Dagur - 03.03.1990, Page 6

6 - DAGUR - Laugardagur 3. mars 1990
UTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
SlMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI • LAUSASOLUVERÐ
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON.
RITSTJ.FULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON. UMSJ.MAÐUR
HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON. BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþr.),
KÁRI GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSM.: KRISTJÁN LOGASON. PRÓFARKAL.: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSH.: RfKARÐUR B. JÓNASSON. AUGLÝSINGASTJ.:
FRlMANN FRlMANNSSON. DREIFINGARSTJ.: HAFDlS FREYJA
RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Landsbyggðarmenn
standi saman
Dagur greindi frá því í gær að
áhugamannahópur Héraðsbúa
um virkjanamál hafi skorað á
þingmenn að beita sér fyrir
samvinnu landsbyggðarinnar
um að næsta stóriðja verði
staðsett utan suðvesturhorns
landsins. í áskoruninni segir að
samstaða landsbyggðarmanna
um þetta mál sé prófsteinn á
það hvort byggðastefna eigi
sér viðreisnar von á íslandi.
Þetta eru orð að sönnu. Á und-
anförnum árum hefur sam-
stöðuleysi landsbyggðarmanna,
ellegar rígur milli einstakra
héraða og landshluta, nokkrum
sinnum komið í veg fyrir að þörf
byggðamál næðu fram að
ganga. Þetta má ekki henda
nú, þegar fyrir liggur að velja
nýju álveri á íslandi stað. Þegar
hafa komið fram kröfur úr að
minnsta kosti fjórum lands-
byggðarkjördæmum um að þau
verði höfð með inni í myndinni
þegar hin mikilvæga ákvörðun
verður tekin. Þannig vilja íbúar
Vesturlandskjördæmis fá álver-
ið til sín og þá helst á Grundar-
tanga, Sunnlendingar vilja að
nýtt álver rísi í Þorlákshöfn,
Austfirðingar hafa nefnt Reyð-
arfjörð sem ákjósanlegan stað
undir nýtt álver og síðast en
ekki síst vilja Eyfirðingar fá
álverið til sín.
Umræðan um nýtt álver á ís-
landi hefur staðið í mörg ár.
Hún er hins vegar í hámarki um
þessar mundir, þar sem viðræð-
ur við erlenda aðila um bygg-
ingu slíks stóriðjuvers eru
langt komnar. Það hefur komið
fram að í iðnaðarráðherratíð
Sverris Hermannssonar mörk-
uðu stjórnvöld þá stefnu að
nýtt álver, ef um slíkt yrði að
ræða, ætti að rísa við Eyjafjörð.
í iðnaðarráðherratíð Friðriks
Sophussonar var áherslum
breytt á þá leið að nýtt álver
yrði reist í Straumsvík, enda
var þá gert ráð fyrir að um
stækkun álversins þar yrði að
ræða en ekki nýtt álver. Þetta
er mjög mikilvægt að hafa í
huga nú. Með öðrum orðum
ætti ekkert að vera því til fyrir-
stöðu að stjórnvöld leggi á það
megináherslu að væntanlegt
álver rísi við Eyjafjörð, þegar
ljóst er að eigendur álversins í
Straumsvík hafa helst úr lest-
inni.
Fyrrnefnd áskorun áhuga-
hóps Héraðsbúa um virkj-
anamál er þannig þörf ábend-
ing til allra landsbyggðar-
manna um að standa saman í
þessu stórmáli. Það má ekki
henda eina ferðina enn að
landsbyggðin missi af lestinni
vegna samstöðuleysis eða inn-
byrðis ágreinings þeirra sem
þar búa. Þörfin á samstöðu hef-
ur aldrei verið brýnni en nú.
í fyrrnefndri frétt Dags er
vitnað til orða Þórarins Lárus-
sonar, tilraunastjóra á Skriðu-
klaustri, en hann á m.a. sæti í
stjórn Útvarðar: Þórarinn sagði
orðrétt: „Landsbyggðarmenn
verða að standa saman. Það
þarf ekki að hlusta á marga
sem þekkja til þessara mála til
að skilja að straumur fólks ligg-
ur alltaf suður. Vestfirðingar
hafa t.d. margir ágæt laun og
góða afkomu, skólamál hjá
þeim hafa batnað, samgöngur
aukist o.s.frv. Samt flytur fólkið
burt og ég tel að tvær ástæður
séu fyrir því. Margir lands-
byggðarmenn geta ekki borið
höfuðið hátt og ná ekki þeirri
sjálfsvirðingu sem felst í að
ráða sjálfir yfir þeim tekjum
sem þeir afla í heimabyggðinni
og stjórna þeim. í tengslum við
þetta er svo samstöðuleysið
milli landshluta sem gerir þetta
að vítahring." Þessi orð eru
verðugt umhugsunarefni fyrir
alla þá, sem vilja stöðva lang-
varandi röskun á byggð lands-
ins.
