Dagur - 27.05.1989, Blaðsíða 9

8 - DAGUR - Laugardagur 27. maí 1989
Laugardagur 27. maí 1989 - DAGUR - 9
„Ólajur bað mig að gerast
miðiU en ég gat ekki
litið af síldinni"
- Snorri Sigfússon segir frá síldarárunum, áfengismálum og æðri handleiðslu
Það var vor í lofti laugardaginn 20. maí þegar blaðamaður sótti
Snorra Sigfússon heim í íbúð hans við Gránufélagsgötu á Akur-
eyri. Húsið stendur í miðju iðnaðarhverfi og er Snorri raunar bæði
með íbúð og vinnustað í húsinu. Þarna er skrifstofa Nótastöðvar-
innar Odda og er Snorri með bókhald fyrirtækisins á sinni könnu.
Hann bauð upp á kaffi og síðan komum við okkur þægilega fyrir
inni í stofu og hófum langt og fróðlegt spjall. Brot af því birtist
hér, en lífshlaupi Snorra væri nær að gera skil í bókarformi eins
viðburðaríkt og það er. En þrjú atriði úr lífi Snorra koma mest við
sögu hér, síldarárin, æðri handleiðsla og áfengismál.
- Ég hugsa að það fari best á
því að við byrjum á byrjuninni
Snorri, hvar og hvenær ert þú
fæddur?
Snorri fékk sér duglega í nefið,
hikaði dálitla stund en hóf síðan
frásögnina:
„Ég er fæddur 8. nóvember
1920 í Lundargötu 8 á Akureyri.
Par ólst ég upp hjá pabba og
mömmu og afa og ömmu til 14
ára aidurs. Ég var fermdur í
Lundargötu rúmlega 13 ára. Við
fluttum síðan í Fjólugötu 10, í
hús sem foreldrar mínir byggðu.
Faðir minn var Sigfús Baldvins-
son útgerðarmaður og móðir mín
Ólöf Guðmundsdóttir. Við vor-
um fjögur systkinin en það elsta
dó frostaveturinn 1918.“
Snorri ólst upp við knattspyrnu
og leiki á Eyrinni og hann varð
síðar mjög góður knattspyrnu-
maður og spilaði í öllum flokkum
með liði sínu Pór. En lífið hjá
honum byrjaði fljótlega að snúast
um síld.
„Snorri botn“
og síldarævintýrið
- Segðu okkur frá síldarárunum.
„Já, ég fór til Siglufjarðar 9 ára
gamall en faðir minn var síldar-
saltandi og var á Siglufirði á þess-
um árum, en hann byrjaði á
Höepfnersbryggjunni á Akureyri
ívrir Söltunarféiag verkalýðsins.
Ég var á Siglufirði yfir sumartím-
ann og byrjaði á því að gefa
hringi og tómar tunnur. Gegnum
árin bætti maður sífellt við sig,
fór að keyra frá og sinna erfiðari
störfum. Síðan varð ég eftiriits-
maður, leit eftir stúlkunum, og
þá var ég oft kallaður Snorri
botn. Stúlkurnar urðu að leggja
neðsta lagið vel og vandlega og
kalla síðan „botn“ og þá kom ég
og skoðaði botninn. Pær máttu
ekki leggja ofan á fyrr en mats-
maður var búinn að skoða botn-
inn.
Ég fékk snemma áhuga á síld-
inni en hugur minn stóð einnig til
annarra hluta þótt maður sinnti
þeim ekki. Síldin varð ofan á. Ég
var hjá föður mínum á hinum og
þessum söltunarstöðvum á Siglu-
firði, bæði niðri á eyrinni og suð-
ur á bökkunum. Arið 1935 fór
hann á Skaftárbryggju og byggði
hana upp að sumu leyti og saltaði
þar í mörg ár. f»á var ég kominn
meira inn í reksturinn og árið
1939 saltaði ég í fyrsta skipti
sjálfstæður á Skaftárbryggjunni
en faðir minn var þá á Alfons-
bryggjunni. Hann færðist alltaf í
aukana sá gamli og ég fylgdi hon-
um eftir.
