Þjóðviljinn - 21.03.1953, Page 7

Laugardagur 21. marz 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7
\
Fjöldi manna sem legið
hafa á Landakoti í Reykja-
- vík undanfarandi ár þekkja
höfund þessarar greinar.
Þeir eru orðnir margir sem
hann hefur stytt stundir
sjúkralegu og sjúkrahús-
vistar með lestri góðra bóka
og skemmtilegum viðræð-
um. Hann hafði oftast fóta-
vist seinni árin á Landakoti
og taldi ekki eftir sér að
gera neinum greiða. Margir
fleiri en hann veit um liugsa
til þessa prúða, styrka og
margfróða manns með hlý-
hug og þakklæti.
Björn cr Húnvetningur
a2 uppruna og stundaði bú-
skap og barnakennslu fram-
an af ævi. Hann missti heils-
una á miðjum aldri og hef-
ur dvalið langdvölum í
sjúkrahúsum, lengst á
Landakotsspítala. Björn er
nú til heimilis á Elliheim-
ilinu Grund, Reykjavík.
^------------- J
. Haustið 1907, snemma í októ-
ber, fékk ég vinnu í Torfunefs-
bryggjunni á Akureyri.
®ry@gjan var þannig gerð,
að gildir staurar voru reknir
með fallhamri niður í sand- og
leirborinn sjávarbotninn og
klætt utan Á þá með plönkum.
í gegnum bryggjuna, þarna
milli stólpanna, voru gildir
jámboltar og drógu þeir staur-
ana inn að ofan svo að hlið-
arnar fengu hæfilegan fláa.
Síðan var fyllt upp með möl,
sandi og grjóti.
Möjin var tekin úr Torfu-
nefinu, skammt ofan við bryggj
una og flutt í jámvögnum, sem
runnu eftir spori fram á
bryggjuna. Aftan á aftasta
vagninum stóð vagnstjðrinn,
sem dtýrði vögnunum og
tempraði hraða þeirra og
hvolfdi úr þeim með einu
handtaki á hverjum vagni.
Ég man ekki glöggt tölu
vagnanna, gizka á„að þeir hafi
verið 4. Vagnarnir voru nokk-
uð sfórir, með allmiklum fláa
og var erfitt að moka upp í
þá vegn.a hæðarinnar. Frá
bryggjunni upp að Torfunef-
inu munu þeir hafa verið dregn-
ir af hestum.
Vinnutíminn var 10 stundir
á dag. Kaupið var kr. 0.25 um
klukkustund. Ekki greitt fyrir
kaffihlé.
Vinnan var sífelldur mokst-
ur og losun á möl með hökum.
Melurinn var mjög harður og
seinunninn. Vagnasporið var
lagt upp með melbarðinu og
tekið norðanúr því; sneru vagn-
arnir hlið-inni að melnum, svo
að ekki varð mokað upp í þá
nema -öðrum megin. Þegar
komið var nokkuð inn í mel-
inn og stálið tekið að hækk.a,
var nokkrum vinnufélaga okk-
■ar skipað upp á melbrúnina,
skyldu þeir lækka brúnin.a o-g
ryðj-a mölinni niður til okkar.
Mynduðu þeir þarna stalla og
var sífellt grjóthrun frá þeim
niður á okkur, sem vorum fyr-
ir neðan.
Ekki tjóaði að kvarta um
þett-a fyrir verkstjóranum.
Hann hreytti þá út úr sér:
„Þú getur farið! Hér fá færri
vinnu en vilja!“ Þetta var
kaldlyndur og hrottaleg-ur k-arl,
sem sýndi verkamönnum kulda
og lítilsv-irðingu. Norskur verk-
fræðingur miðaldrá, leit eftir
Úr lífi alþýáunnar
verkinu. Stóð hann allan dag-
inn yfir okkur milli þess er
hann gekk fram .á bryggjuna
og reykti úr pipu sinni. Aldrei
talaði hann orð við okkur.
'Verkamenn höfðu engin sam-
tök, hver otaði sínum tota o-g
reyndi að kom-a sér í mjúkinn
á kostnað vinnufélaga sinna.
Tvö slys urðu á mönnum
meðan ég vann þarna fram til
7. nóv. Fótbrotnaði -annar en
h'inn marðist; hvort tveggja
slysið varð vegna grjóthruns
úr melnum.
Engar bætur fengu þessir
ára minningarhátíð Jónasar
Hall-grímssonar sem haldin var
í nýja Góðtem-plarahúsinu. Þá
hátíð man ég meðan ég lifi.
