Þjóðviljinn - 22.12.1949, Blaðsíða 3
,v' Hmmtúcagör ,:'22;, '."ð&s. 1949.'
ÞJÓÐV.I CJ.IN-N,
éðarinnar fær
Herra forseti! - Góðir hlust
endur. Bg iíiiin elí&i nota þá
-stund, sem ég ’hefi hér til um
ráða, til' þess 'áð 'rekja í ein-
stökum atriðum' fjárlagafram-
varp það ,sém hé rer til 1. um-
ræðu — eisda er 'það. í engu
yerulega frábragðið því, sern
verið hefur síðustU árin, og
boðar enga. breytingu á ríkj-
andi stjómarstefnu.
Eg mun hinsvegar ræða al-
mennt um fjárhágsástæður
þjóðarinnár og þá möguleika,
sem hún hefiín til þess að lifa
sæmilegu lífi.hér í "þessu landi.
Er ísleruzka þjóðin svona
illa sí
ixndír
er nú í dag margföld á móts
við það, sem hún var fyrir að-
eins einum áratug síðan —
svo ekki sé farið lengra aftur
í tímann.
Þjóðartekjumar hgfa, undan
farin ár, verið upp undir það
tíu sinnum hærri, en þær voru
árið 1938 — og má þá géra
ráð fyrir, ef tekið er tiliit til
verðíagsbreýtinganna, að þær
séu nú um það bil helmingi
hærai en þá
Gjaldeyrisöflunin hefur stór
aukizt hin síðustu ár — eftir
að hin stórvirku framleiðslu-
Það er orðinn mikill siður tæki nýsköpunarinnar komu til
stjómmálamanna, og málgagna kastanna og hefur gjaldeyris
hinna ráðandi stjómmála- oflunin undanfarín ár verið um
flokka í þessu landi, að mikla Það bil helmingi meiri á hvert
í augum fólksins þá fjárhags- .mannsbarn í landinu, heldur
■legu örðugleika, sem þjóðin (en k,-ln var árið 1938, þó tekið
eigi við að etja. — Allt á að ,sé tillit til þeirrar verðhækkun
vera í kalda-koli. — í ræðu og |ar> sem orðið hefur á aðflutt
riti keppast menn við að út- um vörum til landsins.
mála það öngþveiti, sem ríki
x efnahagsmálum þjóðarinnar
—1 jáfnvel talað um yfirvofandi
ríkisgjaldþrot. — Atvinnuveg-
irnir eru taldir að vera komnir
alveg í þrot — og engin leið
að halda uppi höfuð ‘framleiðslu
atvinnuvegum þjóðarinnar,
nema með stórfelldum styrkj-
um. •’
Af þessu er svo venjulega
dregin sú einfalda ályktun, að
• fólkið almennt, eyði allt of
miklu — kröfur manna til iífs
ins séu miklu rneiri en fram-
leiðsla þessa fátæka og hrjóst
uga lands geti utidir risið —
atvinnuvegirnir geti ekki borið
það káupgjald, sem krafizt er
—, gjaldeyrisöflunin hrökkvi
naiunast fyrir ■ nauðþurftum
þjóðarinnar, af aðkeyptum
varningi o. s. frv o. s frv. Menn
verði að láta sér skiljast að
ekki.megi eyða rneiru en aflað
er -—og svo er auðvitað eina
úrræðið: Að almenningur spari
meira —- ailir verði að færa
fórnir t.il þess að koma fjár-
mála- og atvinriulífi þjóðarinri-
ar á „heilbrigðari grundvöll“ —
gera atvinnuvegina „rekstrar-
hæfa“ og sjálfum sér nóga.
Hið margumtalaða „fjármála allir vita, í sambandi við styrj í réttu hlutfalli við þjóðaatekj
öngþveiti“ er hinsvegar fóigið| aldarreksturinn og dvöl hirina urnar.
