Dagur - 05.07.1990, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Fimmtudagur 5. júlí 1990
Sýningin Landnám í Eyjafirði í Minjasafninu á Akureyri:
Fræðst um lifnaðarhætti Helga
magra og afkomenda hans
- 1100 ár
I ár eru talin 1100 ár frá því að landnám í
Eyjafirði hófst með komu Helga magra og
fjölskyldu hans og minnist Minjasafnið á
Akureyri þessara tímamóta í sumar með
sýningu er nefnist Landnám í Eyjafirði.
Þar eru sýndir gripir frá landnámsöld sem
fundist hafa í héraðinu og segir Guðný
Gerður Gunnarsdóttir, forstöðumaður
Minjasafnsins, að með þessari sýningu sé
safnið fyrst og fremst að höfða til Eyfirð-
inga og innlendra ferðamanna sem hafa
áhuga á landnámssögunni.
Vegleg bronsnæla, en algengustu skartgripir sem finnast í gröfum kvenna frá
víkingaöld eru kúptar nælur úr bronsi. Mynd: ss
talin frá landnámi Eyjaflarðar
Landnáma greinir frá því að
Helgi magri hafi farið til Islands
með konu sína og börn.
Hámundur heljarskinn, maður
Ingunnar dóttur Helga, var
einnig með í för. Helgi trúði á
Krist en hét á í>ór til sjófara og
harðræða. Þegar hann sá ísland
leitaði hann ráða hjá Þór og vísaði
ásinn honum norður um landið.
Helgi mun hafa tekið land fyrir
innan Svarfaðardal og verið á
Hámundarstöðum fyrsta vetur-
inn. Hann flutti síðan með sitt
hafurtask en Hámundur varð
eftir. Helgi bjó á ýmsum stöðum
þar til hann settist að á Kristnesi
og var þar til æviloka. Landnáma
segir að í búfærslunni hafi Þór-
unn hyrna, kona hans, orðið létt-
ari í Þórunnareyju í Eyjafjarðará
og fætt Þorbjörgu hólmasól.
Landnám Helga magra hefur
verið tímasett og hafa fræðimenn
fallist á ártalið 890. Landnám
Helga var víðfeðmt, hann úthlut-
aði landi til sona sinna og tengda-
sona þannig að héraðið byggðist
upp á skömmum tíma.
Munir frá Granastöðum
til sýnis
Fornleifar sem fundist hafa í
Eyjafirði styðja sögurnar að því
leyti sem lýtur að tímasetningu
landnáms og uppruna þess fólks
sem fyrst settist að í firðinum.
Því er talið fullvíst að ísland hafi
byggst á víkingaöld, sem nær yfir
tímabilið 800-1050.
í sýningarskrá Minjasafnsins
kemur fram að af fornleifum
megi ráða að hingað hafi komið
fólk af norrænum uppruna á síð-
asta hluta 9. aldar og ljóst að í
Eyjafirði hafi verið allþétt byggð
þegar á 10. öld. Eitt merki þess
er sá fjöldi heiðinna grafa,
kumla, sem þekkt eru í héraðinu.
Sá siður að leggja haugfé í grafir
hefur einnig hjálpað við aldurs-
ákvörðun grafanna og eru þeir
munir sem fundist hafa í kumlun-
um, skartgripir, vopn og hvers-
dagslegir nytjahlutir, án efa vík-
ingaaldargripir. Bæjarrústir frá
landnámstíma hafa einungis ver-
iö rannsakaðar á tveimur stöðum
í Eyjafirði, að Klaufanesi og
Granastöðum. Á báðum stöðum
hafa komið í ljós leifar húsa sem
eru með því sniði sem þekkt er
um víkingabyggðir.
Á sýningunni Landnám í Eyja-
firði sem stendur yfir í Minja-
safninu allt fram til 15. septem-
ber eru í fyrsta sinn til sýnis mun-
ir sem fundist hafa við fornleifa-
uppgröft að Granastöðum. Þar
hefur Bjarni Einarsson, forn-
leifafræðingur, stundað rann-
sóknir frá árinu 1987. Þær rann-
sóknir standa enn og má búast
við að fleira komi í ljós sem varp-
að getur Ijósi á líf fólks í Eyja-
firði á landnámsöld.
Skartgripir, vopn
og nytjahlutir
Á sýningunni eru einnig gripir frá
landnámsöld sem fundist liafa í
héraðinu og eru varðveittir á
Þjóðminjasafni íslands, en
Minjasafnið á Akureyri hefur
fengið þessa gripi lánaða. Með
þessa fornmuni í vörslu sinni get-
ur safnið nú dregið upp mynd af
lifnaðarháttum fólks sem bjó í
Eyjafirði á landnámsöld.
Guðný Gerður Gunnarsdóttir
sýndi blaðamanni gripina á sýn-
ingunni og lýsti sögu þeirra.
Þarna voru vopn frá víkingaöld
sem fundist hafa í Eyjafirði og
Suður-Þingeyjarsýslu, s.s. sverð
og spjótsoddur. Einnig skartgrip-
ir sem fundist hafa í gröfum
kvenna, kúptar nælur úr bronsi,
festi, hringprjónn og armbaugur.
Þetta er svokallað haugfé.
Þarna er líkan af Gaukstaða-
skipinu, sem er víkingaaldarlang-
skip er grafið var úr haugi á
Gaukstöðum í Noregi.
„Það hafa fundist hér bátkuml,
grafir þar sem fólk er lagt í báta,
og m.a. hafa fundist tvö við
Dalvík. Viðurinn eyðist en báts-
saumurinn liggur í farinu og segir
til um lögun bátsins," sagði
Guðný Gerður.
Við skoðuðum einnig uppdrátt
dr. Kristjáns Eldjárns af skála frá
landnámsöld að Klaufanesi í
Svarfaðardal, en Kristján rann-
sakaði bæjarstæðið árið 1940.
Bjarni Einarsson hefur gert
uppdrátt af bæjarstæði Grana-
staða og jarðhýsi. Þessir upp-
drættir eru til sýnis svo og munir
Bjarni Einarsson í jarðhýsinu á Granastöðum sumarið 1988, en rannsóknir þar hófust 1987 og standa enn.
Mynd: Höröur Geirsson