Dagur - 11.10.1995, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 11. október 1995 - DAGUR - 5
Samningur milli sauðfjárbænda
og ríkisvalds um framleiðslu kindakjöts
Bændasamtökin og ríkisvaldið hafa ný-
verið lokið gerð nýs samnings um sauð-
fjárframleiðslu í landinu. I stöðunni
voru fáir kostir góðir og niðurstaðan
eftir því. Ástæða þess að staðan er eins
þröng í dag og raun ber vitni er m.a. sú
að fyrri samningur sem gerður var árið
1991 fékk í raun aldrei möguleika á að
virka eins og fyrirhugað var. Þar má til
nefna tvær meginástæður. í fyrsta lagi
settu stjómvöld um 1000 tonn af kjöti á
útsölu síðsumars 1991. Það hafði í för
með sér að þegar bændur tóku við
ábyrgð á markaðnum þann 1. sept. 1991
voru flestar frystikistur landsins fullar
af lambakjöti sem ríkið seldi á vægu
verði af þeim birgðum sem það bar
ábyrgð á. Þannig varð birgðavandinn
illviðráðanlegur frá og með fyrsta ári
samningsins. í öðru lagi náðust ekki sett
markmið á uppkaupum á greiðslumarki
árin 1991 og 1992. Því varð flatur nið-
urskurður greiðslumarks hjá bændum
miklu meiri en búist var við.
Það var svo til að bíta höfuðið af
skömminni að skammsýnir alþingis-
menn komu í veg fyrir að bændur
fengju heimild til að taka fé af afurða-
verði til markaðsaðgerða á fyrsta ári
samningsins, þannig að markaðssetn-
ingin var ætíð rekin fyrir lánsfé.
Þetta er nauðsynlegt að hafa í huga
þegar rætt er um að eitt og annað verði
að ganga upp svo nýgerður samningur
nái tilgangi sínum.
Það má einnig segja með nokkrum
rétti að landbúnaðarkerfið hafi á þessum
tíma ekki staðið sig sem skyldi í að gera
bændum grein fyrir stöðunni og reka
nauðsynlegan áróður fyrir ákveðnum
viðbrögðum. Því urðu aðgerðimar ekki
markvissari en raun ber vitni og staðan
eins og hún er í dag. Þar fyrir utan gerði
vaxandi atvinnuleysi erfiðara fyrir um
allar breytingar.
Að ná lausn í þessum málum virðist
vera eins og að komast undir regnbog-
ann, það er sama hve hratt er hlaupið,
hann er ætíð jafnlangt í burtu.
Það er einna eftirtektarverðast í um-
ræðu um nýjan samning að einstaka
menn leggja á það áherslu að bændur
verði að ná meiri áhrifum innan afurða-
stöðvanna til að tryggja framkvæmd
samningsins. Ég hef oft heyrt þetta á.ð-
ur, að afurðastöðvunum og bændum er
teflt fram eins og andstæðingum, en
hveijir stjóma afurðastöðvunum í raun
og vem? Reyndin er sú að stærstur hluti
afurðastöðvanna er undir stjóm bænda,
6UNNLAUÚUR A. JÚLÍUS50N
wm:;:
SJONARMIÐ
ÁMIÐVIKU-
DECI
annað hvort alfarið í þeirra eigu eða
undir stjóm bænda í blönduðum sam-
vinnurekstri. Því er vandséð hvers
vegna bændur þurfa á meiri áhrifum að
halda, ef þeir telja sig þurfa að taka af-
gerandi ákvarðanir um rekstrarform af-
urðastöðvanna. Einungis örfá sláturhús
era í eigu annarra en bænda og sam-
vinnufélaga. Að mínu mati liggur vand-
inn í því að bændur era í dag ósamstíga
og sundraðir þegar kemur að skipulagn-
„Að mínu mati
liggur vandinn í því
að bændur eru í
dagósamstíga og
sundraðir þegar
kemur að skipu-
lagningu afurða-
stöðvakerfisins.u
ingu afurðastöðvakerfisins. Það ríkir
sundurlyndi milli fyrirtækja, hrepparíg-
ur ræður ferðinni varðandi samstarf og
samrekstur og önnur framtíðarsýn en að
hanga á núverandi fyrirkomulagi virðist
varla vera fyrir hendi. Bændur, verka-
lýðsfélög og sveitarstjómir beijast á
hverjum stað gegn því að fækka slátur-
húsum til að missa ekki atvinnuna út af
svæðinu. Þannig ríghalda bændur sjálfir
í of dýrt og óskilvirkt kerfi sem er að
leiða þá til glötunar. Bændur hafa næg
áhrif til að breyta fyrirkomulaginu á
þann veg sem þeim hentar best til fram-
tíðar, þeir þurfa einungis að koma sér
saman um hvemig þeir nota þau áhrif
stéttinni til hagsbóta. Á hinum Norður-
löndunum er afstaða bænda gagnvart af-
urðastöðvunum sú að þær séu fram-
lengdur annur í hagsmunabaráttu
bændastéttarinnar.
Hafi bændur verið ósáttir við þá
tengingu við markaðinn sem var fyrir
hendi í fyrri samningi um sauðijárrækt,
þá er það alveg á hreinu að tekjuhrapið
byrjar fyrst fyrir alvöra eftir að verð-
lagning afurðanna hefur verið gefin
fijáls, ef bændastéttin snýr ekki bökum
saman í málefnum afurðasölunnar.
Nautgripabændur töpuðu hundraðum
milljóna á því að bjóða verð kjötsins
niður hver fyrir öðram vegna ósam-
stöðu og sundurlyndis. Sá dans gekk
áfram þar til neyðin píndi þá til að taka
sameiginlega á vandamálinu. Það er
vonandi að sauðfjárbændur láti sér
reynslu þeirra að kenningu verða og
ákveði skipan afurðasölumála út frá
nýjum forsendum áður en það verður
um seinan, tímaglasið er að renna út.
Höfundur er sveitarstjóri á Raufarhöfn.
Já, það er ekki alltaf auðvelt að rýna í hópinn og þekkja hrossin en alltaf gengur þetta upp að Vilberg „póstur“ Jónsson gengur um í hrossahópnum.
lokum. Hér hcfur Ragnar Ingólfsson á Hóli komið auga á einn kunnuglegan.
Hrossaat í
Veðurguðimir gerðu hlé á votveðursatlögu sinni að Norðlendingum síðastliðinn sunnu-
dag, rétt til að gefa hrossaeigendum í Þverárrétt í Eyjafjarðarsveit tækifæri til að rétta.
Þeir fara ekki allir inn í dilkana með góðu klárarnir og þá er ekki um annað að ræða en ná þeim
en sá leikur getur stundum orðið erfiðari en menn ætla.
Þverárrétt
Hrossunum var smalað af Garðsárdal og réttað á sunnudagsmorgun. Dagur leit við í
stóðréttum og fylgdist með hestaáhugamönnunum við störf. Myndir: jóh
Þetta folald hafði lítið í fjóra fullhrausta að gera og varð að játa sig sigrað.