautar-
lestum eða öðrum samgöngu-
tækjum, hefur verið lokað. í öll-
um hlutum Sovétríkjanna eru
áfengisverslanir nú tvisvar tii
þrisvar sinnum færri en áður var.
En venjum og siðum verður ekki
útrýmt á einu andartaki.
Neysla áfengis hefur greinilega
minnkað, en auðvitað er hún
Frá fundinum ■ Alþýðuhúsinu.
við dauðann á vígstöðvunum, á
heimilum sínum, og orðið að sjá
á bak vinum sínum, skyldmenn-
um og ástvinum. Milljónir
kvenna misstu eiginmenn sína.
Hundruð þúsunda af börnum
urðu munaðarleysingjar og tóku
út þroska sinn fyrir tímann. Þús-
undir karlmanna, sem voru
þó svo heppnir að halda lífi,
urðu örkumla. Margir þeirra
völdu auðveldustu leiðina til að
drekkja sorgum sínum, áfengið.
Drykkjuvandamálið var aftur
komið til sögunnar og þjóðfélag-
ið var ekki viðbúið að mæta
því; ásóknin í áfengi var talin
óhjákvæmileg og eðlilegar eftir-
stöðvar þess, sem á undan var
gengið. Pjóðfélagið reyndi aðeins
með fojrtölum að vinna gegn
þessu.
Núna er ein aðalástæðan fyrir
mikilli áfengisnotkun sú, að
fjöldi fólks er flækt í drykkjusið-
um. Að baki liggja engar félags-
legar eða sálfræðilegar hvatir
aðrar en þær, að þetta fólk telur
neyslu áfengis hluta af eðlilegum
lifnaðarháttum sínum. Drykkju-
skapur blómstrar vegna þess að
fólk veit ekki hve miklar hætturn-
ar eru, skilur ekki hversu skað-
legt áfengið getur verið, ekki ein-
ungis hverjum einstaklingi heldur
og þjóðfélaginu í h ild. vegna
þess að í hi '-unarleysi hefur
’ndalaust veriö japlaö á skaðleysi
„ nauðsyn drykkjusiða og
hefða. Meirihluti þjóðarinnar
(léttvínsneytendur og hófdrykkju-
menn) er ekki háður áfengi af
neinum sálrænum ástæðum, en
sálrænar ástæður geta vegið mjög
þungt; samkvæmi, móttökur og
heimsóknir gesta, hátíðahöld,
ráðstefnulok - öllu þessu er
venjulega fagnað með áfengi - og
það er erfitt að sigrast á þeirri
venju.
í ályktuninni er því lögð
áhersla á þá nauðsyn, að „finna
og framkvæma alhliða aðgerðir,
er séu vel undirbúnar skipulags-
lega, stjórnunarlega og með
fræðslu til að efla baráttuna gegn
áfengisnotkun og gera hana
árangursríkari".
Ný stefna
Skilgreining fyrri mistaka okkar
hjálpaði okkur til að móta nýja
stefnu í baráttunni við áfengið og
á að forða okkur frá að gera
sömu mistökin öðru sinni.
Ein meginlina hinnar nýju
stefnu er þessi: Hún kemur til
framkvæmda þegar í stað um allt
landið og verður fram haldið þar
til algerlega hefur verið sigrast á
drykkjuskap.
í framhaldi af þessu hafa þegar
verið settar hömlur á sölu áfeng-
is. Áfengir drykkir eru ekki leng-
ur seldir fólki undir 21 árs aldri.
Sá tími dags, sem hægt er að fá
ekki úr sögunni. Pess vegna hefur
það gerst, að biðraðir hafa mynd-
ast sums staðar við þær verslanir,
sem enn selja áfengi. Það er
verkefni framtfðar að eyða þess-
um biðröðum.
Eftir að sala áfengis minnkaði
varð Ijóst, að breytingar þurfti að
gera á allri verslun með það.
Ríkisstjórnin ákvað, að frá og
með árinu 1986 skyldu sérstakar
tölur settar inn í áætlanir um
framleiðslu og efnahagsafkomu
hvað áfengi snerti, en það ekki
talið með annarri framleiðslu eða
sölu, og heildsala eða smásala
áfengis skyldi ekki talin með þeg-
ar metin væri afkoma fyrirtækja
og möguleikar þeirra á greiðslum
til starfsfólks.