í ranglátri og óeðlilegri skipt erlendu setuliða hér, og híUtu
ingu..verðmætisframleiðslunnar þjóðartekjurnar því, ,að sjálf-
milli þjóðfélagsþegnanna og
atvinnugreinanna — og fjár-
fíótta .. frá framleiðsluatvinnu-
vegunum til starfsgreina, sem'
erigin verðmæti skapa, heldur
eru byrði á framleiðslunni, og
þeim, sem framleiðslustörfin
stunda — svo ekki sé talað uni
fjáröflunarstarfsemi sem með
einum og öðrum hætti er bein
línis sviksamleg við þjóðfélag
ið. —
Um afkomu ríkisins ætla ég
ekki að fjölyrða — læt mér
nægja, í því efni, að undir
strika það, sem einnig kom ber
lega fram af ræðu hr. fjármála
ráðherra þrátt fyrir svarsýnis
tón hans að það er auðvitað
alveg fráleitt, að fjárhagur
sögðu, að réná ‘aftur'að ínjög
verulegu leyti, eftir að styrjald
arástandinu lauk — nema. a-ð
aðrar og nýjar aðgerðir' kæmu
til.
Svo kom fyrsta heila friðar
árið — árið 1946 — og þjóðar
tekjur okkar Islendinga minnka
ekki, þótt styrjafdárástandinu
sé lokið, heldur vaxa meira en
á nokkru einu ári styrjaldar-
tímabilsins — eða um 260 millj.
upp í 1220 milíj. kr.
Hverju sætti þetta?
Nýsköpun aívinnuveg-
anna íyilir í skarðið:
Hvaða öfi voru hér að verki,
sem ekki aðeins fylltu * upp í
ríkisins gefi nokkurt tilefni til skarð hinna „ónormöiu“ -’og
Sfemgrims ASaísfeinssonar viS
fyrsfu umrceSu fjárlagafrumvarpsins
Það mun ekki vera til nokk
ur þjóð, í öllum heiminum, sem
afíar sér nálægt því eins mik-
ils erlends gjaldeyris — miðað
við fólksfjölda. — eins og ís-
leiizka þjóðin' héfur g'ert," urid-
anfarin ár. — Bretar, sem eins
og kunnugt er, eru meðal
mestu viðskiptabjóða heimsins,
h'afa t. d. haft gjaldeyristekjur,
á hvern íbúa, sem néma aðeins
um 40% þeirra gjaldeyristekna,
sem íslendingar hafa haft.
Sem sagt:
íslenzka þjóðin er miklu auð
ugri en hún héfur nokkurn-
tíma áður verið.
Pramleiðslugeta hennar hefur
margfaldazt á síðustu árum.
Kaupmáttur þjóðartekE.arina
er nú tvöfaldur á' móts við það,
sem var fyrir aðeins einum
. ! tug ára. y
Eg vil leyfa mér að nota! Árleg gjaldeyrisöflun þjóðar
þess að vera að tala um yfir-
vofandi ríkisgjaldþrot.
Það er að vísu rétt, að á síð
asta stjórnartímabili hafa safn
azt talsverðar skuldir ríkissjóðs
— sení, sámkvæmt upplýsingum
í ræðu hv. fjánnálaráðherra
áðan, nema nú rúmlega 200
millj, króna.
En í fyrsta lagi eru þessar
skuldir ekki stórvægilegar —
á móts við eignir ríkisins —
enda orðnar til vegna eigna-
auknir.gar aðallega, en að sumu
leyti vegna lána til nýsköpunar
framkvæmda og í öðru lagi
eru þær að lang mestu leyti
innanríkisskuldir — og þá
fyrst og fremst við lánsstofn
un, sem er eign ríkisins. sjálfs.
timafoiuidnu tekna styrjaláarár-
anna -— heldur juku þar að
auki þjóðartekjurnar meira en|
nokkurntíma :áð,ur hafði, orðið?!
Vinimstéttirnar verða
útundan.
Að visu hafa vinnustéttirnar
bætt hag sina mjög verulega
á því tímabili, sem þjóðartekj
umar hafa vaxið svo mjög,
sem ég þegar hefi lýst. En það
hefur þó síður en svo orðið
án fyrirhafnar, heidur fyrir
liarða . baráttu verklýðssamtak-
anna. Og kjarabætumar hafa
enganveginn fyigt eftir vexti
þjóðarteknanna. Þannig var það
t. d. að alit fram á árið 1942
— þegar þjóðartekjumar höfðn
meira en fjórfaldazt frá því
fyrir stríð — voru kjarabætur
lauuþega algerlega hiidraðar.
