Dagur - 22.09.1990, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - Laugardagur 22. september 1990
Laugardagur 22. september 1990 - DAGUR - 11
Láttu drauminn rætast
Þessa setningu er helst að heyra í auglýsingatímum útvarps og
sjónvarps en þó verða sennilegast ansi margir að
viðurkenna að þeir ganga með drauma í maganum, drauma sem
margir hverjir fá ekki að rætast á æviskeiðinu.
Elín Antonsdóttir heitir hún húsmóðirin, kvennalistakonan og
kennarinn á Akureyri sem lét drauminn rætast.
Hún reif sig upp mitt í barnauppeldinu og settist á skólabekk í
öldungadeild Menntaskólans á Akureyri og eftir nær
10 ára hlé að loknu stúdentsprófí tók hún sig upp með mann og
börn og flutti til Bandaríkjanna þar sem hún réðst til
atlögu við nám í stjórnunar- og markaðsfræðum. Margir ganga
með drauminn um nám í maganum alla ævi án þess að láta
hann nokkurn tímann rætast og vildu því líkast til margir standa í
sporum Elínar. Skrefíð var að hennar mati lærdómsríkt,
skemmtilegt og krefjandi. En þeir eru fleiri draumarnir sem þessi
kona gengur með og einn þeirra, draumurinn um
jafnrétti, segir hún að muni rætast, einhvern tíma. Þrátt fyrir hlé
frá starfínu í Kvennalistanum er Elín mætt aftur til leiks,
þess albúin að leggjast á árarnar með stallsystrum sínum
í pólitíska róðrinum.
Já, mörgum finnst eflaust alveg furðu-
legt að kona á þessum aldri skuli
leggja út í langskólanám," segir Elín
um nám sitt í Bandaríkjunum. „Ég
held hins vegar að þegar kona drífur
sig af stað í svona lagað, komin á
þennan aldur, þá þumbist hún meira
við enda komin í þetta vegna þess að áhug-
inn er fyrir hendi. Ánægjan verður meiri í
náminu og vinnan markvissari. í gegnum
námið var ég alltaf með ísland í huga á þann
hátt að allt sem ég lærði í hinu bandaríska
umhverfi reyndi ég að heimfæra upp á
íslenskar aðstæður þannig að fræðin gætu
nýst mér hér heima. En ég neita því ekki að
ég var hálf skelkuð þegar ég var komin með
bókastaflann fyrir framan mig, þykkar og
þungar skruddur sem ég þurfti að ráðast á
með minni menntaskólaensku," segir Elín
og hlær dátt.
Tekin í samfélag trillukarla
Elín er Eyfirðingur, borin og barnfædd á
Dalvík og flutti þaðan til Akureyrar árið
1972 þar sem hún hefur búið síðan, ef frá
eru talin námsárin þrjú vestra. Elín er næst
elst í hópi sex systkina, fædd árið 1948.
„Þegar ég lít til baka þá finnst mér sem ég
hafi átt alveg yndislega æsku. Auðvitað gekk
á ýmsu eins og gengur en í minningunni
finnst mér sem það hafi verið mjög gott að
alast upp heima á Dalvík. Annars þótti hon-
um föður mínum ég vera ansi mikill galgopi
þegar ég var að alast upp,“ segir Elín glott-
andi.
Ekki var nú stúlkan þó meiri galgopi en
svo að hún fór á sjóinn með föður sínum og
skipaði sér þar með í flokk trillusjómanna í
bænum. „Ja, sonurinn var nefnilega svo
ungur að það varð því að taka einhverja af
okkur stelpunum með. Guðbjörg systir var
svo sjóveik að það dæmdist því á mig að
fara með pabba. Það var nú ekki algengt þá
að hafa kvenmann til sjós á trillu og er
kannski ekki enn í dag en ég var tekin strax
inn í þetta samfélag og þeir voru mér
afskaplega góðir kallarnir. Ég held að ég
hafi nú alveg staðið þeim á sporði jafnöldr-
um mínum strákunum sem þarna voru til
sjós. “
Mæddur íslenskukennari
Lífsmynstur Elínar fram til tvítugsaldurs
var mjög svipað því sem gerist og gengur í
mörgum sjávarplássum eins og Dalvík. Líf-
ið var fiskur og vinna og hæfilegur skamrnt-
ur af kryddi í tilveruna. Skyldunámið drakk
hún í sig í Dalvíkurskóla og þar kveikti
íslenskukennarinn Jón Bö, eins og hann var
oftast kallaður, áhugann á íslensku sem æ
síðan hefur blundað í henni. „Jóni tókst að
koma inn hjá manni ákveðnum metnaði og
var mjög sanngjarn þó að oft gæti hann orðið
ansi mæddur yfir villununr hjá okkur."
