Dagblaðið Vísir - DV - 11.01.1995, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 11. JANÚAR 1995
15
Kennarar á tímamótum
Enn einu sinni standa kennarar á
tímamótum. Eiga þeir að fara í
verkfall til að ná betri kjörum eða
leita annarra leiða?
Aukasporslur
Launamál opinberra starfs-
manna eru margslungin og mikil
leynd er um þau. Ljóst er þó að
margs konar aukasporslur s.s.
óunnin yfirvinna hækkar kaup
margra starfstétta um tugi pró-
senta. Ekkert heildaryfirlit er til
um þessar greiðslur og fjármála-
ráðuneytið gefur engar upplýs-
ingar sem hald er í þegar það er
spurt en látið er að því hggja að
viðkomandi stofnanir ráði launa-
málum og þurfi að launa góðum
starfsmönnum sérstaklega til að
halda í þá.
„Upplýsingar um launamál yrðu
aðeins til að fólk færi að bera sig
saman,“ sagði einn ágætur ráða-
maöur í stjómsýslunni.
Mér virðist að ríkisvaldið láti
launamál margra starfsstétta reka
á reiðanum með alls konar auka-
sporslum en sýni öðrum fulla
hörku. Það láti viðgangast að sum-
ir geti nánast skaffað sér laun eins
og þeim sýnist meðan aðrir eru ríg-
bundnir við taxtana. Þetta atferli
grefur undan trausti manna á
stjórnsýslunni og vekur upp tor-
tryggni og illvilja sem leiðir af sér
verkfóll og átök.
Launaflokkar blekkja
Launaflokkarnir einir sér eru
mjög blekkjandi. Til að finna hver
grunnlaunin eru, þ.e. laun fyrir
dagvinnu, þarf að bæta við auka-
sporslunum sem eru t.d.:
-Óunnin yfirvinna sem í vissum
tilfellum svarar til meira en 40%
af mánaðarlaunum fyrir dag-
vinnu skv. launatöflunni.
- Bílapeningar fyrir akstur sem
ekki er í þágu starfsins.
- Nefndarstörf í venjulegum vinnu-
tíma sem greitt er fyrir aukalega.
- Störf óskyld hinu fasta starfi svo
sem kennsla sem unnin er í vinnu-
tíma án frádráttar fyrir fjarvistir.
- Sérstök lífeyrissjóðshlunnindi.
- Laun og fríðindi eftir að hætt er
störfum, samkvæmt starfsloka-
samningum um tekjur umfram
venjuleg eftirlaun.
Við þetta bætist unnin yfirvinna.
Reglan er sú að þeir sem eru í efstu
þrepunum fá mestu aukasporsl-
KjaUarinn
Auður Stella
Þórðardóttir
kennari
urnar og þeir sem eru í neðstu
þrepunum ekki neitt. Nokkrar
starfstéttir svo sem kennarar fá
engar aukasporslur.
Óunnin yfirvinna
Forstöðumenn stofnana ákveða
yfirleitt sjálfir hve marga tíma hver
starfsmaður ber úr býtum í óunn-
inni yfirvinnu.
Fjármálaráðuneytið fær upplýs-
ingar um yfirvinnuna í heild án
skiptingar í unna og óunna. Ráðu-
neytinu og endurskoðendum stofn-
ana er samt fullljóst að greiddir eru
óunnir yfirvinnutímar en kjósa að
láta sem þeir viti ekki neitt um
það. Fallið hafa hæstaréttardómar
þar sem gerð er grein fyrir að óunn-
in yfirvinna sé hluti af kjörum
manna þannig að erfitt er fyrir
stjórnvöld að þræta fyrir að svo sé.
Það er auðvelt aö fá upplýsingar
um óunna yfirvinnu hjá fjármála-
stjórum stofnana ef stjómvöld leita
eftir því.
Það er einfalt að reikna út grunn-
launin með því að taka saman
launayfirlit yfir alla ríkisstarfs-
menn tíundað í einstökum liðum.
Þær upplýsingar sem e.t.v. ekki
liggja fyrir í tölvutæku formi, svo
sem hve mikill hluti yfirvinnunnar
er óunnin má afla hjá viðkomandi
stofnun.
Fyrir okkur kennara skiptir það
höfuðmáli að upplýst verði hvað
kjör okkar em bágborin miðað við
aðrar stéttir. Við höfum takmark-
aðar upplýsingar en vitum þó að
bankastjórar ríkisbankanna hafa
allt að 14 sinnum hærri laun en við.
