Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1995, Síða 14

Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1995, Síða 14
14 ÞRIÐJUDAGUR 21. MARS 1995 Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF. Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)563 2700 FAX: Auglýsingar: (91 )563 2727 - aðrar deildir: (91)563 2999 GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270 AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613. FAX: (96)11605 Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk. Verð í lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk. Ábyrgð á verkfallstjóni Þegar Hitler réöst inn í Pólland í upphafi síðari heims- styijaldarinnar sagöi hann, aö þaö væri Pólverjum aö kenna. Þeir heföu neitaö aö fallast á fáeinar kröfur, sem hann taldi hógværar. Af sömu ástæöu taldi hann hörm- ungar stríðsins í heild vera Pólverjum að kenna. Hitler geröi fræga þá aðferð árásaraðila aö kenna þeim, sem ráöist er á, um árásina. Rökfræðilega er kenning hans alkunn endaleysa, hvort sem eitthvað hefur verið tíl eða ekki í kvörtunarefnum hans gagnvart Pólveijum. Ábyrgö geranda á aögeröum sínum er rökfræðilega skýr. Þetta þýðir um leið, aö tjón er ekki þeim að kenna, sem þumbast við, þegar mótaðih fer í aðgerðir til að knýja fram sjónarmið sín. Það er ekki ábyrgðarhluti að þumbast gegn skiljanlegum kröfum, heldur er ábyrgðar- hluti að valda öðrum tjóni með gerðum sínum. Þegar verkalýðsfélag á Suðumesjum fór í verkfall og lokaði Keflavíkurflugvelli varð til dómsmál, sem má taka sem dæmi. Farþegi var ósáttur við að vera fómardýr verkfalls og sótti rétt sinn, ekki til þess, sem vinna var stöðvuð hjá, heldur til félagsins, sem verkfaflið framdi. Farþeginn vann mál sitt og verkalýðsfélagið var dæmt til að greiða honum skaðabætur fyrir að missa af flugi. Þannig er ekki alltaf nóg fyrir verkalýðsfélag að semja við mótaðilann um, að eftirmál verkfalla falfl niður. Slík sátt nær ekki til þess tjóns, sem þriðji aðifl sætir. Þetta gidir kannski ekki um kennaraverkfalflð, sem nú stendur. Ef til vill dugir samtökum kennara að semja á endanum við ríkið um, að eftirmál vegna tjóns falfl niður. Þau geta þó alls ekki bent á ríkið sem þöngulhaus- inn, sem beri ábyrgð á verkfallstjóni þriðja aðila. Ef þessi þriðji aðifl vildi sækja rétt sinn vegna meints tjóns, til dæmis af því að hafa misst önn eða ár úr námi, mundi hann ekki snúa kröfunni á hendur ríkinu, ef hann vildi ná árangri í málsókninni, heldur gegn stéttarfélög- unum, sem framkvæmdu verkfalflð, er olfl tjóninu. Ef ríkið hefði sett verkbann á kennara, væri ríkið fram- kvæmdaaðiflnn, sem bæri ábyrgð á tjóni þriðja aðila. Þar sem kennarar settu verkfall á ríkið, eru þeir fram- kvæmdaaðiflnn, sem ber ábyrgð á tjóni þriðja aðila. Þannig eru rökin, hvað sem Hitler sagði í gamla daga. Hér er ekki verið að tala um málefhin, sem deilt er um í viðræðum ríkis og kennarasamtaka. Hér er aðeins ver- ið að vísa annars vegar til málaferla, sem fóru alla leið á enda í dómskerfinu, og hins vegar til þekkts og margnot- aðs dæmis um hundalógík úr sagnfræði 20. aldar. Kennaraverkfalflð hefur staðið í hálfa fimmtu viku. Svo skammt er til kosninga, að erfitt er að skera á hnút- inn án þess að úr verði kosningamál. Stjómvöld yrðu sökuð um að reyna að hafa óviðurkvæmileg áhrif á kosn- ingaúrsflt, ef þau