Þar kom að Elín setti saman heimili á
Dalvík og fór að búa með manni sínum
Skapta Hannessyni, málarameistara. Árið
1972 flutti ljölskyldan til Akureyrar en þá
voru þau Elín og Skapti komin nreð tvær
dætur. Ekki var líflegt yfir málarastarfinu á
Dalvík og því ákváðu þau að flytja til Akur-
eyrar, ekki endilega til langdvalar en sú dvöl
stendur þó enn.
„Við söknuðum Dalvíkur alveg óskap-
lega, bæði tvö. Að fara þaðan var mjög erf-
itt og ég man alltaf þessi snöggu katlaskipti
sem þarna urðu í lífi okkar. Við vorum allt-
af nreð hugann við aö flytja aftur heim en
einhvern veginn festumst viö hér og í dag
höfum við ekki neinn sérstakan áhuga á að
flytja til baka þótt alltaf sé jafn gaman að
koma heim til Dalvíkur," hcldur Elín áfrarn
frásögninni.
Barnauppeldið var mín vinna
Elín var 18 ára þegar hún átti sitt fyrsta barn
og 26 ára var hún orðin fjögurra barna
móöir. Vinnan á heimilinu var því ærin á
þessum árum en til að létta undir í heimilis-
rekstrinum fór hún í íhlaupavinnu utan
heimilisins. Elín segist ekki líta þannig á að
hún hafi verið bundin yfir börnunum. „Nei,
ég gekk að þessu eins og ég geng yfirleitt að
hlutunum. Ég fleygði mér bara út í þetta
eins og hvað annað,“ segir Elín og fær um
Elín ásamt dóttur sinni og dótturdóttur, þeim Lovísu Björk (lengst ti! vinstri) og Örnu
Bryndísi. Heimiliskötturinn Lúlli kann aldeilis ekki illa við félagsskapinn.
leið þá spurningu hvort henni hafi fundist
sem hún missti af einhverjum köflum ungl-
ingsáranna með því að vera komin í stöðu
uppalandans aðeins 18 ára gömul. „Nei, ég
held ekki. Þá var tíðarandinn svona, stúlkur
byrjuðu að eiga börn tiltölulega ungar þann-
ig að þetta var ósköp eðlilegt. Að vísu gekk
ég alltaf með þann draum í maganum að
fara í meira skólanám en hafði svo sem ekki
neinar vonir um að hann rættist."
Með barn á brjósti og
skólabók í hendi
Auglýsing um öldungadeild við Mennta-
skólann á Akureyri árið 1974 ýtti við Elínu.
Skellt var á fjölskyldufundi, eins og hún
orðar það, og farið út á Dalvík þar sern hug-
myndin var borin undir foreldrana. „Eg
man eftir því að eitthvert gjald þurfti að
borga til að innritast og ég náttúrlega pen-
ingalaus en þá sagði pabbi við mig að ef ég
færi í námið þá skyldi hann lána mér fyrir
þessu. Þetta varö úr og þessir peningar eru
enn á vöxtum. Systkini mín tvö voru þá enn
í Menntaskólanum og buðust til að passa
börnin seinni partinn á daginn á meðan ég
væri í skólanum. Svo sögðu þau við mig að
þetta væri ekkert einasta mál og með það
lagði ég upp. Þá var hægt að ljúka náminu á
þremur árum en hjá mér kom babb í bátinn
þar sem ég varð ófrísk strax á fyrsta vetri cn
þráaðist sanrt við og lauk náminu á fimm
vetrum. Ég er nú eiginlega hissa á því hvað
ég gat því ég var að reyna að grípa í bókina
meö barnið á brjósti og taka síðan skorpur
fyrir prófin. En þetta hafðist á endanum."
