Dagur - 16.10.1990, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 16. október 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN' HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KRISTJÁN LOGASON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
INGVELDUR JÓNSDÓT-'R, HEIMASlMI 22791
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
MM ábyrgð hvílir á
alþingísmönnimi
Alþingi var sett á miðvikudaginn í síðustu
viku með venjubundnum hætti og er þetta
síðasta þingið á kjörtímabilinu. í vor verður
gengið til kosninga. Búist er við að þingstörf-
um ljúki um miðjan mars og verður þingið því
í styttra lagi vegna kosninganna næsta vor.
Mörg stórmál bíða afgreiðslu á þessu þingi,
auk hefðbundinna stórmála eins og fjárlaga
næsta árs. Búast má við að álmálið svokallaða
rísi hæst í upphafi þings en eins og allir vita
hefur það verið mál málanna á þessu ári í allri
umræðu í þjóðfélaginu. Inn í umræðu um
álmálið munu síðan fléttast skoðanir alþing-
ismanna á byggðastefnu og byggðaþróun
næstu áratugi og munu landsbyggðarmenn
fylgjast vel með þeim umræðum, ekki síst
Akureyringar og Eyfirðingar, en atvinnuleys-
isdraugurinn er síður en svo kveðinn niður á
Eyjafjarðarsvæðinu og vandséð hvað er til
ráða alveg á næstunni. Kjósendur á lands-
byggðinni munu því fylgjast vel með umræð-
um á Alþingi um málefni hinna dreifðu
byggða og hvaða úrlausnir þingmenn hafa í
byggðamálum, hvort sem þeir eru í stjórn eða
st j órnarandstöðu.
Með staðsetningu álversins á Keilisnesi
hefur byggðavandinn aukist að mun og það
munu þingmenn landsbyggðarinnar hafa í
huga þegar álversumræður hefjast á Alþingi.
Það hefur oft viljað brenna við á undanförn-
um áratugum að á síðasta þingi fyrir kosn-
inga hefur efnahagslíf þjóðarinnar farið veru-
lega úr böndunum vegna óábyrgrar afstöðu
og yfirboða stjórnmálaflokkanna sem eiga
menn á Alþingi. Vonandi er slíkt liðin tíð.
Kjósendur munu krefjast þess af þingmönn-
um, hvort sem þeir tilheyra stjórn eða stjórn-
arandstöðu, að þeir sýni fulla ábyrgð í tillögu-
flutningi og sá árangur sem náðst hefur í
efnahagsmálum þjóðarinnar verði tryggður
til framtíðar. Kjósendur munu ekki veita þeim
mönnum brautargengi sem sýna fullkomið
ábyrgðarleysi í tillöguflutningi á Alþingi með
það eitt í huga að ná fram sem bestri útkomu
í kosningum í vor. Þess vegna hvílir mikil
ábyrgð á þingmönnum allra flokka á þessu
síðasta þingi fyrir kosningar. S.O.
Jón Erlendsson, forstöðumaður Upplýsinga-
þjónustu Háskóla íslands:
Efling upplýsinga og eyðing
hvers kyns minnimáttarkenndar
undirstaða eflingar atvinnu-
og mannlífs á landsbyggðinni
Á ráðstefnu byggðanefndar for-
sætisráðherra í Borgarnesi
flutti Jón Erlendsson, for-
stöðumaður Upplýsingaþjón-
ustu Háskóla Islands, erindi
um hvað upplýsingaþjónustan
og Háskólinn gætu gert til efl-
ingar atvinnu- og mannlífi á
landsbyggðinni. Jón Erlends-
son hóf mál sitt á að gera grein
fyrir almennri starfsemi upp-
lýsingaþjónustunnar sem sett
var á stofn þegar starfsemi
upplýsingaþjónustu Rann-
sóknaráðs ríkisins var flutt til
Háskóla Islands. Síðan vék
Jón Erlendsson að þeim spurn-
ingum er byggðanefndin hafði
beint til stofnana og samtaka í
þjóðfélaginu. Fyrstu spurning-
unni kvað hann vera fljótsvar-
að. Nauðsynlegt væri að sporna
við byggðaröskuninni eins og
frekast væri unnt og koma
þannig í veg fyrir að fólk hyrfi
frá staðbundnum eignum og
fjárfestingum og taldi að það
leiddi af sér tvöfaldan kostnað
fyrir þjóðfélagið.
