Dagblaðið Vísir - DV - 05.10.1994, Qupperneq 14

14
MIÐVIKUDAGUR 5. OKTÓBER 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð I lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Námsferðir lækna
í allri þeirri umræðu, sem fram hefur farið um emb-
ættisfærslu Guðmundar Áma Stefánssonar, er eitt mál
sem sker sig nokkuð úr - bæði hvað varðar mábð fjár-
hagslega og siðferðilega. Þar er átt við starfslokasamning
Tryggingastofnunar ríkisins við tryggingayfirlækninn.
Hér skal því sleppt að sinni að fjalla um þá siðfræði
ráðherrans að semja við nefndan lækni eftir að út hafði
verið gefin kæra á hendur honum fyrir stórfelld skatt-
svik í skjóh þeirra starfa sem læknirinn innti af hendi
sem starfsmaður stofnunarinnar. Reyndar hefur Guð-
mundur Ami viðurkennt að starfslokasamningurinn
hafi verið mistök af hans hálfu.
Það sem vekur athygli í sambandi við starfslokasamn-
inginn er sú staðreynd að tryggingayfirlækninum eru
greiddar þrjár milljónir króna úr ríkissjóði vegna náms-
ferða sem læknirinn fór ekki í. Þessi greiðsla er að sjálf-
sögðu á ábyrgð ráðherrans sem hæstráðanda í heilbrigð-
isráðuneyti og Tryggingastofnun. Hann hefur það hins
vegar sér ti^afsökunar að hann fór að ráðleggingum og
tillögum ráðuneytisstjóra og embættismanna í heilbrigð-
isráðuneytinu þegar greiðslan var innt af hendi. Var þá
vísað til þess fordæmis að áður hafði verið samþykkt að
greiða Guðjóni Magnússyni, skrifstofustjóra ráðuneytis-
ins, með sama hætti fyrir samansafnaðar og ófamar ut-
anferðir. (Reyndar er dæmið um Guðjón nokkuð annars
eðlis, eins og fram kemur í yfirlýsingu hans í Morgun-
blaðinu í morgun.) Engu að síður var til þess vitnað þeg-
ar starfslokasamningur tryggingayfirlæknisins var rétt-
lættur.
Þá er jafnframt til þess vísað að samsvarandi starfs-
lokasamningur hafi verið gerður við tilgreindan lækni
þegar hann lét af störfum sem tryggingalæknir. Hann
er einn þeirra lækna sem dæmdir hafa verið fyrir skatt-
svik.
í kjarasamningum Læknafélags íslands við fiármála-
ráðuneytið stendur skýrum stöfum:
„Ónotaður réttur (til námsferða) getur aldrei orðið
meiri en 30 almanaksdagar. Það sem umfram er fellur
niður.“
Með öðmm orðum: læknar hafa rétt til að takast á
hendur námsferð til annarra landa og fá greiddan ferða-
kostnað og dagpeninga. Þeir geta dregið ferðir sínar allt
að 30 daga en ef námsferð er ekki farin innan þess tíma
fellur réttur lækna niður, jafnt til að fara í ferðina sem
að gera kröfu til að fá greidda peninga vegna hennar.
Hér er um það að ræða að ríkisstofnunum, sem hafa
lækna á sínum snærum, er skylt að leyfa læknunum að
halda utan og greiða kostnað af þeirri utanför. Hugsunin
er auðvitað sú að læknar endurmennti sig eða fræðist,
víkki sjóndeildarhringinn.
Nú kemur hins vegar í ljós að heilbrigðisyfirvöld, með
ráðherra í broddi fylkingar, túlka samningana á þann
hátt að læknar geti komist hjá því að fara í slíkar ferðir
en fá engu að síður greidda peninga úr ríkissjóði fyrir
ferðir sem ekki em famar!
Varla fer á milh mála að hér er um frjálslega túlkun
á kjarasamningum að ræða. í ofanálag er vísað til for-
dæmis Guðjóns Magnússonar sem þó er ekki sambæri-
legt mál. Getur það verið að sljómvöld hagi greiðslum
innan kerfisins eftir hentisemi hvers og eins? Nú er búið
að greiða tryggingayfirlækni fyrir ferðir sem hann eldti
fór. Hvað koma margir á eftir og vísa til þess fordæmis?
