Dagur - 22.10.1994, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 22. október 1994
Hann heitir Helgi Símonarson og býr á Þverá í
Svarfaðardal. Hann heilsar með þéttu handar-
bandi, og augun, sem hafa séð svo margt, búa yfír
fjöri og festu, hann er á hundraðasta aldursári og
býður okkur í stofu til sín. Ef til vill má segja að
ævistarf Helga á Þverá hafi verið ræktun lýðs og
lands. Bóndi var hann alla tíð en einnig kennari
og skólastjóri um áratugaskeið. Hann hefur gegnt
fjölmörgum trúnaðarstöfum á langri ævi, lagt
hönd á plóginn í næstum hundrað ár í sinni sveit.
elgi Símonarson
fæddist í Gröf í
Svarfaðardal 13.
september árið
1895. Hann
missti föður sinn
þegar hann var á
öóru ári og ólst
því upp hjá móöur sinni, Guðrúnu
Jóhönnu. Helgi og móðir hans voru
í Gröf hjá móðurforeldrum Helga
þangað til hann var níu ára þá
fluttu þau í Skrióu, þurrabúð í
Grafarlandi og þaðan í Brautarhól
en þar var Helgi fram yfir ferm-
ingu. Eftir fermingu flutti Helgi í
kirkjustaðinn Velli.
Helgi eignaðist tvö hálfsystkin,
stúlku sem dó á bamsaldri og hálf-
bróður, Jón Jónsson, sem var kenn-
ari á Dalvík og er nú látinn.
„Við vorum fjögur fermingar-
systkinin en ég var fermdur aö
hausti til. Þá þurftu fermingarbörn
að vera oróin 14 ára áður en þau
fermdust. Eg fékk eitt fermingar-
kort, ég man þaó, en ég var nú ekki
var við neinar fermingargjafir,
enda tíðkuðust þær mjög lítió þá.
Eg var fermdur haustið sem far-
skólinn var settur í fyrsta skipti hér
í dalnum, árið 1909. Hann var ætl-
aður börnum frá 10-14 ára en við
gátum verið í skólanum þó við
værum fermd og það gerði önnur
fermingarsystir mín. Mig langaði í
skólann en það varð ekkert úr því.
Það var kennt á nokkrum bæjum í
dalnum og í mínu nágrenni var
kennt á Hofi.“
Að fá tækifæri til að læra
„Eg fór því aldrei í barnaskóla
nema hálfan mánuð fyrir fermingu
og þá á Hofi en árið 1910 var ung-
lingaskóli á Völlum og þá fór ég í
Sólveigu Eggerz. Hann kenndi mér
vissar greinar og hinar las ég sjálf-
ur án nokkurrar hjálpar, þetta gekk
nú að vísu mis vel en gekk samt.
Prestshjónin voru fyrirmyndar-
hjón og heimilið glæsilegt. Sólveig
sá um kýmar sem voru milli tíu og
tuttugu. Hún lét sér ekki bregða þó
að þyrfti að taka til höndunum vió
óþrifaverk. Sólveig var yndisleg
manneskja sem var boðin og búin
að leggja þeim hjálparhönd sem á
þurftu aó halda.
Eftir gagnfræðaprófíð var ég
heimiliskennari á nokkrum bæjum
hér í Svarfaðardal. Það var svo árió
1922 sem ég fór í Kennaraskólann
í Reykjavík. Eg hefði nú farið í
Menntaskólann í Reykjavík ef ég
hefði haft peninga en það tók
styttri tíma að fara í gegnum Kenn-
ararskólann og þangað fór ég. Þrátt
fyrir að mig langaði til að fara í
Menntaskólann og læra annað
hvort norrænu eða sögu en það var
nú ekki um það að ræöa. Eg fór í
Kennaraskólann og fékk undan-
þágu til að koma í annan bekk eftir
nýár. Auðvitað átti ég að koma um
haustið en séra Stefán á Völlum
hljóp undir bagga með mér svo ég
fékk að hefja nám þar eftir áramót.
Eg útskrifaðist úr Kennaraskól-
anum árið 1923 og það var nú öll
mín skólaganga en ég sé nú eigin-
lega ekkert eftir því þó ég færi
þessa leið og úr frekara námi yrði
ekki.“
Við létum lýsa með okkur
„Konunni minni, Maríu Stefáns-
dóttur frá Vermundarstöóum,
kynntist ég á Völlum en hún ólst
þar upp. Hún lést árið 1963. Það
voru margir unglingar á Völlum
skóla. Kennarinn kenndi á Völlum,
Dalvík og Arskógsströnd, sína vik-
una á hvorum stað og því var ég í
skóla þriðju hvora viku þennan
vetur. Við lærðum hefðbundnar
greinar, íslensku, reikning, sögu,
landafræði og náttúrufræði svipað
og nú er.
Seinna fór ég í Gagnfræðskól-
ann á Akureyri og útskrifaðist það-
an árið 1919 sem gagnfræóingur.
Eg hafði lesið fyrsta veturinn
heima á Völlum utan skóla, séra
Stefán Kristinsson prestur á Völl-
um bauó mér það en ég var vinnu-
maður hjá þeim hjónum honum og
böm sem komu þangað og voru í
lengri eóa skemmri tíma.
Við giftum okkur vorió 1927 á
Völlum. Við þurftum að láta gifta
okkur í kirkju því að við létum lýsa
með okkur. Eg hugsa að það hafi
verið síðasta giftingarlýsingin á
Völlum. Það þurfti að lýsa með
okkur við þrjár messur áður en
giftingin gat farið fram. Ætli við
höfum ekki farið þessa leið vegna
þess aó það var ódýrara. Ef við
hefðum ekki látió lýsa meó okkur
hefðum við þurft að kaupa leyfis-
bréf sem kostaði töluvert.
Vió María áttum sex börn, tvö
dóu við fæðingu, það þriöja nokk-
urra daga gamalt en þrjú komust
upp. Hér á Þverá eru tvö, sonur
minn Símon sem býr hér og Sigrún
dóttir mín. Það var eiginlega mesta
áfallið í lífi mínu þegar ég missti
hina dóttur mína, Halldóru. Hún
varð undir dráttarvél á veginum
hérna fyrir ofan bæinn þá ung
kona. Eg er svo sem búinn að vita
hvað það er að sakna en ég kvarta
ekkert yfir því, ég hef líka notið
margs."
Kennarinn
„Ég var kennari í tuttugu ár.
- Helgi
á Þverá
í Svarf-
aðardal
sóttur
heim
Kennsla átti ekkert illa við mig og
ég lærði mikið af krökkunum. Eftir
aó ég hóf kennslu hætti ég algjör-
lega að nota bæði tóbak og áfengi,
sem ég að vísu hafði aldrei notað
neitt að ráði, en ég gat ekki leið-
beint börnunum og verið þeim fyr-
irmynd nema hætta því algjörlega.
Það var bæði skemmtilegt og lær-
dómsríkt að kenna. Ég hætti
kennslu árið 1943 vegna anna við
búskapinn. Börnin voru ekkert
annað en þæg og elskuleg. En auð-
vitað gekk þeim misvel að læra.
Þegar þau komu í skólann, tíu ára
að aldri, áttu þau aó vera orðin læs