Þjóðviljinn - 09.11.1945, Blaðsíða 5

Fösudagur 9. nóv. 194&.
^IÖÐVILJINN
Ræða Kristins E. Andréssonar
Rússland, fóru Vesturveldin
strax aö draga af sér, og
þaö var sannarlega aumk-
unarvert stríö er þau háöu,
meöan beöiö var eftir, aö
Rússum blæddi út. En eftir
sigurinn við Stalíngrad,
er táknaöi straumhvörf í
styrjölcknni, gerbreyttist af-
staöa þeirra. Þá var strax
stofnaö til nánara sam-
starfs viö RáÖstjúrnarrikin,
og hin fræga Theheranráð-
stefna var háð, þar sem full
trúar stórveldanna þriggja
komu sér ekki aðeins saman
um styrjaldai-markmiö, held
ur stefnuna eftAr stríðið, er
sigur væri unninn á fasista-
ríkjunum.Og eftir þetta var
skammt aö bíða eftir inrx-
rásinni aö vestan. Þaö sem
eftir var styrjaldarinnar
bundust síöan þjóðirnar, er
áttu í stríöinu, æ nánari
tengslum og mynduöu síð-
an Bandalag hinna samein-
uðu þjóöa og öryggisráö til
að vernda friöinn í margar
kynslóöir. En nú í styrjald-
ar lokin, og aö því er virð-
ist í sambandi viö uppfinn-
ingu kjarnorkusprengjunn
ar, breytist viðhorfið til Ráð
stjórnarríkjanna skyndilega
aö nýju. Auövaldið rankar
eins og allt í einu viö sér.
ÞaÖ hélt, aö það hefði nýtt
afl, er það gæti beitt. Allt
friðartal er á svipstundu
gleymt. AUai' þjáningar ný-
afstaöinnar styrjaldar. Um
ekkert er ritaö nema al-
mætti kjarnorkusprengjunn
ar 1 komandi styrjöld og hiö
mj'kla vald þeirra þjóöa,
sem eigi leyndardóm þessar-
ar uppfinningar, til þess að
geta tortímt öörum þjóöum.
Alveg jafnhliöa þessu heyr
ist um kröfur Bandaríkj-
anna til herstööva víösv., og
kemur upp mikill þytur um
nauösyn svonefndrar vest-
urblakkar, nauösyn þess, aö
þjóöir Vesturevrópu og
Bandaríkin skipi sér í fylk-
ingu, jafnvel hernáöar-
bandalag, sem þá átti nátt-
úrlega aö skiljast sem und-
irbúningur nýrra áætlana
um styrjöld gegn Sovétríkj-
unum, að þessu sinni ekki
undir forystu Hitlers, held-
ur líklega Trumans, forseta
lýðveldis Bandaríkjaþjóö-
anna! Á þessum æsingum
hefur gengiö undanfariö, og
fo'tletraðar fregnir hafa ver
iö birtar um ósamkomulag
stórveldanna, óþjálni Rússa
o. s. frv. Sovétrikin virðast
þau e';nu, sem tekiö hafa
þessum viöburðum meö still
ingu. Stalín fór í orlof suö-
ur á Krím og hefur haft
hljótt um sig og þykir sein-
látur aö svara bréfum frá
sjálfum Truman. En sam-
hliða þessu koma fram æ
fleiri • ummæli vísinda-
manna, er aö kjarnorku-
rannsóknunum unnu, um
nauösyn þess, aö þessi upp
finning veröi gerö áö sam-
eign allra þjóöa og í ööru
lagi upplýstu þeir, áö kjarn
orkusprengjan gæti ekki
oröið leyndarmál til lengd-
ar, hver iönaðarþjóö sem
Flokkurinn sem óttast bæði fortíð og framtíð III.
væri mundi geta framleitt
hana á einu misseri og jafn-
vel i*ru að berast fregnir
um, aö Rússar mundu þeg-
ar hafa þessa uppfinningu.
Og allt í einu rýkur vind-
urinn úr belgnum. Eftir allt
moldviðrið í blööum og út-
varpi, kemur Byrnes, utan
ríkisráöherra Bandaríkj-
anna, fram á ræöupallinn
og steypir. eins og köldu
baöi yfir allá, sem voru farn
ir að gera sér vonir um upp
siglandi styrjöld gegn Sovét
ríkjunum, með því aö lýsa
yfir, aö R^ndai’íkin mundu
ekki taka þátt í neinni ríkja
samsteypu í Evrópu, sem
beint væri gegn Ráðstjórn-
arríkjunum. Þar með var
kjarnorkufrumhlaupið liðið
hjá, og tekin eru upp blíö
mælii aö nýju. Og auövald-
ið fær á næstunni anna'ö aö
hugsa um: milljónir atvinnu
leysingja, verkföll og
kreppu. En hamagangurinn
undanfarið hefur ljóslega.
komiö upp um innræti þess
og tilgang. Sérstaklega hef-
ur auövald Bandaríkjanna
auglýst sig fyrir ölluivi
heimi sem reiðubúiö til þess
aö flana út í nýja styrjöld
og vilja taka við af Hitler
með ný heimsdrottnunará-
form. Þetta mætti veröa
þjóðunum alvarleg viövöi’-
un.
