Dagur - 28.04.1994, Qupperneq 14

14 - DAGUR - Fimmtudagur 28. apríl 1994
MINNINO
A Kristján Einarsson
Uí frá Diúnalæk
frá Djúpalæk
Fæddur 16. júlí 1916 - Dáinn 15. apríl 1994
Minningabrot vegna andláts
Kristjáns skálds frá
Djúpalæk
Hvort viltu selja Hvalfjörð?
var hógvœrlega spurt.
- Þeir hafa máske haldið
að hœgt vœri að flytja 'ann burt.
Þegar Bandaríkjamenn fóru þess
á leit 1946 aö fá ýmis íslensk land-
svæði á leigu til 99 ára fyrir her-
stöðvar, brá mörgum illa. Heims-
styrjöldinni var lokið og hugur
manna beindist að friði en ekki her-
stöðvum. Ekki voru liðin full tvö ár
frá stofnun lýðveldis á Islandi og
flesta dreymdi um full yfirráð ís-
lenskrar þjóðar yfir íslensku landi
og nytjum þess til lands og sjávar.
Margir risu því upp og andmæltu
óskum um herstöðvar, m.a. því að
Hvalfjörður yrði seldur á leigu.
Andmælin voru margvísleg og mis-
jafnlega fram sett, en áhrifamestu
andmælin komu frá skáldi við Eyja-
fjörð, þegar Kristján frá Djúpalæk
birti kvæði sitt Hvalfjörður. Þar var
slegið á þá strengi, sem snertu taug-
ar flestra Islendinga. Kvæðið er stutt
og telst ekki til stórvirkja á borð við
margt annað, sem Kristján lét frá sér
fara. En það hitti í mark og er sönn-
un þess að skáldum tekst það, sem
aðrir veróa aóeins að láta sér nægja
aó þrá aö gera. Því til sönnunar
hverjar undirtektir þetta stutta en
hnitmiðaða kvæði hlaut langar mig
að segja eftirfarandi sögu:
Skömmu eftir að Kristján gerði
kvæði þetta var ég á leið vestur á
land með langferðabifreið. Hún bil-
aði ofarlega í Oxnadal og við far-
þegamir biðum þess í Bakkaseli í
tvo tíma að önnur bifreið kæmi frá
Akureyri. Þá fóru einhverjir að hafa
yfir vísur og kvæði til að stytta bið-
ina og halda uppi nokkurri skemmt-
an. Fór ég þá með kvæðió Hval-
fjörð, og hef ekki í annan tíma haft
yfir kvæði, sem hlotið hefur betri
viðtökur. Einn úr hópnum merkur
bóndi úr Skagafirði, Gísli í Eyhild-
arholti, kallaði þegar: „Hver hefur
gert þetta? Þessi maður þarf ekki að
yrkja meira. Það verður ekki gert
betur.“ - En sem betur fer átti Krist-
ján frá Djúpalæk eftir að yrkja
miklu meira og hafði þó strax margt
vel gert á þessum tíma, er hann stóð
á þrítugu.
Leiðir okkar Kristjáns lágu fyrst
saman á árinu 1945, en þá hittumst
við ásamt fleiri ungum körlum og
u*
Einn vetrardag í mars var okkur systk-
inunum sagt að Aki bróóir lægi mikió
veikur á Sjúkrahúsinu á Akureyri og
þann 12. mars var hann dáinn, alvar-
legur sjúkdómur varó þess valdandi.
Hjá engum manni er dauðinn víðs-
fjarri.
Aki var skapgóóur og hress maóur
alveg frá því aö við munum fyrst eftir
honum, duglegur í vinnu og vann sín
verk vel. Áki lifði sín æskuár á Breið-
dalsvík. Á unglingsárum stundaði
hann nám í Laugaskóla. Þar kynntist
hann eiginkonu sinni, Bryndísi Karls-
dóttur, og settust þau að á Akureyri.
Þaó var gaman að heimsækja Áka
á heimili hans og Bryndísar aó Borg-
arsíðu 18. Fallegt fjölskylduheimili
sem fjögur böm blómstra á. Þau Fjóla,
Sóley, Lilja og Brynjar Elís setja
sannarlega lit á þetta myndarlega
heimili, sem Áki og Bryndís byggóu í
sameiningu.