A þessu tíniabili urðu engar
hækkanir á grunnkaupi verlca
manna. — Fyrsta strxðsárið var
j engin verðlagsuppbót greiad á
| kaupið. Slðan var greidd upp-
| bót, samkvæmt vísitölu, árs-
fjórðungslega, eftir á — sem
þýddi, þegar verðlagið og visi
talan var ört stígandi að menn
fengu rauuverulega greiddan
aðeins nokkurn hluta verðhækk
unarinnar. Árið 1941 var farið
að reiitna verðlagsuppbótina
mánaðarlega — en eftir á, eins
og áður. Þegar svo fór veru-
lega að brydda á því, að verka
menn vildu ekki sætta sig við
. ,v .... .... . , það lengur að sitja við svo
, -r-v. ....| skaroan hlut, gripu stjomar-
völdin til þess ráðs að banna'
með lögurii aliar hækkanir á
grunnkaupi verkainanna —
til þess að hindra það, að verká
j fólk fengi nokkurn hlut í marg-
ar — sem þá höfðu beint veru
legutn hluta af samanspöruðu
fé þjöðarinriar frá styrjaldarár
unum, til framleiðsluatvinnuveg
anna, í fortni stórvirkra og
fullkomimfti atvmnutækja . ,, . , ., , ,
... , v. ... i faldn hækkun þjoðarteknar.na,
og jafnframt opnaðx nyja, vid- _ ,v . .
, , , 1 var ekki lukað vtð að svipta
attunukla og hagkvæma mai’k; , ■ f
.... t verkalyðssamtokm grundvallar
aði fynr ort vaxandi utflutn- . - „
retti þeirra: rettinum til að
semja við vinnukaupandann um
verð vinnuorkunnar.
En þar með bras.t líka bog-
inn. — Árið 1942 knúðu „Dags
brúnar“-menn fram í banni lag
anna — verulega ’hækkun á
grunnkaupi, eðá úr kr. 1.45 á
ingsframleiðslu þjóðarinnar.
Þetta er óhrekjandi sönriun
um gildi nýsköpunarinnar fyrir
þessa þjóð — og þá jafnframt; .
um þýðirigii þess, að sá stjórn-
málaflokkur, sem átti frum-
— Jafnvel þó merm væra svo kvæðið að henni •—. Sósialjsta-
svartsýnir að halda að rikis-J flokkurinn — skyldi tgria iáogu
tækifærið, við þessa fjármála, innar er, hlutfallslega miklu 'ástæða til að ætla, ef stjórnar
umræðu hér á Alþingi, til þess
að spyrja: Er íslenzka þjóðin
í raun og ver’u svona illa stödd,
fjárhagslega ?
Er íslenzka þjóðin kannske
núr.a fyir&t *— ' eftir allt1 það,
■ sem á daga hennar hefur drif
ið — að komast á vonarvöl?
Er framleiðslageta þjóðarinn
ar ekki nægilega mikil til þess
að standa undir núverandL Iífs
kjörum þess fólks, sem vinnur
framleiðslustörfin — og önnur
þjóðfélagslega nauðsynleg
störf?
Þjóðartekjurnar haía tí-
faldazt á tíu árum.
Eg held, gð ékki verði með
nokkrutn réttl ‘ 'komizt hjá því
að svara öllum þessum s.purn
ingnm ákveðið neitandi.
íslenzka þjóðin er nú, á síð-
ustu árum, miklu auðugri, en
hún hefur uokkurn tíma, áður
verið. j |
• ■, F04nleið3lri.geta'. í Jxj óðaririn|r
meiri en nokkurrar annarrar
þjóðar.
Samkvæmt þessum staðreynd
um ætti fjárhagur þjóðarinnar
að standa með hinum mesta
blóma.
Atyinnuvegirnir —; með sinni
miklu framleiðsíugeéú'“~Jæ?RIl
að vera öruggir.
Lífskjör fólksins, sem aflar
hinna háu þjóðartekna ættu
að vera með ágætum, og af-
koma þess örugg.
