Dagur - 16.06.1992, Síða 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 16. júní 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200ÁMÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGIV. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavíkvs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Launainisrétti
kynjanna stadfest
Því hefur stundum verið haldið fram að íslenskar konur
standi að mörgu leyti framar í jafnréttisbaráttunni en stöllur
þeirra í öðrum löndum. Þegar grannt er skoðað kemur í ljós
að þessi fullyrðing er ekki alls kostar rétt. íslenskar konur
eiga greinilega ennþá langt í land með að standa jafnfætis
körlunum í samfélaginu og eru misrétti beittar á mörgum
sviðum þjóðlífsins. Eflaust er misrétti kynjanna þó hvergi
eins sláandi og á vinnumarkaðinum.
Atvinnuþátttaka kvenna hér á landi hefur vaxið jafnt og
þétt á síðustu áratugum, fyrst og fremst vegna aukinnar
atvinnuþátttöku giftra kvenna. Á árum áður var algengast
að fyrirvinna heimilisins væri ein, þ.e.a.s. eiginmaðurinn.
Þetta hefur heldur betur breyst á síðustu áratugum. Það sést
best á því að árið 1960 voru 60% ógiftra kvenna á vinnu-
markaði en einungis 20% giftra. Árið 1986 var atvinnuþátt-
taka ógiftra kvenna orðin um 79% og 84% meðal giftra og er
þar miðað við allar konur 15 ára og eldri. Á því ári voru 81.8%
íslenskra kvenna á vinnumarkaðinum og hefur þetta hlutfall
haldist nær óbreytt síðan. En þrátt fyrir að konum á vinnu-
markaði hafi fjölgað svo mjög, hefur lítið dregið saman með
konum og körlum hvað tekjur varðar.
Kjararannsóknanefnd kynnti í síðustu viku niðurstöður
nýrrar rannsóknar á launamun kynjanna en rannsóknin
byggir á gögnum nefndarinnar frá þriðja ársfjórðungi 1990.
Niðurstöðurnar benda ótvírætt til þess að launamunur milli
kynja sé verulegur í sumum starfsgreinum. Þar kemur t.d.
fram að karlar við afgreiðslustörf á höfuðborgarsvæðinu hafa
37% hærri laun en starfssystur þeirra. Þessi munur er 20 af
hundraði hjá afgreiðslufólki á landsbyggðinni, körlunum í
hag. Þá hafa skrifstofukarlar 25% hærri laun en skrifstofuk-
onur, bæði á höfuðborgarsvæðinu og landsbyggðinni. Það er
að vísu tekið fram í niðurstöðunum að mismunandi vinnu-
tími kynjanna skýri þennan mikla mun að hluta - en einungis
að hluta. Að öðru leyti er kynferðið eina sjáanlega skýringin.
Margt fleira athyglis- og umhugsunarvert kemur fram í
niðurstöðum Kjararannsóknanefndar. Þar má nefna þau
áhrif sem starfs- og lífaldur virðist hafa á laun karla. Tíma-
kaup þeirra tvöfaldast að meðaltali frá táningsaldri og fram
á fertugsaldur, en þá ná þeir jafnan hátindinum í launum.
Hjá konunum er tímakaupið á hinn bóginn nánast það sama
frá 20 ára aldri og út starfsævina! Loks virðist það staðreynd
að karlar njóti að jafnaði mun meiri fríðinda og yfirborgana
en konur.
Það eru gömul sannindi og ný að laun í „hefðbundnum
kvennastörfum" eru mun lægri en í svonefndum „karlastörf-
um“. Það er einnig staðreynd að hefðbundin heimilisstörf,
ekki síst umönnun og uppeldi barna, eru lítið sem ekkert
metin til starfsreynslu úti á vinnumarkaðinum. Nýjustu
rannsóknir á launamun kynjanna benda síðan ótvírætt til
þess að konur fái lægri laun en karlar fyrir sambærileg störf.
Hin óhjákvæmilega niðurstaða er auðvitað sú að mikið verk
sé enn óunnið í jafnréttisbaráttu kvenna. Raunverulegt jafn-
rétti kynjanna er ennþá fjarlægur draumur. BB.
