Þjóðviljinn - 26.05.1948, Side 5

Miðvikudagur 26. maí 1.948.
T.--—---------------------------
ÞJÓÐVILJINN
5S
V 3 M MTUGUm

Framhald af 3. síðu.
til síaukinna áhrifa með þjóð-
inni. Allir aðrir flokkar hafa
dalað móts við það, sem þeir
áður voru, — Ihaldið, sem 1924
hafði hreinan meirihluta hefur
löngu misst hann, Framsókn í
sífellu fækkað þingsætum sín-
um, Alþýðuflokkurinn náði sín-
um hápunkti 1934 og <íðan
dalað, unz hann nú hefur end-
anlega gefið sósíalismann upp
á bátinn og gerzt þjónn hins
ameríska auðvalds.
Það hefur verið isJenzkri
verkalýðshreyfingu mikil gæfa,
að hafa fengið, því sterkari sem
hún hefur orðið, að njóta í því
ríkara mæli, forustuhæftleik^
Brynjólfs Bjarnasonar. ög' frarti
ar öllu ráðsnilldar hans og
raunsæis sámfára orofa tryggð
við hugsjón sósíalismans og
hagsmuni alþýou. Ef gamall
samstarfsmaður ætti sérstak-
lega að tiltaka örfá ákveðin atr
jði úr sögu Isl. síðasta áratuginn
þar sem þessi persónulegU á-
hrif Brynjólfs hafa mótað sög-1
una, myndi ég nefna þessi:
1. Ákvörðunina um kosainga
framboð og afstöðu Kommún-
istaflokksins 1937: einbeitingu
á Reykjavík og nokkra aðra
staði, en stuðningur við Fram-
sókn og Alþýðuflokkinn þar
sem þeir voru í hættu fyrir í-
haldinu.
2. Samingarnir við vinstri
menn Alþýðuflokksins 1938, er
leiddi til myndunar Sósíalista-
flokksins.
3. Afstaðan til herverndar-
samningsins við Bandaríkin 9.
júlí 1941, mótuð í sögulegri
ræðu hans á Alþingi þann dag.
4. Baráttan gegn þrælalögun-
um 1942.
5. Samstarfið í ríkisstjórn-
inni 1944—’46, — sú saga er
órituð enn, en einhverntíma
munu menn skilja það og undr-
ast hve mikið vannst þá á fyfir
alþýðuna undir erfiðustu póli-
tísku kringumstæðum, þar sem
Alþýðuflokkurinn alltaf stóð
með íhaldinu, er á reyndi um
hagsmunamálin, — og þá fyrst
verður metið til fulls starf
Brynjólfs Bjarnasonar á þeim
vettvangi og ekki sízt sú sam-
eining festu og samningslipurð-
ar, sem gerði kleift að fá fram
fjölda þeirra mála, sem ella
hefðu verið kæfð í venjulegu
baktjaldamakki.
1 ráðherrastarfi Bryujólfs
kom það í ljós, sem svo íáa ut-
an þrengsta hóps okkar sósíal-
istanna, áður liafði grunað, að
einmitt hinn harðskeytti al-
þýðúleiðtogi, sem andstæðing-
arnir öllum framar höfou þá
rægt, varð einn samvizkusam-
asti og bezfi stjórnandi, sem
okkar þjóo liefur haft, og
stjórnin sem hann sat í, vinsæl-
asta stjórn sem með völd hefur
farið i landi voru.
í dag er þannig umhorfs í ís-
lenzkum stjórnmálum, saman-
borið við það, sem var fyrir 25
árum síðan, að gerbreyting hef-
ur þar á orðið, fyrst og fremst
hvað kjör og valdaafstöðu al-
þýðunnar snertir:
Sterkur einhuga Sósíalista-
flokkur hefur unnið meirihluta
verkalýðsins til fylgis við sig
og á almennu fylgi að fagna hjá
þjóðinni sakir ramihæfrar og
sókndjarfrar baráttu, sem borið
hefur þjóðinni glæsilega ávexti.
Voldugt Alþýðusamband undir
róttækri einingarforustu hefur
með sex ára baráttu stórbætt
kjör verkalýðsins, tvöfaldað
það kaup á sex árum, sem
staðið hafði í stað í 18 ár undir
„forustu" Alþýðuflokksins. Is-
því að eiga hann einmitt nú. þeg1 að Þjórsárdal eða Þingvöll ánViþetta ravmr, en þeir þjást a£
_______i.:.. ___sr____i-.'i i- i i____ „ * ____a „ ______i „ , . ci__* i j:_________ ______ r /Vl >1
ar syrtir að og framtíð og frelsi
þjóðarinnar eru í meiri hættu
en nokkru sinni fyrr.