Hver hefur eftirlit með þessu innbyggða kerfi læknanna?
Svo em menn að tala um að erfitt sé að skera niður
kostnað í heUbrigðiskerflnu! EBert B Schram
Brýnt er að húsbréfakerfið verði
teldð til hlutlauss endurmats. Al-
varlegir ágallar í kerfinu eru famir
að hafa varanleg áhrif á húsnæðis-
mál þjóðarinnar. Húsnæðiseign
minnkar, ásókn í félagslegt hús-
næði vex og kerfið veldur greiðslu-
erfiðleikum. Gallamir koma sífellt
betur í ljós eftir því sem það er leng-
ur í notkun.
Kerfið er hægt og bítandi að
drepa sjálfseignarstefnuna og
vegna ágalla þess berjast þúsundir
Ijölskyldna við greiðsluerfiðleika.
Frá upphafi, í mars 1989, hafa menn
bent á veigamikla galla í kerfinu.
Það var til dæmis hvorki tilgangur-
inn að minnka kaupgetu fólks né
skapa greiðsluerfiðleika. Þvert á
móti átti kaupgetan að aukast og
greiðsluvandinn að heyra sögunni
til. Nú hefur mikill fjöldi fjöl-
skyldna orðið að hætta við hús-
næðiskaup og enn fleiri em í
greiösluerfiðleikum. Kerfið virkar
ekki eins og hönnuðir þess ætluöu.
Minni kaupgeta
Það er óumdeilt aö geta stórra
þjóðfélagshópa til húsnæðiskaupa
„Alvarlegir ágallar I kerfinu eru farnir að hafa varanleg áhrif á hús-
næðismál þjóðarinnar," segir m.a. í greininni.
Húsnæðislánakerfið:
Greiðsluvandi og
minnkandi kaupgeta
hefur minnkað mikiö síðustu ár.
Orsakimar eru aðallega háir vextir
og minnkandi opinber aðstoð við
húsnæðiskaupendur. Á þetta var
bent strax þegar hugmyndir að
húsbréfakerfinu voru kynntar. í
mars 1989, áður en kerfið var tekið
í notkun, skrifaði undirritaður til
dæmis hér í blaðið: „Húsbréfakerf-
ið minnkar kaupgetu ungs fólks
sem ekki á íbúð fyrir, sérstaklega
launþega sem em á mörkum þess
að ráða við húsnæðiskaup vegna
lágra tekna. Stytting lánstíma og
hækkun vaxta veldur kaupendum
aukinni greiðslubyrði. Vaxtabæt-
urnar eru allt of lágar til aö þjóna
hlutverki sínu. Kaupgeta þeirra
sem eru á mörkum þess aö ráða
við íbúðarkaup minnkar það mikið
að húsnæðiskaup verða þeim of-
viða.“
Nú hyggjast menn herða kröfur
í greiðslumati. Þá mun kaupgetan
að öðm óbreyttu minnka enn frek-
ar. Þegar húsbréfakerfið var kynnt
í upphafi héldu talsmenn þess því
fram að fullri alvöru að kaupgeta
láglaunahópa mundi aukast. Þetta
var mikilvæg röksemd af þeirra
hálfu. Reynslan sýnir þvert á móti
að kaupgetan hefúr minnkað.
Kjállariim
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
fram að það mundi sjálft koma í
veg fyrir greiðsluerfiðleika. Um
þetta ritaði undirritaður í mars
1989: „Greiðsluvandinn á að leysast
sjálfkrafa. Fátt bendir til þess. Er-
lendis þar sem svipar til húsbréfa-
kerfisins eru greiðsluerfiðleikar
algengir.
