Dagur - 26.08.1989, Side 14

14 - DAGUR - Laugardagur 26. ágúst 1989
í umræðunni um kvikmyndir
hættir okkur leikmönnum til að
leggja ofuráherslu á hlutverk
leikstjóra og leikara. Þetta er
skiljanlegt og hreint ekki út í hött
því að bæði leikstjórinn og leik-
ararnir geta ráðið töluverðu um
velgengni eða fall bíómyndar.
Hinu má samt ekki gleyma að ein
er sú stétt manna í kvikmynda-
heiminum, sem kallast fram-
leiðendur. Hlutverk þeirra er
margþætt og segja má að oft á
tíðum velti það á framleiðandan-
um hvort handrit er filmað eða
ekki. Allir stjórnunarþræðir við
bíógerð eiga upptök og endi hjá
framleiðandanum. Jafnvel leik-
stjórinn verður að beygja sig
undir vald framleiðandans.
Einn þeirra framleiðenda sem
staðið hefur í sviðsljósinu undan-
farin ár er Englendingurinn
David Puttnam. Hann hefur látið
stór orð falla og sagt græðgi
Hollywoodstjóranna á góðri leið
með að eyðileggja kvikmyndirn-
ar sem listgrein. Sjálfur heldur
Puttna því fram að það sé alger
misskilningur að kvikmyndagerð-
armenn verði að velja á milli
gæða og gróða. Petta tvennt geti
með hægu móti farið saman.
En Puttnam er ekki aðeins
þekktur fyrir kjafthátt. Hann
hefur gert 29 myndir, þeirra á
meðai má finna Midnight
Express, Chariots of Fier og
Killing Fields, sem unnu allar til
óskarsverðlauna. Árið 1986 tók
Puttnam við framkvæmdastjórn
Columbia fyrirtækisins og
strengdi þess heit um leið að
framvegis skyldi Columbia gera
betri og ódýrari myndir, jafn-
framt því að flei-ri leikarar fengju
að spreyta sig. Puttnam ætlaði
ekki að hlaða undir stjörnudýrk-
unina sem tröllríður Hollywood í
dag. Útkoman varð meðal annars
The Last Emperor sem valin var
besta mynd ársins 1987.
Eftir ár hjá Columbia yfirgaf
Puttnam fyrirtækið og starfar nú
sem sjálfstæður kvikmyndafram-
leiðandi. Snemma í sumar átti
stórblaðið Time viðtal við
Puttnam sem við skulunr gægjast
örlítið nánar í.
Sp: Þú fórst til Columbia til að
bæta gæði bíómynda og draga úr
kostnaði við gerð þeirra. í dag
ertu þar hvergi nærri en engu að
síður er Hollywood kerfið enn til
staðar. Ef þetta kerfi er jafn
slæmt og þú vilt vera láta því er
það þá ekki fallið um koll?
Svar: Bíóiðnaðurinn hefur níu
líf eins og kötturinn. Honum
tekst alltaf að smíða sér nýjan
björgunarhring. Fyrst var það
myndbandið sem bjargað hefur
mörgum myndum sem enginn
nennti að sjá í bíó. Og nú er það
opnun og mikil útþensla sjón-
varpsins í Evrópu gegnum himin-
hnetti sem skutlar nýjum flot-
hring til stóru kvikmyndaver-
anna. Líklega er kvikmyndaiðn-
aðurinn að drekka úr sjötta eða
sjöunda lífsbikarnum einmitt
núna.
Sp.: Er bíóið í raun og veru
ekki eins gott í dag og það var
hér áður?
Sv.: Á sjötta áratugnum voru
þær fáar afbragðs myndirnar sem
ekki voru tilnefndar til óskars-
verðlauna. f dag er jafnvel leitun
að góðum myndum til að fylla
kvótann í keppninni um þessi
verðlaun.
Sp.: Eru áhorfendur þá ekki
jafn kröfuharðir og áður fyrr?
Sv.: Jú þeir eru samir við sig en
væntingarnar eru ekki þær sömu.
Áhorfendur eru á megrunarkúr
sjónvarpsrusls sem ég vil líkja
við McDonaldshamborgara -
enginn spyr að næringargildi
þeirra, þeir bragðast vel og það
er nóg. Og án þess að vilja sýnast
vanþakklátur þá varð mér hugsað
til þess, eftir að Chariots of Fire
van óskarsverðlaun, að einmitt
þannig mynd ættu áhorfendur að
búast við að sjá vikulega og hún
ætti því hreint ekki að teljast
besta mynd ársins. Ég var hins
vegar mjög sáttur við það þegar
Killing Fields vann.
Sp.: Ertu með öðrum orðum
að segja núverandi ráðamenn í
Hollywood ekki jafn upplýsta
eða færa og þá sem stjórnuðu á
undan þeim?
Sv.: í dag ræður stórgróðinn
ríkjum. Þetta gjörbreytir áhætt-
unni sem taka þarf. Áður fyrr
gátu Hollywoodstjórarnir leyft
sér að taka áhættu. Þeir vissu sem
var að ef myndin féll þá varð það
ekki banabiti kvikmyndaversins.
Núna er þetta með öðrum hætti
eins og ég komst að hjá
Columbia. Kostnaður við gerð
myndar hleyptur á 20, 30 eða 50
milljónum dala. Þetta eru spila-
peningar og þegar mikið er lagt