færa að reyna að leysa máflð núna. Horfur eru því á, að verkfaflið standi til vors hið minnsta og breyti tímasetningum í námi þúsunda. Þessir nemendur eiga sökótt við kennarasamtöidn og geta hugs- anlega höfðað mál gegn þeim fyrir að valda sér sem þriðja aðila tjóni í vinnudeilum við annan aðila. Þessir nemendur eiga ekki sökótt við eiganda skól- anna, það er að segja ríkið, og mundu ekki hafa neitt upp úr því að lögsækja ríkið fyrir tjón sitt. Hins vegar er hugsanlegt, að þeir mundu vinna mál gegn kennara- samtökunum, geranda málsins, og þannig fá tjónið bætt. Gagnrýnivert getur verið að neita að fallast á kröfur, en það er ekki ábyrgðarhluti eins og það, að baka þriðja aðila tjóni með verkfalfl. Það gildir um nám sem flug. Jónas Kristjánsson Þjóðinni er nauðsyn að húsnæðis- málin verði enn tekin til alvarlegr- ar umræðu. Tækifærið gefst von- andi á næstu mánuðum enda al- þingiskosningar í vor. Stórkostleg- ir ágallar hafa komið fram í báðum megiostoðum húsnæðislánakeríis- ins. Húsbréfakerfið hefur ágalla sem þegar hafa stórminnkað getu ungs fólks til húsnæðiskaupa og valdið varanlegum greiðsluvanda. Félagslega húsnæðiskerfinu hefur verið breytt þannig að stórir hópar fólks ráða ekki lengur við kaup og þeir sem geta þó keypt verða bein- línis að þola eignaupptöku. Húsbréfakerfið drepur sjálfseignarstefnuna Vankantar húsbréfakerfisins koma sífellt betur í ljós. Alvarleg- ast er að stöðugt færri ráða við að kaupa íbúð. Það á einkum við ungt fólk. Auk þess fylgja kerfinu við- varandi greiðsluerfiðleikar hjá fasteignakaupendum. Kerfið leiddi strax í upphafi til mikillar hækk- unar raunvaxta af húsnæöislán- um. Þrátt fyrir fullyrðingar um að „nusnæoisiiaupenDur iaKa a sig anon sem axvaroasi ai mismun a markaðsvöxtum og nafnvöxtum fasteignaveðbréfanna,“ segir Stefán í grein sinni. Húsnæðislánakerf- ið er stórgallað vextirnir mundu fljótlega lækka er ástandið nú verra en í upphafi. Með hækkandi vöxtum þyngdist greiðslubyrði húsnæðislánanna og sá hópur sem ræður við húsnæðis- kaup minnkaði. - Til að bæta gráu ofan á svart hefur opinber aðstoð við þá sem eru að kaupa sínu fyrstu íbúð stöðugt minnkað. í vaxtabótakerfinu minnkaði op- inbera aðstoðin og hefur síðan enn minnkað því vaxtabæturnar hafa ekki fylgt almennum verðhækkun- um. Húsbréfakerfið leiðir hús- næðiskaupendur stöðugt í greiðsluvanda. Menn reyna að skella skuldinni á aðra þætti. Hluta vandans má auðvitað rekja til efna- hagsástandsins og þess að fyrstu reglur um greiðslumat voru ekki nægilega varkárar. Það hrekkur þó skammt ef grannt er skoðað. Skipulag lánakerfisins veldur greiðsluvanda. Húsbréfalánin eru verðtryggð annuitetslán og veitt til aldarfjórðungs. Greiöslubyrði þeirra minnkar ekki allan þann tíma. Raunar þyngist hún hjá flest- um því vaxtabætumar minnka þegar líður á lánstímann. Það leiðir óhjákvæmilega til vandræða hjá stórum hópum húsnæðiskaup- enda. í grannlöndum okkar minnk- ar greiðslubyrði húsnæöislána þegar líður á lánstímann því lánin eru óverðtryggð, með jöfnum af- borgunum. Fólk vinnur sig þess vegna út úr vandanum. Það er ekki unnt í húsbréfakerfinu. Þá er enn ónefnt að sá háttur að haíá fasta vexti á húsbréfunum skapar mikinn en dulinn vanda. Húsnæðiskaupendur taka á sig af- foll sem ákvarðast af mismun á markaðsvöxtum og nafnvöxtum fasteignaveðbréfanna. Afíöllin eru