Við leigðum stöð Hinriks
Thorarensen á tanganum 1940-43
en árin 1943-45 var ég matsmað-
ur hjá Síld hf. á Oddeyrartanga.
Þá saltaði faðir minn með öðrum
á Siglufirði, t.d. Óla Ragnars. En
ég fór aftur til Siglufjarðar og við
feðgarnir keyptum stöð Hinriks."
Þeir feðgar voru umsvifamiklir
í síldarsöltuninni og voru einnig á
Húsavík og teygðu sig raunar allt
austur til Eskifjarðar.
Rotturnar gengu frá borði
- Hafði stríðið einhver áhrif á
starfsemi ykkar upp úr 1939?
„Já, síldarsaltendur urðu varir
við það og raunar er ein hliðin á
því máli mjög merkileg. Svíarnir
keyptu alltaf af okkur frá fyrstu
hendi og við höfðum ekki hugað
að neinu öðru, engar niðurlagn-
ingarverksmiðjur eða slíkt. Við
seldum þeim síld í tunnum, þeir
lögðu hana niður í verksmiðjum
sínum og við keyptum síðan dós-
ir af þeifn í verslunum hér. Þetta
fannst mér ansi hart en á þessum
tíma var Kristján Jónsson á
Akureyri að hugsa sér til hreyfings
og byrjaði á sardínunum.
Sænskur maður, Gústaf greifi,
tók miklu ástfóstri við mig og
bauð mér til Svíþjóðar á greifa-
setur sitt til þess að vinna eða
læra í verksmiðjum sínum. Þetta
var árið 1939 og þá skall stríðið á.
Siglingaleiðir lokuðust og Svíar
áttu hér 35-40 þúsund tunnur af
síld. En þeir höfðu yfir kúluleg-
um að ráða sem hvorki Bretar né
Þjóðverjar gátu verið án og það
varð úr að þeir fengu óáreittir að
flytja síldina til Svíþjóðar eftir
ákveðinni siglingaleið sem Bretar
og Þjóðverjar kortlögðu. Þetta
skip hét Gautaborg og með þessu
skipi átti ég að fara til Svíþjóðar.
Ég fer með bíl til Reykjavíkur
og kem þangað kl. 3 um nóttina
og fer beint niður á hafnarbakka
þar sem skipið hafði beðið eftir
mér í tvo sólarhringa. Faðir minn
var þá á Hótel Vík, en þá var al-
gengt að menn færu tii Reykja-
víkur á haustin að lokinni vertíð.
Þegar ég kem með mínar tvær
ferðatöskur að landganginum að
Gautaborg horfi ég á skipið, geng
upp landgöngustigann, stoppa í
honum miðjum og horfi fram
eftir. Þá sé ég rottur ganga í land
úr skipinu eftir fangalínunni."
Gautaborg fórst
á Ermasundi
- Þá hefur þér ekki orðið um sel,
eða hvað?
„Nei, það rifjaðist upp fyrir
mér sem afi minn, Baldvin
Jóhannsson, sagði mér oft á
tíðum. Hann hafði verið skip-
stjóri lengi og sagði mér að ef að
rottur eða dýr færu í land úr skipi
þá væri skipið feigt. Alveg örugg-
lega. Ég er 19 ára gamall þegar
ég stend þarna í landgöngu-
stiganum og rifja upp orð afa, lít-
ið farinn að þekkja lífið og hugsa
hvort þetta hafi ekki bara verið
vitleysa í karlinum, ævintýrasög-
ur. Nei, ég komst að niðurstöðu,
sneri við og fór til föður rníns á
Hótel Vík.
„Það er mikið að þú ert kom-
inn drengur. Skipið bíður eftir
þér og Gústaf er alltaf að senda
skeyti," sagði hann þegar ég
kom. Ég sagðist vera hættur við
förina en gat ómögulega stunið
ástæðunni upp og hann gat ekki
skilið að ég skyldi hafna þessu
kostaboði Gústafs.
