Dagur - 11.08.1990, Síða 5

Laugardagur 11. ágúst 1990 - DAGUR - 5
Flestir þeirra sem eiga garða í kringum híbýli sín nota hluta þeirra undir grænmetisræktun.
En margir þeirra telja sig ekki hafa pláss í garðinum og halda að sú ræktun taki verulegt
pláss. Vitanlega tekur það mikið pláss ef rækta á allan þann fjölda tegunda sem á markaðn-
um eru. Mörgum finnst líka matjurtagarðar óþrifalegir og óaðlaðandi. Með því að skipu-
leggja matjurtagarðinn og láta hann falla inn í heildarmynd garðsins, má breyta þessu
hugarfari.
Umsjón:
Baldur Gunnlaugsson,
skrúðgarðyrkjufræðingur
Gróður
og
garðyrkja
Skipulag matjurtagarðs
Venjulegi
matjurtagarðurinn
Yfirleitt eru matjurtagarðarnir
búnir til um leið og lóðir eru
gerðar í stand, og afgangsmold
af lóðinni er komið fyrir í ein-
hverju horni lóðarinnar. Lítið er
vandað til verksins og því veröur
árangurinn eftir því, matjurta-
garðurinn verður óskipulagður
og umgangur um hann verður
slæmur. Að auki bætist við að
moldin er kannski slæm og inni-
heldur ekki það magn næringar-
efna sem þarf til þess að rækta
matjurtirnar.
Breytingar á
matjurtagarðinum
Haustið er besti tíminn til að fara
í breytingar á matjurtagarðinum,
vegna þess að þá getum við klár-
að þetta tímabil og næsta vor haf-
ið það nýja eins og ekkert hafi í
skorist. Ef planta á limgerðis-
plöntum kringum garðinn, þá er
haustið ákjósanlegur tími til
þess.
Staðsetning í garðinum
Það skiptir auðvitað miklu máli
hvernig matjurtagarðurinn er
staðsettur í garðinum. I fyrsta
lagi þarf hann að njóta sem best
sólar, því að grænmeti þarf alla
þá sól og allt það skjól sem í boði
er til að þroskast. í öðru lagi þarf
matjurtagarðurinn að vera í sem
mestu skjóli, hvort sem það er
myndað af húsi, limgerði eða til-
búnum skjólvegg. í þriðja lagi er
það að láta matjurtagarðinn falla
sem best inn í heildarmynd
garðsins.
Nýr matjurtagarður
Þegar ráðast á í breytingar á
matjurtagarðinum er best að
athuga hvar heppilegast er að
staðsetja hann í garðinum,
hvernig hann getur notið mestrar
sólar, skjóls o.fl. Einnig hve stór
hann þarf að vera til að hann full-
nægi grænmetisþörf heimilisins.
Til þess að vera viss um að öllum
atriðum sé komið fyrir er lang-
best að setja þetta niður á blað
áður en maður gengur til verks.
Á skýringarmynd 1 er tekin
fyrir einn matjurtagarður og er
hann aðeins dæmi um það hvern-
ig fólk getur teiknað og hannað
sinn eiginn matjurtagarð með lítilli
fyrirhöfn. Ef við lítum betur
á myndina þá er nr. 1 limgerði
umhverfis matjurtagarðinn.
Hentug tegund í limgerðið er
blátoppur því hann er hægt að
klippa og halda fremur lágum svo
hann skyggi ekki mikið á mat-
jurtagarðinn en gefi þó skjól.
Nr. 2 er innkoman í matjurta-
garðinn. Hún er hellulögð og
nógu breið til þess að hægt sé að
koma að nauðsynlegum áhöld-
um. Takið eftir því hvernig lim-
gerðinu er komið fyrir, ef staðið
er norðan við garðinn þá sésf
ekkert inn.
Nr. 3. Hentugur staður fyrir
rabarbara, graslauk o.fl.
Nr. 4. Þetta beð liggur vel við
sól og hentar vel fyrir rifsberja-
runna, sólber eða stikilsber. Pað
er auðveldara og þrifalegra að
tína berin ef það er hellulagt und-
ir eins og sést á teikningunni.
Nr. 5. í þetta beð setjum við
blómkál öðru megin, hvítkál
hinum megin og svo eina röð af
gulrótum í miðjuna til þess að
nýta plássið. Gulræturnar fá skjól
af kálinu en það þarf að vera
nægt pláss í beðinu til að þetta sé
hægt.
Nr. 6. í þetta beð setjum við
nokkrar tegundir svo sem græn-
kál, salat, hnúðkái. steinselju,
blöðrukál, rauðrófur eða gulróf-
ur en gæta verður þess með gul-
rófurnar að þær séu svolítið útaf
fyrir sig því að í jarðveginn þarf
að bæta bórax (bór) til þess að
koma í veg fyrir sprungumyndun.
Auðvitað má setja nær hvað sem
er í þetta beð en þetta er aðeins
dæmi um matjurtir sem koma til
greina.
Nr. 7, kartöflubeð. Ekkert
heirnili getur verið án kartaflna
og því er ráðlegt að fórna svo
sem einu beði undir þær.
Nr. 8. Á þessum stað er tilvalið
að koma fyrir vermireitu.m eins
og sýndir eru á skýringarmynd 2
og rækta í þeim jarðaber eða gul-
rætur.
Nr. 9. Þessi staður er tilvalinn
fyrir þá sem vilja hafa graslauk.
Nr. 10. Svæðið er alit hellulagt
og það gerir alla umgengni auð-
veldari auk þess sem það verður
stílhreinna og fallegra. Með
þessu móti er hægt að útbúa
matjurtagarðinn þannig að hann
sé skrúðgarður eða a.m.k. áber-
andi í heildaryfirbragði garðsins.
akrýl-dúk.
Skýringarmynd 1.
Matjurtagarður. Dæmi um skipuiag.
—plöntukynning■
Vaftoppur og skógartoppur
Vaftoppur, Lonicera caprifolium
og skógartoppur, Lonicera per-
iclymenum eru líkir í útliti og
hegðun. Þeir eru báðir klifur-
plöntur og geta klifrað upp
húsvegg allt að 5-6 metrum. Þeir
kala báðir töluvert og getur þurft
að klippa þá til.
Upplagt er að hafa þá báða í
garðinum því að þeir blómgast á
mismunandi tíma og má segja að
þeir taki við hver af öðrum. Vaf-
toppurinn blómgast á undan, eða
í júní-júlí, blómin eru fölgul í
þyrpingu efst á greininni. Skógar-
toppurinn tekur síðan við og
byrjar að blómgast í júlí-ágúst,
gulum blómum með rauðri fyll-
ingu. Blóm skógartopps eru mun
meira áberandi og fallegri.
Frekar erfitt getur verið að
greina þá í sundur, blöðin eru
mjög lík og þeir vefja sig eins upp
en það er auðvelt þegar þeir
byrja að blómgast því þeir hafa
ekki líkan blómalit og svo er eitt
sem alltaf er hægt að þekkja þá á
og það er að efstu blaðpörin mynda
einhvers konar skál á vaftoppn-
um en ekki á skógartoppi. Þetta
eru fallegir runnar sem þrífast vel
í skjólgóðum görðum.
Mynd 3.
Skógartoppur og vaftoppur eru ótrúlega líkir í útliti og skemmtilegar klifur-
plöntur.