í öllu þessu sambandi er
hins vegar reynt af erind-
rekum auðvaldsins aö' gera
Sovétríkin torti-yggileg sem
ríkii, er ali meö sér stói'velda
di’aum og vilji ásælast ann
ai’ra þjóöa lönd. Svo langt
hefur þetta gengiö hér á
landi, að þegar fregnir ber-
ast um óskir Bandaríkj-
anna eftir leigu hei’stöðva
á Islandi, snúa borgarablöö
in þvi vi'ö og setja yfir þær
fregnir, aö svo miklu leyti
sem þau halda þeim ekki
leyndum, fyrirsagnir á þá
leið, aö Rússar krefjist her
stööva á r'num staö eöa
ööi’um. Og dagblaö eins og
Vísir hefur ekki getaö duliö
fögnuð sinn yfir pví, aö ís-
lendingum skuli gefinn kost
ur á aö veröa fyrst/r til aö
láta drepa sig í yfirvofandi
kjai'nsprengju styrjöld, o,;,
þaö krefst þess bókstaflegu
aö íslendingar hlaupi til og
selji af hendi landsréttind!
sín, ári eftir aö þeir stofn-
uöu lýöveldiö, og stofni sjáií
stæöi, þjóöemi, tungu og
menningu í beinan voða. Og
svo heyrnarsljó eru borgara
blöðin oi’ðin á málstaö ís-
lendinga eöa svo beygö í
auðmýkt undir erlent vald,
aö ekkert þeirra, hvoi’ki
Morgunblaöiö, Vísir, Alþýöu
blaöiö né Tíminn, birtir nið
urlagsoröin í ávarpi háskóla
rektors, Olafs Lárussonar,
prófessors, til stúdenta, þar
sem hann skorar á þá áö
standa á veröi um líf og
frelsi þjóöarinnar gegn aihi
ei’lendri ásælni og ágengni,
hvaöan sem hún kæmi og í
hverri mynd, sem hún birt-
ist. En til þess aö bi’eiöa yf-
Framhald á 7. síðu.
Fortíð Sjálfstæðisflokksins í hæjarmákuium
er rétt lýst með orðunum: atvinnuleysi, hús-
næðisleysi, vatnsleysi, sjúkrahússleysi, skóla-
leysi skipulagsleysi o. s. frv.
Framtíðarmál floldtsins er barátta gegn hinn efna-
hágslega lýðræði
Þegar litið er yfir sögu
Reykjavíkur verður ljóst að
ekki er undrunarefni þó að
Sjálfstæðisflokkurinn óttist
fortíð sína.
Þessi flokkur hefur stjórn-
að málefnum bæjarins frá
upphafi vega sinna, hann
hefur stjórnað honum á tím-
um friðar og tímum stríðs,
hann hefur stjórnað á „noi-
mal“ og „ónormal11 tímum,
eins og talsmönnum hans er
gjarnt að kalla það. Aðalein-
kenni friðartímanna var at-
vinnuleysi. Ár eftir ár gengu
verkamenn höfuðstaðarins
verklausir dögum og mánuð-
um saman. Dýrmætustu
eign bæjarfélagsins, vinnu-
aflinu, var kastað á glæ og
auðlegð lands og sjávar var
ekki hagnýtt sem bar..
Endurminning þessara ára
er öllum verkaimönnum sem
martröð.
Ekki var húsnæðisástandið
betra, þúsxmdum saman
bjuggu Reykvíkingar í heilsu
spillandi húsnæði.
Þetta ástand var fórn sem
bæjarbúar færðu skurðgoði
Sjálfstæðismanna, „einkafram
takinu“ og fylgikonu þess,
hinni frjálsu samkeppni.
Atv'nnuleysið cg húsnæð-
isleysið var bein afleiðing
þess að bænum var stjórnað
eftir úreltum sjónarmiðum,
honum var stjórnað með hags
muni h'nna fáu fyrir augum
án tillits til hagsmuna heild-
arinnar.
Þetta var á tíma friðarins.
Svo kom stríð og með því
kom atvinna. „ Mtt er svo illt
/
að einungi dugi“ má
segja um það, en ekk; batn-
aði húsnæðisástandið. eng-
inn heilvita maður bvxt við
að íhaldið leysi húsnæðismál-
in, en allir vita að fái það
að ráða, kemur atvinnulej's-
ið aftur, það er bein afleið-
ing af íhaldsstjórn.
Að þessu sinni skal svo að-
eins minnzt á þá staðreynd,
að engar hinar sameiginlegu
þarfir bæjarbúa hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn leyst fyrr
en um seinan, og engin þess
ara þarfa, er nefnd, án þess
að skeyta við hana orðinu
leysi. Reykvíkingar kannast
við vatnsleysi, Tafmagnsleysi,
skólaleysi, sjúkrahússleysi,
skipulagsleysi o. s. frv.
