Dagur - 08.09.1990, Blaðsíða 7

Laugardagur 8. september 1990 - DAGUR - 7
_ Alþjóðlegur dagur læsis í dag:
Fólk skUur ekkí alltaf
það sem stendur í blöðunum
segir Steinunn Stefánsdóttir
I dag er alþjóðlegur dagur læs-
is en yfirstandandi ár er helgað
baráttunni gegn ólæsi í heimin-
um. Ólæsi er talsvert í þróun-
arlöndunum og í háþróuðum
iðnríkjum leynist þetta vanda-
mál víða. í tenslum við þetta
málefni er forvitnilegt að líta á
niðurstöður könnunar sem
Steinunn Stefánsdóttir vann
sem BA-verkefni í almennum
málvísindum og íslensku við
Háskóla íslands í vor. Þar
athugaði hún þyngd texta og
bar niðurstöðurnar saman við
svipaðar kannanir á hinum
Norðurlöndunum.
„Þessi þyngdargreining er til-
raun til að gera hlutlægt mat á
þyngd texta með því að beita for-
múlu á hann. Sú formúla sem ég
notaði er sænsk að uppruna og
heitir LIX en hún tekur til
tveggja atriða í textanum, þ.e.
setningalengdar og orðafjölda.
Mælingin er síðan þannig að text-
inn á að vera þyngri eftir því sem
LlX-ið er hærra,“ segir Steinunn
um könnun sína.
Steinunn athugaði íslenskan
texta í barnabókum, bókmennt-
um, blöðum og tímaritum auk
þess að kanna fræðilegan texta.
Niðurstöður úr athuguninni voru
mjög svipaðar þeim sem kunnar
voru í nágrannalöndunum þannig
að barnabókatextinn var léttast-
ur, því næst kom bókmenntatext-
inn, þá kom textinn í blöðum og
tímaritum og þyngstur var fræði-
legi textinn. Tvö atriði voru þó
eftirtektarverð í athuguninni.
Annars vegar það að íslenski
bókmenntatextinn reyndist létt-
ari en gerist og gengur í ná-
grannalöndunum og hins vegar
hve þungur texti í dagblöðum
reynist vera. Þetta atriði er sér í
lagi eftirtektarvert í ljósi þess að
einmitt þessi texti er eitt af því
fyrsta sem yngstu lesendurnir
spreyta sig á, ef frá eru taldar
skólabækurnar.
„Já, ástæðan fyrir því hve text-
inn í dagblöðunum reyndist
þungur Iá fyrst og fremst í löng-
um setningum. Oft á tíðum held
ég að fólk skilji ekki nógu vel það
sem stendur í blöðunum. í athug-
unum minni tók ég ekki fyrir
stuttar fréttir en athugaði lengri
fréttagreinar og leiðara en þeir
reyndust mjög þungir. Kannski
má skýra það með því að leiðara-
höfundar reyni beinlínis að skrifa
snúinn texta," segir Steinunn.
Steinunn segir það hugsanlega
skýringu á því hve dagblaðatext-
inn er þungur að blaðamenn líti
svo á að texti þeirra sé aðeins les-
inn einu sinni.
„Ég held líka að skýringin
kunni að vera sú að blaðamenn í
dag eru ekki komnir inn í þessa
stétt vegna þess að þeir hafi sér-
stakan áhuga á að skrifa íslensku
eins og var algengt áður fyrr.
Núna gerast menn blaðamenn
mun frekar vegna þess að þeir
hafa áhuga á málefnum líðandi
stundar. Þessu til viðbótar er
hraðinn og sú krafa á blöðin að
standa sig í samkeppni við ljós-
vakamiðlana,“ segir Steinunn.
En hve mikið lesa íslendingar
á degi hverjum? Og hvaða texti
nær best til fólksins? Steinunn
bendir á að í daglega lífinu dynur
yfir fólk mikil holskefla af óvönd-
uðum texta. „Hjá mörgu fólki
eru sjónvarpsþýðingar sá texti
sem þetta fólk les mest af á hverj-
um degi. Gæði þessa texta eru
mjög lítil, sér í lagi gæði þýðinga
á myndböndum þar sem borið er
á borð fyrir fólk hrikalegt mál.
Þess vegna hlýtur fólk að tapa til-
finningunni fyrir íslensku máli.“
Staðreyndin er að f íslensku
þjóðfélagi er margt fólk sem á við
verulega lestrarerfiðleika að etja.
Að mati Steinunnar þarf að taka
víða á til að bæta bæta íslensk-
una. „Já, skólinn þarf t.d. að
athuga sína kennslu betur því
það er ekki nóg að nemendurnir
kunni að lesa heldur verður að
ganga úr skugga um að nemend-
urnir skilji þann texta sem þeir
eru að lesa. Að mínu mati þarf
því að taka lesskilning inn í skól-
Að mati Steinunnar Stefánsdóttur þurfa menn að vera víða á varðbergi úti
í þjóðfélaginu gagnvart íslenskunni. Hvað lestrarkennslu varðar telur hún að
taka þurfi lesskilning inn í skólana.
ana. Auðvitað má síðan segja að
rnenn verði að vera á varðbergi
alls staðar úti í þjóðfélaginu,“
segir Steinunn Stefánsdóttir.
JÓH
í Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna segir: „Markmiðið er að
krafan um rétt tii menntunar verði að veruleika fyrir alla jarðarbúa, hvort
sem um er að ræða börn, unglinga eða fu)lorðna.“
SÓTTIR ÞÚ
UM HÚSIMÆÐISLÁN
EFTIR
1. JANUAR1988?
Hefur þú þegar gert kaupsamning
án þess aó hafa fengió lánió?
Þá átt þú hugsanlega þann valkost aó sækja
um úrlausn í húsþréfakerfinu.
I júnímánuði sl. tóku gildi bráðabirgðaákvæöi
reglugerðar nr. 217/90. Samkvæmt þeim
hefur Húsnæðisstofnun heimild til að kaupa
fasteignaveðbréf vegna kaupsamninga sem
gerðir hafa verið eftir 1. janúar 1988,
að uppfylltum vissum skilyrðum.
Fasteignaveðbréf þessi greiðir hún
með húsbréfum.
Húsnæðisstofnun hefur sent öllum þeim
bréf, sem sótt hafa um húsnæðislán eftir
1. janúar 1988, þar sem fram koma ítarlegar
upplýsingar um skilyrði bráðabirgða-
ákvæðanna.
Viðtakendur eru hvattir til
að kynna sér vandlega innihald þess bréfs
og leita sér upplýsinga um rétt sinn.
Kynningarefni um húsbréfakerfið liggur m.a. frammi í afgreiðslu
Húsnæðisstofnunar og hjá fasteignasölum.
Afgreiðsla stofnunarinnar er opin frá mánudegi til föstudags kl. 8-16.
□Sl HÚSNÆÐISSTOFNUN RÍKISINS
LJ SUÐURLANDSBRAUT 24 • 108 REYKJAVÍK ■ SÍMI 696900