Til að gera langa sögu stutta þá
fórst skipið á Ermasundi og
spurðist aldrei neitt til þess. Það
lenti á tundurdufli sem hafði
slitnað upp. Feigum verður ekki
frá heli forðað og ófeigum í hel
komið. Þessi æðri handleiðsla
hefur fylgt mér lengi. Faðir minn
tók mig auðvitað í sátt eftir
þetta.“
- Þannig að þú hefur ekkert
farið til Svíþjóðar.
„Nei, en ef ég hefði komist
þangað þá hefði ég ekki verið þar
í niðursuðufræðum í eitt ár. Ég
hefði farið út í aðra hluti oj> óvíst
hvort ég hefði komið til Islands
aftur. Ég hefði farið í sálarfræði.
Þessu tengist annar atburður
mörgum árum síðar. Þá fór Guð-
laug dóttir mín til Svíþjóðar í
hjartaþræðingu, en þangað hefði
hún aldrei farið ef ég hefði farið
með skipinu. Hún hefði aldrei
fæðst og því má segja að hún eigi
rottu líf sitt að þakka. En hún fer
út í sálarfræði í Svíþjóð, eins og
ég hafði ætlað mér. Ég fór hins
vegar aldrei út fyrir landssteinana
fyrr en í vetur er ég fór til Brynj-
ólfs sonar míns í Noregi."
Æðri handleiðsla
Snorri er tvígiftur. Hann eignað-
ist þrjár dætur með fyrri konu
sinni, Sigrúnu Bárðardóttur frá
Ytri-Búðum í Bolungarvík. Þau
gengu í það heilaga á ísafirði á
jóladag 1941. Hann skildi við Sig-
rúnu 1946. Hún fór þá til ísa-
fjarðar ásamt tveimur dætrum
þeirra en sú elsta varð eftir og
ólst upp í Fjólugötu 10. Með
Rósu, seinni konu sinni, eignað-
ist hann einn son, Brynjólf
Snorrason sem þekktur er fyrir
nuddlækningar sínar.
Áður en við héldum lengra
rifjað Snorri upp sögu af foreldr-
um sínum og kynnum þeirra og
segist hann sannfærður um að
æðri handleiðsla hafi haft þar
hönd í bagga. Honum hafi verið
ætlað að fæðast rétt eins og æðri
handleiðsla réði því að Brynjólf-
ur sonur hans fæddist, eins og við
víkjum að síðar. Honum var ætl-
að að fæðast til að hjálpa öðrum.
Foreldrar Snorra kynntust á
samkomum hjá Hjálpræðishern-
um á Akureyri og var trúhneigð
mikil í báðum ættum og Snorra
innprentuð kristin trú og guð-
rækni í æsku. Sú trú hefur reynst
honum vel í erfiðleikum lífsins.
Árið 1946 saltaði Snorri allra
manna mest á Siglufirði en árið
1947 leigði hann söltunarstöðina
á Oddeyrartanga á Akureyri.
Hann bauð hærra en margir stór-
karlar í söltuninni í opnu útboði
og voru ýmsir hvekktir yfir því að
„strákurinn“ skyldi yfirbjóða þá,
en þarna saltaði Snorri til ársins
1950. Hann var m.a. fyrsti ís-
lendingurinn eftir stríð^ ásamt
Tryggva Ófeigssyni, sem saltaði
togarafisk.
Snorri verður ástfanginn
af berklasjúklingi
- Það hefur komið fram að þú
skildir við Sigrúnu, en vildi þú
segja okkur hina merkilegu sögu
af seinni konu þinni?
„Ég skal gera það. Hún hét
Rósa Jóna Sumarliðadóttir og ég
held að leiðir okkar hafi átt að
liggja saman. Við kynntumst á
Kristneshæli, en þar lá hún, fon-
fallinn berklasjúklingur. Systir
mín dvaldi þar um tíma og ég fór
í heimsókn til hennar. Þegar ég
kom hafði hún skroppið frá og
beðið Rósu að taka á móti mér;
en ég þekkti hana ekki neitt. Hún
bauð mér kaffisopa í dagstofunni
og það var upphafið að kynnum
okkar.