Áki var vinnusamur maður og ef
hann átti frí frá sinni vinnu fékk hann
sér alltaf eitthvað að gera heima, ann-
konum til að blása nýju lífi í Æsku-
lýðsfylkinguna á Akureyri, samtök
ungs fólks er fylgdi Sósíalista-
flokknum að málum. Unnum viö
talsvert saman innan þeirra samtaka
og fór vel á með okkur. Enda þótt
aldursmunur væri nokkur þróaðist
fljótlega með okkur vinátta, sem
entist alla tíð síóan. Við höfðum
sem ungir menn brennandi áhuga á
hafa bætandi áhrif á heiminn og
ekki síst kjör alþýðufólks á Islandi,
og við töldum okkur hafa fundió
réttan farveg til aó vinna á. Kristján
vann um þessar mundir hjá merku
fyrirtæki á Akureyri, sem hét Kol-
sýruverksmiðjan Sindri, og nokkrir
ungir menn höfðu komió á fót.
Þarna var unnið á vöktum allan sól-
arhringinn og ég tók mjög að venja
komur mínar þangaó á fund Krist-
jáns, einkum þegar ég vissi aö hann
var á kvöld- eða næturvakt. Þeir
fundir urðu mér lærdómsríkir og ég
fór jafnan léttari í lund og bjartsýnni
en ég kom, og að ég held betri mað-
ur. Þar kom, aó ég fór að vinna í
verksmiðjunni eina og eina vakt í
forföllum starfsmanna. Var það fyr-
ir tilstilli Kristjáns, og þegar hann
hætti störfum hjá verksmiðjunni
1949 tók ég við starfi hans þar um
skeið.
Á árinu 1950 settust þau Krist-
ján og Unnur kona hans að í þáver-
andi skáldanýlendu, Hveragerði, og
áttu þar heimili um 12 ára skeið. Á
þeim tíma stundaði Kristján ýmsa
vinnu, gerðist m.a. húsamálari og
kenndi börnum í Þorlákshöfn. Á
þessum tíma urðu fundir okkar ekki
margir, en þeim mum fleiri gim-
steina eignaðist ég, þar sem eru
bréfin sem hann sendi mér á þessum
fjarvistartíma frá Norðurlandi, ýmist
í bundnu eða óbundnu máli. Þau var
og er unun að lesa, enda var maður-
inn snillingur í allri meðferó ritaós
máls, þó að ljóðin muni lengst lifa
og halda uppi minningu hans og
hróðri.
En enn áttu leiðir okkar eftir að
liggja saman. Eg hafói á miðjum
Hveragerðistíma Kristjáns gerst rit-
stjóri Verkamannsins, málgagns
sósíalista á Akureyri. Um skeið
hafði Hjalti Kristgeirsson hagfræð-
ingur unnið með mér að útgáfu
blaðsins, en lét af störfum í árslok
1961. Þá vantaði mann til að vinna
viö blaóió og ritstýra því ásamt mér.
Það varð að ráði með okkur Birni
Jónssyni að kanna hvort Kristján frá
Djúpalæk myndi fáanlegur til aó
aó hvort í bílskúrnum eða garðinum
sínum. Áki átti sex systkini og erum
vió yngst þeirra. Nú er komið stórt
skaró í systkinahópinn, skarð sem
enginn fyllir upp í.
flytjast aftur norður yfir heiðar og
taka að sér starfið. Þetta gekk eftir
og næstu fjögur árin vorum við
saman ritstjórar og unnum öll þau
störf önnur, sem með þurfti til að
koma blaðinu út. Það var oft erfitt
en ánægjulegt og samstarf okkar
með miklum ágætum, svo að aldrei
bar þar skugga á. Að fjórum árum
liðnum hætti Kristján sem fastur
starfsmaður við blaðið og helgaði
starfskrafta sína eftir það eingöngu
ljóðagerð, þýðingum og öórum
tilfallandi ritstörfum, auk þess sem
hann fylgdist á sumrum með ferðum
veiðimanna á bökkum nærliggjandi
laxveiðiáa. En allan þann tíma, sem
ég átti eftir aó annast útgáfu Verka-
mannsins var hann mér þó mjög
innanhandar, skrifaði fasta þætti í
blaðið og hljóp í skarðið með önnur
skrif, þegar á lá.
Það fer ekki á milli mála, að þau
ár, sem Kristján starfaði við Verka-
manninn, lyfti hann blaðinu, vin-
sældir þess og útbreiðsla óx til
muna. Minnisstæðast verður mér þó
alltaf hið ágæta samstarf og ótal
gleðistundir, sem við áttum saman,
ekki síst þegar við hjónin sóttum
þau Unni og Kristján heim eða
mættum ásamt þeim annarsstaðar til
góöra vina funda. Og ánægjulegir
samfundir héldust jafnan eftir þetta.