En er þetta þá svo? Er hag
ur rikisins — lifskjör fólksins
— og afkoma atvhmuveganaa
,, . , klst. upp í kr. 2.10.
sjoður mum ekki geta greitt sterkur með þjoðrnm, til þess, . ,
4raai_ , 1J; ___ ,„.,1.1 ■Þar með var brautm brotm,
Og þegar jafnframt tókst
’jBessar skuldir —1 sem ekki er að knýja nýsköpuriarstefnuna
vöidin vilja taka peninga þar,
sem þeir eru til — þá mundi
þó ekki gerast annað en það,
að samansparaður gróði einn-
ar rikisstofnunar eyddist, vegna
annarrar-"S-tarfsemi ríkisins. »
Þessar ríkisskuldir þurfa
þéssvegna ekki að vérða þjóð
inni nokkur fjötur œn fót. Um
iífskjör fólksins er hinsvegár
meiri sögu að segja.
Eg hefi áður getið þess, að
þjóðartekjurnar hafi vaxið
mjög undanfarin ár. En það
er ástæða tii að rekja þetta
nokkru nánar.
í samræmi við þær staðreyndirj ‘Árið 1938 eru. þjóðartekjurh
um verðmætisframleiðslu þjóð artaldar að vera 144 millj. kr.
arirmar, sem ég áðan nefndi?
Nei, ‘ því miður, ekki. I því
efni rík.ir þveirt á móti hið mesta
ósamrætní — og áð því er snert
ir lífskjör fólksins og afkomur
atvinnuvegatma, mikið ranglætL
pBariómurinn um fjárhagslegt
og 1939: 155 millj. kr. — Árið
1940 fer áhrifa styrjaldarinnar
að gæta hér, og hækka þá þjóð
artekjumar upp í 259 millj. kr.
Á stýrjaldarárunum hækka þær
svo jafnt og þétt, og árið
fram, svo sem gert var
þó|
betur hefði þurft að gera, í ýms |
um efnum.
Allt rúðið um nýsköpunina.
að gera Alþýðusamband Is-
lands að öflugu baráttutæki
] verkalýðsins, undir forystu.
, sósíalista, var sókninni haldið
og bullið um það. að núveraridi
® , .. , . . , „ ... 1 afram; til vaxandi hluttoku
fjarhagsongþveiti se afleiðmgj , , ,,
.... r , I verkalyðsms í hmum storiukau
nyskopunarstefnunnar, haggar
ekki þessari staíreyed. 7 ' . . . ,
Árið 1947 ,r nýsköpuaar. “«;» f'5
altal.. viþnulaipja, 1 alffi. ctag-
stjómin að vísu farin frá.jfcp'.d
um, en allt það ár streyma til
landsins nýsköpunartogaramir,
sem hún hafði látið byggja —
og þjóðartekjurnar halda á-
fram að vaxa, og komast það
ár upp í 1320 millj. króna.
Svo fer aftur að halla undan
fæti. Árið 1948 lækka þjóðar-
tekjurnar um 100 millj. króna
— enda hefur þá riýsköpunin
verið stöðvuð og gloprað niður
þeim nýju, hagkvæmu mörkuð-
um, sem opnaðir höfðu verið,
vinnu,. sáinkvæmt samningum
verkamannafélagsins „Dags-
brún“, verið sem hér segir:
Árið 1943: kr. 5.40 á klst. ;■
1944: kr. 6.38; 1945: kr. 676;
1946: kr. 7.62; 1947: kr. 8.54;
1948:' kr. 8.40; 1949: kr. 8.82
á. kíst. .■
Káuplækkunin. árið 1948 staf
ar áf því, að „fyrsta.ríkisstjóm
Alþýðufl. á íslandi" batt vLsi-
toiuna yið 300 stig — og tók
þar með aftur upp aðferðiaa
kjör fólksins — og, því miður
1945 eru þær komnar upp í 960
getuleysi þjóðarinnar er, út af ; millj. króna.
fyrir sig/ falskur og óraunhæf-| V;öxtur þjóðarfeeknanna, á , erjþað svo,. að í hágkerfi auð-
ur. . [þessur fcímabili,, stóð, eins og ..valdsins. eru þau enganveginn'
á meðan Sósíalistaflokkurinn greiðá lauuþeguin aðeing
tók þátt í stjórn land3Íns. —
En ég var að tala I uxn lifs-
nokkurn lxluta vöruvérðShækk-
ananna.
Á þessu líðanai ári ur.r.i’ svd
' .' ,;■■■. .. • lírií. % . ..., .
Frainhald á,;,7. síðu, ^