Á þessum tíma var Rósa for-
„Að mínum dómi er ekkert yndislegra og guðdómlegra en gagnkvæmur
skilningur manns og konu til allra hluta. Hann er því miður mjög fátíður.“
fallinn berklasjúklingur, einn
elsti sjúklingurinn á hælinu, og
hún var ekki talin eiga neina
batavon. Ég hét því að Rósa
skyldi fá heilsu. En hvernig gat
ég ákveðið það? Ég tók hana af
hælinu því það var ekki einleikið
að í hvert sinn sem hún átti að
útskrifast fékk hún óhreinindi í
skoðun. Einhvers staðar hlaut að
vera sár sem opnaðist og ég lét
flytja hana suður að Vífilsstöðum
þar sem sárið var greint. Það
kostaði átta rifja höggningu hjá
Guðmundi Karli Péturssyni á
Akureyri, sem var mikil aðgerð,
en búið var að plúmba hana hin-
um megin og var Rósa því búin
að ganga í gegnum margt. Samt
sem áður eignaðist hún barn og
þótt ætla mætti að barn sem alið
er í móðurkviði berklasjúklings
myndi smitast þá gerðist það
ekki.“
Snorri sagði afar merkilega
sögu af þessari meðgöngu, þar
sem æðri handleiðsla kemur enn
til skjalanna. Þessi frásögn fylgir
hér á eftir:
Forsjónin greip tvívegis
í taumana
„Það gekk á ýmsu meðan á með-
göngunni stóð. Á afmæli mínu 8.
nóvember fékk Rósa hríðir en
hún átti ekki von á sér fyrr en í
febrúar. Hún var flutt upp á
sjúkrahús en ég þurfti að fara til
Siglufjarðar í síldina. Rósa
kvaldist mikið og varð að fá
deyfilyf. Guðmundur Karl var
hrifinn af henni sem sjúklingi og
vildi henni vel. Hann ráðlagði
keisaraskurð til að lina kvalir
hennar en það hefði jafngilt fóst-
ureyðingu á þessum tíma því
barnið hefði ekki getað lifað
enda engir súrefniskassar til.
Rósa neitaði og Guðmundur
Karl hringdi í mig og sagðist ekki
geta horft upp á hana kveljast
lengur. Hann gæti ekki gefið
henni meira af deyfilyfjum og
hann yrði að lima barnið frá. Ég
gaf ekki samþykki mitt heldur
dreif mig til Akureyrar með
Drangi.
í millitíðinni hafði það gerst að
hann hafði tvívegis verið kominn
með Rósu í stól á leið til skurð-
stofunnar en í bæði skiptin komu
upp bráðatilfelli sem hann þurfti
að sinna. Forsjónin greip tvívegis
í taumana.
Ég hitti Rósu og hún sagðist
fullviss um að hún gengi með
dreng. St'ðan sagði hún: „Ég ætla
að biðja þig að fara með kveðju
til Ólafs Tryggvasonar á Hamra-
borgum." Ólaf þekkti ég ekki en
ég gerði bón Rósu og fór til hans.
Þau hjónin stóðu í fjósdyrunum
þegar ég kom og ég spurði eftir
Ólafi. Hann gaf sig fram og heils-
aði mér með nafni. Hvernig vissi
hann hver ég var? Hann bauð
mér inn og gaf mér kaffi. Þá sótti
að mér svefn og í svefninum mun
ég hafa sagt hvernig Rósu leið og
hvernig væri hægt að hjálpa
henni. Þegar ég vaknaði sagði
Ólafur: „Þetta er búið. Það er
búið að lækna hana og Guð-
mundur Karl þarf ekki að hafa
áhyggjur. Hún fæðir sitt barn á
eðlilegum tíma.“ Ég hváði í for-
undran en Ólafur sagði að ég
hefði í svefni sagt hvernig hægt
væri að lækna hana.
Þannig kynntumst við Ólafur.
Seinna bað hann mig að gerast
miðill en ég sagðist ekki geta litið
af síldinni.