BB.
úr hugskotinu
t
Tilbrigði rið snjó
Sinfóníuhljómsveit Móður náttúru nýtur ekki sérlegra
hárra greiðslna frá hendi skattborgara þessa lands,
þrátt fyrir nýja umhverfisráðuneytið, enda þótt oft á
tíðum beri það nú við, að nefndir skattgreiðendur verði
að borga einskonar „aðgangseyri" eftirá vegna spil-
verks hennar. Eins og við vitum, þá er efnisskrá
hennar yfirleitt hin fjölbreyttasta hér um slóðir, og
breytist gjarnan eftir árstíðum. Pannig hefur hún nú
hinar síðustu vikur og mánuði leikið, og raunar þráleik-
ið það verk sem kalla mætti „tilbrigði við snjó“ í lands-
feðradúr, eða er það ef til vill leikið í þjóðarmoll?
Hvíta vatnið
Það má svo sannarlega segja, að hvíta vatnið, þetta
fyrirbæri sem við í daglegu tali köllum snjó, hafi birst
okkur í hinum fjölbreytilegustu myndum þessar síðustu
vikur og mánuði. Stundum hefur verið um að ræða að
sönnu okkar hefðbundna gamla, góða snjó, en oft hefur
líka mátt finna afbrigði á borð við krap, svell eða ein-
hverja kvoðu mitt á milli snævar og vatnselgs, afleið-
ingu úrkomu sem ekki veit almennilega hvort hún á að
kalla sig rigningu, slyddu eða snjókomu.
ÖII þessi afbrigði af vatni, á mismunandi stigi fryst-
ingar, hafa ekki aðeins skapað hina ýmsu tóna í til-
brigðaverkinu um snjó, heldur líka skapað úrvals efni í
landslagsverk mótuð af hvort sem við heldur viljum
almættinu, veðurguðunum eða barasta vetrinuni með
dyggri hjálp bæjarstarfsmanna. Allt í einu gefur að líta
út um allar götur, fjöll, dali, gljúfur og tinda sem ekki
voru áður til staðar, hið mesta augnayndi allra vegfar-
enda, enda sama skapi þeirra mesta armæða þegar
hætta þarf ef ekki lífinu, þá að minnsta kosti limunum
til að komast leiðar sinnar. Hvíta vatnið á sér reyndar
dálítið skemmtilega hliðstæðu í listsköpuninni meðal
annars suður á Mallorca þar sem þessi sami vökvi hefur
skapað heilt listasafn, þar sem eru dropasteinshellar,
kenndir við Dreka. Um varanlegri listaverk er þó að
sjálfsögðu þar að ræða, þó svo að mótarinn sé nú einn
og hinn sami.
Félagsleg áhrif
En vitanlega gerir hvíta vatnið annað og meira en bara
það að skapa hið nýja landslag í kringum okkur, en að
vísu ekki að sama skapi hið varanlegasta. Það hefur
einnig hin inargvíslegustu félagslegu áhrif. Sum býsna
góð, til að mynda þau að hvetja fjölskyldurnar til sam-
eiginlegrar útiveru (stundum beinbrota líka), og að
kveikja dollaramerkin í augum annars frekar framtaks-
lítilla ferðamálafrömuða, að vísu með þeim böggli
fylgjandi skammrifinu, að þessi merki slokkna oft á tíð-
um furðu fljótt við fyrstu hláku, ellegar þau hreinlega
hverfa inn í fyrstá hríðarsortann.