Stjórnvöld hafa með leynd sinni
og pukri komið í veg fyrir eðhlega
þróun launa. Þau bera með þessu
ábyrgð á þeim hnút sem kjaramál-
in era í.
Auður Stella Þórðardóttir
... höfuðmáli skiptir fyrir kennara að upplýst verði hve kjör þeirra séu bágborin miðað við aðrar stéttir,"
segir greinarhöfundur m.a. - Frá fundi Kennarafélags Reykjavíkur fyrir tveimur árum.
„Fallið hafa hæstaréttardómar þar sem
gerð er grein fyrir að óunnin yfirvinna
sé hluti af kjörum manna þannig að
erfitt er fyrir stjórnvöld að þræta fyrir
að svo sé.“
Sparnaðartilburðir rikisvaldsins
Ofugsnúnir sparnaðartilburðir
ríkisins varðandi bílakaup og end-
urnýjun ríkisbifreiða eru vissulega
umhugsunarefni og er þar virki-
lega kominn tími nýs hugsunar-
háttar og lagfæringa.
Þar sem undirritaður þekkir til á
vettvangi kaupa og endurnýjunar
á lögreglubifreiðum verður fiallað
sérlega um þau viðskipti.
Nýir bílar
Þegar svo ber undir kaupir ríkiö
nýjar lögreglubifreiðar af bílaum-
boðunum en ákvörðun um shkt er
tekin í einni af stofnunum ríkisins
sem heitir Bíla- og tækjanefnd rík-
isins. Eru hinar ýmsu tegundir
keyptar og oft en ekki alltaf er far-
ið eftir óskum viðkomandi emb-
ætta hvað það varðar og visast þá
til reynslu embættanna af mismun-
andi tegundum eftir mismunandi
aðstæðum hverju sinni.
Þegar síðan kemur að endurnýj-
un bifreiðanna, hvort sem um er
að ræða sendibifreiðarnar, mar-
íurnar, eða fólksbílana þá vandast
máhð. Eðlilegt er að endurnýjun
bifreiðanna fari fram þegar búið
er að aka þeim u.þ.b. 150.000 km
eða bifreiðarnar orðnar tveggja
ára. Þó er tahð eðlilegt að stærri
bifreiðamar verði fiögurra ára.
Þá berast iðulega þau svör að
ákveðinni upphæð hafi verið varið
KjaHarinn
Helgi Þ. Kristjánsson
lögreglumaður í Keflavík
til endumýjunar lögreglubifreiða
fyrir ár hvert og dugi sú upphæð
ekki fyrir eðblegri endumýjun
þetta árið. Gerist þetta jafnvel ár
eftir ár. Þannig verða þessar neyð-
arbifreiðir mikið eknar og viðhald
á þeim snareykst eftir þann tíma
eða kílómetra sem áður er minnst á.
Aurarnir og krónan
Þarna ber ríkið refsivöndinn að
baki sér því með auknum viðhalds-
kostnaði og eldri bifreiðum kemur
aukinn kostnaður á ríkisvaldið. Ef
bifreiðarnar væru endumýjaðar á
meðan þær eru tiltölulega við-
haldsfríar og nýlegar næst gott
endursluverð fyrir þær og ríkið
sparar.
Þá er rétt að geta þess, eins og
ráðherrar gera þegar þeir kaupa
nýja bíla, að sú upphæð sem látin
er af hendi, úr einum vasa fiár-
málaráðuneytis, til umboðanna er
ekki í raun rétt þar sem öll álögð
gjöld við innflutning bifreiðarinnar
koma til baka í annan vasa fiár-
málaráðuneytis. Þannig „græðir"
ríkið á sölu bifreiðanna en gott
endursöluverö fæst hins vegar ekki
fyrir útkeyrðar og viðhaldsfrekar
ríkisbifreiðar.
Togstreita
Það er ríkið á við að stríða í þess-
um málefnum er að þarna takast á
tveir mismunandi sjóðir, annars
vegar Bíla- og tækjanefnd ríkisins
sem heldur aftur af sínum aurum,
og hins vegar rekstrarfé lögreglu-
embættanna sem þarf að standa
undir síauknum viðhaldskostnaði
lögreglubifreiðanna. Er þetta í
raun lýsandi dæmi fyrir óþarflega
útgjaldafrekt ríkisbákn sem vinnur
gegn sjálfu sér.