Jón sagði að upplýsingaþjón-
ustan hefði unnið fjölda verkefna
fyrir fyrirtæki á landsbyggðinni á
undanförnum árum og efling
slíkrar starfsemi frá því sem nú er
myndi þjóna uppbyggingu
atvinnulífs þar. Til þess sé þó
nauðsynlegt að auka fjárveitingar
til upplýsingastarfseminnar. Á
fjárlögum er veitt fé til rúmlega
einnar stöðu við upplýsingaþjón-
ustuna en fé til annars, svo sem
uppflettirita og annarra gagna,
verður að sögn Jóns að afla með
snapi og sníkjum, meðal annars
frá erlendum sendiráðum. Beiðn-
um stofnunarinnar um þróunar-
styrki hefur verið hafnað hingað
til og sagði Jón Erlendsson að
þróun og uppbygging upplýsinga-
öflunar séu greinilega ekki á
meðal þess sem innlendir þróun-
arsjóðir eiga að efla.
Háskólinn og
hugmyndaverksmiðja
fyrir atvinnulífíð
Upplýsingaþjónusta Háskólans
vinnur nú að þróunarverkefnum
sem stuðlað geta að eflingu
atvinnu og byggðar í iandinu. í
því sambandi má nefna sjálfsnám
um atvinnumál og sköpun at-
vinnufyrirtækja. Einnig uppbygg-
ingu hagnýtra gagnasafna við
Háskóla íslands og samvinnu
nemenda og kennara um náms-
efnisgerð og útgáfu námsefnis.
Jón Erlendsson hefur sett fram
hugmynd um upplýsingaverk-
smiðju fyrir Háskólann og
atvinnulífið, sem hann telur að
þróa megi með fjölbreytilegum
hætti. Hugmyndin felst í því að
nýta til dæmis 5 til 10% af vinnu-
framlagi 4000 til 5000 nemenda
og um 500 kennara til árangurs
fyrir atvinnulífið um leið og það
kemur að fullu gagni í störfum
Háskólans.
Staðbundinn metnaður
- stolt og reisn
Jón Erlendsson sagði að flestum
væru kunnar þær aðferðir sem
notaðar hafi verið til stuðnings
við fyrirtæki, atvinnugreinar og
byggðir sem verið hafi í hættu.
Hann kvaðst ekki ætla að fjalla
um þær á þessum vettvangi held-
ur nefna nokkra aðra þætti sem
sjaldan væri minnst á í byggða-
umræðu. í fyrsta lagi ræddi Jón
um eflingu staðbundins metnaðar
og sagði að ein meginforsenda
atvinnulegrar uppbyggingar sé
verulegt mannlegt stolt og reisn.
Stoltir einstaklingar, sem trúi á
sjálfa sig, sýni framtak og hristi af
sér hömlur minnimáttarkenndar-
innar. Jón sagði að núverandi
ástand einkenndist um of af
metnaðarleysi og sofandahætti.
Atvinnufyrirtæki séu flest smá í
sniðum og miðuð við innanlands-
markað einan. Breyting þurfi að
verða á og brýnt sé að beina sjón-
um manna að útflutningi, jafnvel
þó að það markmið virðist
fjarlægt.
Jón sagði að margt fólk sem
útskrifast úr langskólanámi hafi
þekkingarlega yfirburði til
nýsköpunar. f>að hefði hins vegar
engan sérstakan áhuga á að vinna
að slíku og enga stefnu í þá átt.
Þetta fólk hafi ekki fengið neina
hvatningu til stórra verka og
kjósi fremur að setjast í þægileg-
ar stöður hjá opinberum stofnun-
um eða stórfyrirtækjum, sem
aðrir hafi skapað og þróað.