Séra Geir söng einsöng. Slíka
raddfegurð hafði ég aldrei
heyrt. Ógleymanlegt er mér
smálagið: Stóð ég út í tungl-s-
ljósi. Stefán kennari talaði um
Jónas sem náttúrufræðing og Á Torfunesbryggju. — Frá dögum Borðeyrarverkfallsins.
náttúr-uskoðara og las upp
„Fjallið Skjaldbreiður". Stefán
var mjög snjall ræðumaður,
eins Cig -alkunnugt er, og las
upp kvæði af mikilli snilld.
Rödd hans var karlmannleg og
ágætum mönnum hafði Akur-
eyri þá á að skipa.
Nóttina eftir vaknaði ég með
svo var ég máttlaus, þegar ég
óráði og hafði 40 stiga hita
„Hér íá lærrl vlstim en ^íIIce"
Eftir BJÖRN MAGNOSSON
ég orðið niður. Eina nótt sprakk
kýlið og fylltist munnurinn af
blóði og greftri. Úr því tók
mér að batna. Nú tók þessi
sýki sig upp aftur. Mér leizt
ekki á blikuna, veikindi cg at-
vinnuleysi íramundan. Hitti ég
dr. Nisbet, lækni og trúboða.
Hann spe-glaði hálsinn cg sagði,
að bakterían sem hefði valdið í-
gerðinni, hefði ekki drepizt og
nú hafið árás á nýjan leik.
Lét hann mig hafa afarsterkt
sko-lvatn og skyldi ég skola
hálsinn á 5 mínútna fresti, —
en gæta þess að renna því ekki
niður.
menn, þá voru engar slysa-
tryggingar. Þær réttarbætur
sem verkamenn h-afa öðjlazt,
hafa kostað áratuga baráttu.
Valdhöfunum hefur gengið svo
Björn Magnússon.
dauðans erfiðlega að skilja -að
-undirstaða heilbrigðs menning-
-arríkis er hraust og þróttmik-
i-1 verkamannastétt, sem þekkir
ekki -böl -atvinnuleysis; býr í
hol-lum íbúðum og hefur hoda
-og góða fæðu hand-a börn-um
sínum; á góðan bókakost og
hefur efni á -að sækja leikhús.
hreimfögur, borin upp af ríkri
tilfinnin-gu fýrir réttri tjáning-u.
Er ég viss um -að Stefán hef-
ur verið fæddur leikari, jafn-
vígur á ólíkustu hlutverk. Guð-
laugur -Guðmundsson, bæjarfó-
geti, las upp Gamanbréf Jónas-
ar -af snilld. Guðlaugur var
mikill leikari eins og kunnugt
er.
Andrés Björnsson hélt erindi
um þýðingu Jónasar fyrir end-
urreisn íslenzkrar tur.gu og
mæltist mjög vel. Eg man enn
þennan föla og gr.annvaxna
mann, sem var yngstur þessara
ræðumanna, mun hann þá hafa
stundað norrænunám við há-
skólann í Kaupmannahöfn.
Myndi bókmenntum og leiklist
okkar hafa orðið mikill ávinn-
ingur að honum hefði orðið
lengra lífs auðið. .Mér er ó-
kunnugt um hátíðahöldin hér
í Reykjavík, en vart mun-u þau
háfa tekið þessum fram, svo
um mor-guninn. Ég lá full-a
viku og varð að ganga með,
byrjaði að klæðast.
Ég naut beztu hjúkrun-ar hjá
þeim ágætu hjón-um sem ég
bjó hiá, Albert Jónssyni frá
Stóruvöllum í Bárðard-al og
konu hans, systur Valgerðar,
konu Þórhalls Bjarnasonar
biskups. Var hún mér eins og
bezta móðir, enda var. hún
prúð kona o-g kærleiksrík. Hall-
dór, sonur þeirra var -skóla-
bróðir minn. Útvegaði hann
mér dvöl á þessu góða heimili.
3.
Áður en é.g enda þessar lin-
ur ætla ég iað segja frá aiviki,
Snemma í september hafðí
ég fengið illkynjaða hálsbólgu,
fylgdi henni mikill hiti o-g and-
þrengsli, og en-gri fæðu kom
Ekki v-ar mér auðveli að
koma skolun við í vinnutim-
anum með -slíkri vinn-uhörku
o-g eftirliti sem þar ríkti. Þó
heppnaðist mér þetta nokkrum
sinnum. En svo illa -tókst ein-u
sinni til, að mér svel-gdist á
lyfinu og það sogaðist ofan í
barkann. Ég henti frá mér
skóflunni, æddi um í örvænt-
ingu án þess að ná andanum.