Lesendahornið
I sólbaði sunnan Strandgötu fyrir 20 árum.
Um einu siirni eggslétta, sól-
ríka og skemmtilega Strandgötu
Nafn mitt er Ragnar Mar og ég
bý við neðanverða Strandgötu á
Akureyri, sem er ákaflega sólrík
og skemmtileg gata. Einu sinni
var þessi gata malbikuð, og ég
man meira að segja eftir henni
eggsléttri. Ég gæti jafnvel hugsað
mér, að mér yngra fólk hugsanleg
rámaði í þetta. Ég man líka að
hérna sunnan götunnar var lag-
lega hlaðinn grjótgarður, niður
með götunni en núna er þetta
mannvirki að mestu horfið.
Ýmist sokkið í sand, eða vaxið
hinum undarlegasta gróðri. Áður
var fjaran líka hrein og sjórinn
tær og mengunarlaus, og börn
léku sér í sjó og fjöru án þess að
verða meint af. Nú eru þarna
brotin klóakrör, og annar
ófögnuður sem lítið augnayndi er
að. En nóg um það.
Kona á brekkunni hringdi - og
vildi koma því á framfæri að
nokkuð væri um að þvottur væri
tekinn af snúrum. „Fólk sem stel-
ur þvotti gerir sér ekki grein fyrir
því að hér eru grátandi börn út af
slíkum missi enda er þetta mjög
bagalegt,“ sagði konan og bætti
við að þjófnaðurinn væri sá þriðji'
Annars var tilgangur þessara
skrifa að þakka, ja hverjum?
Einhverjum opinberum aðila,
þessi fallegu gulu strik sem voru
sett á miðja götuna. Og spyrja í
leiðinni hvort ekki sé hægt að
mála, þá hugsanlega í öðrum lit
yfir holurnar í götunni því varla
verður farið að teppaleggja núna,
eftir að búið var að mála svona
fallegar rendur.
En hafa verður hraðan á því nú
fara skipin, með ferðafólkið að
leggjast upp að tangabryggjum
og íeitt verður að sjá blessað
fólkið hrasa og hnjóta á strand-
vegi þessa mikla ferðamanna-
bæjar Akureyri.
Én það er sjálfsagt arðvæn-
legra að byggja bílageymsluhús
upp í gili jafnvel þótt brjóta niður
þyrfti eitt til tvö stykki húsa. En
á stuttum tíma í raðhúsalengj-
unni þar sem hún býr. Klæðin
sem hurfu í þetta sinn voru Levi’s-
gallabuxur og að sögn konunnar
var stafalogn svo ekki var það
Kári sem tók þvottinn. „Þetta er
alveg fyrir neðan allar hellur,“
sagði konan að lokum.
hvað er maður að kvarta þótt
þetta komi ekki fyrir helgi, það
ku vera á næstu tuttugu ára áætl-
un.
Með þökk fyrir birtinguna.
Ragnar Mar.
Böminiim
í Hvítasunnu-
kirkjuna
Kirkjugestur hringdi
„Að undanförnu hef ég farið á
samkomur hjá Hvítasunnukirkj-
unni og hef tekið eftir því að
börn sem þangað koma með for-
eldrum sínuni vilja gjarnan vera
úti að leika sér. Komið hefur fyr-
ir að nokkur atgangur hefur verið
í þeim, á dögunum voru þau t.d.
að kasta ýmislegu lauslegu í
kirkjugluggana á meðan sam-
komunni stóð og einnig hafa þau
staðið fyrir utan og kastað vatns-
blöðrum að þeim sem á samkom-
una mættu. Ég vil beina því til
stjórnar Hvítasunnusafnaðarins
að hún geri ráðstafanir til að
börnin verði inni í kirkjunni
meðan á samkomum stendur."
Þvottarstuldur á Brekkuimi
Bækur
Kristján frá Djúpalæk:
Fróðleg bók og fögur
Guðmundur L. Friðfinnsson, Egilsá:
Þjóðlíf og þjóðhættir
(Rcykjavík: Öm og Örlygur, 1991).
