Dagur - 02.06.1993, Blaðsíða 2

2 - DAGUR - Miðvikudagur 2. júní 1993
Fréttir_____________________________________________
Grænlandsfararnir komnir heim:
„There is some icecream!“
sagt frá heimsókn í yfírgefna radarstöð á miðjum Grænlandsjökli
Ingþór Bjarnason: „Þcgar kuldinn fór yfir 30 frostgráður vöknuðum við við
skjálfta þótt við værum kappklæddir ofan í svefnpokunum.“
Grænlandsfararnir þrír komu
til byggða í Syðri- Straumsfirði
fyrir réttri viku eftir eins mán-
aðar ferðalag frá jökulröndinni
á austurströnd Grænlands. Um
600 km leið yfir jökulinn tók
innan við fjórar vikur á skíðum
en um 30 dagar voru áætlaðir í
ferðina sem gekk mjög vel. Ing-
þór Bjarnason er sex kílóum
léttari eftir ferðina, leiðangurs-
stjórinn Ólafur Örn Haralds-
son er samur við sig og sonur
hans Haraldur Örn þyngdist
heldur í ferðinni. Þremenning-
arnir komu til íslands um helg-
ina og ræddi Dagur við einn
þeirra, Akureyringinn Ingþór
Bjarnason, af því tilefni.
Ingþór segir að sá mikli undir-
búningur sem var undanfari leið-
angursins hafi verið heilladrjúgur
enda hafi fátt komið þeim félög-
um á óvart í ferðinni. „Flest allir
útreikningar sem við gerðum stóó-
ust mjög vel; það sem kom okkur
á óvart var hvað erfitt var að
draga vistirnar upp á hábungu og
líka aó það skyldi vera búið að
leysa svo mikinn snjó á vestur-
ströndinni þannig að gangan niöur
af jöklinum yrði þetta erfið,“ seg-
ir Ingþór í samtali við Dag. Mat-
ar- og eldsneytisþörfin var eins og
búist var við og ekkert bilaði af
tækjum sem höfð voru meóferðis.
Bandaríkjaforseti boðberi
Samskipti við ættingja og vini
hérlendis gengu mjög vel sem og
fréttasendingar til fjölmiðla. Þre-
menningarnir höfðu fjarskipta-
samband við áætlunarflugvélar
Grönlandsfly sem kom boðum til
Sigurðar Aðalsteinssonar, fram-
kvæmdastjóra Flugfélags Noröur-
lands, sem síðan hafði samband
við vini og vandamenn. Einnig
fékkst leyfi til fjarskipta vió ýms-
ar þotur í millilandaflugi sem
komu skilaboðum til Sigurðar í
gcgnum Gufunesradíó. Síðustu
skilaboðin áður en leiðangurinn
kom til byggða fóru einmitt í
gegnum þotuna „USA 1“ sem ku
vera einkaþota bandaríkjaforseta!
Kallmerki þremenninganna var
„IceGreen“ sem þotuflugstjóri frá
franska flugfélaginu „Air France“
breytti reyndar í „icecream"
(rjómaís) - meó frönskum hreim -
áður en loftskeytastöðin í Syðri-
Straumsfirði gat útskýrt málið
fyrir honum.
„Við reyndum að vera léttir
og gera að gamni okkar“
„í feróinni mættum við ýmsum
Bæjarráð Akureyrar samþykkti
sl. fimmtudag að taka tilboði
Verkvals hf. í jarðvegsskipti og
lagnir bílastæða í portinu sunn-
an Bautans og austan og sunn-
an við gamla hitaveituhúsið.
Fjögur tilboð og eitt frávikstil-
boó bárust í verkið og var tilboð
Verkvals hf. lægst, rétt rúmar 4
milljónir króna.
Að sögn Gunnars H. Jóhannes-
sonar, verkfræðings hjá Akureyr-
arbæ, er gert ráð fyrir um 145
bílastæðum á þessu svæöi.