KjaUarinn Stefán Ingólfsson verkfræðingur ekkert annað en vextir sem lántak- andinn greiðir fyrirfram. Ef hann vill greiða upp lán eða selja eignina síðar tapar hann því sem hann greiddi í afioll. Þessi vandi mundi ekki koma upp ef bréfin bæru ein- faldlega markaðsvexti eins og ger- ist í öðrum löndum. Eignaupptaka í félags- lega kerfinu í félagslega húsnæðiskerfinu hef- ur ekki síður orðið slæm þróun síð- ustu árin. í raun hefur eðli félags- lega íbúðakerfisins í heild sinni verið breytt. Vextir hafa hækkað mikið. Þeir eru nú hærri en vextir á almennum húsnæðislánum voru við upphaf verðtryggingar. Sífellt fleiri lenda í erfiðleikum með að greiða af lánum sínum og sá hópur stækkar sem vísa verður frá kerf- inu vegna lágra launa. Þá hafa ver- ið leiddar í lög reglur um afskriftir sem hafa gjörbreytt kerfinu á ein- um áratug. Árið 1991 voru afskrift- ir húsnæðis við endursölu hækk- aðar upp í 1,5%. Fyrir svo miklum afskriftum eru engin fagleg rök. Á almennum íbúðamarkaði fyrn- ast fasteignir um 0,3-0,6% á ári og fyrir áratug voru félagslegar íbúðir afskrifaðar um 0,5% á ári sem er í samræmi við það. í 1,5% afskriftum felst jafngildi skattlagningar eða eignaupptöku. Áhrifin eru þau sömu og að hið margumtalaða hol- ræsagjald í Reykjavík væri lagt fimmfaít á félagslegar íbúöir. Við uppgjör sem fram fer við endursölu íbúðanna dragast afskriftirnar frá söluverði svo fólk eignast ekkert umfram útborgunina í tvo áratugi. Stefán Ingólfsson „Húsbréfalánin eru verðtryggð annuit etslán og veitt til aldarfjórðungs. Greiðslubyrði þeirra minnkar ekki all- an þann tíma. Raunar þyngist hún hjá flestum því vaxtabæturnar minnka þegar líður á lánstímann.“ Skodanir annarra Herkostnaður vegna SÍS? „Ef marka má viðbrögð forráðamanna íjármögn- unarleigunnar Lindar þá virðist skeíjalaust tap fyrir- tækisins vera þeirra einkamál. Að því slepptu að skattgreiðendur þurfa að borga það gegnum Lands- bankann. ... Hvað kostar sú ákvörðun skattgreið- endur, og hafði fyrirtækið ekki sjálfstæða stjóm á sínum tíma? Eða er þetta allt saman hluti af þeim herkostnaði sem íslendingar verða að greiða vegna Sambandsins?" Úr forystugrein Mánudagspóstsins Mánaðargamalt kennaraverkall „Kennaraverkfallið er nú orðið mánaðargamalt og svo virðist sem viðræðurnar séu enn á byrjunarreit. ... Það er því mjög tímabært innlegg sem foreldra- fundur á vegum landssamtaka Heimilis og skóla kom með eftir fund sinn.... Þar er lagt til að launaliður og skipulagsbreytingar verði aðskilin í samningavið- ræðunum þannig, að samræðugrundvöllurinn verði skýrari. ... Foreldrar hafa bent á hugsanlega leið, leið sem virðist skynsamleg." Úr forystugrein Tímans 18. mars Heimamið og ffjarlæg mið „ Afstaða okkar verður að vera sú sama, hvort sem um er að ræða veiðar á heimamiðum eða fiarlægum miðum. Það er tímabært að við horfumst í augu við þennan veruleika, líka í Smugunni. Það er ekki óhugsandi að við getum náð samningum um ein- hvern kvóta í Barentshafi. Við verðum að vera menn til að gera þá samninga, þótt þeir feh í sér umtals- verðan niðurskurð frá því aflamagni, sem við náðum á sl. ári í Smugunni. Við eigum orðið hagsmuna aö gæta víöa á úthöfum. Það mun engin þjóö virða okk- ur viðlits nema við verðum samkvæmir sjálfum okk- Ur.“ Úr Reykjavíkurbréfi Mbl. 19. mars

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.