Þess munu fá dæmi að hálfníræð-
ur bóndi sendi frá sér bók sem
þessa. Að vísu hefur hann ritað
margt gott á langri ævi, bæði
skáldskap og fróðleik. En hér er
um að ræða verk unnið af slíkri
snilld og allt að því vísindalegri
nákvæmni um sögu íslensks sveita-
fólks (störf þess, hugsun, tól og
tæki) að ég þekki þess ekki dæmi
- gleymi þó ekki bók Jónasar frá
Hrafnagili, íslenzkir þjóðhættir.
Hundruð af eldra sveitafólki
hafa sagt frá æsku sinni með
sama baksvið - glöggar minning-
ar, sárar og ljúfar - en engir jafn-
samviskusamlega né með jafn
fyrirfram ákveðið skipulag í huga
og þessi höfundur. Þetta skildi
þjóðminjavörður, Þór Magnús-
son, og gerir grein fyrir í formála.
Höfundur skýrir einnig vel í sín-
um formálsorðum hvaða hlut-
verk hann valdi sér, m.a. vegna
áskorunar vinar síns, Ásgeirs S.
Björnssonar, cand. mag., en dr.
Broddi Jóhannesson hafði bent
höfundi á þennan mann. Guð-
mundur helgar bókina minningu
Ásgeirs heitins.
Bók þessi kom út fyrir síðustu
jól og ég hef flett henni oftar en
öðrum bókum. Hún fjallar um
búskaparsögu aldarinnar: hinnar
miklu byltinga- og breytingaaldar
sem er að líða. Það má segja að í
upphafi hennar séu fyrstu spor
stigin inn í hinn nýja tíma. Þá er
þó enn vinnulag og verktækni áa
vorra í giidi. Guðmundur lifir
þessa sögu, skyggn á hverja
hreyfingu og svipbreytingu dægr-
anna. Og meðfædd frásagnargáfa
leyfir honum að gera okkur les-
endur bæði fróðari og glaðari,
því að hann veldur jafnt stíl
gleðimála sem andstreymis.
Sá sem vill kynnast fortíðinni í
íslenskri sveit, allri þeirri marg-
brotnu veröld efnis og anda, á að
lesa þessa bók. Hún er einkum
nauðsynleg yngra fólki til að
kynnast heimi afa og ömmu eða
foreldra sinna fullorðinna. Og
sem uppflettirit er hún ómissandi
ef gera á heimildaritgerð um for-
tíðina í skólavist nútímans. Ung-
dómurinn kynnist ekki aðeins líf-
inu í sveitinni við störf, og þeim
tækjum sem til þeirra voru gerð,
heldur hugsunarhætti og persónu-
leika svo ótrúlega margra for-
feðra sinna. Öld okkar er einhver
hraðskreiðasta kvikmynd af lífs-
háttum þjóðar sem um getur.
Guðmundur kann að klippa sam-
an myndskeiðin og skapa sam-
ræmda heildarmynd í máli.
En það er meira: Myndirnar í
bókinni (sem munu álíka margar
og blaðsíður hennar, ríflega 300)
eru svo einstæð listaverk og fróð-
leiksnáma að nöfn „myndarit-
stjóra" munu ekki gleymast. ívar
Gissurarson og Hjalti Pálsson
heita þeir. Myndirnar eru víða að
af landinu og öllu sem viðkemur
lífheimi bókar. Ég skil ekki hvað-
an myndstjórum hefur komið
hugvit og tækni til að gera þær
svo vel úr garði, því að margar
eru gamlar og stofni, af mörgum
gerðar við frumstæðar aðstæður.
Varla hafa þær allar verið full-
komnar í upphafi. En hér hefur
bók þessi hlotið ómetanlegan
stuðning til að verða það djásn
sem hún er.
Ég lýsi þökk minni og hlýjum
hug til allra sem unnu þetta
afrek. Lifðu heill, Guðmundur
bóndi á Egilsá. K.f.D.