undir eru menn ófúsir að tefla á
tvísýnu. Sköpunargleðin er
dæmd til að verða undir.
Sp.: Hefur kostnaðurinn við
gerð kvikmyndar þá öfug áhrif á
gæði hennar?
Sv.: Þegar útgjöldin fara yfir
segjum 25 milljónir dollara er.
ósköp eðlilegt að kvikmyndaver-
ið vilji hafa eitthvað að segja um
bíógerðina. Fyrir vikið reyna
kvikmyndagerðarmenn að sam-
ræma hugmyndir sínar um verkið
og því sem telst fyrirfram gróða-
vænlegt. Og það segir sig sjálft að
hugmyndir einstaklingsins um
verkið hljóta að laga sig að mark-
aðinum, sjálfri sköpunargleðinni
er kastað fyrir róða þegar hátt er
spilað. Kvikmyndin er löguð að
óskum áhorfandans og dagskip-
unin er að valda honum ekki von-
brigðum eða vekja með honum
áleitnar spurningar.
Sp.: Hefur bíóið einhver áhrif
á samfélagið?
Sv.: Ég held að sjónvarpið hafi
í raun mun meiri áhrif á sam-
félagið sem heild en bíóið. En
jafnframt tel ég að kvikmyndin sé
sá miðill sem mest áhrifin hefur á
einstaklinginn. Á sinn hátt má
kalla bíómyndirnar undirförular
eða slægar. Þú situr einn í bíóinu
og virðir fyrir þér persónur sem
rísa upp yfir allt sem gerist í dag-
lega lífinu. Þær svo að segja
laumast inn í undirmeðvitundina
og hafa, eins og góður kennari,
sín áhrif í mörg ár á eftir.
Sp.: Eru kvikmyndir þá ekki
eingöngu skemmtun?
Sv.: Auðvitað er bíóið
skemmtun í aðra röndina. En að
gera kyikmynd eingöngu til
skemmtunar eða afþreyingar er
eins og að gera sápu úr aðeins
einu hráefni.
Sp.: Þú laðast að myndum sem
byggja á árekstrum tilfinninga.
Sv.: Fjölmiðlarnir geta bæði
bætt og skaðað þjóðfélagið. Ef ég
geri mynd, sem hefur þau áhrif á
fólk að það breytist í þá veru að
verða óæskilegir nágrannar, þá
hef ég leyst úr læðingi öfl í sam-
félaginu sem ég kæri mig ekki um
að glíma við.
Sp.: Hvenær ferðu yfir þessa
línu? Má ekki einmitt rekja vin-
sældir Rambos til þess að hann
boðar þeim lausn sem misst hafa
stjórn á lífi sínu og vita ekki
hvernig á að krækja í stjórnar-
taumana að nýju?
Sv.: Jú þetta er einmitt ástæð-
an fyrir því að Rambo fær
hljómgrunn. En lausnin er ódýr,
allt leysist með ofbeldi. Bíó-
myndirnar hafa tilhneigingu til að
gæla við ofbeldi en um leið sést
þeim yfir að áhrif ofbeldis eru
hreint ekki maðurinn sem er
sprengdur í loft upp heldur
endurspeglast þau best í því sem
hann skilur eftir; ekkju, móður,
barn.
Sp.: Þú hefur sagt að viðbrögð
áhorfenda við Midnight Express
hafi hneykslað þig. Breytti þetta í
einhverju viðhorfi þínu til
ofbeldis?
Sv.: í hreinskilni sagt hélt ég
að áhorfendur myndu fyllast við-
bjóði þegar Billy beit tunguna.úr
Rifki. Þess í stað fögnuðu þeir.
Midnight Express vakti með mér
alvarlegar hugleiðingar um það
hvers konar myndir ég vildi fram-
leiða. Chariots of Fire svaraði
spurningunni fyrir mig. Þegar
gerð hennar stóð yfir sagði ég við
sjálfan mig: Ef áhorfendur vilja
ekki þetta er ég á rangri hillu. -
Og þeir brugðust mér ekki.
Sp.: Hvaða myndir aðrar hafa
að þínum dómi náð að sameina
gróðaþáttinn og þann samfélags-
lega?
Sv.: Star Wars og E.T. Ég er
þess fullviss að heimsmynd okkar
George Lucas er mjög svipuð og
að Steven Spielberg deilir henni
lítið breyttri með okkur. Steven
er geðugur maður sem vill bæta
heiminn.
Sp.: Hvers vegna hefur þú
aldrei notað konu í aðalhlutverk?
Sv.: Kannski ætti ég að hafa
áhyggjur af þessu en ég skil ekki
kvenfólk sem þýðir að ég veit
ekki hvernig ég á að haga hand-
riti og öðru er lýtur að kvikmynd
sem kona leikur aðalhlutverkið í.
Viðbrögð kvenna eru í mínum
huga einstaklega gjörræðisleg.
Sp.: Finnst þér, þegar þú horfir
til baka, að barátta þín við kerfið
í Hollywood hafi verið óhjá-
kvæmileg? Gæti verið að staðan
væri önnur í dag ef þú hefðir spil-
að öðruvísi út?
Sv.: Hjá árekstrum varð ekki
komist. Hollywood þarfnast
nýrra radda og ennþá stendur
staða oddvitans laus handa ein-
hverjum sem er mér klókari og
sem getur hrundið breytingunum
af stað. Hollywood þarfnast
breytinga.
Blanda
Góð við þorsta!
^VVce

m

Hreinn Appelsinusefi
Pure Orannn.lnÍM