Dagur - 24.04.1990, Síða 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 24. apríl 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (iþróttir),
KÁRI GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
VILBORG GUNNARSDÓTTIR. LJÓSMYNDARI: KRISTJÁN LOGASON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Alvarlegt atvinnu-
ástand á Norðurlandi
Á undanförnum árum hefur atvinnuástand
hér á landi sveiflast nokkuð til eftir árstíðum.
Það hefur að jafnaði verið verst í desember og
janúar en lagast smám saman eftir því sem
komið hefur fram á vorið. Margt bendir nú til
þess að þróunin verði önnur í ár. Mun hægar
dregur úr atvinnuleysi en vonir stóðu til og
má í því sambandi nefna að í síðasta mánuði
var atvinnustig á landinu öllu nánast óbreytt
frá mánuðinum á undan. Tölurnar tala sínu
máli. Um síðustu mánaðamót voru 2,3%
vinnufærra manna á atvinnuleysisskrá, sam-
kvæmt útreikningum Vinnumálaskrifstofu
félagsmálaráðuneytisins. Það er um það bil
helmingi meira atvinnuleysi en dæmi eru um
á þessum árstíma síðustu fimm árin.
Af einstökum landsvæðum er atvinnuleysi
langmest á Norðurlandi: 4,5% á Norðurlandi
vestra og 4,3% á Norðurlandi eystra. Á
Norðurland eystra vegur hið gífurlega
atvinnuleysi á Akureyri þyngst en þar voru á
fjórða hundrað manns á atvinnuleysisskrá
um síðustu mánaðamót. Ástandið er einnig
slæmt á Húsavík, þar sem tæplega 140 manns
voru skráðir án atvinnu á sama tíma. Þetta
eru ógnvænlegar tölur og hljóta að vera öllum
íbúum þessara staða mikið áhyggjuefni.
Atvinnuöryggi er forsenda búsetu og þess
vegna eru atvinnumálin svo mjög í brenni-
depli um þessar mundir. Það er lífsnauðsyn-
legt að koma atvinnulífinu á þessum stöðum
upp úr þeirri lægð sem það nú er í. Við óbreytt
ástand verður ekki unað og ef ekkert verður
að gert, mun örugglega bresta á fólksflótti
innan tíðar.
Hvað Akureyri varðar er atvinnuleysi þar
meira en þekkst hefur um áratugaskeið. Það
er þess vegna ekkert undarlegt þótt flestir
Akureyringar bindi miklar vonir við að nýtt
álver verði reist í næsta nágrenni bæjarins.
Ástæðan fyrir því að margir bæjarbúar ein-
blína svo mjög á álver er einfaldlega sú að
þeir sjá ekki aðra nærtækari eða betri lausn á
atvinnuvanda héraðsins í náinni íramtíð.
Bæjaryfirvöld á Akureyri eiga nokkra sök á
hvernig komið er, því sannast sagna hefur
frumkvæði þeirra við uppbyggingu atvinnu-
lífs á Akureyri verið lítið sem ekkert á yfir-
standandi kjörtímabili, þrátt fyrir fögur loforð
um hið gagnstæða. BB.
Staðsetning álvers -
orkuverð - gæði vinnuafls
Eins og lýðum er ljóst hafa hlut-
aðeigandi aðilar um byggingu
álvers lýst yfir vilja sínum fyrir
því, að byggja 200 þúsund tonna
álver á íslandi. Það koma einkum
3 staðir til greina: Straumsvík,
Dysnes og Reyðarfjörður. Ef við
lítum fyrst á þjóðarviljann, þá
virðist liann vera nokkuð ein-
dreginn, eða tveir af hverjum
þremur með byggingu álvers á
landsbyggðinni skv. nýlegri skoð-
anakönnun SKÁÍS. Sé hins vegar
litið á afstöðu hinna erlendu aðila
gagnvart staðsetningu álvers,
kemur í Ijós, að einungis Svíarnir
(Gránges) eru mótfallnir stað-
setningu utan Stór-Reykjavíkur-
svæðisins. Grángesmenn álíta
það vera eina svæðið hér á landi,
þar sem iðnaðarundur á borð við
þetta muni ekki líða atgervis-
skort. Við skulum láta liggja á
milli hluta í liili gæði vinnuaflsins
eftir landshlutum og snúa okkur
að orkuverðinu.
200 þúsund tonna álver krefst
um 350 MW afls. Til samanburð-
ar má geta þess, að virkjað vatns-
afl frá öllu landinu nemur um 750
MW, þar af nemur afkastageta
stórvirkjananna á Suðurlandi um
660 MW eða 88% af heildinni
(sjá t.d. skýrslur frá ársfundi
Landsvirkjunar 1989). Blöndu-
virkjun (150 MW) verður okkar
fyrsta stórvirkjun utan jarðelda-
og jarðskálftasvæða. Á Fljóts-
dalssvæðinu er gífurlega mikið
vatnsafl sem er tæknilega nýtan-
legt og einnig talið hagkvæmt að
virkja (sjá t.d. Orka á íslandi,
1980). Ef ráðist verður í bygg-
ingu Fljótsdalsvirkjunar er fyrir-
hugað að fyrsti áfangi muni geta
skilað 252 MW. Það gæli orðið
okkar annað fjöregg utan jarð-
virknisvæða. Samanlagt afl frá
Blöndu og Fljótsdal niun því geta
fullnægt aflþörf fyrirhugaðs
álvers og skilað út í kerfið sem
nemur tvöfaldri afkastagetu Lax-
árvirkjunar að auki.