Fram kom á fundi bæjarráðs að
vilji væri til þcss aó flytja Iang-
erfiðleikum sem reyndu á en við
misstum aldrei móðinn enda töl-
uðum við stöóugt um að við
myndum klára þetta dæmi og
sannfærðum okkur um það. Sam-
staðan í hópnum var mjög góð og
menn rifust aldrei,“ segir Ingþór
og tekur fram að einnig á þessu
sviði hafi góður undirbúningur
reynst vel. Við ákvarðanatöku
voru málin rædd og þá sjaldan
sem skoðanamunur kom upp var
sammæli um að meirihlutinn réöi.
„Verkaskiptingin var mjög
sjálfvirk og við vorum orðnir
mjög fljótir að taka okkur til og
koma okkur af stað. Vió gengum
í lotum sem voru einn og hálfur
tími í senn og síðan stoppuðum
við - á mínútunni. Fyrsti maður
passaði bæöi stefnuna og klukk-
una og það var dálítill starfi. Þá
stoppuðum við í allt að því hálf-
tíma til aó borða og drekka. Þetta
var mjög fast skipulag og það er
ótrúlegt hvað tíminn er fljótur að
líða. Svona gekk dagurinn með
fimm göngulotum og fjórum
hvíldum þannig að við gengum í
sjö og hálfan klukkutíma á dag og
hvíldumst í u.þ.b. tvo tíma sam-
tals. Síðan var alltaf stoppað á
slaginu sjö á kvöldin. Það tók
okkur svona tvo tíma að tjalda,
tímastæði af bílastæðunum austan
Skipagötu suður á nýju bílastæóin
og rýma þannig tií. Gert er ráð
fyrir fjölgun stöðumæla á bíla-
stæóunum austan Skipagötu og
segir Sigurður J. Sigurðsson, for-
maóur bæjarráðs, að markmiðið
með því sé að „fá örari hreyfingu
á þessi bílastæði þannig aó þau
nýtist fleirum.“ Settir verða niður
tveir svokallaðir miðamælar, þeir
fyrstu á Akureyri, og segist
Gunnar H. Jóhannesson leggja til
að annar þeirra verði staðsettur í
portinu sunnan Bautans, en ekki
sé Ijóst hvar hinum verði fundinn
staður. óþh
borða og koma okkur í poka,“
segir Ingþór. Þá var spjallaó sam-
an, skrifað í dagbækur, tekin
staósetning og reiknuð út vega-
lengd dagsins. „A hverju kvöldi
var mikill spenningur um hvað við
hefðum komist langt enda vorum
viö með ágiskanir. Við vorum
orðnir býsna naskir á það hvað við
hefðum gengið langt - oft skeikaði
ekki nema kílómetra," segir Ing-
þór.
Hélað tjald að morgni
Þegar merkir áfangar náðust í
ferðinni skáluðu leióangursmenn
til tilbreytingar með einu staupi af
rommi eða koníaki að kvöldi - en
staupið var mælt í filmuboxi.
Ferðin yfir Grænlandsjökul
gekk áfallalaust þótt bæði leiðin
upp á hábunguna, 180 km inni á
jökli, og niðurleiðin væru mjög
erfiðar. „Auðvitað vildum við
hafa þann tón í fréttunum að ekk-
ert gæti hrætt fólk en það kom
ekkert fyrir. Það komu upp hjá
okkur svolítil álagsmeiðsl og
menn voru misjafnlega upplagðir
dag frá degi og þá hægðum við
kannski á okkur ef einhver átti
bágt. Við stilltum okkur bara
saman en þurftum ekki að gera
neinar sérstakar ráðstafanir.
Við sváfum yfirleitt mjög vel;
við áttum reyndar dálítió erfitt
með svefn þær nætur sem kuldinn
var mestur. Þegar kuldinn fór yfir
30 frostgráður vöknuöum vió viö
skjálfta þótt við værum kapp-
klæddir ofan í svefnpokunum. Þá
hrímaði í kringum pokaopið enda
kólnaði um leið og við slökktum
á prímusnum á kvöldin. Þegar við
vöknuóum var tjaldið allt oröið
hélað að innan og frostið allt að
20 gráðum.