Kristján var ekki Iangskólageng-
inn maður, en víólesinn og sjálf-
menntaður. Hann stundaói nám í
Eiðaskóla veturinn 1936 til 37 og
sat í Menntaskólanum á Akureyri
veturinn eftir. Þar með var
skólagöngu lokið. Við tók vinnu-
Vorið var að koma. Nýtt Iíf að taka
við af því sem féll til moldar á síð-
asta hausti. Það snart mig sárt að
frétta að Baldur Jónsson fyrrverandi
yfirlæknir barnadeildar FSA væri
látinn. Manni varð hugsað til dýpstu
röksemda tilverunnar viö þá fregn.
Baldur hafði yfir 30 ár unnið ötul-
lega að sínu lífsstarfi, barnalækn-
ingum, enda ávallt nefndur Baldur
barnalæknir. Nú hugðist hann njóta
áhugamála á ævikvöldi lífsins eftir
erilsaman og farsælan starfsferil.
Stutt er síðan ég varð þeirrar
ánægju aðnjótandi sem formaður
Um þig
Söknuður brýst út þegar þú yfigefur.
Tárin brjótast út.
Vonleysið grípur mann,
andlega hliðin böðuð í sorg.
En ég trúi á Guð,
hann lýsir brátt upp í huga mér,
gefur mér von,
lífið heldur áfram
þó þú hafið yfirgefið okkur.
En von kviknar í brjósti mér
því þú ert ekki dáinn,
en á dyrum dauðans,
átt aðeins eftir að opna hurðina,
en ég trúi á Guðs kraftaverk,
en dauðinn hafði yfirhöndina.
Þú kveður með söknuði,
en við með sorg.
Við viljum votta Bryndísi og böm-
um, okkar dýpstu samúð, einnig öór-
um syrgjendum Áka. Vió biójum Guð
að veita þeim styrk.
Guó blessi ykkur öll.
Ragna Valdís Elísdóttir,
Elís Pétur Elísson.
mennska í sveit, búskaparbasl,
verkamannavinna á Akureyri og svo
þau störf, sem hér að framan hefur
áður verið getið.
Á Eiðum kynntist hann konunni,
sem síðan átti eftir að þola með
honum súrt og sætt allt til hinsta
dags, Unni Friðbjarnardóttur, frá
Staðartungu í Hörgárdal, sem nú lif-
ir mann sinn. Sambúð þeirra varð
með þeim ágætum að fágætt verður
að teljast. Þar entist ástin ævilangt
og máttu þau helst aldrei hvort af
öðru sjá deginum lengur. Hvorugt
hafa þau verið heilsuhraust um dag-
ana, en sinntu hvort öðru vel, þegar
á bjátaði með heilsuna. Hreint afrek
verður að telja með hverjum ágæt-
um Unnur hjúkraði Kristjáni og
hlúði að honum á allan hátt nú síð-
ustu árin, þegar heilsa hans var aö
mestu brostin, en hún sjálf ekki við
fulla heilsu og aldurinn tekinn að
færast yfir.
Enn son eignuðust þau Unnur og
Kristján og ber hann sama nafn og
faðirinn, er doktor í heimspeki og
stjórnar FSA að stýra samsæti til
heiðurs Baldri og kveðja hann við
starfslok á sjúkrahúsinu ásamt nán-
ustu samstarfsmönnum hans þar. Á
þeirri stundu gafst ráðrúm til að
minnast gamalla stunda úr önnum
áratuga starfs og einnig að rifja upp
glens og gaman sem fylgir félögum
í leik og starfi. Bar þar margt á
góma og leyndi sér ekki að heiðurs-
gestur samkomunnar, Baldur barna-
Iæknir, hafói lagt gjörva hönd á
margt bæði í erfiðu og annasömu
starfi en einnig í hópi góðra vina í
dýrmætum en allt of fáum frístund-
um.
Þær áttu nú að verða fleiri fram-
undan og byrjun slíkra stunda var í
sól og sumri á Kanaríeyjum fyrir
nokkrum vikum en sumarið varð
stutt í samfylgd fjölskyldu og vina,
þó vonandi haldi það áfram á öðrum
vettvangi. Sannaðist þar að enginn
ræður sínum næturstað.