En stundum verða þessi félagslegu áhrif ekki alveg
svona skemmtileg eða meinlaus. Samkomum allt frá
messugjörðum til þorrablóta hefur þurft að aflýsa eður
fresta sakir ófærðar eður óveðra, og í sjónvarpi hefur
mátt sjá fólk til að mynda á Flateyri labba ofan á þök-
um efrí hæðanna á íbúðarhúsum sínurn, smádót á borð
við bíla eða dráttarvélar löngu horfið, grafið djúpt
bakvið feldinn hvíta. Gamanið hefur þó fyrir alvöru
farið að kárna þegar Almannavarnir viðkomandi staða
hafa gefið fyrirmæli um að rýma stundum heilu íbúðar-
hverfin sakir snjóflóðahættu, og Guði sé lof áður en
nokkurt snjóflóðið hefur fallið, enda eins gott, þar sem
vísast flestir þeir hundar sem hafa verið þjálfaðir til leit-
ar að fólki í snjóflóðum eru veðurtepptir í Reykjavík, þó
maður hafi nú eiginlega aldrei heyrt getið um snjóflóð
þar í plássi.
Tækni gegn snjó
Þetta mikla magn af hvítu vatni, öðru nafni snjó, er vit-
anlega ekkert einsdæmi á íslandi, þó svo margir fjöl-
miðlungar haldi ef til vill annað. Sagnir, annálar og
jafnvel minningar núlifandi eldri manna geyma margar
frásagnir af vetrum sem sjálfsagt hafa ekki verið svo
ýkja mikið snjóþyngri en nú, en afleiðingarnar voru þá
að sjálfsögðu allt aðrar þar sem þá voru ekki til staðar
nein tæki sem með árangri mátti nota gegn snjó þó
svo, að menn væru að vísu ekki jafn háðir tækninni
svokölluðu og í dag.
Samgöngur eru dæmið sem að sjálfslögðu kemur upp
í hugann um þetta. Hér áður fyrr var einfaldlega gripið
Reynir
Antonsson
skrifar
til þessarra tveggja jafnfljótu, og í besta falli skíðanna,
þegar snjór hamlaði för þarfasta þjónsins og menn
bara einfaldlega urðu úti, ef þeir voru annaðhvort ekki
svo lánsamir eða einfaldlega greindir til þess að geta
grafið sig í fönn. Þá voru engin snjóruðningstæki og
engar veðurspárnar, utan þær sem brjóstvitið fram-
leiddi, oft með býsna góðum árangri. í vélvæddri tölvu-
veröld okkar tíma gengur þetta auðvitað ekki. í dag
verða fáir úti nema fákunnandi útlendingar og vanbún-
ar rjúpnaskyttur, og varla festast aðrir á þjóðvegum
þessa lands í dag en drukknir kaupstaðafáráðlingar á
leið heim af þorrablótum í átthögunum eða „jeppafrík“
með yfirdrifna öræfadellu.
Tæknin gegn snjó hefur þannig miklu áorkað, jafn-
framt því sem kröfurnar til hennar hafa aukist, samfara
síaukinni vélvæðingu. Enn kemur það þó fyrir, að jafn-
vel heilu landshlutarnir séu meira og minna einangraðir
sakir snjóa eða veðurs, og þetta hefur vissulega mikil
áhrif á alla þróun byggðar í landinu. Margt bendir þó til
þess að um gífurlegar framfarir geti orðið að ræða á
þessu sviði á næstu árum. Jafnvel er nú orðið hægt að
sjá það fyrir, þó svo blessunin hann Guðjón B. Olafs-
son muni ekki trúa því, að það skipti hreinlega engu
máli samgöngulega séð, hvar á landinu höfuðstöðvar
Sambandsins verði staðsettar (hann varð að vísu tví-
saga í sjónvarpsþætti á dögunum þegar hann liélt því
fram að landið væri þegar allt orðið einn markaður
vegna bættra samgangna, en að Sambandið hins vegar
þyrfti að hafa höfuðstöðvar í Reykjavík vegna sam-
gangna). Það kann nefnilega að vera skammt undan, að
tölvur, sjónvarpssímar og allskyns boðsenditæki muni
leysa mikið af samskiptavandamálum milli fjarlægra
staða. Skemmtilegur vísir að þessu er fjarvinnustofan
sem er að hefja starfsemi vestur í Húnaþingi. Það er
nákvæmlega ekkert tæknilega því til fyrirstöðu, að þessi
fjarvinnustofa sinni einhverjum af verkefnum höfuð-
stöðva Sambandsins sem aftur gæti leitt til sölu þessa
blanka fyrirtækis á einhverju af Kirkjusandsslotinu, fyr-
ir svo utan það, að hann Guðjón gæti sem best fengið
sem einkaritara einhverja laglega húnvetnska blóma-
rós. Og ef við höldum dálítð áfram í sama dúr, þá ætti
ekkert að vera því til fyrirstöðu að hann stjórnaði jafn-
vel General Motors frá Grímsey.