Hugmyndalegur doði
er útbreiddur
f öðru lagi ræddi Jón um eflingu
staðbundins framtaks og sagði að
framtak væri persónulegt ein-
kenni sem sé undirrót flestallrar
grósku í atvinnulífi sem og öllu
mannlífi. Hann sagði að öflugt
staðbundið atvinnulíf byggðist
öðru fremur á tilvist mikils stað-
bundins framtaks ef fyrir hendi
væru önnur skilyrði eins og greið-
ur aðgangur að fjármagni og hag-
stætt og stöðugt efnahagsum-
hverfi. Jón Erlendsson sagði hug-
myndalegan doða vera útbreidd-
an. Fjöldi leitandi manna sé
skelfilega lítill og oft búi þeir í
sinnulausu og sljóu umhverfi,
sem stendur að mestu á sama um
„bröltið“ í þeim. Margir þeir sem
fái hugmyndir og vilji berjast fyr-
ir þeim kunni ekki til verka og
viti ekki hvað dugi til árangurs.
Fjöldi fyrirtækja fljóti sofandi að
feigðarósi, ofurseldur hefðum,
siðum og daglegri rútínu sem
notuð sé til að afsaka að ekkert
sé hugsað eða skipulagt fyrir
framtíðina. í þessu sambandi
skipti menntakerfið lykilmáli og
innan þess verði að leggja stór-
aukna áherslu á nýsköpun og
gera kröfur til sjálfstæðra vinnu-
bragða af hálfu nemenda.
Fólk á landsbyggðinni
sem vill reyna nýjungar
skortir hugmyndir
Jón Erlendsson ræddi um bætta
stjórnun og aukna stefnumótun
varðandi eflingu atvinnulífs á
landsbyggðinni. Hann sagði að
menn yrðu að fylgjast vel með
öllum breytingum í umhverfi
sínu. Hann ræddi um eflingu
staðbundinna og almennra net-
tengsla, það er að segja virkra,
greiðra og útbreiddra persónu-
legra og félagslegra tengsla
manna í miíli. Hann sagði að til-
vist slíks kerfis sé talin mikilvæg-,
ur þáttur í þeirri grósku sem ríkt
hefur í atvinnulífi í Bandaríkjun-
um. Jón sagði að aukin staðbund-
in þekking og aðgangur að upp-
lýsingum sé mikilvægur þáttur.
Landsbyggðin sé að miklu leyti
svelt í þessu efni. Áberandi sé að
það fólk á landsbyggðinni sem
vilji reyna að finna sér fleiri stoð-
ir undir eigin lífsbjörg hafi sára-
litlar hugmyndir og upplýsingar.
Því megi spyrja hvort líkur séu á
að einhver fari að afla sér upplýs-
inga um ný atvinnutækifæri, sem
hann viti ekki að séu til. Jón
benti á þá hættu að upplýsinga-
svelti geti alið af sér andstöðu við
nýjungar og nýsköpun.
Eyða þarf minni-
máttarkennd
Að síðustu ræddi Jón Erlendsson
um nauðsyn þess að minnka trú á
forsjá og andlega undirgefni.
Hann sagði að skólakerfið væri
gegnumsýrt af aðferðum, við-
horfum og skipulagi, sem dragi
úr sjálfstæði og ýti undir forsjár-
hyggju. Sú mikla mötun sem
tíðkist í hefðbundinni kennslu
geri nemendur að óvirkum þiggj-
endum. Jón nefndi nokkur dæmi
um hvar þyrfti að eyða minni-
máttarkennd í þjóðfélaginu.
Fyrst yrði að eyða minnimáttar-
kennd í dreifbýli gagnvart þétt-
býli. Þá yrði að minnka þá minni-
máttarkennd sem viðgengst hjá
almenningi gagnvart sérfræðing-
um. Einnig minnimáttarkennd
undirmanna gagnvart yfirmönn-
um, nemenda gagnvart kennur-
um og íslendinga gagnvart
útlendingum.
Jón sagði að landsbyggðin hafi
lengi búið við hugmyndalega og
þekkingarlega forsjá hvers kyns
sérfræðinga í þéttbýli og árangur-
inn af því hefðum við áþreifan-
lega séð í sambandi við kísil-
málmverksmiðju á sínum tíma og
álmálið nú. ÞI