Ef Straumsvík verður fyrir val-
inu sem staður fyrir nýtt álver, er
hætt við að menn freistist til
stækkunar Búrfells (um 100 MW)
og jafnvel stórvirkjun skammt
norður af Sigöldu hefur verið inni
í myndinni. Pað er athyglisvert,
að þrátt fyrir kostnaðarsamar
undirbúningsframkvæmdir fyrir
stækkun Búrfellsvirkjunar liggur
ekki enn fyrir skýrsla um áhættu-
Kristján Tryggvason.
mat fyrir svæðið. Slík skýrsla er
nauðsynleg til ákvörðunar trygg-
ingaiðgjalds. í því sambandi má
geta þess, að Blönduvirkjun mun
hljóta lágt iðgjald vegna lágs
áhættumats. En það eru reyndar
ekki iðgjöldin sem skipta mestu
máli, heldur sú áhætta sent þjóð-
in tekur með ákvörðununt um
byggð og fjárfestingar í dýrum
mannvirkjum. Nú í dag eigum
við mikil verðmæti þar sem
áhætta getur orðið veruleg.
Það flokkast fremur undir
raunsæi en svartsýni að áætla, að
næsta Suðurlandsskjálftahrina
muni hefjast innan 20 ára. í
versta falli gætu áhrifin við Búr-
fell orðið um eða yfir IX stig á
Mercalli kvarða (sem þýðir stór-
skemmdir á flestöllum mann-
virkjum og breytingar í lands-
lagi). Ef litið er á eldgosahætt-
una, þá hefur gosið hér á landi
ca. 20 sinnum á öld síðustu 10
þúsund árin. Algengast er að
gjósi á sprungu og yfirleitt ekki
nema einu sinni á sömu sprung-
unni. Það væri eflaust tryggara að
reisa dýr mannvirki á jarðelda-
svæðum, ef hægt væri að treysta
því, að gos yrðu einungis innan
megineldstöðvanna, en ekki líka
utan þeirra. í raun er enginn
staður á sjálfum gosbeltunum
óhultur fyrir gosi eða hraun-
rennsli - einungis spurning um
tíma. Athuga verður að há tala
verðmæta margfölduð með lítilli
tölu um líkur á tjóni, getur órðið
að umtalsverðri áhættu og efna-
hagslegu áfalli, ef illa fer (sjá t.d.
Mat á jarðskjálftahættu, 1984).
Ef nýtt álver kemur, mun það
fyrst og fremst nýta rafafl frá
Blönduvirkjun og Fljótsdals-
virkjun. Línulögnin frá Fljóts-
dalsvirkjun mun liggja um Akur-
eyri og suður um Sprengisand og
tengist kerfinu sunnan heiða,
óháð því hvar álver verður
staðsett. Það er því deginum ljós-
ara, að ef álveri verður valinn
staður í Straumsvík, verður um
meiriháttar ferðalag á aflinu að
ræða, áður en áfangastað er náð.
Þegar bornir eru saman valkost-
irnir Dysnes og Straumsvík kem-
ur í Ijós að 220-240 MW afl frá
Fljótsdalsvirkjun þarf að fara
300-350 km extra leið til Straums-
víkur samanborið við Dysnes.
Sömuleiðis þyrftu ein 120-130
MW frá Blönduvirkjun að fara
um 100 km lengri Ieið til
Straumsvíkur en til Dysness.
Það er fyrst og fremst rafork-
an, sem við ætlum að selja.
Landsmenn allir eiga því heimt-
ingu á, að vita hvaða forsendur
liggja til grunns við útreikning
orkuverðs til komandi álvers.
Það er okkur auðvitað fyrir
bestu, að hafa muninn á verði
útseldrar orku og framleiðslu-
verði orkunnar sent mestan okk-
ur í hag. Dýr virkjanamannvirki
munu greiðast hægar niður en
ella, ef farið verður í ferðalag
með orkuna um landið þvert og
endilangt áður en áfangastað er
náð.
Staðarvalsákvörðunin er próf-
steinn á vilja ríkisstjórnarinnar til
að sporna við flótta fólks frá
landsbyggðinni. Hér er um að
ræða mjög afdrifaríka ákvörðun.
Verði Straumsvík fyrir valinu, er
hætt við, að endanlega sé búið að
fastskorða alla meiriháttar iðn-
væðingu á Islandi við eitt svæði.
Það gætu því orðið fleiri í frant-
tíðinni en bara Skandinavar, sem
álíti atgervisflóttann til höfuð-
borgarsvæðisins orðinn svo mik-
inn, að erfitt sé um vik annars
staðar til mciriháttar iðnaðarupp-
byggingar.
Kristján Tryggvason.
Heimildir:
- Skýrslur frá adalfundi Landsvirkiunar
198!).
- Orka á íslandi, 1980 og 1990. útg.
Orkustofnun.
- Mat á jarðskjálftahættu, 1984. Höf.:
Páll Halldórsson, Ragnar Stefánsson,
Svcinbjörn Björnsson og Páll Einars-
son.
Greinarhöfundur er jarðeðlisfræðingur
og kennari við Verkmenntaskólann á
Akureyri.
Húsmæðraskólinn við Þórunnarstræti.
Handmenntabraut VMA:
Sýning á verkum nemenda
Handmenntabraut Verk-
menntaskólans á Akureyri,
gengst fyrir sýningu á verkum
nemenda í gamla Húsmæðra-
skólanum, miðvikudaginn 25.
og fimmtudaginn 26. apríl n.k.
Sýningin er opin frá kl. 13.00-
19.00 báða dagana.
Handmenntabraut VMA tók
til starfa síðastliðið haust og með
þessari sýningu, er verið að gefa
Akureyringum og nærsveita-
mönnum tækifæri til þess að sjá
hvað nememdur brautinnar hafa
verið að gera í vetur.
Boðið verður upp á veitingar á
staðnum, kaffi og vöfflur á vægu
verði.