Þannig er fortíð ihaldsins1
í bæjarmálunum. Fjöldi
þeirra m'anna sem þessum
flokki hefur fylgt að málum,
veit nú að það var röng
stefna í fjárhags og atvinnu-
málum sem þessu olli, þessi
fjöldi skilur að stefna Sjálf-
stæðisflokksins er úrelt og
dauðadæmd.. Hinsvegar er
forustulið flokksins, sem sum
part af persónulegum metn-
aði og sumpart vegna per-
sónulegra hagsmuna, vilja
halda dauðahaldi í hina úr-
eltu stefnu, en þetta forustu-
lið óttast fortíð flokksins.
Þess vegna forðast það að
tala um þau raunhæfu mál-
efni sem bæjarstjórnarkosn-
ingarnar munu snúast um,
og hefur uppi þeim mun há-
værara þvaður um fjarskyld
efni.
Baráttan gegn efnahags-
lýðræði
Megin þáttur þessa þvaðurs
er í fáum orðum sagt eitt-
hvað á þessa leið: „Það er
einræði í Rússlandi, svívirði-
legt einræði, Sósíalistaflokk-
urinn er rússneskur flokkur,
en ekki íslenzkur. Hann ætlar
að koma hér á rússnesku
stjórnarfyrirkomulagij hann
ætlar að banna Sjálfstæðisr
flokkinn og yfirleitt alla
stjórnmálaflokka nema
komimúnistaflokkinn“.
Ósköp hljóta þeir flokkar
að vera snauðir af málefnum
sem geta gert svona mark-
laust þvaður að sínu megin
áróíursefni fyrir kosningar.
Hvergi örlar á sannleika eða
viti i þessum áróðri.
Það er ekki einræði í Rúss-
landi og hefur ekki verið það
síðan keisarinn leið. Þar er
þvert á móti fullkomnara lýð-
ræði en í nokkru auðvalds-
þjóðfélagi, því að hvert það
ríki sem tekur upp sósíalskt
hagkerfi, stígur stórt spor á
þróunarbraut lýðræðisins,
það innleiðir hið efnahagslega
lýðræði, til viðbótar því
stjórnmálalýðræði, sem það
tekur í arf frá auðvaldsþjóð-
félaginu.
Hvað Rússland snertir, má
ekki gleyma því, að auðvalds
skipulagið gaf því aldrei,
ekki svo mikið sem forsmekk
stjórnmálalýðræðis. Bein og
rökrétt afleiðing þess var það
áð valdataka sósíalismans gat
þar ekki orðið með öðrum
hætti, en hún varð. Úr því
að lýðnum var varnað frels-
isins með valdi, hlaut hann
annað tveggja að búa áfram
við ánauð eða taka það frelsi
sem honurn bar með valdi.
Hann tók hið efnahagslega
frelsi, og hann tók að byggja
upp það stjórnmálafi’elsi sem
drottnar auðvaldsskipulags-
ins höfðu neitað honum um.
En þessir drottnar vildu ekki
láta drottinvald sitt af hendi
án átaka og þeir hugðust að
ná því. aftur með átökum.
Bæði heima og erlendis böi’ð-
ust þeir fyrir gagnbyltingu.
Gegn þeim varð hið sósíal-
iska þjóðfélag að verja sig.
Starfsemi þeirra bönnuðu
þau, sérhver þau samtök sem
vitað var um að beittu sér
fyrir uppreisn og ofbeldi
gegn hinum ungu Ráðstjórn-
arríkjum, voru bönnuð. Þess-
ar aðferðir varð að nota í
hinum sósíölsku þjóðfélög-
um. sem engan lýðræðisarf
fengu frá skipulagi auðvalds-
ins.
All-ir sósíalistaflokkar, hvar
sem eru í heiminum, stefna
að því að innleiða hagkerfi
sósíalismans. Með því hyggj-
ast þeir stíga eitt stærsta
spor.'ð á þróunarbraut lýð-
ræðisins. þeir ætla að inn-
leiða hið efnahagslega lýð-
ræði til v'ðbótar því stjórn-
málalýðræði sem fvrir er.
Gegn þessu stóra framfara-
spori á þróunarbraut lýðræð-
isins berjast afturhaldsöfl
allra auðvaldslanda, alveg
með sama ákafa og með sömu
fyrirlitningu fyrir staðreynd-
um, eins og fyrirrennarar
þeirra börðust gegn hinu
stjórnarfarslega lýðræði. En
barátta þeirra er vonlaus,
flest. ef ekki öll, lönd Ev-
rópu munu á allra næstu ár-
um innleiða hjá sér hið fjár-
hagslega lýðræði. Flokkar,
hliðstæðir Sjálfstæðisflokkn-
um, sem berjast gegn því,
eru svo að segja þurrkaðir
út í hverju landinu af öðru.
Nú er það öllum ljóst sem
eitthvað vilja vita, að í engu
því landi þar sem stjórnmála-
lýðræði hefur náð álíka
Framhald á 8. síðu.