Dregið úr framleiðslu
Á sama tíma hefur framleiðsla á
áfengi í Sovétríkjunum verið
dregin saman. Um það bil 2000
verksmiðjur og framleiðslustöðv-
ar hafa hætt. Sumar þeirra hafa
verið endurbyggðar til fram-
leiðslu á ávaxtasafa, kryddvör-
um, sælgæti eða frystum ávöxtum
- og aðrar hafa verið teknar til
frantleiðslu á skepnufóðri.
Framleiðsla óáfengra drykkja
fer vaxandi. Gera má ráð fyrir,
að eftir fimm ár hafi hún þrefald-
ast frá því sem nú er. Nú fæst auk
þess meira úrval þessara drykkja.
Hin nýja baráttustefna gegn
áfenginu gerir ekki aðeins ráð
fyrir takmörkunum á framleiðslu
og sölu áfengis heldur og strang-
ara eftirliti með neyslu þess.
Þannig er t.d. í samþykkt frá
Æðsta ráði Sovétríkjanna, sem
kom til framkvæmda 1. júní
1985, bannað sérstaklega að
drekka áfenga drykki á götum
úti, á íþróttaleikvöngum, í
skemmtigörðum eða öðrum
opinberum stöðum. Fólk, sem
brýtur þessar reglur eða sést
mjög drukkið á opinberum
stöðum, hlýtur áminningu eða
sekt. Sé um endurtekin brot að
ræða, er hægt að senda það í
vinnubúðir og í alvarlegum til-
fellum jafnvel í fangelsi.
Drykkjumenn sektaðir
Drykkja er stranglega bönnuð á
vinnustöðum, í verksmiðjum, á
fundum, í opinberum stofnun-
um, skólum, veislum og móttök-
um. Pað hefur alltaf verið illa
séð, að menn væru drukknir við
vinnu. Nú er hægt að beita
sektum, ef slíkt kemur fyrir.
Dugi þetta ekki til, á viðkomandi
á hættu að missa vinnuna.
Og annað þýðingarmikið atriði:'
Pað eru ekki bara drykkju-
mennirnir, sem verða sektaðir,
heldur einnig þeir yfirmenn, sem
hafa það viðhorf til drykkju, að
þeir láta hana viðgangast á vinnu-
stað.
Pá gerir hin nýja bindindis-
stefna kröfu til þess, að
stjórnvöld, opinberar stofnanir
og samtök launþega beiti enn-
fremur þeim aðferðum að taka
bónusgreiðslur af drykkjumönn-
um, einnig eftirsóttar ferðir til
hvíldarstaða og önnur forrétt-
indi.
Þá er ábyrgð lögð á hendur
þeim, sem koma unglingum til að
drekka. Sektum er beitt gagnvart
foreldrum, sem vaida því að börn
fara að drekka, og ennfremur ef
börn þeirra hafa verið tekin fyrir
drykkju á opinberum stöðum eða
á almannafæri. Alvarlegri refs-
ingar bíða þó þeirra, sem koma
ungiingum til að drekka. Áður
voru þeir dæmdir í eins árs fang-
elsisvist eða betrunarvinnu;
stundum var þó sekt látin duga,
ef ekki var um alvarleg atvik að
ræða. Nú hefur sektarupphæð
verið þrefölduð og fangelsisvist
getur orðið allt að tveimur árum.
Þá tekst ekki að vinna bug á
drykkjuskap nema gerðar séu
ákveðnar ráðstafanir til aö koma
í veg fyrir bruggun í heimahús-
um. Samkvæmt nýju lögunum
varðar það nú hegningu, sem er
allt að þriggja ára fangelsi, að
brugga eða selja sterka drykki
eða eiga birgðir slíkra drykkja,
sem ætlaðar eru til sölu. Sama á
við, ef menn eiga bruggunartæki
í fórum sínum. Til viðbótar fram-
angreindri refsingu getur svo
komið betrunarvinna og háar
fjársektir. Sé um endurtekin brot
að ræða, getur hegningin orðið
fangelsisvist allt að fimm árum og
eignaupptaka. En þrátt fyrir
svona strangar hegningar jókst
heimabruggun verulega á síðustu
árum.