Fleiri þættir tvinnast þama inn í
og má m.a. koma þar að öryggis-
þættinum en með gömlum og út-
shtnum neyðarbifreiðum er lög-
reglumönnum ekki aðeins stefnt í
hættu heldur og öðram borguram
sem á vegi þeirra verða. Þá er það
næsta víst að löregluembættin eru
ekki einu aðharnir innan ríkisgeir-
ans sem eiga við þetta vandamál
að stríða.
Helgi Þ. Kristjánsson
„ ... sú upphæð sem látin er af hendi
úr einum vasa fjármálaráðuneytis, til
umboðanna, er ekki í raun rétt, þar sem
öll álögð gjöld við innflutning bifreiðar-
innar koma til baka 1 annan vasa fjár-
málaráðuneytis.“
Tiivísanakerfi
Mörgrök
„Fyrir því
eru mörg rök
aö taka upp
tilvísanakerfi
i heilbrigðis-
þjónustu. Að-
alatriðið hlýt-
ur þó að vera
að veita sein
besta þjón-
UStU á Sem Lúðsí|, ólafíson
hagkvæmast- helmlllslæknH-.
an hátt. Því ber aö veita þjón-
ustuna á þeim stað hverju sinni
þar sem fólk fær fullnægjandi
þjónustu en ekki á þróuöum og
dýrum stofum sérhæfðra lækna.
Tilvísanir eru nú þegar til síað-
ar. T.d. leggja menn sig ekki sjálf-
ir inn á sjúkrahús án tilvísana.
Tilvísun til sérfræðings er ein-
ungis ein útfærslan á þessu kerfi
og er í samræmi við heilbrigðis-
samþykktir um að læknisþjón-
usta hefiist hjá heimUislæknum.
Meö tUvísun frá heimihslækn-
um er hægt aö tryggja upplýs-
ingasöfnun um heilsufar fólks og
veita nauðsynlega ráðgjöf, til
dæmis um hvar best sé að sækja
þjónustuna. Og á þennan hátt
má ráða bót á takmörkuðu upp-
lýsingaflæöi mUli lækna. Það ætti
t.d. að draga úr því að sömu rann-
sóknirnar séu endurteknar hjá
mismunandi læknuhi.
Tilvísanakerfið er því vel til
þess fallið að nýta þá fiárnmni
sem við höfum til umráða á hag-
kvæman hátt. Með betra skipu-
lagi má jafnvel auka þjónustuna
fyrir minna fé. Allt tal um skerð-
ingu á frelsi sjúklinga er öfug-
mæh því eftir sem áður geta þeir
vahð sér lækna. Frelsisskerðing-
in felst einkum í því að fólki yrði
gert erfiðara um vik við að nýta
sameiginlega fiármuni þjóðar-
innar í óþarfa þjónustu."
Afturhvarf
„Eg er ein-
dregiö á móti
því að tekið
verði upp til-
vísanakerfi
að nýju. Með
tilvísanakerf-
inu eram við
aö hverfa
minnst 10 ár
aftur í tím-
ann. Þá var
þetta kerfi numiö úr gUdi í saran-
ingaviöræöum við sórfræðinga til
að þjónusta þeirra hækkaði ekki
í veröi. Með þvi að taka þetta
kerfi upp aftur er hætt við aö
taxtinn hækki. Fyrir sjúkhnga,
einkum þá auralitlu, væri þaö
afleitt.Áhmnbóginnerekkióhk- 1
legt að einhveijir sérfræðingar
verði ánægðari með að sinna
færri sjúkhngum fyrir meiri pen-
inga.
Kerfiö án tilvisana eins og það
hefur verið frá 1984 hefur starfað
mjög vel, Þjónustan hefur verið
skilvirk og ódýr og allir hafa haft
greiöan aðgang áð henni.
Ég er sraeykur um aö ef svokall-
aðir hhðverðir verði settir á þá
sem leita tU sérfræðinga, eins og
þeir í heUbrigöisráðuneytinu
kaha það, muni þaö leiöa til þess
að þeir auralitlu fari ógjartian í
gegnum þetta hhð. Það ielðir tfl
þess að heilbrigðisþjónustan
verði i raun og veru stéttskipt;
að þeir sem meira raega sin verði
ekki háöir þessum hhðvörðum
og bjargi sér en lítUmangninn
veröi útundan.
Tilvísanakerfið hefur i fór meö
sér verulega takmarkanir á
lækningaleyfi sérfræðinga. Hætt-
an er sú að stór hópur fólks hætti
að leita til læknis og af því höftun
viðverulegaráhyggjur.,, -kaa
Tómas Jónsson
skurölœknir.