Víða endar vandinn með því að
kaupendur tapa húsnæðinu eða
verða gjaldþrota. Á einu ári töpuðu
milljón fjölskyldur húsnæði sínu í
Bandaríkjunum. í Danmörku eru
gjaldþrot húsnæðiskaupenda tvö-
falt algengari en hér. Þegar opinber
aðstoð vegna greiðsluvanda hættir
munum við upplifa svipaöan
vanda. Við því verður að vara.“
í gagnrýni sinni hélt undirritaður
því ákveðið fram að greiðsluerfið-
leikar myndu verða fastur fylgi-
fiskur kerfisins og gagnrýndi
„Húsnæðiseign minnkar, ásókn 1 fé-
lagslegt húsnæði vex og kerfið veldur
greiðsluerfiðleikum. Gallarnir koma
sífellt betur 1 ljós eftir því sem það er
lengur í notkun.“
Aukin ásókn
Þegar kaupgeta fólks minnkar
vex ásóknin í félagslegt húsnæöi
og allar gerðir leiguhúsnæöis. Þeir
sem vöruðu við afleiðingum hús-
bréfakerfisins bentu á þetta í upp-
hafi. Undirritaður benti á aö hætt
væri viö aö húsnæðiseign hér á
landi mundi færast í svipað horf
og gerist í löndum á borð viö Dan-
mörku eða Bandaríkin. Ein afleið-
ingin væri aukin ásókn í félagsleg-
ar íbúðir
Fjölskyldum sem ráða við hús-
næðiskaup gæti þannig fækkað um
fjórðung frá því sem menn höfðu
áður átt að venjast. Til aö mæta
því þyrfti að auka framboð leigu-
húsnæðis og félagslegra íbúða.
Þess vegna þyrfti aö auka nýbygg-
ingar félagslega húsnæðiskerfis-
ins. Undirritaöur taldi aö þörf fyrir
félagslegt húsnæði mundi aukast
um yfir 250 íbúðir á ári.
Viðvarandi
greiðsluerfiðleikar
Höfundar kerfisins héldu því
hversu lítill gaumur væri gefinn
þessum vanda. Fyrirkomulag
vaxtabóta og húsbréfalánin sjálf
væru beinlínis ávísun á greiðslu-
erfiðleika stórra hópa. í hálfan ára-
tug hafa menn skellt skollaeyrum
við varnaðarorðum sem þessum.
Hversu langi geta menn gert það
enn?
Stefán Ingólfsson
Skodanir aimarra
Fjárlagafrumvarp og hátekjuskattur
„Ánægjulegt er, að ekki verður höggvið í þann
knérunn að þyngja enn skattbyröina og það eru viss
tímamót, að tímabundinn skattur verður afnuminn
á réttum tíma. Ekki sízt þar sem í Ijós hefur komið,
aö svonefndur hátekjuskattur hefur bitnað mest á
ungu fólki, sem leggur á sig ómælda vinnu til að
koma yfir sig þaki, svo og sjómönnum, sem búa við
miklar sveiflur í tekjum.“
Úr forystugrein Mbl. 4. okt.
Hvað víta þeir um farþegaflug?
„Eimskip er fyrst og fremst flutningafyrirtæki á
sjó en ekki í lofti. Hvaö eiga þeir að vita um farþega-
flug? Þaö er spuming hvort þessir menn hjá Eim-
skip séu þeir heppilegustu til að standa í rekstri flug-
félags. Til eru menn sem þekkja þennan rekstur út
og inn og hafa sýnt árangur. Sem dæmi má taka
Birki Baldvinsson sem stundað hefur flugrekstur í
Lúxemborg, hann hefur sýnt að hægt er að græða á
tá og fingri í flugrekstri. Flugleiðum væri fengur í
honum og hann virðist hafa áhuga á rekstri félags-
ins, enda orðinn einn stærsti hluthafinn."
Bengt Sche ving Thorsteinsson i Morgunpóstinum 3. okt.
Pólitísk skilaboð í fjárlagafrumvarpi
„Staöreyndin er sú að misrétti hefur aukist í þjóðfé-
laginu. Ekki verður séð að fjárlagafrumvarpið taki
miö af þessum staðreyndum. Hátekjuskattur verður
ekki framlengdur og áformum um skatt á fjármagns-
tekjur verður slegiö á frest. Þetta eru pólitísk skila-
boð og sýna vel hverra hagsmuna er verið aö gæta
að. Það eru því ýmsar veikar forsendur í fjárlaga-
frumvarpinu og alls ekki víst að niöurstööumar
veröi þær sömu, þegar upp verður staðiö í árslok
1995.“ ÚrforystugreinTimans4. okt.