segir Elín og segir aðspurð að ekki hafi þessi
skólaganga endilega verið hugsuð sem milli-
þrep fyrir meira nám heldur hafi hún fyrst
og fremst verið að þessu fyrir sjálfa sig og
líka til þess að geta betur litið til með börn-
ununr sínum í námi. „Ég hef jú alltaf litið
fyrst og fremst á mig sem uppalanda og hcld
að þetta hafi nýst mér vel í því skyni. En
námið jók líka með mér sjálfstraust."
Fangavarsla í kvennafangelsi
Eftir stúdentsprófið hélt Elín áfram í sinni
kvöld- og helgarvinnu jafnframt því að hugsa
um heimilið. Stuttu eftir að skólagöngunni
lauk var sett á stofn kvennafangelsi á Akur-
eyri og sótti þá Elín um starf fangavarðar,
ásamt fleiri konum. Hún var ráðin í starfiö
og gegndi því þau tvö ár sem kvennafangels-
ið starfaði. Ekki leynir það sér að þetta starf
þótti Elínu lærdómsríkt enda tengdist hún
þeim konum sem sátu af sér dóma sterkum
böndum. „Já, okkur varð vel til vina. Þessar
konur hafa síðan haldið tryggð við mig og
nú síðast í sumar kom ein þeirra í heimsókn
til mín. Ég veit svo sem ekki hvort ég var
neinn sérstakur sálusorgari þeirra, ég talaði
bara við þær um lífið og tilveruna."
Elín samsinnir því glaðlega að starf
fangavarðarins sé kannski ekki það sem allir
gætu hugsað sér að fást við en þetta sé mikil
lífsreynsla eins og allt annað í lífinu. „Blcss-
aður vertu. Það er ábyggilega eitthvert fyrir-
hyggjuleysi í mér að geta hellt mér út í
svona lagað án þess að hugsa mig um.
Kannski er þetta ævintýralöngun og kannski
er þetta bara vegna þess að ég er fædd í svo
einkennilegu stjörnumerki," og enn er kitl-
andi hláturinn skammt undan.
„Lærðu nú að selja lambakjötið“
Eftir að starfinu við kvennafangelsið lauk
var Elín eitt sinn stödd á skrifstofu skóla-
stjóra Glerárskóla í erindagjörðum fyrir
foreldrafélag skólans og þá bauð Vilberg
skólastjóri henni að koma inn í forfalla-
kennslu í skólanum. Hún sló til, hugsaði sér
að hún hlyti að lifa af til vors en kennslan
entist lengur en til stóð. Eftir fjóra vetur í
kennslunni tók hún ákvörðun um að setjast
sjálf á skólabekkinn til að nema stjórnunar-
og markaðsfræði.
„Af hverju ég valdi þetta nám? Ja, senni-
legast vegna þess að hér var búin að vera
mikil umræða um að við íslendingar þyrft-
um á fólki með þessa menntun að halda.
Palli föðurbróðir minn sagði við mig þegar
ég fór, að heim skyldi ég ekki koma fyrr en
ég væri búin að læra að selja lambakjötið
okkar. Ekki er það nú selt enn. En talandi
um lambakjötið þá held ég að við íslending-
ar séum haldnir dálítilli vantrú á því sem við
höfum.“
Námið var þrotlaus vinna
en uppskeran góð
Elín segir að vissulega hafi þeirri hugsun
skotið niður hjá sér að hún þyrfti að keppa
við sér yngra fólk á vinnumarkaðinum.
„Komin á þennan aldur og orðin tvöföld
amma þarf varla að óttast að ég fari um leið
í barnsburðarleyfi,“ segir hún og skellihlær.
„Nei, í alvöru talað þá held ég að um þetta
atriði hafi ég bara ekki hugsað mjög mikið.
Við fórum út hjónin með tvö yngri börnin,
komum okkur fyrir og fljótlega byrjaði ég í
skólanum, nreð ónotaða menntaskóla-
enskuna í farteskinu. Þetta var þrotlaus
vinna og aftur vinna. Komin á þennan aldur
þá er markmiðið að fá sem mest út úr þessu.