Sósíalistaflokkurinn örvænt-
ir ekki, þó eitt voldugasta
stórveldið sæki nú að okk-
ar litla landi með öllum þeim
vélabrögðum, sem hið ameríska
áuðvald með aðstoð innlendra
og erlendra erindreka getur
upp fundið. Sósíalistaflokkur-
inn er viss um sigur íslenzkrar
alþýðu, íslenzku þjóðarinnar í
þeirri viðureign. Sósíalistaflokk
urinn verður ekki þurrkaður
út, hvaða ráðum sem auðvald
Ameriku kynni að beita, uema
þá öll þjóð vor yrði afmáð. Svo
þess að verða snortnir; finnst^skortinum engu að síður. Öldur.i
ekki meira til koma en að j saman hafa tnenn þjáðst af bein
ganga Fischersund í Reykja-h. kröm og kirtíaveiki án þess að
vík við götuljós í skamrndeg-fchafa hugm. um að þá skorti f jör
inu. En það er snautt og vesælt“’efni og sólarljós. Og við þjá-
líf, að vera heyrandi og lieyra
þó ekki, sjáandi og sjá þó ekki
dýrð jarðarinnar.
Flestir þeir, sem komið hafa
á Þingvöll, og kunna á annað
borð að njóta fegurðar, sjá land
ið með augum Jónasar Hall-
grímssonar. Fyrir flestum okk-
ar myndu Þingvellir missa mik-
ils af töfrum sínum, ef kvæðið
„Fjallið Skjaldbreiður“ hefði
aldrei verið ort“.
Því næst lýsti hann samkv.
Brynjólfur Bjarnason og kona hans HállMður Jónasdóttir á heimili sínu, Brekkustíg 14A.
(Myndin tekin í gær, Ijósm. Sig. Guðmundsson).
lenzk verkalýðsstétt nýtur nú
betri kjara en flestar aðrar
verkamannastéttir. Og íslenzka
þjóðin öll býr nú við marg-
fallt betri . lífsskilyrði en
nokkru sinni fyrr og getur hald
ið þeim lífsskilyrðum, ef gerð-
ar eru þær þjóðfélagslegu ráð-
stafanir, sem tryggja fullkomn
ari tæki og réttlátara og skyn-
samlegra skipulag, eins, og
Sósíalistaflokkurinn ýtarlega
hefur rakið í tillögum sínum.
Jafnframt þessu er alþýða
landsins andlega gerbreytt.
Hún liefur rétt úr sér horfir
bjargföstum rótum stendur
flokkur vor í íslenzkum jarð-
vegi — og enginn einstaklingur
flokks vors fastar en Brynjólf-
ur Bjamason.
dagbókum Jónasar Hahgríms-
sonar nóttinni, þegar „Fjallið
Skjaldbreiður“ var ort. Og svo
heldur hann áfram:
„En dásamleg nótt hefur
Nú, beear siðsoillt afturhald! þetta verið. Ennþá Ijóma Þing-
hamast við að reyna að breyta
mangildi Islendinga í peninga-
gildi, svipta alþýðu ávöxtunum
af sigrum undanfarinna ára og
ræna föðurlandi okkar alh’a til
þess að gera það að herstöð
amerískra auðdrottna, þá er
gott að rif ja upp lítinn kafla úr
einni af fegurstu ræðum Brynj-
ólfs, þar sem hann minnir okk-
djarfhuga fram á veginn og ætl I ur á, hvernig eigi aðeins hags-
ar ekki að láta kveða sig í kút-
inn aftur. Slík andleg uppreisn
ajþýðumannsins er undanfari
og skilyrði þess að hann taki
forustu þjóðarinnar og móti
þróun þjóðfélagsins í sínum
anda.
Getur betri afmælisgjöf fyrir
Brynjólf Bjarnason í dag, en
meðvitundina um þann stóra
skerf, sem hann hefur átt í að
lyfta því Grettistaki, sem ís-
lenzk alþýða hefur lyft á þess-
um aldarfjórðung, — meðvit-
undina um að hafa lagt fram
allt sem gáfur og þrek leyfðu,
til þess að gera lítilmagnann
sterkan, alþýðuna einhuga og
vígreifa, þjóðina frjálsa og
hamingjusama?