En frá Ólafi fór ég á sjúkrahús-
ið og þá var Rósu batnað og hún
mátti fara heim. Hún fæddi síðan
Brynjólf á eðlilegum tíma, 7.
febrúar. Brynjólfur er gæddur
sérstökum hæfileikum og hann
hefur hjálpað mörgum með
höndum sínum.“
„Ég gerði mér ekki
grein fyrir því
að ég væri alkóhólisti“
í ljósi áðurnefndra atburða fór
Snorri að snúa sér meira að and-
legum málum og hann aðstoðaði
Ólaf Tryggvason við að hjálpa
öðrum, sérstaklega áfengissjúkl-
ingum.
„Ólafur hjálpaði mörgum
drykkjumönnum við að hætta að
drekka, en ég fór aldrei sjálfur í
stólinn hjá honum þótt vissulega
hefði ég haft þörf fyrir það. Ég
hef drukkið meira og minna frá
því um 1940. Þetta var ekkert
vandamál í fyrstu og oft drakk ég
ekki í 1-2 mánuði, sérstaklega
ekki í síldinni á sumrin, en hellti
síðan í mig heima yfir veturinn.“
- Hvenær var áfengisneyslan
orðin vandamál hjá þér?
„Sannleikurinn er sá að ég
gerði mér ekki grein fyrir því að
ég væri alkóhólisti. Ég viður-
kenndi það ekki fyrr en nú í
vetur. Samt hafði ég kynnst AA-
samtökunum snemma, hjálpað^
öðrum alkóhólistum með Ólafi,
en ég viðurkenndi aldrei vanda-
mál mitt og drakk meira að segja
ofan í antabus. Sem betur fer fór
ég samt aldrei í eiturlyf því þau
eru ábyggilega enn verri en vínið
þótt það sé nú nógu bölvað.
Ég gafst upp í vetur og hringdi
í séra Birgi Snæbjörnsson, en þá
höfðu margir óskað eftir því að
ég færi í meðferð. Ég vildi það
ekki. Birgir kom til mín hingað í
þessa stofu seinnipart laugardags
og þá opnuðust augu mín. Hann
ráðlagði mér að fara í meðferð en
ég sagðist ekki hafa trú á því
formi. Þá benti hann mér á ráð-
gjafastöð SÁÁ-N og þangað fór
ég og þar opnuðust strax fyrir
mér duldir töfraheimar. Þetta var
fyrir tæpum þremur mánuðum og
síðan hef ég verið edrú og ánægð-
ur með hjálp SÁÁ og AA-sam-
takanna.
„Ekkert yndislegra en
gagnkvæmur skilningur
manns og konu“
Það er ekki nóg að setja tappann
í flöskuna en það er upphafið.
Maður þarf að gjörbreyta hugs-
unarhættinum og smáatriðin
skipta mjög miklu máli. Ég þarf
að hugsa um sjálfan mig en þegar
ég var að hjálpa öðrum með því
að veita og gefa sjálfur þá öðlað-
ist ég aldrei fyllingu fyrir sjálfan
mig. Það vantaði þetta nýja við-
horf sem ég hef nú meðtekið.
Trúin hefur líka hjálpað mér.
Ég trúi á Guð í hjarta, Guð í
stafni og Guð í sjálfum mér. Hún
hefur hins vegar farið meira til
annarra en mín. Ég held að þetta
sé skýringin, að það hafi ekki
verið nóg að hjálpa öðrum, gefa
kraft, en fá ekkert í staðinn.
Samt vildi Ólafur allt fyrir mig
gera og bauð mér að fara í
stólinn. Kraftur hans og styrkur
kom í gegnum bænina og ég hef
líka fengið styrk í gegnum hana.“
Við fengum okkur meira kaffi
og Snorri rjátlaði við neftóbaks-
dósina. Hann hefur búið einn í
íbúðinni við Gránufélagsgötu í
tæp 20 ár því árið 1969 dó Rósa.
„Faðir minn dó 3. júní 1969 og
12. júlí sama ár dó konan mín.