Þarna var reyndar fólk á öllum aldri frá öll-
um heimshornum og þessir erlendu krakkar
voru oft á tíðum eins og fósturbörnin mín.“
Ekki segist Elín geta séð sjálfa sig tvítuga
í þeim sporum að hefja framhaldsnám í
framandi landi. „Harkan var mikil og ég
þurfti mikið að leggja á mig til að sanna
mig. En ég uppskar og það ekki síst vegna
þess að ég var búin að kynnast ólíkum þátt-
um vinnumarkaðarins. Á því er enginn ein-
asti vafi. Miðað við margt yngra fólk sem
ekkert hlé gerir á námsferlinum þá kallast
það sem ég gerði að byrja á öfugum enda.
En eins og ég segi þá held ég að það hafi
verið ávinningur, ég hefði ekki tvítug haft
þroska til að nýta mér þetta eins og ég
gerði."
íslenskan bíður ellinnar
Háskólinn á Akureyri var konrinn á fóstur-
stigið þegar Elín pakkaði ofan í tösku og
hélt til náms í Bandaríkjunum en hún segist
ekki viss unr að hún hefði nokkurn tímann
farið þar í framhaldsnám þó að skólinn
hefði verið kominn á legg.
„Nei, það held ég ekki. Ég var mikið ein
og það hjálpaði mér þannig að ég gat betur
einbeitt mér að náminu. Ef ég hefði hins
vegar verið hér heima þá hefði verið erfið-
ara að áætla sér tíma fyrir námið. Ef
Háskóli íslands hefði orðið fyrir valinu þá
væri ég að ljúka íslenskunámi en hver veit
nema ég eigi hana eftir þegar fram á elliárin
kemur. Það gæti ég alveg hugsað mér.“
Auðvitað ekkert gleypt
við fólki með prófgráður
„Mig langaði til að fara út í atvinnulífið þeg-
ar ég kom heirn í sumar. Ég vildi komast í
snertingu við það sem við erum að fram-
leiða og leggja mitt af mörkum til að koma
þeirri framleiðslu á framfæri. Þetta hefur
ekki ekki gengið enn, ég hef verið að láta
vita af mér og verð bara bíða eftir tækifær-
unum. Ég er ekkert ósátt við það þótt ég
þurfi að bíða um sinn og að ekki sé gleypt
við fólki þó að það komi heim frá útlöndum
með einhverja prófgráðu. En það væri nú
súrt í broti að fá ekki eitthvað til að spreyta
sig á. Á meðan fer ég á ný í kennsluna í
Stóð upp úr kennarastólnum á Akureyri og settist á skólabekk í Bandaríkjunum með sér langtum yngrafólki:
gl ímu við fræðin með rykuga
menntaskólaensku að vopm
Elín Antonsdóttir nýútskrifaður stjórnunar- og markaðsfræðingur í helgarviðtali um uppvöxtinn, námiðog jafnréttisbaráttuna
Glerárskólanum, auk þess að kenna mark-
aðsfræði á Dalvík," segir Elín um heim-
konruna eftir námið og bætir við að auðvit-
að hefði hún getað snúið sér að vinnu-
markaðinum í Reykjavík og hugsanlega
fengið eitthvað frekar við sitt hæfi þar. „Það
stóð hins vegar ekki til. Ég er dreifbýlis-
manneskja og verð það hvað sem á dynur."
Jafnréttisdraumar og pólitík
Draunrur Elínar um námið rættist, sá sem
snýr að jafnrétti kynjanna á að hennar mati
eftir að rætast. Hér er komið að hjartans
máli Elínar sem er kvennabaráttan. Hún
var í liópi þeirra kvenna sem stóð að fram-
boði Kvennaframboðsins til bæjarstjórnar-
kosninga árið 1982 og síðan þá hefur hún
mikið starfað að þessum málurn og tekið
þátt í starfi Kvennalistans.