Heimamenn mjög hjálplegir
Ingþór, Olafur Om Haraldsson og
Haraldur Om, sonur hans, flugu
frá Islandi hinn 20. apríl sl. til
Kulusuk og þaðan til þorpsins
Tasiilaq, sem oft er kennt við
sveitarfélagið Angmassalik, á
austurströnd Grænlands. Vegna
þyrlubilunar töfðust þeir þar í
fjóra daga en hefðu ekki viljaó
missa af því að sögn Ingþórs enda
nutu þeir mikillar gestrisni íbú-
anna og fræddust um Austur-
Grænland.
„Þessir dagar í Tasiilaq voru
mjög ánægjulegir,“ segir Ingþór
og bætir vió að þar um slóðir sé
mikill áhugi á meiri samskiptum
við Islendinga. „Mönnum fannst
súrt í broti aö missa „Odin Air“
sem flaug þangað en nú er Grön-
landsfly einrátt á ferðamanna-
markaðnum,“ segir Ingþór. Tengsl
við Islendinga sjást með því að
íslenskar neysluvörur fást í kaup-
félaginu.
Vegna vetrarhörkunnar er
helsta samgöngutækið hundasleð-
ar. „Þama voru ákaflega fáir bílar
og mér er minnisstætt að lífið þar
er þægindaminna en við eigum að
venjast; húsin eru byggð á staur-
um ofan á klöpp og ekkert frá-
rennsli þótt þarna sé rennandi
vatn.“
Töluvert atvinnuleysi er í þessu
1200 manna sveitarfélagi en
margir starfa við verslun og þjón-
ustu auk veiða. Einnig er nokkur
útgerð frá þorpinu og dvelja tog-
arasjómenn langdvölum að heim-
an vegna þess að sjóleiðin er ófær
vegna ísa. Ingþór sagðist reyndar
hafa upplifað það í fyrsta skipti á
sjómannsævi sinni að ganga á
skíðum í höfn.
Sungist á við þorpsbúa
Að lokinni dvölinni í Tasiilaq var
haldið til Isertoq, 120 manna
þorps nær jökulröndinni. Þar er
helsta atvinnugreinin fisk-, sel og
hvalveiðar og einu vélknúnu far-
artækin voru vélbátar og ein
skurðgrafa. „Dvölin í þorpinu var
mjög skemmtileg og sérstök. Ibú-
arnir voru mjög vingjamlegir en
frekar hlédrægir," segir Ingþór.
Þremenningamir sýndu í verki að
Ieiðangurinn væri vináttuferð því
þeir óskuðu eftir því að hitta
þorpsbúa og syngja fyrir þá ís-
lenska söngva og heyra á móti
grænlenska. „Kennarinn á staðn-
um lét boð út ganga og um kvöld-
ið mættu um sextíu manns og við
skiptumst á aó syngja og flögguð-
um með íslenska og grænlenska
fánanum sem við ákváðum að
bera með okkur yfir jökulinn,“
segir Ingþór og bætir við aö fátítt
sé að erlendir leiðangursmenn
blandi geði við heimamenn.
Heimamenn voru boðnir og
búnir til að hjálpa leiðangurs-
mönnum og fór danski kennarinn
m.a. með þeim út á ís á hundsleð-
um. „Við fengum aó kynnast því
að spenna hundana fyrir og það
var mjög skemmtilegt. Lyktin af
hundunum var ekki mjög góð
enda liggja þeir allan ársins hring
úti og er gefið tvisvar í viku því
þeir mega ekki fitna; þeir fá góðan
skammt af selkjöti og bardaginn
um matinn er alveg gífurlegur.
Yfir sumarið er því þannig háttaó
að hver hundaeigandi hefur sker í
nágrenninu þar sem hundarnir
dveljast allt sumarið og er gefið
einu sinni í viku,“ segir Ingþór og
bætir við að hundarnir hafi verið
mjög viljugir.