Islenzk alþýða þakkar honum
starfið í dag. Og hún fagnar
munirnir .þjóðernið, sagan og
skáldskapurinn hvetji okkur til
baráttunnar fyrir að eiga land-
ið, heldur líka náttúra Islands
sjálf, hvernig grjótið í Þjórsár-
dal og á Þingvöllum tali til vor
máli, sem við verðum að skilja
og myndu tala, þó allir mnars
þegðu. Það var á hvítasunnunni
1943 að Brynjólfur flutti ræðu
í skemmtiferð Sósíalistaflokks-
ins upp í Þjórsárdal. Hami hóí
ræðuna með nokkrum orðurr
um Þjórsárdal frá náttúrufræð:
legu og sögulegu sjónarmiði
Síðan mælti hann:
„Það eru til menn, sem geta
hlustað á liina fegurstu tónlist
án þess að verða snortnir, finnst
ekki meira til þess koma, en
það væri urg í skilvindu. Það
eru líka til menn, sem geta skoð
vellir og óbyggðin í kring urn
Skjaldbreið í unaði þessarar
nætur á sólríkum dögum og
döggvotum nóttum. — Það er
óhætt að gefa heila mannsævi
fyrir eina slíka nótt. Við sjáum
nú ekki lengur aðeins hið ytra
borð Þingvalla. Við sjáum Þing-
velli í sköpun. Við sjáum öll
hin tröllauknu öfl, sem blunda
í hrauninu, gjánum, vatninu og
fjöllunum, gædd lífi aldanna,
við skynjum sál staðarins og við
erum öll á valdi þeirra ..öfra,
sem umlykja okkur.
1 þessu landi höfum við átt
heima í meira en þúsund ar. Við
eigum þetta land. Hvílíkur unað
ur og hvílík hamingja. En höf-
um við kunnað að hagnýta okk-
ur þennan auð, höfum við kunn
að að meta þessa hamingju?
Það er mjög fjarri því. Þúsund
ir manna hafa lifað og dáið, án
þess að sjá meira en næsta ná-
grenni þess staðar, þar sem
þeir eru fæddir. Þúsundir .eyk-
vískra karla og kvenna hafa
aldrei fengið að kynnast ís-
lenzkri náttúru. Og þó er sam-
bandið við náttúruna okkur
jafn nauðsynlegt og blessciö
brauðið og vatnið. Fæstir vita
unst af andlegri beinkröm, án.
þess að hafa hugmynd um að
okkur Skörtir það, sem er jafn
nauðsynlegt eins og matur og
drykkur, tengslin við uúttúr-
una.“.
Og Brynjólfur rekur baráttu.
verkalýðsins fyrir að eiga þetta
land, ’fyrir að fá að njóta nátt-
úru þess, fyrir sumarfríjnum.
og afkomuörygginu og endar
ræðuna á þessum orðum:
„Á sléttum Rússlands Iáta nú
milljónir manna lífið og tugir
milljóna líða þjáningar, sem
ekki verður með orðum lýst, til
þess að þjóðirnar, og þar á með
al okkar þjóð, fái að njóta frið
ar og frelsis. Við liöfum ekki
þurft að leggja mikið af mörk-
um ennþá. En þó að erlendar
og innlendar yfirstéttir fari
ránshendi um gögn og gæði
landsins, skulum við hafa það
hugfast, að við eigum betta
land með réttu, við elskum
þetta land, það er snar þáttnr
af okkur sjálfum; fyrir það er
engin fórn of stór. Fyllsta og
dýpsta 'hamingja þeirrar kyn-
slóðar, sem nú er uppi, er að
mega leggja fram starfsorku
sína til þess að næstu kynslóðir
megi njóta þess unaðar að
teyga af guðaveigum íslenzkrar
náttúru í frelsi og friði.“
Þannig mæla beztu synir ís-
lenzku þjóðarinnar á hennar
örlagatímum.
Megi þjóð vor njóta slíkra.
sona sem Brynjólfs sem lcngst
og sem bezt.
Einar Olgeirsson.
Til haming ju
Það eru víst fáir Islendingar,
sem ekki kannast við Brynjólf
Bjarnason, enda hefur hann um
margra ára skeið verið foringi
þess flokks sem einn hefur bar-
izt móti afturhaldi og kúkun í
hvaða mynd sem það hefur
birtzt.
Að engum hefur afturlialdið
gert hærri óp, skotið þyngri
skeytum, eitraðri örvum, en
það hefur afturhald allra alda
gert við hvern hugsjónamann
og brautryðjanda.
Heill þér Brynjólfur fimmtug-
um, megí íslenzkri alþýðu veit-
ast sú hamingja að njóta starfs
krafta þinna og vistmuna enn
um fjölmörg ár.
Páll Þórodsson.