„Ég hafði svo sem ekki mikið verið í þess-
ari umræðu en sem ósköp venjuieg kona
fann ég hve mikið vantaði á að við stæðum
jafnfætis körlum. Sú tilfinning varð hvatinn
að því að ég lagði af stað í þessa vinnu,"
segir Elín. „Ég held að sú skoöun sé ekki
uppi innan Kvennalistans að við getum
staðið, bent á karlana og skammað þá.
Núnrer eitt vantar okkur konur samstöð-
una. Það eru söntu málin senr brenna á okk-
ur öllum og mér finnst ég finna eftir því sem
árin líða að þaö eru alitaf sömu málin sem
rætt er unt. Einhverra hluta vegna tekst
okkur ekki enn að sameinast en það kemur
að því."
- Ug hvað þarf tið gerast til þess aö konur
sameinist?
„Ja, það er nú stóra spurningin." svarar
Elín hugsi. „Mér finnst ungu stúlkurnar í
dag vera að byrja á nákvæmlega sama
punkti og við gerðum. Umræðan um jafn-
rétti er jú vissulega orðin meiri og sífellt
fleiri ungir menn orðnir meðvitaðir um það
en ég held satt að segja að það sé stundum
meira í orði en á borði. Kannski er þetta
bara uppeldinu okkar að kenna."
„Attum að bjóða fram
á Akureyri árið 1986“
Kosningasigur kvennaframboðs á Akureyri
árið 1982 gaf tóninn fyrir starfscmi Kvenna-
listans á síðari árum. Meðbyrinn var með
konunum og þær fóru í meirihlutasamstarf í
bæjarstjórn. Samt sem áöur fór svo aö í
kosningununt árið 1986 buöu konur ekki
fram á Akureyri og það segir Elín aö verði
að viðurkennast sem mistök.
„Viö veltum því að sjálfsögðu fyrir okkur
hvort þetta yrði ekki túlkað sem uppgjöf af
okkar hálfu. Hins vegar ákváðum viö að
beina kröftunr okkar að alþingiskosningun-
um 1987 og höföum erindi sem erfiði. kotn-
um konu að. Ég er ekkert að segja að við
hefðum komið konu inn í kosningununr
1986 þó að við hefðum boðið fram en fram-
boð þá hefði að mínu mati gert róðurinn
léttari í kosningunum í vor."
Aftur í slaginn
Á meðan á náminu vestra stóö segist Elín
hafa velt því mikið fyrir sér hvort hún ætti
nokkuö að koma nálægt þessari vinnu á ný
eftir að heim kærni. „Ég fylgdist með í gegn-
um vinkonur mínar hér heima og vissi
hvernig málin þróuðust og þegar ég heyrði
kosningaúrslitin hér í vor þá fann ég hve
rnér varð þetta mikið áfall. Þá hugsaöi ég
sem svo að greinilcga væri ég ekki búin að
renna mitt skeið á enda og þvt' væri ekki
ástæða til að hætta.
Kvennalistinn verður að horfast í augu
við það að nú er niðursveifla og þá er spurn-
ingin sú hvort taka eigi upp aðra starfshætti.
Pólitík er ekkert öðruvísi en hver önnur
markaðssetning og hún tekur breytingum
eins og annað, Við viðurkennum mistök ef
við gerum þau, ólíkt flestum öðrunt
flokkum. En nú held ég að sé að verða lag
fyrir okkur að takast á við ríkisstjórnarsam-
starf, þingkonur okkar hafa gengið í gegn-
um ákveðinn skóla og eru orðnar undir það
búnar að starfa í ríkisstjórn."
„Megum ekki gefast upp nú“
Saga jafnréttisbaráttunnar gerist ekki á ein-
um degi og henni er ekki lokið. Elín brosir
og um leið og hún segir að líkast til muni
hún sjálf ekki upplifa þann dag að fullu jafn-
rétti verði náð. Mikilvægast sé að ná konum
til samstöðu enda sé engin gagnrýni á störf
þeirra sem að kvennaframboðum standa
eins sár eins og gagnrýni frá konum sjálfum.
„Ég held hins vegar að við megum ekki
gefast upp nú því þá færi allt í sarna farið
aftur. Og það er engin ástæða til að leggja
árar í bát því við eigum talsvert langt í land
enn." JÓH