Óvæntur „Piteraq“-felli-
vindur í upphafí
Leiðangursmenn fengu tvo hunda-
sleða undir farangur inn að ísnum
hinn 27. apríl. „Síðan var haldið
af stað upp á jökulinn; byrðin var
mjög þung og talsvert mikill
bratti. Þá gerðist það sem enginn
reiknaði með að gæti gerst aftur -
að annar „Piteraq“-fjallastormur
úr norðvestanátt kæmi ofan af
jöklinum. Svona fellivindar hafa
lagt þorp í rúst enda liggur öll
starfsemi niðri í þann sólarhring
sem óveðrið stendur,“ segir Ing-
þór. Þar sem stormurinn skall fyr-
irvaralaust á um morguninn urðu
þremenningarnir að halda dauða-
taki í tjaldið í 22 klukkustundir til
að missa ekki neinar vistir. „Þetta
var mjög erfið nótt líkamlega og
andlega. Síöan fór vindurinn að
rífa upp köggla og þeyta í tjaldið
þannig að við fengum nokkra
góða skelli í bakió.“
Við tók leiðindaveður og
hættulegt sprungusvæði en þre-
menningarnir gengu í línu og
sluppu naumlega við að missa
sleða niður í sprungu. A einni
viku komust félagarnir aðeins 30
km en veðrið fór að batna og
brattinn að minnka. Smám saman
fór dagleiðin að lengjast og varð
oft um 20 km upp á bungunni.
Sólin skein til loka ferðalagsins.
Menjar kalda stríðsins
Einn áfanginn í ferðinni var
bandarísk radarstöð „Dye 2“ um
180 km frá jökulröndinni. „Bygg-
ingin er heljarstór, margra hæða
og stendur á sex tjökkum í auðn-
inni en hún var yfirgefin skyndi-
lega 1988,“ segir Ingþór. I ljós
kom að tveir menn störfuöu við að
halda við troðnum flugvelli og
voru þeir glaðir að hitta leiðang-
ursmenn og buðu þeim upp á
ferska ávexti.
Fast land undir fótum
„Daginn eftir að við náöum til
Dye 2 náðum við þeim áfanga að
fara yfir 50 km á einum degi og
það var eina skiptið sem við gát-
um notað vindhifar í meóbyr.
Þetta gekk allt mjög greiðlega þar
til við komum að jökulröndinni.
Þegar við áttum eftir rétt um fimm
km tók við skriðjökull,“ segir
Ingþór og voru þremenningarnir
10 stundir á leið niður af jöklin-
um. M.a. þurfti að fara tvær
könnunarferðir án farangurs. Síð-
asta spölinn að sk. „Hæð 660“
gengu þeir félagar í 18 tíma og
vöktu í meira en sólarhring.“Það
voru alveg gífurleg fagnaðarlæti
sem brutust út þegar við loksins
höfðum fast land undir fótum.“
Til byggða með kveðjur
Snemma hafði vorað og höfðu
leysingar og skorningar gert síð-
asta áfangann erfiðari en vorið
tók síðan á móti leiðangursmönn-
um. „Hæóin var lyngivaxin og
við urðum strax varir við mikið
dýralíf og vorum vaktir upp af
rjúpu.
Þá tók við erfiður kafli leiðar-
innar enda vorum við þrjá daga á
leió til byggða. Venjulega er hægt
að fara langleióina á ísilögöum
stöðuvötnum en nú hafði ísa leyst
og ár voru opnar. Þess vegna
þurftum við að selflytja allar
byrðar á bakinu, krækja fyrir vötn
og vaða ár. Landið þarna var
óskaplega fallegt þar sem and-
stæóur mætast í Sandflugtsdalen.
Þar sem við tjölduðum síðast var
mikilfenglegt að sjá stór jökul-
stykkin brotna úr jökulstálinu í
Rössel-jökli ofan í jökulána."
Til byggða, í Syðri-Straums-
firói, komust leiðangursmenn á
mióvikudagskvöld hinn 28. maí
og létu sækja byrðarnar á fjór-
hjóli daginn eftir en síðan var
flogið til Nuuk. Áður cn flogið var
til Keflavíkur síðdegis á föstudcgi
færðu þremenningarnir græn-
lensku heimastjórninni kveðjur
utanríkisráðuneytis, borgarstjóran-
um í Nuuk kvcðjur frá borgar-
stjóranum í Reykjavík auk þess
sem grænlenskum fyrirtækjum
voru bornar kveðjur frá íslensk-
um viðskiptaaðilum. GT
Akureyri:
Fleiri stöðumælar
í imðbæinn