Þetta var mikill missir. Það eru
mikil viðbrigði að vera einn því
allir vita að tveir geta gert miklu
meira en einn. Að mínum dómi
er ekkert yndislegra og guðdóm-
legra til í jarðnesku lífi en gagn-
kvæmur skilningur manns og
konu til allra hluta. Hann er því
miður mjög fátíður. En þetta
hefur bjargast furðanlega hjá
mér einum þrátt fyrir drykkj-
una.“
„Rósa er ekki
heilsulaus aumingi“
Snorri var að salta síld á Eskifirði
1966-69 en settist alkominn að á
Akureyri er hann hafði misst
konu sína og föður. Þá kom hann
inn í rekstur Nótastöðvarinnar
Odda að fullu, hafði sinnt fyrir-
tækinu í ígripum, og frá 1970 hef-
ur hann unnið á skrifstofu fyrir-
tækisins.
Þegar hið örlagaríka ár, 1969,
bar á góma rifjaði Snorri upp
sögu af Sigfúsi Baldvinssyni föð-
ur sínum og Rósu, þá verðandi
eiginkonu.
„Þegar við opinberuðum trú-
lofun okkar var faðir minn á fyll-
eríi með tveimur félögum sínum
og þeir komu í Fjólugötuna
þennan dag, vel við skál. Þá hafði
mamma breitt út faðminn á móti
Rósu og óskað henni hjartanlega
til hamingju. Stuttu seinna komu
félagarnir og mamma sagði að
Snorri hefði verið að draga upp
hringinn. „Með hverri," spurði
félagi föður míns og mamma
svaraði: „Með Rósu.“
Pabbi kallaði þá á mig niður í
kjallara og hellti yfir mig óbótum
og skömmum. „Hvað ertu að
hugsa drengur, að taka að þér
heilsulausan aumingja þegar
kvenfólk bíður eftir þér alls stað-
ar í kringum þig.“ Hann sló mig á
vangann en ég gerði slíkt hið
sama og sagði: „Nei, faðir minn.
Rósa er ekki heilsulaus aumingi,
þaö áttu einhvern tíma eftir að
sjá.“
Þannig voru móttökurnar en
skömmu síðar skall á lömunar-
veiki á Akureyri. Margirfóru illa
út úr henni. Systir mín fékk hana
og mamma snert af henni líka en
þá var Rósa, þessi heilsulausa
kona, að stumra yfir sjúklingun-
um. En það er skemmst frá því
að segja að Rósa og faðir minn
urðu mestu mátar þrátt fyrir mót-
tökurnar í fyrstu."
„Það hættir enginn
að drekka nema hann
vilji það sjálfur“
Ég hef stiklað á stóru í þessu
spjalli okkar Snorra. Hann er
mjög hress og ánægður að sjá,
sextíu og átta ára gamall maður
sem vinnur fullan vinnudag og
sem fyrir þremur mánuðum hóf
nýtt skeið í lífi sínu. Viðburða-
ríku lífi.
„Af lífinu lærir maður og
þroskast," sagði Snorri. „Sann-
leikurinn er sá að ef engir erfið-
leikar væru þá væri ekkert varið í
að lifa. Erfiðleikarnir verða að
vera til þess að maður fái tækifæri
til að spreyta sig og sigra þá. Það
er sama hvort erfiðleikarnir eru á
sviði áfengis eða einvers annars.“
- Að lokum Snorri. Það geisl-
ar af þér, ertu ánægður með
þessa nýju stefnu í lífi þínu?
><Ég er meira en ánægður,.
Stefán. Mér finnst þetta dýrðlegt
og ég hefði aldrei trúað því að
slíkt væri til. Þótt ég hafi hætt að
drekka, tíma og tíma, og sprottið
upp eins og fleygur fugl til eins og
annars þá féll ég alltaf aftur.
Núna eru það allt aðrir hlutir sem
ríkja í minni sál, sem ég get ekki
gefið fullkomna skýringu á. Það
merkilegasta er hvað smáhlutirn-
ir skipta miklu máli, en maður
hafði ekki gert sér grein fyrir því.
Ég er sannfærður um að þetta
spor sem ég tók hjá SÁÁ á Akur-
eyri hafi markað ný tímamót f lífi
mínu, en þetta kostar mikinn sjálfs-
aga. Það hættir enginn að drekka
vín nema hann vilji það sjálfur.“
Að þessum orðum sögðum
kvaddi ég Snorra og þakkaði
honum fyrir ánægjulega stund og
hreinskilni hans. SS