Baldur Jónsson fæddist á Akur-
eyri 8. júní 9123. Hann varð stúdent
starfar nú sem lektor við Háskólann
á Akureyri. Ekki verður það talin
nein furða, að sonurinn skyldi velja
sér heimspeki að námsefni, því að
Kristján frá Djúpalæk var ekki að-
eins stórskáld, snillingur á sviði
ljóðlistar og við alla meðferð ís-
lenskrar tungu, heldur var hann
einnig mikill heimspekingur, sjálf-
menntaður. Þá var Kristján og mik-
ill trúmaður, þó að trú hans væri
ekki bundin neinum trúarbrögðum
öðrum fremur. Hugur hans beindist
að ýmsum austurlenskum trúar-
brögðum, fornum og nýjum, guð-
speki, kristindómi, kommúnisma og
fleiru, öllu því sem hann taldi að
gæti á einhvern hátt bætt þennan
heim, gert hann fegurri, bjartari,
friðsamari og ánægjuauðugri jarðar-
börnum á meðan þau lifa lífi sínu á
hnettinum jöró.
Kristján frá Djúpalæk var til
moldar borinn síðastliðinn föstudag.
Yfir kistu hans var m.a. sungið ljóð-
ið, sem hann gaf nafnið „Mitt faðir-
vor.“ Síðasta erindi þess er þannig:
Þó örlög öllum vœru
á ókunn bókfell skráð,
það nœst úr nornahöndum,
sem nógu heitt er þráð.
Eg endurtek í anda
þrjú orð við hvert mitt spor:
Fegurð, gleði,friður -
mitt faðirvor.
Ljóð Kristjáns frá Djúpalæk eiga
eftir að geymast með íslenskri þjóð
um langan aldur. Þau eru góð gjöf,
sem hann færði þjóð sinni, ekki að-
eins þeim, sem með honum lifðu,
heldur einnig þeim, sem eiga eftir
að koma og mæla á íslenska tungu.
Megi minningin um mikinn
mann og góðan dreng vera aðstand-
endum hans huggun í harmi.
Akureyri 24. apríl 1994.
Þorsteinn Jónatansson.
lra M.A. 1944 og Cand. med. frá
H.I. 1952. Baldur lauk sérfræðinámi
í barnalækningum í Svíþjóð og kom
til starfa á Akureyri haustið 1961.
Hann var yfirlæknir við bamadeild
FSA frá 9. janúar 1974 til 15. janúar
1994.
Aó leiðarlokum er mér bæði ljúft
og skylt að minnast vinar og geta
þess að ekki er einungis um embætt-
isskyldu aó ræða þó að hún ein og
sér væri næg ástæða til að stinga
niður penna. I þessu tilfelli tvinnast
saman minningar tengdar for-
mennsku í stjórn FSA og ýmis atvik
sem snerta föður barna sem stund-
um hafa þurft á hjálp læknis að
halda. Hlutverkin hafa verið misjöfn
hvert heldur hafa verið ráðandi fað-
irinn eða formennskan en í báðum
tilvikum var gott að leita til Baldurs
og bergja af hans reynslubrunni.
Stundum var að vísu erfitt að ná
sama flughraða og barnalæknirinn
en Baldur var fljóthuga, hraðmæltur
og ákaflega röskur til verka. Kom
þaó sér oft vel á annasömum tíma-
bilum þegar miklu þurfti að afkasta
á stuttum tíma.
Ekki veit ég hvort Baldur hafði
dálæti á Giuseppe Verdi en mér
varð hugsaó til orða og tóna þess
frábæra tónskálds í frægasta kór
óperunnar Nabucco við ritun þess-
ara kveðjuorða. „Va, pensiero, suil
ale dorate“, svífðu hugur á gullnum
vængjum. Vonandi hefur Baldur
barnalæknir fundið sér tilverustig
sem hæfir vel röskleika hans ásamt
fljótri hugsun og miklum hæfilcik-
um góðs læknis.
Eg votta aóstandendum mína
dýpstu samúð og óska þeim bless-
unar á erfióri stund, um leið og ég
flyt hinstu þakkarkveðju frá FSA.
Valtýr Sigurbjarnarson.
Akí Elísson
Fæddur 15. febrúar 1958 - Dáinn 12. mars 1994.
Baldur Jónsson
U Fæddur 8. júlí 1923 - Dáinn 18. apríl 1994
. apríl