Að lokum gat ég hóst-að o-g
létti þá andarteppunni. Félög-
um mínum féll-ust hendur og
-gláptu á mig í forundran.
Glasinu henti ég samstundis;
vildi ekki eiga meira á hættu.
En svo kröftugt var lyfið, að
mér batnaði fullkomlega og
-aldrei fengið illt í há-lsinn sið-
an.
Dr. Nísbet var ágætis dren-g-
urí. he-ppinn . læknir- -Og læknaði
ókeypis. Hann hafði
mjög fagra tenórrödd, í meðal-
lagi hár vexti, þéttvaxinn,
fríður sýnum og góðlegur.
Hann fl-uttist til ísafjai'ðar og
dó þar.
<"---------- FYRIR FJORUM ARUM _
Fjórlr ráðlierrcsr lerðcist vmi
SuSumes 'með Iðgreglivemd
sem hafði næstum riðið mér fátæka
-að fullu.
2.
Þetta haust gengu misling-ar
á Akureyri. Læknar bæjarins
ráðlögðu mönnum að fara í
rúmið, ef þeir yrðu lasnir.
Menn óttuðust mislin-gana og
fór-u -mar-gir - í rúmið o-g lágu
nokkra dag-a en oft reyndist
þetta .aðeins kvef og' mislingarn-
i.r heimsóttu þá seinna
Ég áse-tti mér að fara ekki
í rúmið meðan ég mætti verk-
færum valda. E-g. hafði þörf
fyrir lau-r-a og vissi,. að ég fengi
ekki vinnuna aftur, ef ég
hvarflaði frá, því að é-g var
utanbæjarmaður og atvinnu-
leysi herjaði bæinn.
Nokkra d-aga var ég með all-
mikinn næturhósta en allhress
á daginn.
Kvöldið 7. nóv. fór ég á 100
.Fyrir réttum fjórum árum
lenti bandarísk flugvél á
Keflavíkurfi-ugvelli kl. 7 ,að
morgni. Út úr fl-u-gvélinni
-stigu þrír ráðherrar, en þeim
hafð-i nokkru áður verið Stefnt
-utan til Bandaríkjanna til að
undirbúa innlimun í-slands í
Atlanzhafsbandalagið og her-
nám landsins. Heimkoma þre-
menninganna varð með nokk-
uð óvenjulegu móti, og s-agðist
Þjóðviljanum þannig frá:
„S-amkvæmt skipunum sem
Bjarni Benediktsson hafð-i
sent á -undan sér tók Guð-
.mundur- í.- Guðmundsson
sýslumaður í Gullbringu-, og
Kjósarsýslu á móti þeim á
vellinum og í fylgd með hon-
um hópur lögregluþjóna úr
Reykjavík og Hafnarfirði.
Höfðu lögregl-uþjónarnir gert
ráðstafanir til þess að enginn
utanaðkomandi maður kæmist
nálægt ráðherrunum, þe-gar
þeir stigu út úr vé’inn-i.
Af hinum b-andaríska Kefla
víkurfl-ugvelli til hins banda-
ríska stjórnarráðs var einnig
ferðazt á óvenjulegan hátt.
Voru fimm bilar í förinni.
Fyrst ók jeppi fullur -af lö-g-
regluþjónum. Síðan komu
þrír fó.lksflutningsbílar og v-ar
sinn leppurinn í hverjum -bíl,
en lögregluþjónar sátu við
hlið þeirra í sætunum. Aftast-
ur ók annar jeppi, einnig full-
ur af lögregluþjónum. Mun
slik-ur viðbúnaður með öllu ó-
þekktur síðan nazistar og
kvisl-ingar þeirr.a ferðuðust á
þennan hátt um hernumin
lönd Evrópu.
Hinir sérstakle-ga útvöldu
lögregluþjónar þurftu að sjálf
sögð-u aldrei að sýna mann-
dóm sinn í þessu einstæða
ferðalagi. Það er ekk-i vitað
að nokkur maður sækist eftir
lífi ráðherranna eða limum:
En við hvað voru menniirnir
hræddir? Voru þeir ekki í
Bandaríkjunum til að „gæta
hagsmun.a íslands, treysta
frel&i þess og öryggi“? En
hvers vegn.a þá- þessar fávís-_
legu ráðstafanir, sem ber-a
vott um óra helsjúkrar sam-
vizku?“